آموزش و چرخش شغلي كاركنان

براي نيل به اهداف مورداشاره ، هر سازماني اعم از كوچك و بزرگ مي بايست مجهزبه نيروي انساني لايق و كارآمد باشد. رسالت موسسات آموزشي رسمي ازقبيل دبستان ،دبيرستان و دانشگاه ، ايجاد نظامي براي تربيت و آموزش دانش و معلوماتي است كه افرادرا براي ورود به اجتماع و انجام خدمات موثر آماده مي سازد. ولي افرادي كه به استخدام سازمان درمي آيند، علاوه بر فراگيري دانش و معلومات ، به آموزش تخصصي و حرفه اي نيز نياز دارند تا دانش فني و مهارتهاي لازم را براي انجام شايسته وظايف محول به دست آورند. اين آموزشها به كاركنان كمك مي كند تا نقش فعالتر و موثرتري در نيل به اهداف سازمان ايفا كنند.
آموزش كاركنان كه عبارت از انجام يك سلسله عمليات مرتب ، منظم ، مداوم وباهدف و يا اهداف مشخصي است به سه منظور به كار مي رود:
ايجاد يا افزايش سطح دانش و آگاهي كاركنان ;
ايجاد يا افزايش سطح مهارتهاي شغلي كاركنان ;
ايجاد رفتار مطلوب و متناسب با ارزشهاي پايدار جامعه .
همان گونه كه جوامع بشري از سنتي بودن ، به صنعتي شدن و سپس به فراصنعتي شدن گام برداشته اند، علوم و فناوري هم روبه تكامل ، دگرگوني و پيشرفت است . به موازات اين تغييرات است كه اهميت لزوم و خواص آموزش بيش ازپيش ملموس گشته تاحدي كه برخي از صاحبنظران در اهميت آموزش مي گويند: >آموزش درحقيقت خودمديريت است < بدين معني كه بدون آموزش كاركنان ، پايه هاي مديريت هم متزلزل مي شود و به مخاطره مي افتد. آموزش كاركنان يك امر حياتي واجتناب ناپذير است كه بايد به طور مستمر با مجموع فرايندهاي مديريت موردتوجه قرار گيرد تا ساير فعاليتهاي مديريت بتواند مثمرثمر واقع گردد. آموزش درحقيقت يكي از راههاي اصولي و منطقي هدايت تلاشهاي كاركنان در سازمان است و باعث به كارگيري استعدادهاي نهفته ،به كاراندازي قدرت تخيل و به وجودآمدن حسن انعطاف پذيري فكري لازم در كاركنان خواهدشد.
آموزش كاركنان اگر به روش صحيح ، جامع و كامل انجام پذيرد و به عنوان وسيله اي براي رسيدن به اهداف معين و مشخص از آن استفاده شود داراي فوايد بسياري است ازجمله :
تسهيل در راه نيل به اهداف سازماني ;
ايجاد هماهنگي در نحوه انجام كارها در سازمان ;
تقويت روحيه كاركنان و ايجاد ثبات در سازمان ;
افزايش ميزان سوددهي و اثرات استفاده از سود حاصله جهت رفاه كاركنان ;
جلوگيري از تداخل وظايف و مسئوليتها و دوباره كاريها در سازمان ;
شكوفاكردن استعدادهاي نهفته كاركنان ;
تقويت حس همبستگي و مشاركت كاركنان نسبت به سازمان ;
ايجاد حس انعطاف پذيري و نقدپذيري لازم در كاركنان ;
كاهش نظارتهاي مستقيم و غيرمستقيم ;
