کاروتنوئیدها

کاروتنوئید

کاروتنوئیدها دسته‌ای از رنگدانه‌هاهستند که در جذب نور در گیاهان نقش بسیار مهمی دارند.از کاروتنوئیدهای مهم میتوان به بتا‌کاروتن، آلفا‌کاروتنو لیکوپناشاره کرد. بتا کاروتن C۴۰H۵۶و آلفا‌کاروتن مسئول رنگ نارنجی هویج و لیکوپن مسئول رنگ قرمز گوجه فرنگی و آستاگزانتین نیز عهده دار رنگ قرمز یا صورتی خرچنگ ها و ماهی سالمون است.

ساختار

کاروتنوئیدها شامل دو دسته از ترکیبات هستند:

  1. هیدروکربن های غیر اشباع محلول در چربی که تحت عنوان کاروتن ها نامیده می شوند.
  2. هیدروکربن های غیر اشباع محلول در چربی که به صورت اکسید شده درآمده اند و تحت عنوان گزانتوفیل ها نامیده می شوند.

عملکرد

بعضی از کاروتنوئید ها مخصوصا" بتا کاروتن نقش پیش ویتامین A را ایفا کرده و در بدن تبدیل به ویتامین A می شوند. ازآنجائیکه افزایش مصرف غذاهای غنی از کاروتنوئید ها با کاهش خطر ابتلا به بعضی از بیماری های تخریبی همراه است چنین برمی آید که این مواد در بهبود عملکرد سیستم ایمنی نقش ویژه ای را ایفا می کنند.حتی این احتمال وجود دارد که کاروتنوئید ها به عنوان آنتی اکسیدان های ویژه نقش موثری در جلوگیری از ابتلا به سرطان داشته باشند.

عوارض ناشی از کمبود

نتایج یک تحقیق نشان می دهد که کمبود کاروتنوئیدها با تغییرات پوستی همچون آکنه و التهاب مرتبط است.هر چند این تغییرات مضر هستند اما تهدیدی برای سلامتی محسوب نمی شوند.البته این مسئله باید توسط تحقیقات دیگر به تایید برسد تا حداقل مشخصی برای مقدار مصرف روزانه این مواد وضع شود.

مصارف پزشکی

کانتاگزانتین و بتا- کاروتن به صورت دارویی برای درمان یک نوع بیماری نادر پوستی موسوم به erythropoietic porphyriaاستفاده می شود.بیماری که در آن پوست حساسیت شدیدی نسبت به نور خورشید از خود نشان می دهد.

ویژگی‌ها

کاروتنوئیدها نسبت به عوامل محیطی و مواد حساس هستند، مثل نور (مخصوصاً اشعه‎ی خورشیدی و UV)، گرما، اکسیژن (از هوا)، پراکسیدها (از حلال‎ها) و اسیدها (که می‎توانند به عنوان عوامل اکسنده عمل کنند). عمل اکسایش و واکنش‎های ایزومراسیون، تغییر ساختمان مولکولی و تغییرات رنگ، نمونه‎هایی از عواملی هستند که می‎توانند توسط عوامل فوق تحریک شوند. تجزیه و آنالیز کاروتنوئیدها، و گاهی نگهداریشان در حلالهای خالص‎و ذخیره کردن کاروتنوئید تحت فشار جو نیتروژن، در درجه حرارت پایین و در غیاب نور برای کم کردن تجزیه آنها مفید است.

کاروتنوئیدها به وسیله گیاهان، قارچ ها و میکروارگانیسم ها تولید می شوند. مقدار تولید کل کاروتنوئیدها در سال توسط موجودات فوق الذکر، ۱۰۰۰۰ کیلوگرم می باشد. این در حالی است که کاروتنوئیدها در بدن مهره داران ساخته نمی شوند و باید از طریق جیره غذایی در دسترس این حیوانات قرار گیرند.کاروتنوئیدها وظایف فیزیولوژیکی مختلفی را در بدن بر عهده دارند که از آن جمله می توان به خاصیت جذب نور، خاصیت آنتی اکسیدانی و تقویت سیستم ایمنی در مقابل بیماری های مختلف، اشاره نمود.از نظر قابلیت تولید رنگ، کاروتنوئیدها اهمیت اقتصادی دارند به طوری که موفقیت تولید مثلی پرندگان وحشی و در نتیجه بقای این پرندگان تا حد زیادی به وجود کاروتنوئیدها در بدن آن ها باز می گردد. علاوه بر این، رنگ زرده تخم مرغ و رنگ مطلوب گوشت، دو صفت اقتصادی می باشد که در حفظ کیفیت این محصولات می تواند نقش موثری را داشته باشد.قابلیت ذخیره شدن کاروتنوئیدها در بافت های بدن پرنده به قابلیت هضم، جذب و متابولیسم آن ها بازمی گردد. نکته حائز اهمیت در این ارتباط آن است که حیوانات مختلف قادر به جذب انواع مختلفی از کاروتنوئیدها می باشند.

