شهرستان تبريز

تبريز يكی از قديمی ترين مناطق ايران و مهم ترین منطقه ی استان آذربایجان شرقی است. مجموعه ی آثار تاريخی و نشانه های باستان شناختی كه از محل های مختلف این شهرستان در نتيجه ی حفاری های متعدد به دست آمده؛ دلالت بر ديرينه گی و قدمت تاريخی اين منطقه دارد. مردم تبريز به تدين، دلاوری، ‌آزادی خواهی و بيش از همه به صراحت بيان در عين برخورداری از روحی مهربان شهره اند. تبريز؛ مامن عرفا و شعرا، خاستگاه فضل و هنر و سرزمین اولين هاست. اولين مدرسه، اولين چاپ خانه، اولين تئاتر، اولين نشريه، و… در این منطقه وجود داشته است. كشاورزی اين شهرستان به واسطه شرايط طبيعی مساعد چون: خاک خوب و حاصل خيز، رود دایمی، آب های زيرزمينی، باران مناسب و آب و هوای معتدل پيشرفت خوبی دارد و از رونق قابل توجهی برخوردار است. تبريز يكی از قطب های صنعتی كشور نیز به شمار می آید و کارخانه های مهمی را در خود جای داده است. شهرستان تبريز از جمله مناطق مهم ايران است که به لحاظ گردشگری نیز دارای جاذبه های متعددی است. ماركوپولو شهر تبريز را معتبرترين و شريف ترين شهرها می داند. کوهستان ها، دشت ها و دره ها ازجمله ارتفاعات سهند، دره ی ليقوان و دشت تبريز به همراه درياچه ها و تالاب های متعدد و آثار معماری و تاریخی کم نظیر سبب شده این منطقه از هر نظر دارای اهمیت باشد. بنای باشکوه مسجدکبود که يکی از شاهکارهای معماری مساجد است، عمارت ائل گلی، خانه مشروطيت وکاخ شهرداری، به همراه تعداد زیادی مدرسه های تاريخی، بازارهای قديمی، پل ها و آرامگاه های مشاهیر از مهم ترين جاذبه های معماری و تاریخی شهرستان تبریز به شمار آیند.

مکان های دیدنی و تاریخی

شهرستان تبريزاز جمله مناطق مهم ايران است که از نظر تاريخی وطبيعی دارای جاذبه های متعددی است. کوهستان ها، دشت ها و دره ها ازجمله ارتفاعات سهند، دره ليقوان و دشت تبريز به همراه درياچه ها و تالاب ها از جاذبه های طبيعی منطقه به شمارمی آيند. غنای تاريخی و فرهنگی منطقه تبریز؛ سبب شده که اين شهرستان دارای مساجد ومراکز تاريخی زيادی باشد. بنای باشکوه مسجد کبود که يکی از شاهکارهای معماری مساجد ایران است، مسجد حجه الاسلام با پنجاه و چهار گنبد آجری آن که بر روی چهل ستون سنگی كبود قائم است، مسجد اوچ گوزلی با معماری تحسين برانگيز داخلی، امام زاده های متعدد، کليساها از جمله: كليسای مريم مقدس که بزرگ ترين و قديمی ترين كليسای تبريزاست، عمارت ها و خانه های قديمی از جمله: عمارت ائل گولی، خانه مشروطيت وکاخ شهرداری، مدرسه های تاريخی، بازارهای قديمی، پل ها و قبور قديمی ازجمله مقبره الشعرا از مهم ترين جاذبه های منطقه به شمار می روند.

صنايع و معادن

تبريز يكی از قطب های صنعت كشور محسوب می شود. برخی از صنايع موجود در اين شهرستان عبارتند از : ماشين آلات و تجهيزات، نساجی و پوشاک و چرم، فرآورده های كانی و غير فلزی، مواد غذايی و دخانيات، ماشين سازی ( پمپ سازی، پمپيران، ليف تراک سازی سهند و شركت كمبيدرو)، پالايشگاه تبريز، نيروگاه بزرگ حرارتی، كبريت سازی ممتاز، و بسياری كارخانه های ديگر.

