دریاچه ارومیه

سیستم های نمکی

دریاچه اورمیه (شمال غربی ایران) : یک نگاه مختصر

خلاصه مقاله:

دورنما:

دریاچه اورمیه یکی از بزرگترین دریاچه های فوق شور جهان و مشابه دریاچه گریت سالت در غرب ایالات متحده آمریکا ازجنبه های مختلف مورفو لوژیکی ، شیمیایی و رسوبات است .

باوجوداین و ارزشهای مختلف آن شامل انظمام حفاظت از آن، مقالات کمی در مورد دریاچه و شرایط زیست آن نوشته شده است.

هدف مقاله حاظر عرضه یک مرور مختصر بر پایه ی مقالات قبلی و حال حاضر درمورد جنبه های مختلف دریاچه ارمیه با تاکید بخصوصی بر حفاظت و مدیریت آن است.همچنین ما قادر به پوشش تمامی موارد در این مقاله نیستیم ما امیدواریم که در این مقاله جهت معرفی این دریاچه ی منحصربه فرد به عموم نکات لازم را ذاکر باشیم.

دریاچه اورمیه می تواند به عنوان دریاچه ای الیگوتروف(کم خوراک) محسوب شود.باتوجه به تولید فیتوپلانگتون در حدود 0.8_ 0.5 میکروگرم در لیتر در مقایسه با دریاچه گریت سالت آمریکا که 3.5_0.5 میکرو گرم در لیتر است، کمتر است.

غلبه یونهای Na+ و Cl- به نحوی ویژگی تالاسوهالاین(سلطان شوری) دریاجه اورمیه را نشان می دهد. بنابراین دریاچه ی اورمیه یک دریاچه ی اولیگوتروف ناحیه تالاسو هالاین است که در شمال غرب ایران واقع شده و در ارتفاع 1250 متر بالاتر از سطح آبهای آزاد و کل سطح دامنه ای بین 4750 و 6100 کیلو مترمربع ،بسته به تبخیر و ورود آب به آن دارد.حوزه آبریز دریاچه شامل 21 رودخانه دائمی و فصلی که جمعا َ39 رودخانه اتفاقی می باشد که از نواحی کشاورزی یا صنعتی می گذرد و در نهایت به این دریاچه و اکثرا بدون هیچ تیمار زباله ای می ریزد.

حداکثر طول و عرض دریاچه به ترتیب 140_128 و 50 کیلومتر می باشد. حداکثر و متوسط عمق به ترتیب 6 و 16 مـــتر می باشد. دریاچه توسط یک جاده به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده است که با وجود ایجاد معبر هایی تنها به صورت محدود تبادل بین دو بخش دریاچه انجام می شود.توجه به نقش آرتمیا در دریاچه اورمیه سازمان تحقیقات شیلات ایران (IFRO) را برآن داشت که مرکز مطالعات آرتمیای ایران را در سال 2000 تاسیس کند. بر پایه ی نقش حیاتی آرتمیا به عنوان یک غذای زنده در آبکشت، این مرکز از طریق پارتمانتهای مختلفی شامل شیمی آب ، سنجش چسپیدن،برآورد ذخیره، کشت گونه های آرتمیا و بهداشت بیماری های آبی عمل می کنند. تحقیقات درمورد جنبه های مختلف آرتمیا در دریاچه اورمیه فعالیت های تحقیقی مهمی هستند به طوری که توسط سازمان غذا و کشاورزی (FAO) بعنوان یک مرکز منبع در آسیای مرکزی و غربی نامیده شود.بعلاوه مرکز مطالعات آرتمیا و سایر جانوران آبزی در دانشگاه اورمیه پروژه های تحقیقی مختلفی را در مورد آرتمیا در همکاری با IFRO هدایت و راهنمایی می کند.مرکز تحقیقات آرتمیای IFRO بدنبال نتایج مفیدی در هر دو جنبه نظری و کاربردی تحقیقاتی آرتمیا بعنوان یک اورگانیسم زنده غذایی، برای آبکشت است.

زمین شناسی:

اکثر مطالعات زمین شناسی انجام شده در مورد دریاچه اورمیه برروی زمین ها و مناطق اطراف دریاچه انجام گرفته اند نه درمورد شیمی زمین خود دریاچه.

