درس شانزدهم

بسم الله الرّحمن الرّحیم

درس شانزدهم                     خسرو

ارتجالاً: فی­البداهه، بدون فکر قبلی، بی­درنگ  //  مبلغی: مقداری  //  مثل شاخ شمشاد: سرحال و سرزنده (کنایه)  //  تقریر: بیان  //    از بر کردن: حفظ­کردن  //  منتخب: گزیده، گلچین  //  گیرا: جذّاب، جالب  //  زنگاری: آمیزه­ی سبز و آبی  //  ملتفت: متوجّه  //  باری: خلاصه  //  دی: دیروز  //  سرای: خانه  // می­شدم: می­رفتم  //  برزن: کوچه  //  افراشته(اند): باز کرده­اند، بالا برده­اند //  در هم آمیخته(اند): درگیر شده­اند، گلاویز شده­اند  //  برانگیخته­اند: به پا کرده­اند، ایجاد کرده­اند  //  متداول: رایج  //  محاوره: حرف­زدن روزمره  //  خوشمزگی: جذّابیّت، توانایی جذّاب (کنایه)  //  رنگارنگ: متنوّع  //  ارتجالی: فی­البداهه  //  دیده: چشم  //  صدمت: صدمه، آسیب، شدّت  //  لاجرم: ناگزیر، ناچار  //  سپرانداختن: تسلیم­شدن (کنایه)  // غالب: غلبه­کننده، پیروز، چیره  //  نه مناسب حال درویشان: نامناسب با اخلاق جوان­مردانه­ی درویشان، غیراخلاقی و ناجوان­مردانه  //  مغلوب: موردغلبه، شکست­خورده  //  اختیارکردن: برگزیدن، انتخاب­کردن  //  مخذول: خوارشده، خوار، پست  //  استرحام: طلب رحم، درخواست رحم  //  سنگ­دل: بی­رحم، خشن  //  حلالش کردم: آن را کشتم و گوشتش را حلال­کردم  //  بسمل­کردن: ذبح­کردن (کنایه)  //  هر دوان: هر دو تا  //  هلیم: ممال هلام، به صورت «حلیم» هم مرسوم است.  // 

1) طعمه: غذا  //  خسروانی خورش: خورشِ خسروانی (ترکیب وصفی مقلوب) ؛ خورش: غذا، خسروانی: شاهانه  //  جان یابدت... : جانت بیابد ...   //

2) آب­خوردن: زندگی آسوده (کنایه) //  بدسگال: بداندیش: دشمن  // 

گشاده: خوشحال، شاد (کنایه)  //  دوات: مرکّب­دان  //  وراندازکردن: بازدید  //  وقار= طمأنینه: متانت، سنگینی  //  حرام از ... : ... نداشت، ... نمی­آورد (کنایه)  //  لای کتاب را بازکردن: کتاب را خواندن (کنایه)  //  کمیتش لنگ بود: ضعیف بود (کنایه)  ؛ کمیت: اسبی میان سرخ و سیاه  //  اصلاً: اصالتاً  //  خداداد: خدادادی، مادرزادی  //  خشت می­زد: شعر کم­ارزش زیاد می­گفت  //  شهناز: آهنگ و به اصطلاح گوشه­ای از دستگاه موسیقی شور  //  شور: هیجان، وجد و حال  //  از بر: از کنار  //  عتاب: سرزنش، ملامت  //  شش­دانگ: کامل، بی­نقص (کنایه) 

3) اشتر: شتر  //  شعر عرب: آواز عرب برای شتر= حُدی  //  حالت: وجد و حال  //  طرب: شادی، نشاط  //  ذوق نیست تو را: ذوق و نشاط نداری  //  کژطبع جانور: جانور ­کژطبع؛ کژطبع: بی­ذوق، بی­سلیقه  //. 