کاروتنوئیدها با رنگهای قرمز ، زرد و بنفش و فیکوبیلینها با رنگهای آبی و قرمز دو دسته مهم دیگر از رنگدانه‌های فتوسنتزی هستند. دو نوع کاروتنوئید در کلروپلاستها وجود دارد. کاروتنها پیش‌ساز ویتامین A در جانوران‌اند و گزانتوفیل. هر دو ساختار هیدروکربنی با پیوندهای مضاعف دارند. در فتوسنتز اکثرا انرژی خورشیدی جذب شده و بوسیله کاروتنوئیدها (در طول موج 470 تا 520 نانومتر) به کلروفیل انتقال داده می‌شود. همین رنگدانه‌ها اساس ساختار فتوسیستمهای II , Iرا تشکیل می‌دهند.

 

کاروتنوئیدها ترکیباتی لیپیدیهستند که به مقدار زیاد در جانوران و گیاهان به رنگ نارنجی تا ارغوانی یافت می‌شوند.

کاروتن

نخستین ترکیبات کاروتنوئیدی که توسط واکنرود (در سال 1831) شناخته شد و از ریشه هویچ استخراج گردید، بتا β کاروتن است. β کاروتن وقتی به دو نیمه مساوی تقسیم شود دو مولکول ویتامین Aمی‌سازد که ویتامین A پس از اکسایش به رتینال یا رنگیزه گیرنده نور در چشم انسان تبدیل می‌گردد. الکترونهای رتینال موجود در یاخته‌های گیرنده شبکیه چشم با جذب فوتونهای نور برانگیخته شده تغییراتی را در غشای یاخته‌هابوجود می‌آورد و منجر به تحریک گیرنده‌های عصبی می‌شود. رتینال فوتونهایی را که انرژی متوسطی دارند و طول موج آنها بین 400 تا 700 نانومتر یعنی همان طیف نور مرئی است جذب می‌کنند.

گزانتوفیلها

کاروتنوئیدها از کربنو هیدروژنتشکیل شده‌اند. کاروتنوئیدها علاوه بر کربن و هیدروژن ، اکسیژننیز دارند (فرم اکسید شده کاروتنوئیها) گزانتوفیل خوانده می‌شوند که خیلی بیش از کاروتنها و به میزان 2 برابر آنها در گیاهان یافت می‌شوند.

ساختار شیمیایی کاروتنوئیدها

هر مولکول کاروتنوئید یک زنجیره بلند هیدروکربنی اشباع نشده شامل دو نیمه یا دو قسمت است که توسط یک پیوند مضاعف بهم متصلند. هر نیمه مولکول از چهار واحد ایزوپرین تشکیل شده است. β )بتا) کاروتن دو حلقه آنیونی β یکسان در دوانتهای زنجیره هیدروکربنی دارد. در حالی که α کاروتن یک حلقه آنیونی α و یک حلقه آنیونی β )بتا) دارد.

اهمیت کاروتنوئیدها

علاوه بر نقش فیزیولوژی کاروتنوئیدها در ارتباط با ویتامین A وتاثیر آن در قوه بینایی جانوران ، امروزه اهمیت آنها در گیاهان روشن شده است. این رنگیزه‌ها در خارج از ماده زنده دارای فلوئورسانس نیستند ولی باعث ایجاد این پدیده در کلروفیل a می‌شوند. از این رو طول موجهایی از نور را که کلروفیل a قادر به جذب آنها نیست جذب نموده و به آن منتقل می‌سازند. از طرف دیگر بعضی از پژوهشگران معتقدند که کاروتنوئیدها طول موجهایی از نور را که باعث اکسایش نور.

