آموزش روش عملی انجام بادکش

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

و صلّی الله علی محمّد و آله الطّاهرین و لعنة الله علی اعدائهم اجمعین

آموزش روش عملی انجام بادکش

تاریخچه

بادکش گذاشتن یا به قول عامّه، لیوان انداختن که امروزه در بین اهل فنّ، به «حجامت گرم و خشک» شهرت یافته است؛ از روش های مهمّ درمانی در طبّ سنّتی است که دارای سابقه ای چند هزار ساله است. از گذشته های دور، اطباء و حکمای مشرق زمین به خواص درمانی بادکش گذاری پی برده؛ در درمان بسیاری از بیماری ها و دردها از آن بهره می گرفتند.

در طب سنتی چین، تلفیقی بین بادکش درمانی و طب سوزنی صورت گرفته است و اطبای چینی جهت افزایش تاثیر طب سوزنی، در بسیاری موارد، آن را همراه با بادکش به کار می برند. در طب سنتی ایران زمین نیز درمان با بادکش سابقه ای طولانی دارد و توسط اطبای بزرگی چون ابوعلی سینا، رازی، جرجانی و … به کرات جهت درمان بیماری ها و دردهای مختلف تجویز شده است و هنوز نیز با نامهای «لیوان انداختن» یا «کوزه گذاشتن» در اقصی نقاط کشور رواج دارد.

در طب کلاسیک و جدید نیز مطالعات فراوانی روی تاثیرات بادکش در درمان بیماریها و مکانیسم این تاثیرات انجام شده است و در این میان می توان به مطالعات فراوان دکتر یوهان آبله( پزشک آلمانی) و پروفسور VON NEISSER اشاره کرد. این دو محقق برجسته، درمان انواع بیماری ها از قبیل میگرن، اسپاسم عضلانی، سنگ کلیه، آرتروز، زخم های معده و دوازدهه، دردهای مزمن عضلانی، قاعدگی دردناک، کمردرد و … را توسط بادکش درمانی( خلاء درمانی) ممکن دانسته اند.

کتب فراوانی نیز در این زمینه در سراسر جهان به چاپ رسیده است که به عنوان نمونه می توان به cupping therapy نوشته پروفسور شیر علی (ilkay chirali ) از انگلستان و کتب متعدد چینی راجع به بادکش درمانی یا خلاء درمانی اشاره کرد. در پایگاه های های علمی اینترنتی نیز مقالات متعدد و فراوانی در این زمینه موجود است.(کلمات کلیدی: dry cupping، cupping، air therapy)

انواع بادکش

امروزه بادکش را به دو دسته گرم و سرد تقسیم بندی می کنند؛ به این ترتیب که بادکش به شیوه سنّتی را که با استفاده از آتش و لیوان یا کوزه انجام می شود به عنوان بادکش گرم و بادکش از طریق دستگاه های ساکشن دستی یا برقی را به عنوان بادکش سرد می شناسند. بادکش سرد تقریبا معادل بادکش هایی است که در طبّ قدیم و با ابزاری مانند شاخ و با ایجاد مکش از سوی حجّام انجام می شده است. طبق نظر حکما و اطباء و بنابه تجربیات فراوان، پرواضح است که تاثیر بادکش گرم در درمان دردها و بیماری ها بیشتر از بادکش سرد است.

انواع بادکش گذاری

۱- بادکش ثابت: در این روش لیوان یا لیوان ها در طول مدت زمان مشخصی به طور ثابت روی پوست بدن بیمار قرار مـی گیرند و پـس از اتـمام زمان بادکش از بدن جدا می شوند؛ مثلا در بادکش وسیع کتف و کمر که در درمان کمردردها و رفع خستگی مزمن کاربرد دارد.

