ضرورت توجه به بافت فرسوده و تحليل وضع موجود
ضرورت توجه به بافت فرسوده و تحليل وضع موجود
بافت قديم، بافت فرسوده و بافت تاريخي از مهمترين قسمتهاي شهري هستند كه معمولا قدمت بالايي دارند. با توجه به ويژگي ها و ماهيت اين نوع بافتها مسائل و مشكلات زيادي با انها مترتب است و به دليل تغيير و تحولات اساسي در روند شهرسازي و شهرنشيني ، عملا اين نوع بافتهابا فضاي كالبدي موجود و وضع جاري بستر مناسبي براي زندگي شهروندان نمي باشند و يا حداقل مي توان گفت داراي مسائل و مشكلات زيادي هستند.
انچه مهم است و گاهي مورد غفلت واقع شده است نقاط مثبت وقوت اين موضوع است.امروز بافتها براي شهرسازي يك فرصت محسوب مي شوند. در واقع بافت يك فرصت طلايي به شهرساز مي دهد تا بتواند در ان قسمتها مداخله نمايد.اين مكان مداخله موجب مي شود تا شهرساز به سازماندهي عناصر شهري ، كاربري و تركيب بپردازد ودر عين حال نيازهاي امروز منطقه شهري را تامين نمايد.از جمله نيازهاي روز مردم مسكن است كه پيش نياز ان زمين يا زيربناي موثر مي باشد.بافتي كه فرصت مداخله را ايجاد نموده است يا امكان بازسازي را فراهم نموده است مي تواند كمك موثري در تامين مسكن داشته باشد.
از سوي ديگر اين بافتها مي تواند فرصتي براي ساماندهي منطقه شهري با اعمال تغييرات فيزيكي ايجاد نمايد. البته چگونگي استفاده از اين فرصتها و يا هر گونه مداخله در بافت نيازمند شناخت دقيق بافت دارد.اگر چه بافتها داراي ويژگي هاي مشتركي نيز مي باشند مثلا ريزدانگي، نفوذناپذيري و ناپايداري از مهمترين ويژگي هاي بافت فرسوده شهرهاي كشور است. براساس تعريف شورايعالي معماري و شهر سازي كشور اگر بخشي از شهر داراي بيش از 50 درصد بافت ناپايدار و با عرض معابر كمتر از 6 متر و املاك آن عرصه‌اي كمتر از 200 متر داشته باشد، آن قسمت از شهر بافت فرسوده است.. 58هزار و 250 هکتار بافت فرسوده شهری در کشور وجود دارد که 80 درصد از این مناطق با خطر زلزله بالا مواجه هستند در حال حاضر در مجموع از میان 414 شهر بالای 12هزار نفر در کشور محدوده 355 شهر تعیین شده که از این تعداد محدوده بافت فرسوده 300 شهر با جمعیت شهری قریب به 65درصد جمعیت شهری به میزان 58 هزار و 250 هکتار به تصویب رسیده است كه در تهران با توجه به اين ويژگي 3 هزار و 268 هكتار از مساحت اين شهر را بافت فرسوده تشكيل مي‌دهد؛ اين مقدار حدود 5 درصد كل مساحت شهر مي باشد و اين موضوع نشان مي دهدكه بخش قابل توجهي از شهرهاي كشورواجد بافت فرسوده مي باشند اين در حالي است كه بافت قديمي شهر كه ممكن است در تعريف بافت فرسوده نگنجد و در عين حال از كارايي كمي برخوردار است در اين محاسبات منظور نشده است.ولي مي تواند در بهسازي كل شهر مورد توجه قرار بگيرد.
