اختلال کم توجهی

تعریف اختلال کم توجهی : برای نخستین بارانجمن روانپزشکی آمریکااختلال کمبودتوجه رابه صورت زیرتعریف نموده است . پدیده کم توجهی یااختلال کمبودتوجه توصیف وضعیت کودکانی است که عمدتا بدون دلیل خاصی بی توجهی ،زودبرانگیختگی ودربسیاری ازمواقع پیش فعالی ازخودنشان می دهند.این قضیه می تواندهمراه باپیش فعالی یابدون آن موردتشخیص واقع شود.

تشخیص اختلال کمبودتوجه درکودکان خردسال درغالب مواردبیانگرجدی بودن این اختلال است وبالعکس تشخیص آن درسنین جوانی ونوجوانی عمدتا نشانگر عدم شدت آن است درحدود 2/ از جمعیت کودکان وبزرگسالان مبتلابه اختلال کمبود توجه هستند .

این اختلال معمولاباویژگیهایی چون بیش فعالی ،تکانشگری ،بی توجهی وماننداینها توصیف شده واغلب این نگرش وجودداردکه آن راناشی ازعوامل زیستی ، آسیب مغزی یاوراثت بدانند

بارکلی ( 1982 ) براین باوراست که مشکل نارسیی توجه فرد ممکن است د ر                   1-جهت یابی یاپیداکردن  محرک باشد یا 2-پاسخ نادرست فرد به جنبه ای ازمحرک هایابه کل محرک باشد.

بارکلی  توضیح می دهد که مهم ترین مشکل توجه درکودکان ،توجه پایداراست توجه پایداربه فردکمک میکندکه محرک های دیگرراکنترل کندوفقط به یک محرک پاسخ بدهد.این دومشکل ازاصلی ترین مشکل های این کودکان است .

این کودکان مشکل هایی رادرتوجه انتخابی نشان می دهندوازآن جاکه قادربه کنترل توجه خودنیستنددرحین انجام کارهاوتکلیف هابه رویافرومی روندواین ناتوانی خودعاملی برای ناتوانی های تحصیلی ورفتارهای اجتماعی می شود .

مشکلات توجه :

برای موفقیت درمدرسه ،دانش آموزباید فرایندهای تفکرمربوط به تکالیف کلاس را آغاز وتاپایان تکالیف آنهاراحفظ کند .

دانش اموزان دارای مشکلات توجه برای تکمیل تکالیف ،نمی توانند به مدت کافی بر آنها تمرکز کنند.آنان فراخنای توجه کافی دارند .به طور آشکارنمی توانندمحرکهای اضافی راغربال کنند ،نمی توانند دربرابر محرکات نامربوط مقاومت کنند،آنان شدید حواس پرتند . به علاوه این افراداغلب حساس وبیش فعال هستند .مشکلات توجه دردانش آموزان مبتلابه اختلال یادگیری ،درتحقیقات گوناگون نشان داده شده است .

این کودکان درحواس مختلف که مستلزم حفظ توجه وتمرکز موضوعی خاص است ،مشکلاتی دارند . این کودکان درتکالیفی که نیاز به توجه انتخابی ،توجه بینایی یاشنوایی دارد،موفقیت چندانی رابه دست نمی آورند.

به عنوان نمونه درآزمایشی  که بااقتباس ازمطالعات  وآزمایشهای به عمل آمده توسط چری وهمکارانش ،ازتکنیک شنوایی دوگوش استفاده شد .دراین آزمایش ازسه دستگاه ضبط صوت ،سه حلقه نوارکاست به همراه دو گوشی استفاده به عمل آمد .ازطریق یکی ازاین سه ضبط صوت ،نواری که برروی آن متنی ازقبل آماده شده بود به گوش راست آزمودنیها پخش شد .همزمان بااین عمل ،ازضبط صوت دیگربه گوش چپ آنها صدای مزاحم پخش شد وازآنان درخواست شد ازاین دوتنهابه آنچه که ازگوش راست خودمی شنوند،توجه کنندوهمان پیام راتکرار کنند.بااستفاده ازضبط صوت سوم نیز انچه راکه آزمودنیها پس ازشنیدن پیام می کردندضبط شد .