ايجاد زمينه موفقيت در امور اجتماعي ، انفرادي و خصوصي .
امروزه آموزشهاي رسمي به تنهايي نمي توانند انسانهاي سازماني را در ابعاد مختلف پرورش دهند و اين به خاطر آن است كه بسياري از توانمنديها و كيفيتهاي نيروي انساني درعمل پرورش مي يابند. يكي از روشهاي بسيار موثر براي گسترش افق ديد كاركنان ،>چرخش شغلي ''JOB ROTATION ''، است .
چرخش شغلي روشي است كه به وسيله آن مي توان كاركناني را كه جزيي نگر هستندو ديدشان تنها به حوزه كاري خودشان محدود مي گردد، تبديل به افراد كل نگر كرد كه مسائل را در ابعاد وسيع تر مي بينند و درك مي كنند. علاوه بر اينكه چرخش در مشاغل مختلف باعث افزايش دانش و تجربيات فرد مي گردد، از خستگي و ملامت روحي نيزمي كاهد و اين امر موجب تحرك فكري و خلاقيت و نوآوري مي شود. همچنين عملكردفرد در سمتها و مسئوليتهاي مختلف ، معيار خوبي براي ارزيابي و سنجش تواناييهاي اوخواهدبود.
چون تامين نيازهاي آموزشي تئوري اعم از آموزشهاي پايه ، تخصصي و عالي وهمچنين آموزشهاي عملي وحضوري ، نيازمند صرف زمان و هزينه و منفك شدن از كاراست ، لذا برنامه ريزان آموزشي سعي مي كنند براي صرفه جويي در زمان موردنياز براي آموزش و تسريع در ايجاد توانايي در نيروي انساني سازمان ، قسمتي از آموزشهاي حرفه اي و عملي را درحين خدمت به كاركنان آموزش دهند.
چرخش در مشاغل فرايندي است كه طي آن كاركنان يك سازمان در سطوح مختلف در مشاغل هم خانواده به صورت جابجايي انجام وظيفه مي كنند. چرخش شغلي يكي ازروشهايي است كه مي توان بدان وسيله يكنواختي در كارها را رفع و انگيزه كاركنان را به مرور دروني كرد. در چرخش شغلي اهداف زير براي كاركنان حاصل مي شود:
كسب اطلاعات كلي درمورد فعاليتهاي اصلي مشاغل هم خانواده ;
درك شيوه هاي اجرايي مشاغل هم خانواده به وسيله كاركنان ;
انجام امور خاص در مشاغل مربوط;
فراهم شدن اطلاعات تخصصي براي تصميم گيري و...
مزاياي كارگردشي
1 - بالندگي در انگيزه ''مسئله يكنواختي و روزمرگي كارها رفع شده وانگيزه ها دروني وپايدار مي شود''.
2 - كسب مهارت حل مسئله ''چون كاركنان با مشكلات مشاغل مختلف آشنا مي شوند وفرايند زير را عملا تجربه مي كنند:
بيان كردن مسئله تشخيص چارچوب حل مشكلات جمع آوري و تجزيه وتحليل داده ها ارائه راه حلهاي عملي و جايگزين تهيه برنامه عملي براي حل مشكل كاري ارزيابي بازخوردها''.
3 - خودانضباطي ''در شرايط معمولي كه هر فردي مسئول يك شغل است ، افرادبه راحتي نارسائيها وكم كاريهاي خود را به ديگران نسبت مي دهند وتعهد و خودانضباطي كمتري دارند. ولي وقتي در نظام چرخش در مشاغل يك نفر مسئول چند شغل گرديدديگر جايي وجود ندارد كه نارسائيها و كم كاريها را بدان نسبت دهد''.