مناطق زمین شناختی متفاوتی (مربوط به دوره های مختلف زمین شناسی) در مناطق مختلف زمین شناختی دریاچه مشاهده شده اند که بنامهای دوره زمین شناسی ژوراسیک سنگ آهک (مناطق شمالی)، رسوباتEosin (مناطق جنوبی)، تشکیلات آذرین (شرق و شمال غرب )، تشکیلات متامورفونیک یا دگرگونی(شمال و جنوب غرب، جنوب و نواحی جنوب شرقی)،تشکیلاتOligocene (نواحی مرکزی)و تشکیلات گچی(نواحی جنوبی) سایر جنبه های دیگر زمین شناختی توسط تعداد کمی زمین شناس برسی شده است.زمین سناسی منطقه مرکب است از سنگهایی از پرکامبرین تا کوارترنری و رسوبات خیلی جدید است.کلت و شهرابی ذکر کرده اند که سنگهای پالازوئیک دگرگونی ساحل غربی در حالی که تخته سنگهای صخره ای ساحل شرقی شامل صخره هایFlysch مزوزوئیک دریاچه را تشکیل داده اند. ساحل شمال غربی و بیشتر جزیره ها وابسته به دوره سوم ترتیاری(Tertiary) پایین تری نسبت داده می شوند که توسط سنگ آهک های مرجانی مشخص می شود.

رسوبات:

چرخه بیولوژیکی فصلی در دریاچه اورمیه منجر به ته نشین شدن لایه ای در آبهای سطحی می شود که توسط تغییر در سطح CO2 که تا درجه زیادی ناشی از فعالیتهای بیولوژیکی است.

بطور مشخص دومین ترکیب در رسوبات دریاچه از مدفوعاتی به شکل میله و گلوله هایی از شورآب ماهی میگوروبیان آرتمیا تشکیل شده است. برسی های انجام یافته با اشعه ایکس نشان می دهد که مدفوعاتی به شکل میله و گلوله %80 از لایه، به همراه مقدارکمی از دانه های ریز کوارتز و ندرتا دولومیت را تشکیل داده اند.سنگ آهک دان دان حقیقی تنها دریک ناحیه محدود در حاشیه غربی در شمال گلمانخانه یافت شد.

آب شناسی:

آب شناسی نواحی مرطوب شرایط ویژه ای از نظر فیزیکی شیمیایی ایجاد می کند که چنین اکوسیستمی را از نواحی خوبی زه کشی شده و سیستم های عمیق آبی متمایز می کند.شرایط هیدرولوژیکی برای بقای آب داده شده جهت پی ریزی ساختارهای بدنه و تاثیر گذاری آن بسیار مهم اند.بسیاری از عوامل غیر زنده که ممکن است باعث فشار بر زندگی گیاهان و جانوران یک ناحیه شود باعث توسعه آن می شود.به خاطر اینکه دریاچه های شور اصولا در بسترهای Endorheic ظاهر می شوند ممکن است نسبت به تغییرات محیطی بسیار حساس باشند به خاطر اندازه شان ، شور بودن، ریزشهای سالیانه و با تغییر در درآمد های آبی آنها(میزان آبی که به دریاچه می ریزد) ترکیب تغییر میکند.

بستر :

کـل حوزه آبـریز دریاچه حدود 51876 کیلومترمربع که معادل %3.15 از کل کشور و%7 از کل سطح آب ایران را شامــــل می شود . در حوزه دریاچه 13 رودخانه اصلی قرار دارند در بین آنها زرینه رود بزرگترین ارزش کل تخلیه سالانه درحدود 910×2 مترمربع دارد.شرایط آب و هوا در حوضه دریاچه ارومیه خشن و قاره ای که بسیار تحت تاثیر کوههای اطراف دریاچه است ، نوسانات فصلی قابل توجهی در دمای هوا رخ می دهد .در آب و هوای نیمه خشک با بارندگی متوسط سالانه بین 200 تا 300 میلیمتر است .

معمولا درجه حرارت هوا در مراتع بین 0 و 20 - درجه سانتیگراد در فصل زمستان ، و تا 40 درجه سانتیگراد در فصل تابستان می باشد از این نقطه نظر ، دریاچه ارومیه یک سرمایه حیاتی و فوق العاده برای منطقه است ، زیرا به عنوان یک تعدیل کننده این افراط و تفریط دردذجه دما عمل می کند. ریزش درونی سالانه به دریاچه 610× 6900 مترمکعب ، از آن 610×4900 مترمکعب از رودخانه ها است ، 610×500 مترمکعب از آب سیل (از طریق بارش باران) و 610×1500مترمکعب از بارش است. چشمه های آب زیرزمینی نیز یک منبع آب است ، اما حجم آن شناخته شده نیست.