لیکوپن و گوجه فرنگی

  ليكوپن جزو آن دسته از تركيباتي است كه با عنوان كاروتنوئيدها شناخته می‌شوند.اين تركيبات در گياهان به ايجاد رنگ‌هاي زرد، نارنجي و قرمز منجر می‌شوند. پنج كاروتنوئيد اصلي كه پس از هضم غذاهاي گياهي در خون يافت می‌شوند، عبارت‌اند از آلفا و بتا كاروتن، بتاكريپتوگزانتين، لوتئين و ليكوپن.

رنگدانه قرمزرنگ موجود در گوجه فرنگي و ديگر ميوه‌ها قرمزرنگ است.ليكوپن رايج‌ترين كاروتنوئيد در بدن انسان و يكي از قوي‌ترين آنتي‌اكسيدان‌هاي كاروتنوئيدي است.نام آن از گونه خاصي از گوجه فرنگي استنتاج شده است.

منابع استخراج:

ميوه‌ها و سبزي‌هایي كه حاوي مقادير بالایي ليكوپن هستند، عبارت‌اند از گوجه فرنگي، هندوانه، گريپ فروت، انبه و فلفل قرمز. قسمت اعظم ليكوپن در رژيم غذایي ناشي از مصرف گوجه‌فرنگي و محصولات آن مانند سس گوجه فرنگي، كچاپ و رب گوجه فرنگي است. به عبارتي، می‌توان گفت:گوجه فرنگي و محصولات ناشي از آنها تنها منبع سرشار از ليكوپن هستند.مقدار ليكوپن موجود در گوجه فرنگي به ميزان رسيدگي آن مربوط است. ميزان جذب اين تركيب در بدن با پختن افزايش می‌يابد.

ليكوپن تركيبي محلول در چربي است. به اين دليل وجود چربي در رژيم غذایي مانند روغن زيتون می‌تواند ميزان جذب آن را افزايش ‌دهد.

بر خلاف ديگر ميوه‌ها و سبزی‌ها كه ارزش تغذيه‌اي آنها از جمله ويتامين در حين فرآيند پخت كاهش می‌يابد (به دليل تخريب بعضي از ويتامين‌ها يا از دست رفتن مواد معدني و تغيير ماهيت پروتئين‌ها) فرآوري گوجه فرنگي غلظت ليكوپني را كه بدن می‌تواند به راحتي ازآن استفاده کند، افزايش می‌دهد. غلظت ليكوپن موجود در رب گوجه فرنگي، چهار برابر بيش از گوجه فرنگي تازه     است. اين به آن دليل است كه ليكوپن نامحلول در آب بوده و پيوند ضعيفي با فيبر موجود در سبزي دارد. به اين ترتيب، محصولات فرآوري شده حاصل از گوجه فرنگي مانند آب گوجه فرنگي پاستوریزه، سوپ، سس و كچاپ حاوي مقادير بيشتري ليكوپن هستند.پختن و خرد كردن گوجه فرنگي‌ها (در فرآيند كنسرو سازي) و سرو آن در پرس‌هاي غذایي حاوي روغن(مانند سس ماكاروني يا پيتزا) به طور فزاينده‌اي سبب افزايش هضم اين تركيب در بدن می‌شود.

 

تاريخچه:

به دليل آنكه ليكوپن خاصيت پيش‌ساز بودن براي ويتامين را در بدن ندارد، دهه‌هاي متمادي ناديده گرفته شد.

ميزان ليكوپن در مواد غذایي گوناگون:

مي‌توان مواد غذایي را بر اساس ميزان ليكوپن به شكل زير رتبه‌بندي کرد:

رب گوجه‌فرنگي، سس ماكاروني، كچاپ، آب گوجه‌فرنگي، گوجه‌فرنگي(خام)، هندوانه، گريپ‌فروت، فلفل قرمز

ميزان مصرف:

با وجودي كه هيچ ميزان مشخصي براي مصرف ليكوپن در روز مشخص نشده است اما می‌توان اين ميزان را معادل يك يا دو وعده غذایي حاوي رب يا سس گوجه فرنگي در روز دانست.

خوردن هر چه بيشتر ميوه‌ها و سبزي‌های حاوي ليكوپن و همچنين محصولات حاوي گوجه فرنگي ساده‌ترين راه براي افزايش سطح سلامت افراد و پيشگيري از بيماري‌هاي خاص است.