4 - مهارت به هنگام ''نظام چرخش در مشاغل اين امكان را فراهم مي كند تا افراد دائمابه طور عمودي و افقي در مشاغل هم خانواده گردش كرده و مهارتهاي خود را به روز وبه هنگام نگهدارند و آن را تكامل بخشند''.
5 - چندمهارتي شدن كاركنان .
6 - شناخت كامل كاركنان از سازمان و جريان امور آن .
7 - تسريع و بهبود خدمات به مشتريان و ارباب رجوع .
8 - تامين نيروي جايگزين براي مديران .
9 - افزايش قدرت مانور براي اعمال مديريت مديران .
01 - جلوگيري از تك بعدي شدن پرسنل .
11 - كمك به درك متقابل بيشتر بين كاركنان بخشهاي مختلف و توسعه روحيه تعاون وهمكاري و...
منابع :
1 - دكتر اسفنديار سعادت ، مديريت منابع انساني
2 - دكتر ايرج سلطاني ، نقش چرخش مشاغل در توسعه منابع انساني ، مجله تدبير شماره 101، ارديبهشت1379.
كاربرد نمودار پارتو
از: محمدكريم نائل
مقدمه
يكي از مشكلات عمده كاربرد و پياده سازي فنون آماري در خطوط توليد و درراستاي مديريت كيفيت جامع و كنترل فرآيند آماري ''SPC''، چگونگي بيان كاربرد اصول و مفاهيم ساده آماري و نحوه به كارگيري آنها براي حل مشكلات ، برنامه ريزي وتصميم گيري است . در واقع مشكل عمده و اصلي از آنجا ناشي مي شود كه تكنيسين ها وكارشناسان ما به رغم گذراندن دروس آمار كاربردي در دانشگاهها در عمل تنها با انبوهي ازفرمولها و روابط آماري به صورت تئوري آشنا مي شوند و چه بسا فارغ التحصيلي كه اين درس را با نمره عالي گذرانده ، ولي از استفاده از علم آمار در عمل ناتوان است و حتي نمي داند و نمي تواند كه چگونه بايد با يك مشكل ساده مواجه شود و چگونه داده ها واطلاعات را جمع آوري و يا اطلاعات جمع آوري شده را تجزيه و تحليل كند. اين مساله ازآنجا ناشي مي شود كه كتابهاي درسي تدوين شده در رابطه با آمار كاربردي باتوجه به تعداد نسبتا زياد آنها، كمتر به كاربرد علم آمار و مسائل عملي آن پرداخته اند. به طور مثال مي توان به اين نكته توجه كرد كه در بيشتر كتابهاي درسي تحت عنوان آمار كاربردي به نمودار پارتو كه يكي از مهم ترين و كاربردي ترين نمودارهاي آماري است و امروزه درفرآيندهاي توليدي و غيرتوليدي مورد استفاده قرار مي گيرد اشاره نشده و يا تنها به معرفي كوتاهي از آن اكتفا شده است
تاريخچه
در سال 1897 ويلفرد پارتو ''اقتصاددان ايتالياي1848-1923 فرمولي ارائه كرد كه نشان مي داد توزيع درآمد ناهموار است . او درآمد فردي را روي محور افقي و جمعيت رابر روي محور عمودي نشان داد و دريافت كه تعداد اندكي از مردم داراي درآمد زياد و اكثرافراد جامعه داراي درآمد اندكي هستند، نمودار زير بيانگر اين فرمول است .