شکل شناسی:

ویژگی های شکل شناختی دریاچه اورمیه در بین نوشته های مختلفی که بصورت پراکنده توسط نویسندگان مختلف نوشته شده اند ، گزارش شده است .در کل دریاچه اورمیه مدت زمان زیادی است که در حال کوچک شدن و عقب رفتن آب است. بنابراین عمق آن نیز بطور مشخص کم شده و در اثر 10 سال خشک سالی مداوم و تشدید شونده سطح آب کمتر از آنچه 20 سال پیش بوده شده است واین یک تغییر تاسف بار و نارحت کننده است ، در مورد تغییرات سطح دریاچه در طول تاریخ اطلاعات کمی در دست است زیرا اندازه گیری ها مستقیم و بطور مداوم انجام نگرفته و اطلاعات پراکنده اند. دریاچه اورمیه افزایش سطحی معادل 2 متر در زمستان 1969-1968 اما تغییرات به مقدار 1284 متر در 1977 رسیده با تغییرات (نوسانات)سالانه حدود 1 متر. اطلاعات کمی در دسترس است تا تغییرات حال دریاچه را نشان دهد اما دریاچه احیای مجدد از منبع آب متفاوتی در نتیجه شرایط آب و هوایی مناسب سال 2007 داشته است. بنابراین سطح دریاچه به مقدار 1273 متر و 25 سانتیمتر رسیده که توسط سازمان محیط زیست آزربایجان غربی اعلام شده است.به هر حال این بالا و پایین آمدنها از طریق اندازه گیری های خطوط ساحلی بر آورد می شوند یا محاسبات تاریخی نشان می دهد که یک تراز غیرطبیعی با سطح تاریخی دریاچه گریت سالت داشته است .(تصویر 1) سطح دریاچه گریت سالت در سال 1999 تا 2003 پایین رفته تحت تاثیر کمبود بارش و از سال 2005 بالا آمده تا به حال بخاطر دوسال پر بارش . در هر حال در حال حاظر دریاچه گریت سالت به بالا آمدن خود ادامه نمی دهد.گراف(نمودار) نشان می دهد که عمق دریاچه گریت سالت از 1992 تا 1997 کاهش یافته و سپس شروع به بالا آمدن تا سال 1999 نموده است (تصویر 2)

اندازه گیری تغییرات سطح دریاچه اورمیه توسط ماهواره نشان می دهد که افزایش در سال 1992تا1995 و کاهش در سال1995 تا 2003 (برسی و نقشه برداری آمریکا) یک افزایش پیوسته در شوری300_220 گرم در لیتر در طی سالهای کاهش سطح آب مشاهده شده.برای دوره زمانی 2003-2004 تغییرات مناسب آب وهوایی منجر به افزایش سطح شده اما از آن زمان تاکنون کاهش داشته است . (برسی و نقشه برداری آمریکا).آلشیخ و همکاران تغییرات خطوط ساحلی دریاچه اورمیه را نقشه برداری کردند . برای این کار آنها از یک TM ابتکاری استفاده کردند(شبیه سازی ماهواره ای که از 7 باند تشکیل شده که باندهای 5-1 و7 قابل مشاهده بوده و نزدیک به IR بوده و باند 6 ،IR حرارتی .باندهای قابل روئیت و نزدیک به IR همگی اندازه پیکسل 30متر داشته در حالی که IR حرارتی اندازه پیکسل 120متر داشته اند)و شبیه سازی ETM+ (شبیه سازی ماهواره ای که از 8 باند تشکیل شده که باندهای 5-1 و7 قابل مشاهده بوده و نزدیک به IR بوده و باند 6 باند IR حرارتی وباند 8 حاوی همه رنگها باندهای قابل روئیت و نزدیک به IR همگی اندازه پیکسل 30متر داشته در حالی که IR حرارتی اندازه پیکسل60 متر و باند حساس به همه رنگها اندازه پیکسا 15متر داشته اند)روش 1998-1989و2001 .آنها نتیجه گرفتند که تغییرات کوچک دریاچه (0.2متر) از ژوئن1989تا آگوست1998 دائمی اند اما تغییرات بزرگ 3متری 1998تا2001 در ارتباط بااین نوسانات دائمی نبوده بلکه ناشی از بوجه آبی دریاچه بوده است(میزان آب ورودی و خروجی).

پروژه جاده میانبر دریاچه اورمیه :