عملكرد در بدن:

ليكوپن مانند ديگر تركيبات كارتنوئيدي عامل بازدارنده بيماري‌هاي مزمنی است كه ناشي از حضور راديكال‌هاي آزاد در بدن انسان هستند. اين تركيبات از آسيب‌هاي اكسيداتيو به سيستم بيولوژيك جلوگيري می‌‌کند مانند آسيب به ديواره سلول‌ها و ديگر ساختارها، مولكول‌ها، ليپيدها و پروتئين‌ها.

عوامل زيستي مولد راديكال‌هاي آزاد:

·        سموم زيست محيطي و آلاينده‌هاي هوا مانند ازون و دي اكسيد نيتروژن

·        نور خورشيد

·        تشعشعات يونيزه كننده

·        گروه خاصي از داروها

·        دود سيگار

ليكوپن يكي از رنگدانه‌هاي بسيار قوي در جذب مولكول‌هاي اكسيژني موسوم به اكسيژن يگانه است.اين خاصيت در ليكوپن 100 بار بيشتر از ويتامين Aمی‌باشد. اكسيژن يگانه طي مواجهه بدن با اشعه ماورای بنفش ايجاد می‌شود كه آن را عامل پيري پوست می‌دانند.

منابع کاروتنوئید

اسفناجهم جزو سبزیجاتاصلی است که باید در رژیم غذاییگنجانده شود. این سبزیحاوی کاروتنوئید است که در پیشگیری از سرطانموثر می باشد. به علاوه اسفناجبه دلیل دارا بودن مقادیر زیادی ویتامین cو a برای سلامت پوستو چشم ها بسیار مطلوب است

چای سبزاین ماده غذاییبا داشتن مقدار فراوان ویتامین cو ویتامین eو همچنین کاروتنوئید زیاکسانتین و لوتئینبه تقویت چشم کمک می کنند

کدو حلواییبه دلیل داشتن مقادیر بالای کاروتنوئید30 درصد از بروز تمام انواع سرطان هاپیشگیری می کند

سیبزمینی شیرینغنی از کاروتنوئید و رنگ دانههای زرد و نارنجی است که به ارگانیسم ها اجازه عکس العمل در برابر انسولینرا می دهد

میوهو سبزی جاتتازه ای که حاوی کاروتنوئید بالا هستند مانند هویجو گوجه فرنگی

مرکبات : پرتقالبه حدی سرشار از آنتی اکسیدانهای کاروتنوئید ،فلاونوئیدو ویتامین cاست

اثر حرارت

كاروتنوئيد اب پرتقال در طي فرايند حرارتي با مايكروويو تحت شرايط زمان / دماي مختلف بررسي شد سرعت تخريب كاروتنوئيدها تحت تاثير حرارت است در دماي 60و70 درجه سانتي گراد به مدت 10 دقيقه ويولا گزانتين و انتراگزانتين تركيباتي ناپايدار در حاليكه لوتئين و پروويتامين A تركيباتي پايدارند. در دماي 85 درجه سانتي گراد در زمان 1 دقيقه ميزان كل كاروتنوئيدها 50% كاهش يافت. حساسيت به دما Z Value براي كارتنوئيد كل 14/2 درجه سانتي گراد براي بتا كاوتن 10/9 درجه سانتي گراد و براي انتراگزانتين 16/7 درجه سانتي گراد مي باشد.

 

ويتامين A و كاروتنوئيدها؛ آنتي اكسيدان هاي مفيد براي چشم

آنتي اكسيدان ها مولكول هايي هستند كه با خنثي كردن "راديكال هاي آزاد" مانع اثر مخرب آنها بر سلول هاي بدن مي شوند. راديكال هاي آزاد تركيباتي هستند كه بر اثر واكنش هاي شيميايي در داخل بدن توليد مي شوند. تحقيقات نشان داده است كه بعضي از آنتي كسيدان ها خطر ابتلا به بسياري از بيماريها از جمله بيماريهاي چشم شامل كاتاراكت و دژنراسيون ماكولا را كاهش مي دهند.

ويتامين A آنتي اكسيداني است كه در مواد غذايي حيواني نظير جگر يا كره و مواد غذايي گياهي حاوي كاروتنوئيدها وجود دارد. كاروتنوئيدها رنگدانه هاي قرمز و زردي هستند كه در گياهان و حيوانات وجود دارند. اين مواد بعنوان آنتي اكسيدان عمل كرده و همچنين انواع خاصي از آنها (كه شايعترينشان بتا-كاروتن است) به ويتامين A تبديل مي شود. بعضي از كاروتنوئيدهاي ديگر نظير لوتئين و زيگزانتين نيز مفيد هستند.