براساس اصلي كه وي در اقتصاد اجتماعي بيان كرد، حدود 80 درصد نتايج از20درصد علل ناشي مي شود. به عبارت ديگر اگرچه براي مسائل موجود، علل بسيار زيادي وجود دارد ولي تعداد كمي حائز اهميت است . آن چه پارتو روي اين نكته توجه كرد، كه اگر شما يك ، دو يا سه عامل اصلي را درنظر بگيريد درباره اكثريت عاملها فكر كرده ايد،بدين طريق نمودار پارتو در سا1897 به وجود آمد، يك تئوري مشابه به صورت نموداري توسط لورنز ''اقتصاددان آمريكايي '' در سال 1907 ارائه شد. هردو محقق اشاره داشتند كه بيشترين سهم درآمد يا ثروت توسط افراد بسيار كمي از مردم نگهداري مي شود، بعدها در زمينه كيفيت دكتر ژوزف جوران در سال1954 روش نموداري لورنز رابه عنوان فرمولي براي تقسيم بندي مسائل كيفي به مشكلات اساسي معدود و مشكلات جزيي بسيار به كار گرفت و اين روش را تجزيه و تحليل پارتو ناميد.
كاربرد نمودار پارتو
نمودار پارتو يك نمودار ميله اي است كه علل مشكلات به وجود آمده را با فراواني آن مقايسه مي كند، در نمودار پارتو از زواياي مختلف مي توان به يك مساله نگاه كرد و سپس به حل آن پرداخت از جمله :
كيفيت : نواقص ، عيوب ، خرابيها، شكايات ، موارد برگشتي و تعميرات ;
هزينه : مقدار زيان ، گراني ;
خريد وفروش :انبارداري ، اشكال در پرداخت ، تاخير در تحويل ;
ايمني : حوادث ، اشتباهات ، شكستگي در حمل و نقل ;
اپراتور: شيفت ، گروه ، سن ، تجربه و مهارت ، اشخاص ;
ماشين : ماشينها، تجهيزات ، ابزار، ساختار، مدل ، اسبابها;
مواد خام : سازنده ، طرح ، مقدار و نوع ;
روش ساخت : شرايط، دستورالعمل ، ترتيب و روشها.
چگونگي رسم نمودار پارتو:
براي رسم نمودار پارتو انجام مراحل زير ضروري است :
مرحله اول : ابتدا مشخص كنيد كه كدام مسائل براي رسيدگي هستند و چطور اطلاعات وداده ها را بايد جمع آوري كرد.
الف - تصميم بگيريد كدام مسائل را مي خواهيد رسيدگي و برطرف كنيد، مثال مواردنقص ، زيانهاي پولي ، حوادث قابل اتفاق .
ب - مشخص كنيد كه چه داده هايي لازم است جمع آوري شود و چطور آنها را طبقه بندي كنيد، مثال باتوجه به موارد نقص ، فرآيند كار، ماشين ، كارگر و روش ، موارد غيرمهم وجزيي را تحت عنوان ساير طبقه بندي كنيد.
ج - روش جمع آوري داده هاو دوره زماني جمع آوري آن را مشخص كنيد.
مرحله دوم : يك برگه كنترل ''برگه ثبت اطلاعات '' مناسب طراحي كنيد.
مرحله سوم : بعد از علامت گذاري و ثبت موارد مشاهده شده در برگه كنترل فراواني آنها رابه دست آوريد.
مرحله چهارم : يك جدول توزيع فراواني شامل تمام موارد فهرست شده ، ستونهاي فراواني ، فراواني تجمعي ، درصد فراواني و درصد فراواني تجمعي تهيه كنيد.
مرحله پنجم : جدول توزيع فراواني را برحسب تعداد به ترتيب غيرنزولي مرتب كنيد. لازم به ذكر است كه مورد ساير، يا غيرو را در آخرين سطر جدول قرار دهيد. مورد فوق نبايدخيلي بزرگتر از ساير موارد باشد.
مرحله ششم : يك محور افقي و دو محور عمودي رسم كنيد:
الف - محور افقي : اين محور را به تعدادي فواصل يكسان شامل تمام موارد، تقسيم بندي كنيد.
ب - محور عمودي سمت چپ : اين محور را از صفر تا n ''جمع كل داده ها'' مدرج كنيد.
ج - محور عمودي سمت راست : اين محور را از صفر ت100 ''درصد كل '' مدرج كنيد.
مرحله هفتم : يك نمودار ستوني رسم كنيد.
مرحله هشتم : منحني فراواني تجمعي ، منحني پارتو را رسم كنيد، براي اين كار ارزشهاي تجمعي را در بالاي سمت راست ستون مربوط به هر طبقه با نقطه اي مشخص كرده وسپس اين نقاط را به يكديگر وصل كنيد.
مرحله نهم : تمام اطلاعات ضروري را روي نمودار ثبت كنيد:
الف - اطلاعات مربوط به نمودار شامل عنوان ، واحد، نام رسم كننده نمودار، موارد بامعني و...
ب - اطلاعات مربوط به داده ها شامل دوره زماني ، محل جمع آوري داده ها، موضوع ،جمع كل داده ها و...
مثال : باتوجه به برگه كنترل ''ثبت اطلاعات '' زير يك نمودار پارتو رسم كنيد.