پروژه احداث جاده در عرض دریاچه اورمیه ، سال 1979 آغاز شد . هدف راحت تر کردن رفت و آمد بین تبریز در شرق و اورمیه درغرب دریاچه است. بزرگراه شهید کلانتری، دریاچه را به دو بازوی شمالی و جنوبی تقسیم می کند .برای تسهیل جریان آب بین دو بخش 1400متر از جاده پل است همچنین اکثر رودخانه ها از جنوب به دریاچه می ریزند و یک جریان آب دائمی از جنوب به شمال وجود دارد هیچ شاهدی دال براینکه جاده بر جریان آب تاثیر گذاشته باشد وجود ندارد.دراین رابطه نشان داده شده که عمده یونها به صورت همجنس در سراسر دریاچه از طریق جریانهای قوی باوجود حضور جاده دریایی درعرض پراکنده شده اند.از طرف دیگر ساخت خط آهن میانگذر پاسیفیک جثه اصلی دریاچه گریت سالت را به دو قسمت غیر مشابه تقسیم میکند قسمتهای شمالی وجنوبی.جاده باعث به وجود آمدن سه تغییر قابل ذکر شده ، نخست بازوی شمالی شوری خیلی بیشتر نسبت به بازوی جنوبی دارد(درحال حاظر %60 بیشتر)این تغییر اصولا به خاطر تعداد بیشتر رودخانه هایی است که به بازوی جنوبی می ریزند.بازوی شمالی بارش سالانه کمتری دریافت می کند و تقریبا نسبت کمی بالاتری دارد نسبت به بازوی جنوبی.بازوی شمالی در اصل شوری بازوی جنوبی را دریافت می کند که جریان از جنوب به شمال دارد از طریق یک شکاف یا لایه به عرض 300 فوت (1فوت=30.48 سانتیمتر).دو آب گذر به عرض 15فوت به خاطر جاده دریایی راک فیل با سنگ پر شده اندو حد اقل اختلات بین دو بازوی دریاچه وجود دارد نخست در ارتباط جریان دو جانبه که معمولا در دریاچه از طریق مجراها در شرایط هیدرولوژیکی مناسب وجود دارد دوم سطح دریاچه دربازوی جنوبی بالاتر از بازوی شمالی است.بازوی جنوبی معمولا 0.5 تا 1 فوت بالاتر از بازوی شمالی است.اما در دهه 80 میلادی 3.5 فوت بالاتر بوده ، سوم بازوی شمالی درحال حاظر کمترین تراکم میگو را دارد به خاطر شوری فوق العاده زیاد آن در حالی که بازوی جنوبی فراوانی میگو دارد. قبل از ساختن جاده میگو در سرتاسر دریاچه رونق داشت.

شیمی آب :

بطورعام دریاچه اورمیه بعنوان یک دریاچه اقیانوسی دسته بندی می شود . ازنوع سولفات کلراید، سدیمی .عمده مطالعات پارامترها ی دریاچه اورمیه بر پایه تعداد کمی نمونه برداری های تصادفی انجام شده اند بنابراین این نتایج نمی توانندبه عنوان یک طرح کلی درست و کامل برای نوسانات فصلی وسالیانه ی پارامترها در دریاچه محسوب شوند.

یونهای اصلی :

کاتیونهای اصلی در آب دریاچه شاملNa+،K+، 2+Ca، +Li و Mg+2 با - Cl ، SO42-، HCO3- آنیونهای اصلی اند.غلظت +Na و Cl- بسیار بالا ودر حدود 4برابر غلظت معمول در آب دریاهاست.یونهای سدیم غلظت اندکی بیشتری درجنوب درمقایسه با شمال دارند که می تواند ناشی از عمق کمتر آب درجنوب باشد و نسبت تبخیر خالص بیشتر.

بهره برداری:

علیپور نتیجه گرفت که نمک ها بغییراز هالیت(کلروسدیم،نمک طعام)عموما نسبت به همزادش دریاچه گریت سالت آمریکا پایینتراند مخصوصا K+ .مطالعات بعدی ممکن است نشان دهند که غلظت پتاسیم نیز نسبت به دریاچه گریت سالت اقتصادی نیست.نمک طعام از طریق تبخیر آب توسط خورشید در حوضچه های کوچک اطراف دریاچه جمع آوری می شود. مدت زمان درازی است که این عمل انجام می شود(قدمت تاریخی دارد)احتمالا از زمانی که اولین انسانها در منطقه اجتماع یافتند.در حال حاظر سالانه 450 تن نمک طعام از دریاچه برداشت می شود.که از آن چهار هزار تن به مصرف تولید NaCO3 در شهرستان مراغه واقع در گوشه شمال شرقی دریاچه اورمیه می رسد.چهل هزار تن باقی مانده توسط کاربرهای کوچک تولید شده و به مصرف صادرات و احشام در روستا های اطراف می رسد.در مقایسه ،صنعت نمک در دریاچه گریت سالت بیش از 3200 هکتار حوضچه برای تبخیر خورشیدی آب و تولید سالانه بیش از دومیلیون تن نمک طعام وسایر تولیدات (سولفات پتاسیم،منیزیم فلزی،گاز کلر ، کلرید منیزیم و برخی مکمل های غذایی)است.همه اینها توسط تعداد کمی شرکت بزرگ تولید می شود.