نتایج این پژوهش نشان دادکه ازلحاظ توجه شنوایی میان دانش آموزان عادی ومبتلا به اختلال یادگیری تفاوت معنی داری وجوددارد وعملکردکودکان مبتلابه اختلال یادگیری درسطح پایینی است بنابراین همانند توجه بینایی وتوجه انتخابی ،این دسته از کودکان درتوجه شنوایی نیزعملکردخوبی ندارندوکاستیهایی دارند (صبحی قراملکی  1375 ) 

ویژگیهای کودکان ودانش آموزان مبتلابه اختلال کمبودتوجه :   

 انجمن .روانپزشکان آمریکا که برای اولین بارنیز این اختلال راشناسایی کرده ملاک های زیرراجهت تشخیص اختلال کمبودتوجه مورداستفاده قرارمی دهد .

الف- بی توجهی :عدم توجه حداقل درسه مورد از موارد زیر در رفتارکودکان دانش آموزمبتلاقابل مشاهده است .

1-  دراغلب مواقع درتمام کردن کارهایی که خودشروع نموده با شکست و  ناکامی مواجه می گردد .

2-    غالبابه نظرمی رسدکه یه موضوع مورد نظرگوش نمی دهد.

3-    همواره به آسانی آشفته ودچارحواس پرتی می شود.

4-    درتمرکزحواس روی تکالیف مدرسه ویاکارهایی که نیازبه توجه جدی داردبامشکل مواجه است .

5-    درانجام فعالیتهای مربوط به بازی بامشکل روبرو می شود .

ب- برانگیختگی سریع : درکودکی که دچارکمبودتوجه است حداقل سه موردازمواردزیرقابل ملاحظه است .

1- اغلب قبل ازفکرکردن کاری راشروع می کند .

2-بطورافراطی ازیک فعالیت به فعالیت دیگر می پردازد.

3- کرارا درکلاس فریاد می زند

4-نیازبه نظارت وسرپرستی مداوم دارد

5- تحمل رعایت نوبت رادربازیهاوفعالیتهای گروهی ندارد .

6- بدون آنکه ازنظرشناختی اختلال داشته باشددرنظم دادن به کاربامشکل مواجه است .

ج- بیش فعالی : اختلال کمبود توجه می تواندهمراه بابیش فعالی ویابدون ان موردتشخیص واقع  گردد. درصورتی که بابیش فعالی باشد لااقل دوویژگی ازویژگیهای زیرراداراخواهدبود .

1- مرتب  این طرف وآن طرف دویده وازروی چیزهای مختلف بالا می رود.

2- نمی تواندساکت وآرام بنشیند

3- قادرنیست برای مدتی ثابتدرجایی بنشیند .

4- به هنگام خواب مرتب به این طرف وآن طرف می چرخد .

5- همیشه درحال حرکت وانجام کاری است وآرام وقرارندارد.

د-  اختلال کمبودتوجه بدلیل اسکیزوفرنی ،اختلال عاطفی ویاعقب ماندگی ذهنی شدیدوعمیق نیست .

و- شروع قبل ازهفت سالگی است .

ه- طول مدت اختلال حداقل 6 ماه است .

 این کودکان علاوه برزودبرانگیختگی ودامنه توجه محدودازنظرمهارتهای اجتماعی واحساس خودارزشمندی یاعزت نفس بامشکل مواجه هستند.ودرزمینهی مهارتهای ادراکی ومفهومی تاحدودی مشکل دارندولازم است که دراین زمینه آموزش ترمیمی دریافت نمایند.

علل احتمالی اختلال کمبودتوجه : پژوهش های انجام یافته حاکی از آن است که احتمالاعواملی نظیر عامل ژنتیکی ، شرایط قبل ازتولدویاشرایط خاص زیستی فردمی تواندموجب اختلال کمبودتوجه شود .

ناتوانی های یادگیری : کودکان باناتوانی های یادگیری وکودکان بانارسایی توجه مشکل های بسیارمشابهی راهمچون بی توجهی یاحواس پرتی ازخودنشان می دهند.                            گروه زیادی  از کودکان با اختلال کمبود توجه در زمینه ناتوانی های یادگیری دارای  مشکل های دایمی هستند .    

نتایج پژوهش ها نشان داده که حدودیک سوم این کودکان به درجه های مختلف دارای ناتوانیهای یادگیری هستند .ونارسایی توجه ، مشکل اساسی دریادگیری عملیات حساب بوجود می آورد .

