سرآغاز شعر کودکانهی کردی در ايلام
سرآغاز شعر کودکانهی کردی در ايلام
کامران رحيمي
مصطفی بیگی در سال1350درشهر مهران چشم به جهان گشود و تحصيلات ابتدايي را در زادگاهش گذراند.پس ازآن به جهت وقوع جنگ تحميلی واشغال مهران توسط حزب بعث،راهی ايلام شد. وی درسال1376 موفق به اخذ مدرک فوق ليسانس از دانشگاه علم وصنعت تهران گرديد. در همان دوران به گردانندگان مجلهي کردي ئاوینه پيوست و با دلسوزي بسيار در معرفي کردي جنوبي ،گام‌هاي استوار برداشت.
بیگی متخلص به « مهران فيلي» از شاعران نوپرداز ادبيات کردي در ايلام محسوب مي شود. او در اوان جواني در محافل ادبي به معرفي ادبيات پیشرو کردي پرداخت ودر اين راستا اهتمام تمام ورزيد. دغدغهي اصلي او درادبيات کردي، کشف فضا‌هاي نو، دميدن جوهرهي مدرنيته درمضامين شعر کُردي،پرهيزاز خلق تصاويرسنتی وتکراری وتلاش در جهت معیارسازی کردی جنوبی از طریق بهره گیری از قابلیت‌ها و توانایی‌ها وظرفیت های گویش‌های کردی است.در واقع این اقدام اخیر وی، یعنی تلاش در جهت معیارسازی کردی، بسیار ستود نی است اما در پاره‌ای موارد شاعر در برزخ فصاحت و اصالت کلام، اصالت را بر می گزیند! دیگر آن که منظور از معیارسازی یک گویش در هر زبانی،خاصه کردی استفاده ازواژگان مشترک بر اساس اصل استقرا و جمعیت گویشوران می باشد نه گرایش‌های سلیقه‌ای؛ که امید می رود شاعر با بازخوانی و تصحیح اشعارش راهگشای دیگران باشد؛ چه، در واقع از دید آسیب شناسی، خلع گویش معیار در کردی جنوبی و گرایش‌های طایفه‌ای شاعران و نپرداختن کلیه‌ی نویسندگان به این مقوله، از جمله مصائب و مسائل ادبیات ایلام و کرماشان پس از افول زبان ادبی گورانی (هورامی) محسوب می شود.
پر واضح است قدم در وادی ادبیات کودکان آن هم کردی بسیار دشوار وغامض است شاعر باید هم زمان چند فاکتور مهم از جمله: ادب، آموزش،روانی کلام، ریتم وآهنگ واژگان و از همه مهم‌تر فهم مخاطب را در نظر داشته باشد. بیگی با تسلط و توانایی خاصی - که از او انتظار می‌رفت- توانسته است با زبان روان در عین حال اصیل و خلق تصاویر تازه، آشنا، امروزی واز همه مهم تر با درونمایه‌ی کردی وپرهیز از تقلید، اشعاری در خور بسراید. در ذیل چند نمونه شعر او که در واقع از نخستین تجارب در حوزه‌ي ادبیات کودکانه در ایلام و کرماشان محسوب می‌شود با هم می‌خوانيم:
« زاڕوو »
یەک
دو
سێ
زاڕوو ِخاسێ
خوارد، نان و ماسێ
چگ، وە کـڵاسێ
کرده، وەر کرواسێ
دە دەنگ و باسێ
دروو، نیەنـاسێ
هە، ئۊشێ راسـێ
*
یەک
دو
سێ
چوار
هەێ روڵەێ رێوار
وتم وەت سەد جار:
نـەچـی گـژدار
دوویت سەرەو خوار
چـۊ پـار و پێـرار
هەم کەفیت وە خوار
هـەم دوی بـیـمار
*
یەک
دو
سێ
چوار
زاڕوە، چگە گژ دار
زیەڵگێ چگ دماجار
وە قیڕقاڕ، هاتە خوار
□□□