کشاورزی و دام داری

كشاورزی در اين شهرستان به واسطه ی شرايط طبيعی مناسب چون خاک خوب و حاصل خيز، رود دایمی، آب های زيرزمينی، باران مناسب و آب و هوای معتدل پيشرفت فراوانی يافته است. كشاورزی يكی از قطب های اصلی اقتصادی در اين سرزمين است. گندم، انگور، گلابی، گردو، پياز و سيب زمينی از جمله محصولات كشاورزی شهرستان تبريز هستند. دام داری در اين منطقه از ديرباز به شيوه سنتی رواج و رونق فراوانی داشته است. امروزه علاوه بر شيوه های سنتی به پرورش صنعتی گاو، گوسفند، گاوميش، و ... نيز توجه زيادی می شود. پرورش طيور نيز دراين شهرستان به روش های یاد شده انجام گرفته و از اهميت برخوردار است. پرورش زنبورعسل در دامنه كوه های سهند؛ ارزش اقتصادی فراوانی دارد. توليدات دامی، فرآورده های شيری، پوست، پشم و چرم، مرغ و عسل از فرآورده های دامی شهرستان تبريز محسوب می شوند که جزو صادرات این منطقه هستند.

وجه تسميه و پيشينه تاريخي

تبريز در دامن سهند - اين آتشفشان خاموش تاريخ - آرميده، اما خود آتشفشانی است كه هر از گاه با خروشی سهم آگين سيمای تاريخ را دگرگون می كند. تبريز يكی از قديمی ترين شهرهای ايران است. مجموعه آثار تاريخی و نشانه های باستان شناختی كه از محل های مختلف آن در نتيجه حفاری های متعدد به دست آمده دلالت بر ديرينه گی و قدمت تاريخی اين شهر دارد. قديمی ترين مطلب مربوط به شهر تبريز، در كتيبه سارگن دوم پادشاه آشور( 722 – 750 ق . م ) آمده است كه آن را شهری بزرگ و آباد، و دارای باروی تو در تو وصف كرده است. سارگن در اين كتيبه از شهری به نام اوشكايا كه شايد همان اسكوی امروزی است و نيز از دژ و قلعه محكمی به نام تارويی ياد می كند كه به احتمال زياد تبريز است. سارگن دوم در كتيبه خود از21 شهر در اين منطقه نام برده است كه نشان دهنده رشد شهر سازی در نواحی اطراف درياچه اروميه در هزاره اول پيش از ميلاد است. گذشته از اين، در يكی از كتيبه های سناخريب پادشاه آشور (705 – 681 ق . م ) از شهری به نام تربيس نام برده شده است كه پادشاه مزبور در آنجا معبدی به نام نركان ساخته بود.

برخی از مورخين و محققين، تبريز راهمان گابريسی می دانند كه در پنجمين جدول آسيايی بطليموس اسكندرانی ( در نيمه دوم قرن دوم ميلادی ) ثبت شده است و اعتقاد دارند كه بعد ها حرف گ به ت تبديل شده است. تاريخ بعد از اسلام تبريز، بر خلاف تاريخ كهن آن، روشن و واضح است. اين شهر در سال 21 هجری قمری به وسيله اعراب فتح شد و به دنبال آن قبايلی از اعراب مانند ازدها كه از قبايل معروف يمن بودند در اين شهر مانده حكومت رواديان را بنيان نهادند.

اغلب منابع بعد از اسلام نيز بنای اوليه تبريز را به زبيده خاتون همسر هارون الرشيد نسبت داده اند، اما در متون تاريخی قديم مطلبی كه دليل صحت اين ادعا باشد، ديده نشده است. از جمله كسانی كه معتقدند شهر تبريز به امر زبيده خاتون دختر جعفر پسر منصور عباسی و همسر هارون الرشيد به وجود آمده است، حمد الله مستوفی قزوينی است. او در كتاب نزهه القلوب، تاريخ بنای تبريز را 175 هجری قمری آورده و اضافه كرده است كه باروی تبريز 6000 گام بوده و 10 دروازه داشته است. احتمالا نام نبردن تبريز در فتوحات تازيان، از آن جهت بوده كه اين شهر در آن زمان چندان آباد و صاحب نام نبوده است. نام تبريز نخستين بار به عنوان قلعه آمده است كه بعد ها به شهری بزرگ تبديل می شود. در دوره ی حكومت رواديان تبريز پايتخت آذربايجان شد و به علت موقعيت ممتاز جغرافيايی و نظامی خود بيش تر از ساير شهرها مورد توجه قرار گرفت.