۲- بادکش متناوب( منقطع): گاهی برای جلوگیری از کبودی موضع یا برای جلوگیری از عوارض بادکشهای خاص، مثلا روی پوست صورت و گونه، از بادکش متناوب استفاده می شود؛ بدین صورت که پس از ایجاد خلاء و ثابت شدن لیوان روی پوست، پس از ۳ تا ۵ ثانیه لیوان از روی پوست جدا شده؛ مجددا هواگیری می شود و روی پوست گذاشته می شود. عمل تثبیت و جدا کردن لیوان بین ۲۰ تا ۴۰ مرحله تکرار می شود. از این روش بادکش می توان در بادکش نقاط مختلف صورت و نیز برای آماده کردن موضع حجامت استفاده کرد.

۳- بادکش متحرک یا لغزان: در بادکش متحرک قبل از بادکش گذاری، موضع را روغن مالی می کنیم( جهت روغن مالی می توان از روغنهای طبیعی نظیر روغن زیتون، روغن کنجد، روغن بادام تلخ یا روغن سیاهدانه استفاده کرد.) پس از روغن مالی، بادکش را روی بدن ثابت می کنیم و سپس به آرامی آن را با دست روی پوست به حرکت در می آوریم، این عمل باعث گرمی( سرخی) موضعی شده و در رفع اسپاسمهای عضلانی و خستگی مفرط بسیار مؤثر است.

کاربرد درمانی و مکانیسم تاثیر بادکش

بادکش گذاری با سازوکارهای متعددی باعث رفع دردها و درمان بیماریهای مختلف می شود که در زیر به تعدادی از آنها اشاره می شود:

* یکی از علل درد و خستگی قسمتهای مختلف بدن، تجمع بعضی مواد نظیر اسید لاکتیک و سایر مواد زائد سلولی در مویرگهای سطحی بدن است که معمولا با اختلال در خونرسانی موضعی همراه است. بادکش با ایجاد خلاء، باعث انبساط عروق سطحی، تجمع خون در موضع و افزایش خونرسانی موضعی می شود. در نتیجه اکسیژن و غذای بیشتری به سلولها رسیده؛ درد و خستگی رفع می گردد.

* افزایش خونرسانی موضعی با فراخوانی سلولهای دفاعی و فاکتورهای ضد التهاب خونی به موضع، باعث تسریع ترمیم آسیبهای بافتی و عفونتهای موضعی می شود؛ مثلا با بادکش کردن اطراف زخمهای بستر می توان به ترمیم و بهبود این زخمها کمک شایانی کرد.

* بادکش با ایجاد خلاء، در تخلیه سموم و عفونتهای موضعی مثلا در گزیدگی با مار و عقرب کمک کننده است.

* بادکش با ایجاد فشار منفی، باعث انبساط عضلانی شده؛ در رفع اسپاسم عضلانی که علت بسیاری از دردهای موضعی هستند؛ کمک می کند.

* بادکش با تحریک روده ها و دستگاه گوارش در درمان برخی از بیماریهای گوارشی نظیر زخم معده، تنبلی روده و یبوست، کمک کننده است.

* بادکش های متناوب و مکّرر با جذب خون به عضلات در رفع لاغریهای موضعی و افزایش بافت ماهیچه ای موضع بادکش، مؤثرند.

* اگر علت چاقی، تجمع موضعی چربی باشد؛ بادکش گرم در سوزاندن چربیهای موضعی مؤثر است.(با مکانیسم فراخوان خون به ناحیه پر چربی و افزایش متابولیسم موضعی).

* از فشار منفی ایجاد شده توسط بادکش می توان در کنترل و تنظیم بعضی از خونریزیها در بدن بهره گرفت؛ مثلا در هایپرمنوره(قاعدگی با خونریزی شدید) می توان زیر سینه ها را بادکش کرد. با این عمل، فشار خون از اندام تحتانی به سمت اندام فوقانی متوجه شده و از شدت خونریزی کاسته می شود یا در خونریزی کم قاعدگی(هایپومنوره) با بادکش رانها و ساقها می توان فشار را از قسمتهای فوقانی به سمت اندام تحتانی متوجه ساخته؛ میزان خونریزی را افزایش داد؛ یا در خون دماغ شدید با بادکش کردن اطراف ناف(در طرف خونریزی) فشار خون به قسمتهای تحتانی منتقل و خون دماغ کم کم قطع می گردد.