ويتامين A مانع شب كوري مي شود. كمبود ويتامين كه سبب شب كوري شده باشد در صورت عدم درمان مي تواند سبب گزروفتالميا (خشكي چشم)، زخم هاي قرنيه و تورم پلك ها شود. خشكي چشم نيز در صورت عدم درمان مي تواند سبب كوري شود. بد نيست بدانيد كه كمبود ويتامين A يكي از علل اصلي كوري در كشورهاي در حال توسعه است. تحقيقات همچنين نشان داده است كه ويتامين A مانع شكل گيري كاتاراكت شده و ممكن است در پيشگيري از كوري ناشي از دژنراسيون ماكولا نقش داشته باشد.

ميزان لازم ويتامين A براي بدن در مردان بالاتر از 11 سال 1000RE و در زنان بالاي 11 سال 800RE است (RE=Retinal Equivalent). ويتامين A با واحد بين المللي (International Unit) نيز سنجيده مي شود. در مواد غذايي با منشاء گياهي هر RE معادل 10 واحد بين المللي و در مواد غذايي با منشاء حيواني هر RE معادل 3.3 واحد بين المللي است.

افراد سيگاري و افرادي كه الكل مصرف مي كنند بايد ويتامين A بيشتري دريافت كنند زيرا توتون مانع جذب ويتامين A شده و الكل، ذخيره ويتامين A بدن را از بين مي برد. در عين حال بايد مراقب قرص هاي ويتامين حاوي بتا-كاروتن نيز بود. مطالعات نشان داده اند كه اين قرص ها شيوع سرطان ريه را در افراد سيگاري بالا مي برند. در اين موارد بهتر است ويتامين A مصرفي از مواد خواركي تأمين شود. جدول زير مواد غذايي غني از ويتامين A و مقدار اين ويتامين را در آنها نشان مي دهد:

مواد غذايي سرشار از ويتامين A

ماده غذايي

RE در 100 گرم

RE در مصرف معمول

روغن كبد ماهي

30,003

4,080 (يك قاشق غذاخوري)

جگر سياه

10,503

11,868 (113 گرم)

جگر مرغ

6,165

1,973 (1 عدد)

هويج

2,813

2,025 (1 عدد)

سيب زميني شيرين (نوع خاصي از سيب زميني)

2,006

2,668 (1 عدد)

كلم

890

596 (يك فنجان، خرد شده)

كدو

870

1,092 (يك فنجان، خرد شده)

فلفل دلمه اي قرمز

570

849 (يك فنجان، خرد شده)

انبه

389

806 (1 عدد)

طالبي

322

515 (يك فنجان، خرد شده)

 


مطالب مشابه :


زایمان زودرس

قرص ایزوپرین هم وقتی درد دارم می خورم و قرص آسپرین و قرص کلسیم چون پام می گرفت.



قرص ایزوپرین ده برای برطرف شدن لکه بینی خانم باردار

دانش پرستاری: از کلاس درس تا جامعه - قرص ایزوپرین ده برای برطرف شدن لکه بینی خانم باردار - From



داروهاو تغذیه

بابت جلوگیری از انقباض رحم ، هر هشت ساعت یک عدد ایزوپرین. تا آخر ماه هفت معده درد شدید



علائم هشدار دهنده در بارداری

1- درد : ·دردی که با استراحت خوب شود: در دوران بارداری چون تغیراتی داره در وجود مادر صورت می



اتفاق وحشتناک هفته 34 بارداری

همجنان به قوت خود باقی مونده بود با خانم فخار تماس گرفتم و گفت قرص ایزوپرین بخور اما



12هفتگی و سونوی ان تی

قرص ایزوپرین نوشت گفت یک ماه دیگه بیا اگر وضعیت جفت بهتر شده باشه .



ویتامین ها(4)

aرتینول ترکیبی بسیار غیر اشباع و محلول در چربی است که از واحد های ایزوپرین با اتصال های



کاروتنوئیدها

است که توسط یک پیوند مضاعف بهم متصلند. هر نیمه مولکول از چهار واحد ایزوپرین تشکیل شده



برچسب :