مهم ترین ویژگی های بافت های فرسوده شهری به شرح زیر مي باشد:
- ضعف در ویژگی های کالبدی، سیما و منظر شهری
- كمبود شبکه های دسترسی، زیرساخت ها و تاسیسات شهری
- سهم پايين بهره مندي از خدمات شهری و فقدان برخی خدمات فرهنگی، آموزشی و شهری به لحاظ کمی و کیفی
- نقش پايين در اقتصاد شهري و فرار سرمايه از بافت
- مشكلات و ناهنجاري هاي اجتماعي و فرهنگي
علاوه برعوامل فوق مسائل زیست محیطی و آلودگی هوای این محدوده ها (عمدتا مراکز شهرها) نیز از ديگر ويژگي هاي بافتهاي فرسوده مي باشد
مهم ترین دلایل گسترش توسعه فرسودگي در سال های گذشته و سال های اخیر، عبارتند از:
1- عدم توجه به ظرفیت های بلااستفاده در محدوده های با فتهاي قديم و فرسوده و اولویت نیافتن توسعه درون شهری براي اسکان سرریز جمعیت در محدوده های مزبور
2- اتخاذ سیاست های توسعه شهری متصل و منفصل و در نتیجه ایجاد محدوده هايي به عنوان رقبای قوی تحت عنوان مفهوم شمال شهر برای محدوده قدیمی شهرها
3- عدم سرمایه گذاری شهرداری ها و دستگاه های ارائه دهنده خدمات شهری در جهت اصلاح و بهبود شبکه های دسترسی و اصلاح زیرساخت ها و تاسیسات شهری بافت قدیمی و فرسوده شهرها به رغم وظایف قانونی و وضع عوارض نوسازی و در نتیجه عدم تطبیق ساختار و کالبد بافت قبلی با شرایط زندگی امروزی و بویژه عدم حل مساله عبور و مرور وسایل نقلیه و امدادرسان در داخل محدوده های قدیمی، مرکزی و بعضا میانی شهرها
4- نبود تعامل و تعریف مشترک در جهت اتخاذ سیاست منطقی برای حفظ و کارآمدی واحدهای با ارزشی تاریخی، فرهنگی و معماری و در یک کلمه «میراثی» به عنوان کانون های احیای بافت های قدیمی، فرسوده و ناکارآمد شهری و عدم اولویت بندی صحیح ارزش ها، باعث عدم تحرک شده و بسیار از پروژه های بهسازی و نوسازی به دلیل اختلاف نظر، متوقف شده و یا انگیزه ای برای ایجاد پروژه های جدید باقی نگذاشته است.
وجه اشترک همه عوامل مذکور را می توان دلیلي براي از بین رفتن توجیه اقتصادی فعالیت های سرمایه گذاری در محدوده بافت های شهری و خارج شدن آنها از چرخه و حیات اقتصادی شهر جستجو نمود. وقتی کارکرد، ظرفیت و استراتژی توسعه هر شهر مشخص باشد براحتی می توان زمینه های توسعه را در آن پیدا نمود. هر بخش از شهر که قابلیت اقتصادی و سرمایه گذاری لازم را داشته باشد، کم کم شاهد رونق خواهد بود و افراد و نهادهای توانمند به آن بخش روی خواهند آورد. حضور افراد و نهادهای توانمند، به خودی خود باعث عمران و تقویت کالبد منطقه خواهند شد.
انتخاب مناطق فرسوده شهري براي اسكان مهاجران و قشر كم درآمد شهر نشان از افزايش روزافزون مشكلات اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي دارد كه خود تهديدي بزرگ براي شهرهاي مهاجرپذير است.
مناطق فرسوده كه روزگاري بخش مهمي از شهرها را تشكيل مي‌دادند و هويت شهرها به حساب مي‌آمدند اكنون به مناطق ناامني تبديل شده‌اند. در واقع مي‌توان گفت كه هويت شهرها نيز به نوعي دچار مشكل شده است.
از جمله مشكلات اقتصادي بافتهاي فرسوده شهري مي‌توان به وضعيت نامطلوب اشتغال و درآمد و در نتيجه كم‌بضاعتي مالي و اقتصادي ساكنان، موقعيت و ارزش اقتصادي زمين، تغيير الگوي مصرف، سرمايه‌گذاري نامتعادل در امور عمراني شهر، ماليات و عوارض شهري و ضعف همكاري نهادها و مؤسسات اقتصادي، فرهنگي در توسعه اقتصادي- اجتماعي بافت قديم اشاره كرد.
شهرهاي واجد بافت فرسوده به تفكيك در جدول زير آورده شده است:
|
|
1- تأمین زمین مورد نیاز: با بكارگيري سیاست های دوباره تنظیم زمین در بافت های فرسوده، امکان تولید زمین جهت ساخت مسکن نیز فراهم می شود. این امر به بهینه سازی استفاده از زمین در سطح شهر نیز منجر می‌شود که امکان افزایش طبقات در بافت فرسوده، تولید زمین برای تأمین تأسیسات شهری، فضای سبز و فضای تنفس در درون بافت های فرسوده فراهم می شود.
2- قدرت جذب نقدینگی و سرمایه های سرگردان: در احیای بافت فرسوده به شرط آنکه در آن از روش های مشارکت مردمی استفاده شود، توانایی جذب سرمایه های سرگردان در بازار مسکن را داراست، در نتیجه می تواند هدف دولت را در جهت جذب چنین سرمایه هایی تأمین کند. باید توجه داشت که این امر سرمایه های سرگردان در بازار مسکن را از سوداگری متوجه تولید کرده، در نتیجه از تأثیرات تورمی ناشی از سوداگری در بازار مسکن نیز کاسته خواهد شد. لازم به ذکر است که بافت های فرسوده به دلیل آنکه در منطقه مرکزی شهرهای بزرگ قرار گرفته اند، پتانسيل خوبي برای سرمایه گذاری دارند.