زیست شناسی آرتمیا:

ارگانیسم های شوری بالا به شرایط شوری خیلی زیاد به وسیله روشهای فیزیولوژیکی مختلفی سازگار شده اند که شامل تنظیم اسمزی و سنتز و جمع آوری محلول های مناسب مختلف.میگوی آبشور یا آرتمیا (Artemia) که در بسیاری از محیطهای فوق شور وجود دارد،قابلیت آنها در بقا و زندگی ایده ال در شرایط بسیار سخت برای بیولوژیست ها همواره جالب و مورد توجه بوده است.این سخت پوست کاملا به جا جانورExtremophile نامیده شده است.قابلیت این را داشته که در چنیین شرایطی بقا یابداز طریق کنترول اسمزی به خوبی توسعه یافته از طریق بالا بردن فعالیتهای ATPآز وNa-K .همچنین به صورت فیزیولوژیکی بقا یابد و تولید مثل کند. در شوری های نزدیک و زیر شوری دریا .آرتمیا مشخصا در شوری های کمتر از 100 گرم در لیتر مشاهده می شود اما تراکم ممکن است کاهش یابد.

نوع غیرجنسی و جنسی آرتمیا:

نخستین توصیف آرتمیا در لمینگتون (انگلیس)توسط اسکلوسر درسال 1755 ارائه شد. ازآن زمان آرتمیا از نقاط مختلفی درسراسر جهان گزارش شده است.جدیدترین مطالعات زیست زمین شناسی آرتمیا توسط وان استفان منتشر شده است.که گزارش از 598 نقطه در 5 کشور داده است.همچنین وجود آرتمیا در دریاچه اورمیه حدود یک قرن قبل گزارش شد.قبل از اینکه جمعیت مشخص شود دوره طولانی سپری شده.گونتر(Gunther) آرتمیای دریاچه ی اورمیه را یک گونه دوجنس منحصر به فرد معرفی کرد.این ویژگی مورد تایید قرار گرفته است.محققان روش تولیدمثل مخصوص این گونه را تایید کرداند و به همین خاطر نام علمی جدای (Artemia urmiana)را برآن نهادند. بر پایه سیتوژنتیک (ژنتیک سلولی) تکرار DNA (احتمالا مضاعف سازی) و برسی های هتروکروماسیون (رنگ پذیری) گزارش داده اند که جمعیت موجود در دریاچه اورمیه بصورت منحصر بفردی پارتینوژنتیک است (پارتینوکارپ،تولید مثل درونی،انجام عمل لقاع). بعنوان یک نتیجهBarigozzi و Baratelli پیشنهاد کردند که نام علمی Artemia urmiana برداشته شود. در همان زمان تاکامی از حضور هر دونوع دوجنسی و پارتینوکارپ آرتمیادر دریاچه اورمیه خبر داد. مطالعات بعدی توسط بروون و بوون انجام شد که هردو نوع غیرجنسی و جنسی در دریاچه اورمیه وجود دارد.بر پایه اکثر مطالعات اخیر جمعیت های پاراتینوکارپ در نقاط ساحلی محدود و منحصر بفرد دیده می شود.که یافته های پیشتر Agh وپیشنهادی که توسط سوگسترون مطرح شد را حمایت میکند.

محیطهای فوق شور مختلفی در ایران وجود دارند که قابلیت حضور آرتمیادر آن مناطق وجود دارد.در هرحال مطالعات اندکی در مورد ویژگی های این جمعیت ها انجام شده است. مولفان مختلفی از حضور آرتمیا در سایرنقاط ایران خبرداده اند .جدید ترین آنها Abazopoulos و همکاران محلهای وجود آرتمیاو جمعیت هارا در سایر نقاط ایران مورد برسی قرار داده و نشان دادند که آرتمبا در 17 نقطه مختلف ایران وجود داردکه همگی پارتینوکارپ بوده غیر نوع A.urmianaاز آرتمیای دریاچه اورمیه . برسی های بیو متری وبیوشیمیایی بر روی تخمدانها Cysts و نوع مرحله یک تازه از تخم درآمده را که از 7 نقطه در دریاچه جمع آوری شده بودند توسط Abazopoulos و همکاران انجام شد. آنها آزمایش های خاصیت شناوری ومشاهده میکروسکوپی انتقال الکترون بر روی تخمدان هردوی Artemia urmianaایران و Artemia franciscana آمریکا انجام دادند.