* بعضی دردهای عضلانی بر اثر درگیر شدن اعصاب حسی بین ماهیچه ها یا بافت پیوندی سخت شده، ایجاد می شود. لذا با بادکش نمودن، در بسیاری از موارد، این فشار از روی عصب برداشته شده؛ درد تسکین می یابد.

* در رفع خوابرفتگی ها و گزگز اندام، بادکش، با تسریع خونرسانی و اکسیژناسیون بافتی مؤثر می باشد.

* عده ای از اطباء و حکما از فشار منفی بادکش جهت کمک به خروج سنگهای کلیوی استفاده می کنند؛ به این صورت که بعد از روغن مالی، مسیر کلیه ها و حالبها را از طرف کلیه به سمت مثانه، بادکش متحرک می کنند.

* در افرادی که دارای طبع سرد و تر هستند و در اصطلاح طب سنتی، بلغمی مزاجند، بادکش گرم و خشک کاربرد فراوانی دارد و جایگزین مناسبی برای حجامت(تر) می باشد.

* طبق تعریف طب سنتی؛ گاهی دردها بر اثر غلبه سردی بر بافت یا عضو ایجاد می شود و لذا می بینیم که بسیاری از دردهای موضعی با گرم کردن موضع، تسکین می یابند؛ لذا اگر بادکش به صورت گرم تجویز شود در رفع این دردها مؤثر است.

* در طب سنتی، بیماری برص یا vitiligo از بیماری های بلغمی محسوب می شود. لذا با این استدلال که بلغم، سرد و تر و بادکش، گرم و خشک(یعنی دقیقا ضد بلغم) است؛ ، لذا بادکش متناوب (یک روز در میان، حداقل ۴۰ جلسه) را در درمان برص مؤثر می دانند.(قطعی است که افزایش خونرسانی پوست توسط بادکش گذاری در رفع بسیاری از بیماریهای پوستی مؤثر است و تحقیقات پروفسور von neisser نیز این مساله را تایید می کند.)

* در زانوهایی که دچار تورم، درد و تجمع مایع در مفصل شده اند(تجمع بلغم موضعی) با بادکش متناوب(۴۰ تا ۱۲۰ جلسه، یک روز در میان)، می توان کم کم این مایع را از محیط خارج کرد.

یادآوری: در رفع بلغم موضعی و سیستمیک، بادکش گرم و خشک بر بادکش سرد ارجحیت دارد.

و اما روش بادکش

۱- ابتدا یک پنس و یا در صورت عدم دسترسی به آن، یک قیچی مناسب، آماده کنید.( بهتر است از قیچی های سبک کاغذ بری یا قیچی های استیل استفاده شود.)

۲- مقدار متناسبی پنبه را با پنس گرفته پنس را قفل کنید.

۳- نوک پنس را کف دست خود گذاشته، دست خود را ببندید و در حالی که فشار ملایمی اعمال می کنید، با دست دیگر، پنس یا قیچی را در یک جهت بچرخانید تا پنبه دور پنس به خوبی پیچیده شود

۴- برای اینکه بفهمید مقدار پنبه ای که استفاده کرده اید مناسب هست یا خیر، در پایان مرحله فوق باید طول پیله ای که از پنبه حاصل می شود حدود سه سانتی متر و عرض آن در بیشترین جا حدود یک و نیم سانتی متر باشد، اگر این طور نبود نگران نباشید؛ با چند بار تکرار، تجربه کافی را به دست خواهید آورد

۵- تعدادی استکان یا لیوان شیشه ای آماده کنید، تعداد و اندازه آنها با توجه به محل بادکش تعیین می شود؛ به این معنی که:

* هر قدر منطقه وسیعتر باشد، تعداد لیوان ها بیشتر است.

* هر قدر بافت چربی و عضله منطقه نسبت به بافت استخوانی بیشتر باشد، استکان یا لیوان می تواند بزرگتر انتخاب شود.

* در سنین پایین تر در همه جای بدن بهتر است از استکان کوچک استفاده شود.