«بمارگەبمارگە»
کەێک و نوقڵ و شرینی
ماڵووکان وەێ قەوێنی
عەروسەک وەێ رەێنی
هـزارگلـە بسێـنی
سەد ساڵ تـر بـمێنی
ژان وبـڵا نـەویـنی
باپیرە، باوگ و تاتگ
داپیرە، میمگ، داڵگ
گشتێ ئۊشن: بمارگ
بمارگ و بمارگ
تەوەلدت بمارگ
بمارگ و بمارگ
*
پشیلە ئۊشێ : مەو و مەو و مەو
گەماڵە ئۊشێ: هەو و هەو و هەو
ئەسپە ئۊشێ: پتقەو پتقەو
پەسا دێان وە دەوە دەوە
چۊ کەڵەشێر
چۊ وارگ
گشتێ ئۊشن: بمارگ
بمارگ و بمارگ
تەوەلدت بمارگ
بمارگ و بمارگ
*
ئەسپە: وە یاڵ ئاڵێ
بزن: وە باڵە باڵێ
کاوڕ: وە باڕە باڕێ
مامر: وەگارەگارێ
پەروانە، گوڵ دێارێ
خەرەنگز و زەڕداڵگ
ئەو یەک ئۊشن: بمارگ
بمارگ و بمارگ
تەوەلدت بمارگ
□□□
«قرواقە»
قیڕقیڕ قرواقە
ئەڵس یە روژ پاکە
جنگ، منگ بکە وەر
شاڵ وکڵاو بکە سەر
بێا،هەم دەس ودەم بشوور
وەێ زاڕوەیـلە بنـووڕ
بڕە چۊ دەسە دەسە
دێرن چنە مەدرەسە
تونیش ئەڵس،یە رووژە
کات کت وکـرووژە
تەمەڵی، نەکەی دوارە
چگەسە سەر،شەوارە
بنووڕ، خوەرە دیارە
روژەو بۆە دوجارە
قیڕ قیڕ قرواقە
ئەڵس یە روژ پاکە
ئەڵس یە روژ پاکە
□□□
«خوەر»
خوەرە چەنێ نازارە
منێ گوڵ وەهـارە
دە پێشت ئەور تەی تەی،کەێگ
رووژان وەمان دیارە
...
یەێ سەوەتە ئاسارە
دە لاێ مانگە،دیارە
ئاسارە، دەێ شەوگارە
لوتفێ، هـزارهـزارە
...
خوەر و مانگ و مانگەشەو
گشت،هن ئاسـمانن
رووژناێ زەمینـن
هەنیـن ومهرەبانن
...
□□□
معنی واژگان:
دەنگ وباس:حال وخبر
مالووکان:عروسک
پەسا: دارند
بره: مخفف بنوور:نگاه کن
جنگ منگ: لباس،اسم اتباع
کات: هنگام
سەوەته: سبد
هەنینن :گوارا،شیرین.
مطالب مشابه :
به یاد حسن زیرک
اما چون گويشم كردي فيلي است در -تا حدودي، مثلاً در ترانه‌هاي سوراني از اشعار كاك كمال
ظاهر سارایی: پاسخی به نوشته‌ی «خنده‌دار مثل کردی جنوبی»
چه، كردي فيلي و اند به نام «گلزار شعرای لرستان» كه جز چند قطعه شعر لري، مابقي اشعار
زواياي پنهان قيام ايلام
اشعار کردی و زبان مردم ايلام كردي است كه آن را كُردي جنوبي يا فَيلي نيز مي گويند
«شه‌ڵه‌م» چاپ شد
بالأخره مجموعه شعر كُردي چناري و مختار فيلي نيز چاپ كرده است كه اشعار فارسي وي
مطا لبی درمورد زبان کردی وگویش کلهری ومناطق کلهر
زبان كردي و گونه ي فيلي، كرماشاني شاهنا مه ی کردی کلهری، کتابها ، اشعار ، حکایات وضرب
363- ماجرای فیل و فیلی های زاگرس (2)
دیوان اشعار فيلي هاي عراق في العـــراق » از مركز تحقيقات و مطالعات كردي
«رێخ براي / رێخ برايي» روايت داستاني محسن بني‌ويس از زندگي شاكه و خان‌منصور
ايشان همراه با شماري از اهل فضل كردهاي فيلي عراق در نامه و چند شعر كردي خودم را برايش
سرآغاز شعر کودکانهی کردی در ايلام
بیگی متخلص به « مهران فيلي» از شاعران نوپرداز ادبيات کردي در كانون كردي هانا- نعمت
برچسب :
اشعار كردي فيلي