3- اصلاح شبکۀ معابر و تأمین نیازهای شهری: یکی از مشکلات کنونی شهرهای بزرگ بوژه مناطق مرکزی، مشکلات مربوط به شبکه عبور مرور شهری است که توانایی پاسخ گویی به تراکم موجود را ندارد. احیای بافت، ظرفیت موجود را برای افزایش تراکم شهری ایجاد کرده و لذا دولت برای افزایش تراکم در شهرهای بزرگ ناگزیر از اصلاح شبکه فرسودۀ ارتباطی و در نتیجه اصلاح بافت فرسوده است.
4- تناسب امكانات و تسهيلات شهري: یکی از مشکلات موجود در محلات قدیمی شهرهای بزرگ، عدم مطابقت امکانات شهری با نیازهای روز افراد و ساکنین است. نکته قابل توجه در مورد احیای جامع بافت های فرسوده این است که چون این بازسازی در مقیاس های کلان تر و در حد احیای یک محله چند هکتاری انجام می شود، امکان بازسازی و تأمین امکانات مناسب شهری را فراهم می کند و می تواند طرح های شهری را با ایده های شهرسازانه هماهنگ نماید. در حالی که اکنون و با توجه به مدل های پیش رو، ساخت و ساز در درون شهر، بسیار خرد و کوچک بوده و حتی ساخت و سازهای درون بافتهای فرسوده تنها منجر به اصلاح پلاک شده است و بافت از هیچ گونه اصلاحی برخوردار نیست.
با توجه به ظرفیت بالاي بافت های قديم و فرسوده در شهر تهران و دیگر کلان شهرهای کشور، احیاء و بازسازی این بافت ها می تواند راه حل موثري براي تامين مسكن در این شهرها باشد. اين بافت‌هاعلاوه بر آن که از طرفی می توانند زمین مورد نیاز جهت تولید مسکن در کلان شهر ها را تأمین نمایند، از سوی دیگر می توانند بخش عظیمی از مشکلات اجتماعی و فرهنگی کلان شهرها را نیز با احیای خود حل کنند. احیای اين بافت ها از طریق طرح های مشارکتی که ساکنین بافت نیز در ارزش افزودۀ حاصل از احیای آن بهره مند شوند، می تواند روند احیای بافت های فرسوده را از بن بست خارج کند.
از جمله مسائلي كه باعث شده به مسائل و مشكلات اين قبيل بافتها دامن بزند دلايل مديريت شهری است. مهمترين اين دلايل که ریشه در سالیان دراز دارد عبارتند از:
• ضعف در قانونگذاري و ساختارهاي حقوقي؛
• مشكل نظام مديريت شهري در سطح مديريت ملي؛
• عدم تعريف يك الگو‌هاي توسعه ناحيه‌اي، توسعه منطقه‌اي و توسعه درون‌زا؛
• نفوذ و نقش تعيين کننده جريان‌هاي سوداگر اقتصادي در نظام طرح‌‌ريزي، اقتصاد زمين و اقتصاد شهري؛
• حاکميت نگرش‌هاي نسخ شده و تجارب ناموفق بر نهادهاي الگو دهنده و مسئول شهرسازي؛
• سياست‌زدگي مديريت شهري و ضعف بذنه كارشناسي و مطالعاتي ان؛
به عنوان مثال سابقۀ نوسازي بافتهاي فرسوده در شهر تهران را نمي‌توان مطلوب ارزيابي نمود. از جمله عواملي كه باعث شده نوسازي بافتهاي فرسوده در تهران با مشاركت مردمي موفق نباشد عبارتنداز:
• احيا ، بهسازي و نوسازي در كشور فاقد تئوري بوم اورد و نواوري بوده است.
• شهر تهران از دانش و تجربه کافي براي نوسازي بهره‌مند نبوده است.
• شهر تهران در سال‌هاي طولاني فاقد طرح جامع بوده و تمايلات سود جويانه بازار، توسعۀ شهر را هدايت مي‌کرده است.
• طرح جامع و تفصيلي با رويكرد استفاده حداكثري از بافت فرسوده تهيه نشده است.
• اقتصاد شهري راکد در بافتهاي فرسوده موجب محروم ماندن بافتها از اقدامات نوسازي شده است.
اگر چه موارد مذكور در مورد شهر تهران گفته شد اما اين مساله بطور كلي مبتلا به كلانشهرهاي ديگر كشور نيز مي باشد كه بايستي با تدوين اين مسائل و مشكلات مشترك به يك سياست گذاري كلي و حتي طرح قوانين ، مقررات و ضوابط اقدام نمود تا از برخورد هاي موردي و سليقه اي طراحان و برنامه ريزان و افراد موثر منطقه اي پرهيز شود.
