نگرشی بر سوزن دوزی
تاريخچه رودوزي ها در ايران
نساجي و تاريخ لباس و انواع دوختها موضوعاتي كاملا مرتبط با هم هستند . به اين معنا كه به طور مستقيم در يكديگر تاثير مي گذارند و از همديگر اثر مي پذيرند . هرگاه در جامعه اي سنت و عادت استفاده از لباس هاي متنوع رواج داشته باشند ، به پشتوانه آن صنعت نساجي رونق مي گيرد و به همان وسعت هر گاه در جامعه اي پارچه هاي متنوع توليد گردد مردمان به استفاده بيشتر از آن به همراه شيوه هاي مختلف دوختي ترقيب مي شوند و خواه ناخواه تحولات و تغييراتي در وضع پوشاكشان و استفاده از تزئينات روي لباس به وجود مي آيند. انگيزه پديد آوردن پوشاك و جامه ناشي از نياز آدمي به دفاع تن خود در برابر عوارض طبيعي به ويژه گرما و سرما بوده است . اما همان سان كه هر وسيله زندگي هنگامي كه از حد رفع نياز هاي ابتدايي و نخستين خارج شد حالت تفنن به خود مي گيرد و در طول زمان از شكل اوليه و صورت ساده خود بيرون مي آيد و وسيله هنر نمايي و ابراز سليقه مي گردد. تن پوش آدميان نيز درسر گذشت بس شيرين خود به مقتضاي اقليم زيست ، درجه تمدن و فرهنگ ، عقايد مذهبي و آداب و رسوم دستخوش دگرگوني هاي بي شمار و شگفت انگيزي شده است كه عوامل اجتماعي و اقتصادي و ارتباطي به ويژه سليقه و ابتكار فروشندگان در تكامل و تنوع آن سهم به سزايي داشته است . بررسي تحول پوشاك و تزئينات دوختي روي آن نه تنها از نظر تاريخ و هنر قابل اهميت بلكه از ديد جامعه شناسي و فهم روان شناسي ملت ها نيز بسيار شايان دقت و توجه است .
مواد و مصالح رودوزي هاي ايران
مواد اوليه مورد مصرف اين رشته به چهار دسته كلي تقسيم مي شوند كه عبارت اند از :
1-پارچه
2- نخ
3- سوزن
4- ساير مواد كمكي ديگر .
1-پارچه :
پارچه هايي كه براي تهيه انواع رودوزي ها ي ايراني مورد استفاده قرار مي گرفت درست به تعداد انواع رودوزيهاي ايراني متنوع بود . به عبارت ديگر هر يك از رودوزي ها بر روي پارچه خاصي انجام مي شد . اين پارچه ها كه استفاده از آنها نيز عموميت يافته عبارت است از :
1-1 پارچه كتان
از گياه يك ساله كتان كه از خانواده گياهان لينيوم linium ميباشد براي تهيه الياف مورد مصرف در صنعت نساجي استفاده مي شده است .
1-2 پارچه زربفت
پارچه زري با الياف زرين و سيمين يكي ديگر از انواع پارچه هايي بود كه براي رودوزي هاي ايراني مورد استفاده قرار مي گرفت كه آثار كشف شده در تپه حصار توسط دكتر اريك اشميد مربوط به پنج هزار سال قبل و باز يافته هاي ديگر مربوط به سال هاي 2500 تا 26700 قبل از ميلاد مويد نظر فوق مي باشد .
1-3 پارچه هاي ابريشمين
ابريشم رشته اي نازك با طول كافي و پروتئيني كه بر اثر انجماد موادي كه كرم ابريشم ترشح مي كند به دست مي آيد و از دوفيلامنت موازي كه توسط ماده چسبناكي به نام صمغ به يكديگر چسبيده اند تشكيل شده است .
1-4 پشم
پارچه پشمين يكي ديگر از پارچه هاي مورد استفاده در رودوزي هاي ايراني است كه قدمتي طولاني و تاريخي همرمان با آغاز ريسندگي و بافندگي دارد . پارچه پشمي يكي از مهمترين پارچه هاي مورد استفاده در رودوزيها ي ايراني به شمار مي رود .
1-5 پارچه پنبه اي
يكي ديگر از پارچه هاي زمينه سوزن دوزي ها پارچه هاي پنبه اي است كه از 1500 يال قبل از ميلاد براي دوخت و دوز ها مورد استفاده قرار مي گرفت ولي اين پارچه ها با توجه به دوام كمترش نسبت به ساير پارچه ها خيلي مورد علاقه سوزندوزان قرار نگرفت .