در سال 340 هجری قمری از اتحاد سه گانه تبريز، اشنو (اسنه، اسنق) و دهخوارقان مملكت بنی رودينی به وجود آمد كه حكام آن قدرت و استقلال كامل داشتند و خلفای بغداد از دخالت و نفوذ كمی در آن برخوردار بودند. از قرن دهم ميلادی يا قرن سوم هجری به بعد نام تبريز در رديف شهرهای بزرگ آذربايجان آمده است كه در آن جا هم زمان با پيشرفت صنعت و تجارت، علم و تمدن نيز شكوفا شده است. در سال 420 هجری امير وهسودان فرمان روای تبريز شد و از سال 446 هجری، تبريز و آذربايجان تحت سلطه حكومت سلجوقيان قرار گرفت. اهالی تبريز در سال 616 هجری موفق شدند با دادن هدايای قيمتی و پول فراوان، از هجوم مغولان به شهر و ويرانی آن جلوگيری كنند. پس از حمله مغول به ايران برای اولين بار شهر تبريز به دستور آباقاخان ( 680 – 663 هجری قمری ) پايتخت رسمی ايلخانان شد. در سال 685 هجری در دوران حاكميت آباقاخان در تبريز، زندگی مدنی و اقتصادی دوبار شكوفا شد. تبريز اولين شهر بزرگ منطقه است كه ماركوپولو از آن ديدن می كند.

سلطان محمود غازان خان معروف ترين شاه مغول در 694 هجری تبريز را مقر حكومت قرار داد و آن را به منتهای درجه عظمت و بزرگی و آبادانی رسانيد. در اين زمان تبريز نه تنها در آذربايجان و ايران، بلكه در شرق نزديك و ميانه نيز مركز بازرگانی و صنعت و جايگاه علم و تمدن شد. در اين عصر، غازان خان در روستايی به نام شام در كنار آجی چای آبادانی های بزرگی انجام داد و مقبره با شكوه شام غازان يا نشيب غازان را بنا كرد. تجارت و داد و ستد به علت برقراری امنيت و رفاه و ازدياد جمعيت رونق يافت و بازارهای زيادی ساخته شد.

خواجه رشيد الدين فضل الله همدانی در بخش شمالی تبريز در بيلانكوه، مركز علمی ربع رشيدی را بنا نهاد. تاج الدين عليشاه جيلانی نيز مسجد عليشاه ( ارك تبريز ) را در مركز شهر بنا نهاد. تبريز در اين زمان رسما پايتخت ايلخانان مغول بود و تمام مملكت از جيحون تا مصر زير اطاعت فرمان روايان تبريز قرار داشت. پس از ايلخانان مغول، تبريز در عصر تركمانان آق قويونلو و قره قريونلو پايتخت ايران شد و در اين زمان ( 870 هجری قمری) بود كه به دستور جهان شاه بن قره يوسف بن تركمان مسجد كبود ( گوی مسجد) بنا شد.

يورش های امير تيمور و فرزندان او به تبريز، كوچ دادن اجباری صنعتگران و هنرمندان تبريزی به تركستان و بالاخره زلزله های بی امان و پی در پی شكوه و عظمت تبريز را به طور موقت از بين برد و بیش تر آثار تاريخی كم نظير آن از بين رفت. در سال 906 هجری قمری شاه اسماعيل صفوی تبريز را پايتخت ايران كرد. در دوران صفوی شهر تبريز بارها ميدان جنگ ايران و عثمانی بود. در آغاز حكومت قاجار به خصوص زمان فتح علی شاه، تبريز پايتخت دوم يا وليعهد نشين ايران و محل استقرار عباس ميرزا نايب السلطنه شد. تمام وليعهدهای خاندان قاجار دوران وليعهدی خود را در مقام حاكم آذربايجان، در اين شهر سپری كردند. شهرستان تبریزهم اکنون نیز به عنوان یکی از مهم ترین مناطق ایران و با اهمیت ترین منطقه ی استان آذربایجان شرقی محسوب می شود.