نظر به اهمیت موارد ذکر شده دولت نیز اقداماتی را در این راستا انجام داده است. برخي اقدامات انجام شده از شروع دولت نهم تا کنون عبارتند از:
تهيه طرح بهسازي براي بيش از 24000 هکتار بافت فرسوده با اعتباري بالغ بر 50 ميليارد ريال، تهيه طرح توانمندسازي و ساماندهي سکونتگاههاي غير رسمي براي 17000 هکتار با اعتباري بالغ بر 20 ميليارد ريال ، کمک به توسعه شبکه ها ي دسترسي و بهسازي و نوسازي بافتهاي فرسوده 300 ميليارد ريال و ايجاد رديف دائمي ، جذب وام بانک جهاني در اجراي پروژه هاي توانمندسازي سکونتگاههاي غيررسمي به ميزان 140 ميليارد ريال دره شهر ، انتشار اوراق مشارکت در دو مرحله به ميزان يکصد و بيست ميليارد ريال که مرحله اول براي پروژه هاي 10 شهر و مرحله دوم براي 30 شهر بوده است ، در امر تجهيز منابع فاينانس نيز اقدامات مختلفي انجام شده است. است.
راه کارهایی برای نوسازی بافت های فرسوده
طی سالیان گذشته ،دولتها راهکارهای مختلفی رابه منظور احیا و بازسازی بافتهای فرسوده شهری تجربه کرده است، اما سطح وسيع بافتهای فرسوده موجود ونیمه کاره ماندن و طولانی شدن اجرای بسیاری از این پروژه ها نشان از ناکافی بودن طرحها و برنامه ها دارد . يك مشکل اصلی پیش روی پروژه هاي نوسازي و يهسازي بافت، تامین منابع مالی هنگفت است.
اگر احیا ، نوسازی و بهسازی بافتهای فرسوده با همكاري و مشاركت مردم همراه شود ميزان موفقيت ان افزايش مي يابد و تا زمانی که دراحیای بافتهای فرسوده ، منافع ساکنان در نظر گرفته نشود نمی توان به احیای سریع بافتهای فرسوده امید داشت . برای اینکه این اتفاق بیفتد باید دولت و نهاد های عمومی مسئول (اعم از شهرداری ها و...) اعتماد مردم را بدست بیاورند . علاوه بر رضایت ساکنان باید اجرای اصول شهرسازی ، معماری واقتصادی شهری با توجه به قابلیت سنجی ویژه همان منطقه صورت گیرد و با دیدی همه جانبه ، نسبت به احیای بافت اقدام شود .برای دستیابی به این هدف باید بسترها و زیر ساختها ی لازم برای طرح فراهم شود .
در بررسی چگونگی دستیابی به مشارکت مردم، به چهار محور زیر بايد توجه داشت:
الف) مشارکت در تصميم سازي ، تصمیم‌گیری و مدیریت؛ به این معنا که مردم را در قالبهاي مختلف در سطح تصمیم‌سازی برای تعیین نحوه برخورد با پروژه شرکت دهیم.
ب) مشارکت در تأمین مالی هزینه انجام طرحها، بايد به اين نكته توجه داشت كه ممكن است توانايي مالي توده مردم براي اين كار كم باشد لذا بايستي از روشهاي وام هاي بلند مدت و با سود كم استفاده نمود.
ج) مشارکت در تأمین نیروی انسانی؛ از این جهت که بتوان از نیروهای بیکار و جویای کار در محل برای اجرای پروژة ساماندهی بافت فرسوده کمک گرفت و زمينه علاقمندي مردم بافت را بيشتر نمود.
د) مشارکت در منافع؛ ایجاد بستر مناسب برای استفادة تمام دست‌اندرکاران طرح در استفاده از بسترهای ایجاد شده
مطالب مشابه :
قیام 15 خرداد کفن پوشان ورامین؛ طلیعه پیروزی انقلاب اسلامی
پایگاه اطلاع رسانی دانشگاه علمی کاربردی شهرداری ورامین. عمومی اعلام کرد. نتایج
مهمترين اخبار استخدامي
۹۲ + اعلام نتایج هیات علمی دانشگاه مخصوص اعلام آزمونهای شهرداری می
آدرس و شماره تلفن دانشگاههای آزاد سراسر کشور قسمت5
سرفصل دروس دانشگاه علمی کاربردی. ورامین ـ زمان اعلام نتایج کنکور دکتری دولتی سال 94.
آدرس و شماره تلفن دانشگاههای آزاد سراسر کشور قسمت 1
سرفصل دروس دانشگاه علمی کاربردی. (بلوار شهرداری)،خیابان دانشگاه زمان اعلام نتایج کنکور
ضرورت توجه به بافت فرسوده و تحليل وضع موجود
(وبلاگ دبیر انجمن علمی جغرافیا دانشگاه شهرداری ها و دستگاه اعلام نتایج
برچسب :
اعلام نتایج دانشگاه علمی کاربردی شهرداری ورامین