نکته: شیشه ای بودن لیوان یک خاصیت مهم دارد و آن هم دیدن اتفاقاتی است که درون آن خواهد افتاد.

تذکر مهم: کاملا دقت کنید که لبه این لیوان ها بریدگی یا ترک خوردگی نداشته باشد درغیر این صورت، امکان ایجاد بریدگیهای شدید وجود دارد.

۶- برای اینکه نتیجه بهتری از بادکش حاصل شود بهتر است محل بادکش را با یک روغن مناسب چرب کنید.( برای این کار از روغن هایی مانند؛ زیتون، کنجد، هسته قیسی، بادام تلخ، سیاهدانه و … استفاده کنید.)

۷- نوک پنس را داخل الکل فرو ببرید تا پنبه کاملا خیس شود، با فشردن پنبه به لبه های شیشه الکل، الکل اضافه آن را کاملا بگیرید.

تذکر: استفاده از الکل صنعتی به جای الکل طبی، آتش بهتر و بادکش مؤثرتری را برای شما فراهم خواهد کرد.

۸- پنبه آغشته به الکل را آتش بزنید.

۹- لیوان را با دست دیگر گرفته در حالی که هر دو دست را در حداقل فاصله نسبت به پوست بدن نگه داشته اید، تنها برای یک لحظه( تاکید می کنیم تنها یک لحظه) آتش را داخل لیوان کرده از آن خارج نموده بلافاصله لیوان را روی پوست قرار دهید؛ خواهید دید که پوست، به داخل لیوان برآمده شده، لیوان به خوبی به پوست خواهد چسبید.

۱۰- اگر کارهای قبل را به درستی انجام داده باشید، پوست بین ۲ تا ۳ سانتی متر به داخل لیوان برجسته می شود.( البته در پوست های مختلف، نقاط مختلف بدن و در اندازه های مختلف لیوان، این مقدار می تواند متفاوت باشد) و با وارد کردن کشش معمولی از پوست جدا نخواهد شد.

۱۱- لیوان بادکش باید بین ۱۵ تا ۲۰ دقیقه، روی پوست بماند. در پایان با وارد کردن کمی فشار به لبه لیوان در محل چسبیدن آن به پوست و ورود کمی هوا به داخل آن، لیوان به راحتی جدا خواهد شد.

نکات مهم در بادکش گذاری

۱- در بیماری های مختلف، معمولا یک بار بادکش انداختن در هر روز کفایت می کند. در بعضی موارد خاص ممکن است نیاز به تکرار آن در طول روز باشد.( مثلا در مورد سنگ کلیه ای که در مسیر حالب در حال حرکت است، با جا به جا شدن سنگ و عوض شدن محل درد، می توان نقاط جدید را بادکش کرد.) بادکش بیش از حد می تواند منجر به آزردگی پوست شود.

۲- بروز چند عدد تاول در محل بادکش طبیعی است و بعد از چند روز خود به خود بهبود می یابند. توجه داشته باشید که تاول های ناشی از بادکش خیلی دیر جذب می شوند، لذا بهتر است آنها را به آرامی تخلیه کنید.

ایجاد تاول روی پوست بیمار پس از بادکش چند علت عمده دارد:

*ضعف و سستی پوست بیمار.

* زیاد بودن فشار منفی ایجاد شده.

* طولانی بودن مدت زمان بادکش.

لذا با کنترل وضعیت پوست طی مدت زمان بادکش و تنظیم مدت زمان بادکش و میزان خلاء ایجاد شده می توان تا حد زیادی از این مسآله جلوگیری کرد. بنابر دیدگاه طبّ سنّتی، بادکش در محلّ، ایجاد حرارت می کند ولذا تاول های ایجاد شده، نوعی سوختگی سطحی و ملایم محسوب می شوند.

۳- در بادکش متحرک(لغزان) افرادی که دارای جوشهای متعدد پوستی هستند احتیاط کنید؛ چراکه گذر بادکش از روی هر کدام از جوش ها ممکن است باعث خروج چرک و خون شود.