دم برآوردن: سخن­گفتن، حرف­زدن  //  مألوف: همیشگی، الفت­گرفته  //  ناشیانه: مبتدیانه  //  آفتاب از کدام سمت برآمده: چه اتّفاق خاصّی افتاده (کنایه)  //  ضمایم: ج ضمیمه؛ همراه، پیوست  //  تعلیقات: ج تعلیق ؛ چیزهای آویزان­شده، آویخته­ها //  قوّت: توانایی، مهارت  //  رهاورد: سوغات، ارمغان  //  باب دندان: مطابق میل، خوشایند (کنایه)  //  حجب: شرم و حیا  //  بالاکشیدن: فروبلعیدن  //  فیّاض: بسیار جوشان، سرشار  //  اوان: هنگام، زمان  //  مطربی: نوازندگی  //  مسخرگی: دلقک­بازی  //  پیشه سازی: شغل قراردهی  //  خودرو: خودسر، کسی که بدون تربیت و نظارت بزرگ شود ؛ (خودروینده)  //  خودسر: لجوج، متکبّر = خودرو  //  شگرف: عجیب  //  قوی­پنجه: نیرومند  //  چالاکی: چابکی، فرزی  //  چشم­به­هم­زدن: مدّت کوتاه (مجاز)  //  تکریم: گرامی­داشتن  //  تنگ­نظر: حسود (کنایه)  //  عنود: دشمن  //  بدگهر: بدذات  //  می: شراب، باده   //  معشوق: زن، دختر  //  لهو: سرگرمی  //  لَعِب: بازی  //  خفّت: خواری  //  به گوشه­ای خزید: گوشه­گیر شد  //  رو نهان کرد: از نظرها پنهان شد، در مجامع حاضر نشد (کنایه)  //  منجلاب: باتلاق، لجن­زار  //  فی­الجمله: خلاصه  //  معاصی: ج معصیت: گناهان  //  منکَر: کار نهی­شده، ناپسند  //  مُسکِر: سکرآور، مست­کننده، شراب  //  تکیده: لاغر و شکسته  //  می­بارید: بسیار آشکار بود (کنایه)  //  سیه­روزی: بدبختی (کنایه)  //  صدایی که از ته چاه درمی­آمد: صدای ضعیف و گرفته (کنایه)  //  استماع: شنیدن  //  زهرخند: خنده­ی تلخ  //  لمن تقول: برای چه کسی حرف می­زنی؟  //  قریحه: ذوق و ادراک  //  می­تراوید: تراوش­می­کرد  //  ذوق و استعداد ادبی می­تراوید و خشک نشده­بود: هنوز ذوق و استعداد ادبی داشت  // 

قضا: سرنوشت  //  بَرَدَش: می­بردش: او را می­برد  //  

 

مایع حرف­شویی

وزرا: ج وزیر  //  وکلا: ج وکیل: نماینده­ی مجلس  //  خطبا: ج خطیب: سخن­ران  //  رحمی: رحمی کنید  (یوسف عزیزم رفت ای برادران رحمی/ کز غمش عجب بینم حال پیر کنعانی)  //  سلسله: زنجیره  //  امواج مکتوب: نوشته­ها  //  امواج مصوّر: برنامه­های تصویری  //  قواعد=گرامر= دستور زبان  //  نامه­ی اعمال: کارنامه  //  جراید: مطبوعات، نشریّات، ج جریده  //  تره خردنکردن برای حرفی یا کسی: اهمّیّت­ندادن به آن (کنایه) // 

بشوی اوراق: ورق­ها را بشوی: نوشتن را کنار بگذار (کنایه)  //  دفتر: مکتوب، نوشته 

راستی را: به راستی  //  رهنمود: راهنمایی  // 

مصالح­گو: مصلحت­گو، کسی که سخنش از سر مصلحت و به­جاست  //  قلم­رانی: نویسندگی (کنایه)  //  خطابه: سخن­رانی (غالباً برای وعظ و نصیحت)  //  کامپیوتری: دقیق و سنجیده (مجاز)  //  اعصار: دوره­ها، ج عصر  //  فصاحت: روانی سخن  //  بلاغت: رسایی سخن  //  راندن و به جولان درآوردن اسب فصاحت در میدان بلاغت: با فصاحت و بلاغت سخن­رانی­کردن (کنایه)  //  مستمع: شنونده  //  مرکب: حیوان سواری، اسب  // چموش: سرکش، غیررام  //  مرکب خموش: اسب رام  //  مرکب چموش را به مرکب خموش تبدیل­کردن: کسب مهارت در راندن  //  مرکب چموش سخن را به مرکب خموش تبدیل­کردن: کسب مهارت و تسلّط در سخن­رانی (کنایه)  //  سمند: اسب زرد  //  سمند سخن را در میدان دل مستمع به جولان درآوردن: سخن­رانی به قصد تأثیر بر مخاطب (کنایه)  //  می­رانده(است): سخن­رانی­می­کرده و تأثیر می­گذاشته (کنایه)  //  ملهَم: الهام­گرفته  //  متأثّر: تأثیرگرفته  //  سابقه: پیشینه، قدمت  (از لحاظ معنایی)  //  ابدالدّهر: پایان روزگار، ابد  //  وصول: رسیدن  //  مقصود: مقصد، هدف  //  قریب: نزدیک  //  قرینه: نشانه و علامت  //  مؤیّد: تأییدکننده  //  مشی: راه رفتن  //  از این جمله: از این مجموعه، از این سنخ (در اینجا)  ؛ جمله: همه  //  راه­گشا: کارآمد، برطرف­کننده­ی مشکل (کنایه)  //  معطّل: سرگشته، گرفتار //  خلق: مردم، گروه، دسته­ای از مردم  //  حیران: سرگردان، سرگشته  //  بی­نوا: بدبخت، بیچاره  //  در دم: همان لحظه  //  دریغا: افسوس  //  در چاه ضلالت فروماندگان: در چاه افتادگان، کسانی که در چاه افتاده­اند  //  ضلالت: گمراهی  //  صفرا فزود: (کنایه) نتیجه­ی عکس داد  //  او: خدا  //  نشاید: شایسته نیست، نمی­توان  //  پنجه در یقه افکندن: (کنایه) مقابله و ستیزکردن، درافتادن  // 