كد	علت خرابي	تعداد	درصد فراواني	فراواني تجمعي	درصدفراواني تجمعي
A	قطعه خراب	60	30	60	30
B	لحيم كاري	46	23	106	53
C	اتصال موبي برد	39	19/5	145	72/5
D	كاشت قطعه	20	10	165	82/5
E	تنظيم	16	8	181	90/5
F	ساير	19	9/5	200	100
جمع	200	100	---	---

نكاتي در مورد نمودار پارتو:
1 - باتوجه به طبقه بنديهاي مختلف انواع نمودار پارتو را رسم كنيد. ذات و جوهره اصلي يك مساله به وسيله مشاهده از زواياي مختلف فهميده مي شود. بنابراين لازم است بااستفاده از طبقه بندي نمودارهاي مختلف پارتو رسم شود تا عيوب جزئي حياتي كه هدف اصلي آناليز پارتو است شناسايي گردد.
2 - اگر ستون مربوط به فراواني طبقه ساير ''غيرو'' بزرگتر از ساير ستونها باشد ما از هدف اصلي نمودار پارتو ''پيداكردن عيوب جزيي حياتي '' باز مانده ايم . بنابراين در اين مورد بهتراست در روش طبقه بندي تجديد نظر گردد.
3 - از آنجا كه هزينه يكي از مهم ترين ابزارهاي مديريتي است ، بهتر است كه براي مفاهيم پولي و هزينه اي يك نمودار پارتوي مناسب رسم شود.
چگونگي استفاده از نمودار پارتو:
بامشاهده نمودار پارتو با يك نظر اجمالي دو يا سه مساله ''علت بروز مشكل '' كه درميان چندين مساله و يا علتهايي كه واقعا در بروز مشكل موثر بوده اند را پيدا خواهيم كرد.از نمودار پارتو مي توان در موارد زير استفاده كرد:
1 - پي بردن به مشكلات و مسائل اساسي كه بايد حل شوند;
2 - پي بردن به وضعيت گذشته و حال مسائل و مشكلات ;
3 - طبقه بندي مسائل به منظور تصميم گيري سريع و صحيح ;
4 - اطمينان از نتايج بعد از آزمايشها و مطالعات براي تاييد نتايج ، اجراي راه حل واندازه گيري بهبود ايجاد شده ;
5 - تجزيه و تحليل عوامل ''علتها'' ريشه اي مشكلات و مسائل جهت كشف علت اصلي و موثر بروز مشكل .

برگه بازرسي خط توليد راديو سه موج تاريخ: نام و نام خانوادگي بازرس: نام واحد: محدوده زماني از ... تا.... هدف: تعيين علل خرابي در خط توليد برد راديو سه موج مكان: خط توليد راديو سه موج
شرح علل خرابي	شنبه	يكشنبه	دوشنبه	سه شنبه	چهارشنبه	جمع
لحيم كاري	12	8	9	6	11	46
اتصال مويي برد	11	7	6	9	6	39
قطعه خراب	16	11	11	9	13	60
كاشت قطعه	3	5	3	4	5	20
تنظيم	3	2	4	5	2	16
ساير	4	7	3	4	1	19
جمع	49	40	36	37	38	200

از: بابك اسمعيلي

منابع و ماخذ
1 - آذر، عادل و مومني ، منصور: آمار و كاربرد آن در مديريت انتشارات سازمان مطالعه وتدوين كتب علوم انساني دانشگاهها.
2 - رجب بيگي مجتبي ، سليمي محمدحسين ، مديريت كيفيت فراگير ''TQM''.
3 - سي مونگومري داگلاس : كنترل كيفيت آماري ، ترجمه : دكتر رسول نورالنساءانتشارات دانشگاه علم و صنعت ايران .
4 - رضائيان ، مسعود: تحليلي كاربردي بر كليد موفقيت ژاپن ''گروههاي بهبود كيفيتQCC'' انتشارات موسسه فرهنگي نور معرفت اهواز.
5 - ابزارهاي كنترل كيفيت آماري ''نگرش كاربردي '': انتشارات سازمان مديريت صنعتي .

6- HITOSHI KUME, 1992 STATISTICAL METHODS FOR QUALITY IMPROVEMENT . 7- ISHIKAWA KAORUA, 1990, STATISTICAL METHODS FOR QC CIRCLE

برگرفته از سایت http://www.imi.ir/tadbir/tadbir-109/s&r-109/1.asp#1

آموزش و چرخش شغلي كاركنان

مطالب مشابه :

نقش مديران در آموزش كاركنان

ارزيابي عملكرد كاركنان

آموزش كاركنان دولت (1)

علل بروز بي تفاوتي در كاركنان و روشهاي مقابله

آموزش ضمن خدمت کارکنان

آموزش و چرخش شغلي كاركنان

بهسازي نيروي انساني و آموزش

آموزش و چرخش شغلي كاركنان

انواع آموزش كاركنان

ضرورت آموزش مدیران و کارکنان