اکولوژی:

در مقایسه با دیگر جنبه های زیست شناسی ، مطالعات زیست محیطی درباره آرتمیا بسیار اندک اند ، و به خصوص درمورد دریاچه ارومیه. جمعیت آرتمیا در دریاچه ارومیه نوسانات فصلی مشابه آنچه برای دریاچه گریت سالت گزارش شده نشان می دهد. اما از جهات مشخص متفاوت باآن است.مثلا خروج از تخم در دریاچه گریت سالت ممکن است در اوایل فوریه انجام شود زمانی که فشار تغذیه ای از رسیدن فیتوپلانگتونها به حد انفجار می رسد(از اندازه خارج شدن) که درسایر زیستگاهای نمکی دراواخر بهار اتفاق می افتد.تراکم آرتمیای بالغ در دریاچه اورمیه3 بالغ در هر لیتر درجولای 1994-ژانویه1996 می تواند،بامیزان گزارش از دریاچه گریت سالت 4 بالغ درهرلیتر در جولای مقایسه شود.وبه ترتیب 20و10بالغ در هرلیتردر ژون وجولای وبین 10تا20بالغ در هرلیتردراواخر تابستان این تراکم پایین بنحوی بستگی دارد به توده زنده پایین جلبک و خزه دریایی و همسو و موافق با یافته های دریاچه گریت سالت که می گوید ،بالاترین تراکم آرتمیا با بالاترین غلظت موادغذایی همزمان است.(باهم مشاهده میشوند)که بطور واضعی اثر در دسترس بودن و فراهمی غذا را در رشد و تولیدمثل آرتمیا نشان می دهد.

فیتوپلانگتون:

برخی از تناقضات در مقاله ای که جمعیتهای فیتوپلانگتون در دریاچه اورمیه را مورد برسی قرارداده دیده می شود.بعنوان مثال: Enteromorpha intestinalis یک جلبک سبز بزرگ (ماکروسکوپیک) گزارش شده که در یک نمونه برداری دیده شده است.در سالهایی که غلظت نمک پایین می ماند Enteromorpha بقدری فراوان میشود که ظاهر کل دریاچه به شکل یک رسوب سبزیجات کم رنگ درمی آید.

ازطرف دیگر نویسندگان مختلفی گزارشهای نسبتا متفاوتی از جمعیتهای فیتوپلانگتون از نقاط مختلف مورد آزمایش شده ی دریاچه داده اند.به عنوان مثال ریاحی و همکاران 6 سیانوفیتا (Anabaena sp.; Anacystis sp.; Chrococcus sp.; Lyngbya sp.; Oscillatoria sp. and Synechocuus sp). 4 کلروفیتا (Ankistrodesmus sp.; Dunaliella sp.; Monostroma sp. and Pandorina sp., 2 باسکیلاریوفیتاAmphora sp. and Navicula sp مشاهده کردند.

محبی و همکاران،3 سیانوفیتا.;

Oscillatoria sp. and Synechoccus sp Anabaena sp 2 کلروفیتا Dunaliella sp. Ankistrodesmus 11 اسکیلاریوفیتا(Navicula sp.; Nitzschia sp.; Cyclotella sp.; Symbella sp.; Synedra sp.; Pinnullaria sp.; Diatoma sp.; Amphiprora sp.; Surirrela sp.; Cymatopleura sp. Gyrosigma sp.), گزارش دادند.

درطی نمونه برداری ماهانه در طول یک سال تمام. این تغییرات ممکن است نسبت داده شود به محدود بودن و نامنظم بودن نمونه برداری های انجام شده و یا افزایش در شوری دریاچه در طی سالهای اخیرکه برخی گونه های غیر مقاوم را محدود کرده (ازبین برده) مطالعات و کاربیشتر موردنیاز است تااین مسئله را به روشنی حل کند.برسی های کمیتی کلروفیلها و تراکم جلبکها مشخص ساخته که تولیداولیه در دریاچه اورمیه پایینتر از همزاد آن دریاچه گریت سالت است.و اینکه Dunaliella اصلی ترین فیتوپلانگتون (بیش از%95 کل فیتوپلانگتونها)در دریاچه اورمیه است.ترکیب گونه های میکروجلبک دریاچه اورمیه تقریبا مشابه فیتوپلانگتون های دریاچه گریت سالت است که درآن Dunaliella غالبیت داشته،با کسر یا نسبت مهمی از دیاتوم ها مانند Navicula و Nitzschia

باکتری شناسی:

قاهری و بقال_وای جویی درخلاصه مقاله شان در باره دریاچه اورمیه ارجاع داداند به آزمایشات باکتریولوژی انجام شده بر رسوبات و لجن دریاچه ونتیجه گرفته اند که هیچ باکتری بیماریزای برای انسان درآن وجودندارد.این نویسندگان اشاره کرده اند به باکتری های غیر بیماریزا که از بقایای آرتمیا استفاده می کنند.درمطالعات پیشین که انجام شده بود باکتری بیماریزای Clostridium perfringens و Streptococcus faecalis در دریاچه اورمیه دیده شده بود.بنظر می رسد که باکتری ها درجاهایی وجود دارند که رودخانه ها به دریاچه می ریزند و بنظر می رسد که منشا آنها ازآب کشاورزی و فاضلابها باشند.