۴- کبودیهای ناشی از بادکش، واکنش طبیعی بدن است و جای نگرانی ندارد و طی ۵ تا ۱۰ روز کاملا برطرف می شود. برای رفع سریعتر این کبودی ها می توان از ماساژ موضع بادکش بلافاصله پس از بادکش گذاری بهره گرفت. با کنترل میزان مکش پوست بیمار و تنظیم مدت بادکش، می توان از کبودی شدید پوست جلوگیری نمود. در مورد بادکش صورت، بهتر است از بادکش متناوب(منقطع) کمک گرفت.

۵- در صورتی که بیمار طی بادکش گذاری دچار حالات تهوع، سرگیجه و یا عرق سرد شد؛ بلافاصله بادکش را از بدن جدا کنید و بیمار را به پهلوی راست بخوابانید و پاهای او را به داخل شکم خم کنید. علائم فوق طی چند دقیقه کاملا رفع می شوند. برای رفع سریعتر علائم از یک قاشق عسل خوراکی( به صورت مکیدن) یا یک لیوان شربت عسل استفاده کنید.

۶- میزان مکش لیوان در افراد لاغر و ضعیف باید کمتر از افراد چاق باشد؛ زیرا بادکش شدید پوست آنها، باعث تورم بافتی(التهاب) و اسپاسم(گرفتگی) عضلانی می شود.

۷- طبع بادکش، گرم و خشک است.

۸- بادکش برخی نواحی مانند پهلوها یا پشت کاسه زانو دردناک است و باید در انجام آنها احتیاط کرد.

موارد منع انجام بادکش

۱- روی محل های فعلی فتق.(اگر بیمار سابقه فتق دارد و از ترمیم کامل آن مطمئن نیستیم هم بهتر است در انجام بادکش احتیاط کنیم.)

۲- بادکش مستقیم ستون فقرات کودکان خردسال.

۳- شاید مهمترین مورد منع استفاده از بادکش، در نواحی شکم و کمر زنان باردار است که ممکن است منجر به تحریک انقباضات رحمی شود.

کاربردهای درمانی

قبل از ورود به بحث، لازم است تذکّر داده شود که بادکش درمانی، در اکثر مواقع به عنوان درمان تکمیلی در کنار روش های درمانی اصلی کاربرد دارد ولذا بهتر است با تجویز پزشک و همراه با سایر اقدامات درمانی انجام شود.

تذکّر: به طور معمول، در هر روز، یک مرحله بادکش انجام می شود.

* بادکش وسیع شکم

بادکش، روی کلّ نواحی شکم از زیر دنده ها تا بالای ناحیه تناسلی گذاشته می شود.

- درمان تکمیلی چاقی در بلغمی ها(سرد مزاج ها): ۴۰ مرحله

- درمان تکمیلی یبوست: ۴۰ مرحله

- درمان تکمیلی زخم معده: ۴۰ مرحله

- درمان تکمیلی عفونتهای تناسلی: ۱۴ مرحله

- درمان تکمیلی دیسمنوره(قاعدگی دردناک): ۱۴ مرحله

* بادکش سیاتیک

در مسیر عصب سیاتیک(از وسط باسن تا پایین ساق) در خطّ وسط انجام می شود.

- درمان تکمیلی سیاتالژی: ۱۴ تا ۴۰ مرحله

- درمان خواب رفتگی اندام تحتانی: ۷ تا ۱۴ مرحله

- درمان خستگی زودرس اندام تحتانی: ۷ تا ۱۴ مرحله

* بادکش زیر پستان

اوّلین بادکش، زیر پستان هر طرف گذاشته می شود و بادکش های بعدی زیر بادکش اوّل در طول خطّی که به طور مورّب از زیر پستان هر طرف تا روی تخمدان همان طرف کشیده می شود؛ انداخته می شود. محلّ تخمدان را می توانید در پاین ترین قسمت شکم و در دو طرف راست و چپ فرض کنید. روش دیگر انجام این نوع بادکش آن است که بادکش ها را از زیر پستان در خطّی مستقیم تا کنار ناف بیندازیم.