 

اندک: سخن اندک  //  از سخن اندک تو جهان پر شود: همه سخن اندک ولی ارزشمند تو را بشنوند (کنایه)  // 

لاف­زدن: ادّعاکردن، افتخارکردن  //  به سخن همانند مروارید(کم و ارزشمند) می­توان افتخارکرد  // آن چیزی که پر می­توان زد: چیزی می­توان زیاد تولیدکرد(حرف بی­ارزش) مانند خشت است

 

کفر: کفران، ناسپاسی   //  از کفت بیرون کند: نعمت را از تو می­گیرد  

 

از قضا: اتّفاقاً  //  سرکنگبین: سکنجبین، سرکه­انگبین (که برای کاهش ترشّح صفرا به کار می­رفته)  //  صفرا: مادّه­ای زردرنگ در کیسه­ی صفرا ، (می­تواند در اینجا رنگ زرد بیمار هم باشد؛ اصفر و صفراء در عربی به معنی زرد هستند)  //  فزود: افزایش داد

خشکی: یبوست  //  خشکی می­نمود: ایجاد یبوست می­کرد  (روغن بادام برای رفع یبوست به کار می­رفته)

 

پشت دریاها

خاک: سرزمین (مجاز)  //  غریب: ناآشنا  //  قهرمانان: عاشقان (استعاره)  //  خالی بودن قایق از تور: (کنایه) نداشتن انگیزه­ها و تعلّقات مادّی  //  تهی بودن دل از آرزوی مروارید: (کنایه) عدم توجّه و دلبستگی به تعلّقات  //  آبی­ها: موجودات آبی  //  دریا-پریان: پریان دریایی  //  از گیسوهایشان افسون(=جادو) می­افشانند: (کنایه) دلربایی­می­کنند، جلب توجّه می­کنند  //  تجلّی: جلوه­گرشدن، کمال، تکامل  //  باز بودن پنجره­ها رو به تجلّی: (کنایه) داشتن پیوند با تعالی و تکامل  //  معرفت: شناخت، دانش  //  چینه: دیوار کوتاه ساخته از گل و سنگ  //  آب: نماد پاکی  


مطالب مشابه :


جواب کلیه ی خودآزمایی های ادبیات فارسی سال دوم دبیرستان

دبیر زبان و ادبیات فارسی شهر قیدار - جواب کلیه ی خودآزمایی های ادبیات فارسی سال دوم دبیرستان



درس شانزدهم

ادبیّات دوم دبیرستان - درس شانزدهم - بسم الله الرّحمن الرّحیم . درس شانزدهم



جزوه ی معنی و شرح درس های ادبیات فارسی سال اول

آموزش زبان و ادبیات فارسی درس دوّم: رزم رستم و سهراب (1) 5-7. درس سوّم: رزم رستم و سهراب (2) 7-9.



پاسخ خود آزمایی های ادبیات دوم دبیرستان

زبان و ادبیات فارسی - پاسخ خود آزمایی های ادبیات دوم دبیرستان - زبان و ادبیات فارسی دوره ی



جزوه ادبیات فارسی دوم دبیرستان بخش تاریخ ادبیات

زبان و ادبیات فارسی دبیرستان - جزوه ادبیات فارسی دوم دبیرستان بخش تاریخ ادبیات



برچسب :