مشخصات جغرافيايي

شهرستان تبریز؛ مهم ترین منطقه ی استان آذربایجان شرقی است. شهر تبريز مركز استان آذربايجان شرقی، در 46 درجه و 17 دقيقه درازای خاوری و 38 درجه و 05 دقيقه پهنای شمالی از نصف النهار گرينويچ واقع شده است. ارتفاع آن از سطح دريا 1366 متر است. این شهرستان در قسمت خاوری شمال درياچه اروميه و 619 كيلومتری باختر تهران قرار دارد و در 150 كيلومتری جنوب جلفا، مرز ايران و جمهوری آذربايجان قرار گرفته است. شهر تبريز از سمت جنوب به رشته كوه منفرد و هميشه پر برف سهند و از شمال خاوری به كوه سرخ فام عون بن علی(عينالی) محدود می شود. رودخانه آجی چای (تلخه رود) از قسمت شمال و شمال باختر تبريز می گذرد و بعد از طی مسافتی قابل توجه در دشت تبريز به درياچه اروميه می ريزد.
آب و هوای تبريز معتدل و نيمه مرطوب است. اين شهرستان از شمال به شهرستان های اهر و شبستر، ‌از خاور به شهرستان سراب و ميانه و از جنوب به شهرستان مراغه و از باختر به درياچه اروميه و آذربايجان غربی محدود می شود. تبريز در مسير مناسب ترين و مهم ترين راه های ارتباطی با شمال خاور (اردبيل، كرانه های خزر، آستارا)، خاور(ميانه، قزوين، تهران) باختر (امتداد مرند، خوی، ارزروم تركيه ) و شمال (مسير مرند - جلفا، ايروان، باكو، تفليس ) واقع شده است. از اين رو راه ارتباطی تبريز همواره مورد توجه جهانگردان و مهاجمان و بازرگانان دردرازای تاريخ بوده است. مهم ترين راه های اين منطقه عبارتند از:
- راه تبريز – جلفا؛ مرز ايران و جمهوری آذربايجان به سوی شمال باختری، به درازای 130 كيلومتر.
- راه تبريز – بستان آباد؛ به سوی جنوب خاوری به درازای 61 كيلومتر. ( با ادامه اين راه به سوی جنوب خاوری و گذشتن از شهرهای ميانه – زنجان - قزوين و كرج و تهران به درازای 620 كيلومتر)
- راه بستان آباد با ادامه به سوی شمال خاوری، به درازای 215 كيلومتر – تبريز – اردبيل.
- بزرگ راه تبريز– ياسمنج به درازای 20 كيلومتر.
- بزرگ راه تبريز – خسرو شهر به سوی جنوب باختری به درازای 24 كيلومتر. اين راه تا 10 كيلومتر پس از خسرو شهر باز به صورت بزرگ راه و از آن جا به بعد با گذشتن از شهرهای ممقان و آذرشهر تا بندر رحمان لو (كرانه خاوری درياچه اروميه) به صورت جاده اصلی ادامه می يابد.
- راه فرعی به سوی شمال تبريز – روستای بابا باغی به درازای 7 كيلومتر.
- راه آهن تهران – تبريز از باختر شهر می گذرد و در مركز بخش صوفيان دو شاخه می شود: راهی به سوی شمال تا جلفا مرز ايران – جمهوری آذربايجان و از آن جا در خاک كشور همسايه ادامه می يابد. شاخه ديگر راه آهن به سوی مرز رازی – ايران – تركيه پيش می رود و اين راه در خاک تركيه تا استانبول و از آن جا تا آتن – يونان ادامه می يابد.
فرودگاه تبريز در10 كيلومتری شمال باختری شهر ايجاد شده، دارای باندهای پرواز برای انواع هواپيماهای باری و مسافری و از جمله فرودگاه های بزرگ كشور است.

شهرستان تبريز

مطالب مشابه :

احداث پارک 10 هکتاری در ارتفاعات نگین پارک ولیعصر

فراخوان مسابقه طراحی معماری برای نمای بناهای مسکونی و تجاری

کارواش رایگان خودروی میهمانان نوروزی در تبریز

رشدیه2

شهرستان تبريز

بوستان قرآن تبریز در آستانه افتتاح

گزارشی از برخی پروژه های مدرنترین شهرک مسکونی ایران (خاوران)

برج بلند شهران

پروژه 296 واحدی جنت مظریه

بلوک میار میار (نگین تبریز)