اکرمن وهمکاران ( 1986 ) اظهارمی کنندکه کودکان دارای نارسایی توجه وکودکان مبتلا به ناتوانی درخواندن هردو ناتوانی قابل توجهی درانجام محاسبه های ریاضی خودکار دارند.

کلاس درس محلی است که معمولا معلم می تواندمیزان توجه ، تکانشگری ،تکلیف مداری وبیش فعالی دانش آموزان رامشاهده کند.برنامه های درسی رایج ،براساس توان هوشی کودکان متوسط تهیه شده است وچون کودکان دارای اختلال کم توجهی به راحتی دچارحواس پرتی می شوند،درانجام تکلیف های پیچیده مشکل پیدامی کنند.

اگرچه این دواختلال دارای زمینه های ژنتیکی ، محیطی ورشدی مشترک بسیاری هستند. بااینحال دواختلال متفاوت به حساب می آیند .

دیکمن واکرمن(1991)دریافتند که بیش ازنیمی ازکودکان بااختلال کمبودتوجه دارای ناتوانی خواندن بودند ونسبت این میزان درپسران ودختران 9 به 1 بود .

هم کودکان با ناتوانی یادگیری وهم کودکان بااین اختلال درحافظه ی کوتاه مدت وبلندمدت ،بیشتر مشکل دارندتادرفرایندهای حافظه آنی . کودکان دارای هردوی این اختلال ها ،مشکل های بیشتری درپردازش اطلاعات دارند . وبخش عمده ای ازاطلاعات شنیداری راکسب نمی کنند .افزون براین ،دانش آموزانی که ناتوانی یادگیری دارند ،درمقایسه باکودکانی که دارای هردوی این اختلال هاهستند ،درادراک دقیق نشانه های محرک،مشکل بیشتری دارند.به طورکلی مشاهده که هم کودکان بااختلال کمبودتوجه که دارای ناتوانی یادگیری نیز هستندوهم کودکان دارای ناتوانی ،درمقایسه با کودکان عاد ،زودتربامحرک خو  می گیرند.این امرمی تواند از آنجاناشی شودکه هردوی اینگروه ،به علت کمبودتوجه جنبه های کمتری ازمحرک رامی توانندرمز گذاری کنند .

معمولا دانش آموزان بی توجه درکلاس ،دارای این ویژگیها هستند:سست ،بی حال ،کم تحرک ،متمایل به درون ،افسرده ،ازنظراجتماعی موردبیتوجهی دیگران وگوشه گیر .         آنها ازنظرتحصیلی پیشرفت خوبی ندارند./

بارکلی   نیزویژگیهای کودکان بی توجه راازقرارزیرتوضیح می دهد.

1-بسیاردررویا فرومی روند  .                                                                   

  2- بی حال وبی انگیزه به نظرمی رسند

3- بسیاردرخودهستندوذهنی مشغول دارند    

 4- تنبل وکندبه نظرمی رسند

5- سردرگم وگیج هستند.  

درمان دارویی اختلال کمبودتوجه :

درحال حاضردرمان پزشکی علیرغم عوارض سوء یکی ازمتداول ترین شیوه های پاسخ به مشکلات کودکان مبتلا به اختلال کمبودتوجه محسوب می شود. اما تابه امروز درمان دارویی واحدی نتوانسته موفقیتی درکنترل واصلاح رفتارتمامی این افرادداشته باشد

توجهات وتدابیرلازم درآموزش دانش آموزان مبتلابه اختلال کاهش توجه :

اولین گام درمقابله بااین اختلال تقویت دامنه توجه کودک است .والدین ومربیان  می بایست با یک برنامه ریزی دقیق وفراهم نمودن آمادگی های قبلی وانگیزه یتوجه ،بکاربستن همه عوامل موثرمانندمحرکهای قوی ،ایجادعلاقه ورغبت دردانش آموزان وحذف یاکاهش محرکهای مزاحم محیطی سعی نمایندطول مدت ودامنه توجه این کودکان را بتدریج  افزایش دهند .معلمان می توانندباایجاد تغییرات کمی وکیفی درمحیط آموزشی وبهره گیری ازمحرکهای تازه سمعی وبصری درزمینه جلب توجه وافزایش دامنه آندردانش آموزان نقش مهمی داشته باشند.