حفاظت محیط زیست:

تقریبا اخیرا ارزش واقعی آبهای روی خشکی درک شده است. تالابهای کمی در دریاچه ارومیه واقع شده است، که در اطراف قسمت جنوبی وجود دارند. بارزان کنی ، حسنلو ، سولدوز ، دورگه سنگی ، گپی بابا علی. به طور کلی ، زمین های مرطوب عملکردهایی نظیر کنترل سیلاب و طوفان دارند، در نتیجه تعامل فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیک آن است. زمین های مرطوب(تالابها) که نقش قابل توجهی در تولیدات از منابع طبیعی دارند که به نوبه خود برای توسعه فعالیت های صنعتی و کشاورزی مفیدند. تالاب ها به عنوان اکوسیستم بی همتا محل مناسبی برای زندگی جانداران آبزی ، پرندگان و جانوران اند . اهمیت اجتماعی و فرهنگی در جذب گردشگران از دیگر فواید تالابها محسوب می شود.لجن زارها گیاهان معمول مردابهای شور و نمکی را دارند،جمعیت هایی از گونه ها جگن و... (به شکل هوموس درآمده مانند نی جگن و سمیت)در دهانه رودها و مقداریTamarix stands تخمیر می شود.درطی دوره های گذشته شوری بسیاری از دریاچه های شور ودائمی در اثر فعالیتهای انسان افزایش یافته است و تعدادی بطور کل خشک شده اند.بعنوان مثال از این نوع، دریاچه اوون در کالیفورنیا و دریاچه Winnemucce در نوادا . (از ایالتهای آمریکا) . تقریبا همه موارد این خشکی انحراف رودخانه های ورودی به دریاچه برای دستیابی به اهداف و نیازهای کشاورزی وسایر نیازهای بشری بوره است. دریاچه ارومیه با آن گونه های آرتمیا بومی و منطقه بزرگ خود را (یکی از بزرگترین زیستگاه طبیعی آرتمیا در جهان) توسط سازمان یونسکو پیشنهاد شده است که تبدیل به یک پارک ملی شود با توجه به ویژگی های منحصر به فرد آن و به رسمیت شناختن آن که یک سرمایه طبیعی مهم است ، با ارزش قابل توجه فرهنگی ، اقتصادی ، زیبایی ، تفریحی ، علمی ، زیست محیطی و حفاظت از آن جمله اند. دریاچه برای تولیدمثل وتخم کشی: Pelecanus onocrotalus, Egretta garzetta, Plegadis falcinellus, Platalea leucorodia, Phoenicopterus ruber, Tadorna ferruginea, Tadorna tadorna, Himantopus himantopus, Recurvirostra avosetta, Tringa totanus, Larus cachinnans armenicus .Larus genei . سایر پرنده گان عبارتند از چند جفت: Anser anser, Marmaronetta angustirostris و Aythya nyroca . Charadrius leschenaultia.در طی ماههای تابستان کزارش شده اند. وممکن است روی تپه های نمکی اطراف دریاچه اورمیه تخم گذاری کنند.فلامینگوها در دسته هاوتعداد زیادی در دریاچه اورمیه تخم گذاری می کنند.وشمار آنها بنظر می رسد که هنوزدرحال افزایش است .باشمارش 25000 جفت تخمگذار درسال اخیر. در طی اواخر فصل تخمگذاری،بالغها در دسته های عظیمی جمع می شوند برای پر ریختن در لجن زارهای وسیع و پهناور دریاچه، مهمترین صحنه پاییزی برای پرستوهای مهاجرو garganey Anas querquedulaدر ایران است.بنظر می آید دریاچه مکان مهمی برای پرریزی اردک وحشی دریایی معمولی Tadorna tadorna باشد. این دریاچه دارای بیش از یک صد جزیره کوچک سنگی ، که در نقاط توقفگاه بین راه پرندگان مهاجر مختلف شامل(فلامینگو ، پلیکان ، کفچه نول ، لک لکها،اردکهای وحشی،مرغ ماهی خوار،پادراز و مرغ نوروزی)جایگاه ها،تپه ها Pistacia atlantica درجزیره های بزرگتر به طور قابل ملاحظه ای مخصوصا درجزیره اشک و کبودان. سایر گیاهان نمایان در آن جزایر:سنجد تلخ، عناب، گونه هایی از افسنطین، گونه درمنه ، دیانتوس و هوردیتوم علفی Bromus است.جزایر دریاچه اورمیه تنها محل تولیدمثل شاهین بیارمیکوس درایران هستند.(حداقل 5جفت)وهمچنین محل آشیانه سازی برای حداقل 10جفت از: Neophron percnopterus. Falco cherrug, Gyps fulvus, Aegypius monachus and Falco peregrinus در طی ماه های تابستان ثبت شده که بعنوان بینندگان تپه های اطراف به شمار می آیندو Haliaeetus albicilla و Falco columbarius در زمستان مشاهده می شوند.یک جمعیت 25تایی از Otis هوبره های فوق العاده در منطقه پراکنده اند و آنجا تولیدمثل می کنند.(حداقل 4 جفت) . گوسفند وحشی Ovis ammon در قرن 19 در حالی که آهوی مزوپتامیا و Dama dama mesopotamica درجزیره اشک در دهه ی 1970 میلادی معرفی شده است.