- درمان تکمیلی هایپر منوره(خونریزی قاعدگی شدید): ۳ تا ۷ مرحله.(برای کم کردن خونریزی قاعدگی، بهتر است به طور همزمان، نقطه حجامت عام، یعنی بین دو کتف را نیز بادکش کرد.)

- درمان التهاب پستان: ۷ مرحله.

- حجیم کردن پستان: ۴۰ مرحله.

- درمان تکمیلی خون دماغ(بادکش در طرف درگیر): ۱ تا ۳ مرحله.

* بادکش پستان

در مرکز و حاشیه پستان ها انجام می شود. در پستان های بزرگ، باید از لیوان های بزرگتر استفاده شود.

- درمان تکمیلی کیستهای پستانی: ۴۰ مرحله.

- حجیم کردن پستانها: ۴۰ مرحله.

- درمان تکمیلی افتادگی سینه: ۴۰ مرحله.

* بادکش زانو

در چهار طرف استخوان کشکک زانو(با تمرکز روی محلّ اصلی درد) و در صورت ضرورت، در گودی پشت زانو انجام می شود.

- درمان تکمیلی درد زانو در افراد بلغمی مزاج: ۱۴ مرحله.

- درمان تکمیلی درد ناشی از آرتروز: ۴۰ مرحله.

- درمان تکمیلی آب آوردن زانوها: ۴۰ تا ۱۲۰ مرحله.

* بادکش وسیع کتف

۳-۴ عدد بادکش روی هر کتف انداخته می شود.

- درمان تکمیلی سرما خوردگی: ۳ مرحله.

- رفع خستگی شدید: ۳ مرحله.

- رفع اسپاسم های عضلانی این ناحیه: ۱ تا ۳ مرحله.

- درمان خواب رفتگی دستها در افراد سرد مزاج: ۷ مرحله.

- جایگزین حجامت عام در طبایع سرد: ۷ مرحله.

- جایگزین حجامت عام در افرادی که آمادگی حجامت ندارند: ۳ مرحله.

* بادکش تخمدان

در عرض شکم و در بالای ناحیه تناسلی انجام می شود. این نوع بادکش، قرینه شکم، در ناحیه پایینی کمر هم انجام می شود. بهتر است شکم و پشت، به طور متناوب(صبح و شب یا یک روز درمیان) بادکش شوند.

- درمان کیست تخمدان: ۱۴ مرحله.

- درمان تکمیلی دیسمنوره(قاعدگی دردناک): ۷ مرحله.

- درمان بی نظمی قاعدگی: ۱۴ مرحله.

- کمک به درمان بعضی از انواع ناباروری: ۴۰ مرحله.

* بادکش خونساز

این بادکش روی استخوان های پهن بدن و به منظور تحریک مغز استخوان به خونسازی انجام می شود. برای این کار، یک روز جلوی بدن(قسمت جلوی ران و روی استخوان جناغ سینه) و روز دیگر، قسمت عقب بدن(قسمت پشت ران، قسمت پشت ساق، روی کتف ها و به طور عرضی روی قسمت بالایی باسن) بادکش می شود.

- درمان تکمیلی کم خونی: ۴۰ مرحله.

- پیشگیری از پوکی استخوان: ۴۰ مرحله.

- درمان تکمیلی کوتاهی قد: ۴۰ مرحله.

- ایجاد نشاط و شادابی: ۳ مرحله.

آموزش روش عملی انجام بادکش

بسم اللّه الرّحمن الرّحیم

و صلّی الله علی محمّد و آله الطّاهرین و لعنة الله علی اعدائهم اجمعین

آموزش روش عملی انجام بادکش

مطالب مشابه :

چوب چینی

درمان ویتیلیگو

خواص عرق زنیان

آشنایی با بادکش درمانی

آموزش روش عملی انجام بادکش

درمان چاقی با توصیه های طب سنتی

هليله زرد (در زبان عربی: اهلیلج اصفر)

آشنایی با بادکش درمانی

بادکش درمانی (Cupping therapy)