اما شوری آب دریاچه ارومیه به طور چشمگیری به بیش از 300 گرم درلیتر در طول سال های اخیر رسیده، و این تقریبا تمام جنبه های دریاچه رابه شدت تحت تاثیر قرار است. مطالعات ژنتیکی جمعیت که توسط Eimanifar انجام شده نشان داد که منطقه جنوب جمعیت های متفاوت بسیاری را باعث شده و قسمتهای جنوب و میانبرهای دریاچه ژنوتیپ های نسبتا بالایی دارند(هاپلوتیپهای کامپوزیت) در مقایسه با منطقه های شمالی. علل احتمالی افزایش شوری به احتمال زیاد انحراف جریانهای سطحی ، استخراج آبهای زیرزمینی و شرایط آب و هوایی نامناسب است.حدود 4.4 میلیون نفر در حوضه دریاچه ارومیه زندگی می کنند ، که آبیاری و اقتصاد آنها به شدت در سطح موجود به منابع آبهای زیرزمینی در منطقه وابسته است. بر این اساس ، رشد جمعیت انسانی در حوضه دریاچه،به طور جدی نیاز به آب قابل شرب و کشاورزی در سال های اخیر افزایش یافته که تمام آن از سطح و منابع آبهای زیرزمینی در منطقه تهیه شده است . این عوامل ، همراه با شرایط آب و هوایی بد ،باعث کاهش قابل توجهی حجم آب وارداتی به دریاچه شده طوری که ، در حال حاضر ، دریاچه ارومیه بطور قابل توجهی منقبض گردیده ومناطق وسیعی که در گذشته جزئی از بستر دریاچه بوده امروزه خالی از آب وبه صورت خشکی ظاهر شده است. انحراف رودخانه های احتمالی مثل ذاب(Zab )با قابلیت بالا ی آب دهی (متوسط تخلیه آب = 44.52 مترمکعب برثانیه )شاید برای احیای دریاچه ارومیه مفید باشد. بدون چنین مداخله ای ، تغییر قابل توجهی در زیستگاه دریاچه به احتمال زیاد ادامه خواهدداشت ،و ممکن است تولید محصولات کشاورزی به طور غم انگیزی وبصورت منفی مورد تاثیر قرار گیرد ، و همچنین مهم است که شرایطی فراهم شود تا آرتمیای منحصر به فرد دریاچه ارومیه این گونه بتواند چرخه باروری خود را تکمیل کند.در نتیجه این منبع ژنتیکی حفظ شود. باید توجه به ماهیت تهدید و تاثیر فعالیت های انسانی شود. ارتقاء آگاهی و درک بهتری از دریاچه های اطراف جمعیتهای بشری شالوده ای برای مدیریت پایدار آینده قابل توجهی از این دریاچه درون مرزی فراهم خواهد کرد.

سپاسگزاری:

نویسنده قدرشناسی خود را به استاد بزرگ خود JS Clegg را برای خواندن و بحث های مفید در جهت بهبود کیفیت دست نوشته این مقاله را ابراز می نماید . سپاسگزاریم از مرکز تحقیقات آرتمیا در ایران برای پوشش برخی از نسخه های خطی این اثر. با تشکر ویژه از دکتر عباس علی مطلبی به عنوان رئیس IFRO برای ارائه فرصت های مناسب پژوهشی و برای انجام تحقیقات بیشتر درباره جنبه های مختلف از دریاچه ارومیه. حمایت مالی پژوهش تامین شده از سازمان شیلات ایران IFRO ..

ترجمه حسن آذرپور برگرفته از:

http://www.salinesystems.org/content/3/1/5

دریاچه ارومیه

مطالب مشابه :

بزرگترین دریاچه های دنیا را بشناسید + عکس

بزرگترین دریاچه نمک جهان خشک شد

.....رودها و دریاهای داخلی

دریاچه ارومیه، بزرگترین دریاچه تشنه جهان

دریاچه ارومیه

زریبار بزرگترین دریاچه آب شیرین جهان نیست ارسالی ازهیوا ابراهیمی

ترین های جغرافیایی

بزرگترین ماهی قرمز جهان