2- نخ :
نخ ها ي مصرفي سوزن دوزان ايراني شامل انواع زير بوده است :
2-1 نخ ابريشمي
ابريشم به واسطه نرمي ، شفافيت ، ظرافت و استحكام فوق العاده اي كه دارا است يكي از معروف ترين و ارزنده ترين نخ هاي مورد مصرف در بعضي از رشته هاي سوزن دوز ي مي باشد كه به دو صورت عمامه و يا كلاف در بازار عرضه مي شود . كلاف هاي ابريشمي به صورت نخ هاي دمسه ( DMC) در بازار در دسترس سوزن دوزان قرار مي گيرد.
2-2 نخ پشم
پشم يكي از اليافي است كه مانند مو و كرك از پروتئين مخصوصي به نام كراتين كه به علت دارا بودن مقدار زيادي گوگرد از ساير پروتئين ها متمايز مي باشد تشگيل شده است كه اين الياف به صورت كلاف كاموا و يا به صورت الياف خام در بازار عرضه مي شود .
2-3 الياف مصنوعي
به موازات تهيه الياف مصنوعي جهت بافي پارچه كار خانه هاي تهيه نخ ها ي گلدوزي نيز از الياف مصنوعي مانند نايلون و غيره استفاده كرده و نخ هاي گوناگون به بازار عرضه مي دارند .
2-4 گلابتون
نخ گلابتون تاري است كه در زري دوزي ، زر بافي ، گلابتون دوزي و ده يك دوزي به كار مي رود . مغز آن ابريشم است و بر گرد آن رشته هاي نازكي از نقره آميخته با طلا مي پيچند . معمولا مقدار طلا در اين رشته دو تا سه درصد است .
2-5 نخ نقده
شكل اين نخ به صورت نواري پهن يا كم عرض مي باشد كه فاقد مغزي ابريشمي است . از اين نوع نخ براي نقده دوزي ، خوس دوزي ، يراق دوزي و گاهي براي زغره دوزي استفاده مي شود .
2-6 نخ مليله
يكي از انواع نخ هاي فلزي نخ مليله مي باشد نخي است كه طلايي و نقره اي و بدون مغزي كه نحوه تابيدن آن به صورت فنري بوده و حالت ارتجاعي دارد . از اين نخ براي مليله دوزي و زغره دوزي استفاده مي شود .
2-7 نخ سرمه نمونه ديگري از نخ هاي فلزي سرمه است . سرمه نخ طلائي يا نقره اي بي مغزي است كه بدين صورت تابيده مي شود .
الف – سرمه لوله اي
ب- سرمه بلرسانت
ج- سرمه الماسي
3- سوزن :
سوزن در انواع مختلف يافت مي شود . به طور كلي سوزن نبايد قابل انعطاف باشد. هر مدل سوزن جهت دوخت به خصوصي ساخته شده است . زماني كه انواع سوزن ها را بشناسيم خواهيم توانست كار را سريع تر و صحيح تر به پايان برسانيم . انواع معروف سوزن ها عبارت اند از :
3-1 سوزن شارپ(Sharp) :اين نوع سوزن داراي نوك بسيار تيز مي باشد . به طور كلي انواع سوزن هاي شارپ داراي طول متوسط است و چون در اندازه هاي مختلف ساخته مي شود ، در خياطي مورد استفاده فراوان دارد .
3-2 سوزن بيتوين (Between) : اين نوع سوزن داراي طول متوسط است و براي دوخت پارچه هايي با ضخامت زياد و همچنين ضخامت متوسط به كار مي رود .
3-3- سوزن كرول(Crewel):
اين نوع سوزن مختص گل دوزي است . بايد توجه داشته باشيم كه جهت دوختن با نخ ضخيم يا نخ چند لا سوزني به كار ببريم كه داراي سوراخ درشت تر باشدتا نخ به راحتي از پارچه خارج شود.
3-4 – سوزن چنايل ( Chenille ) :
اين نوع سوزن براي گلدوزي روي پارچه هاي ضخيم و درشت بافت به كار مي رود .
3-5- سوزن دارنينگ ( Darning) :
اين نوع سوزن داراي طول زياد است . به همين جهت براي دوخت هاي درشت از آن استفاده مي شود .
3-6- سوزن تاپستري ( Tapestry ) :
از اين سوزن جهت دوخت تاپستري روي تور هاي درشت شماره دوزي استفاده مي كنند . به جهت آنكه نوك سوزن گرد و نرم مي باشد پركردن سوراخ هاي تور توسط آن آسان خواهد بود و خراش به دست وارد نخواهد كرد .
3-7- سوزن رفو :
اين سوزن چون طول بلندي دارد بيشتر در كار هايي كه دوخت درشت دارند استفاده مي شوند . از اين سوزن براي دوخت الياف پشم و كانوا مي توانيد استفاده كنيد .
3-8- سوزن منجوق دوزي ( Deading):
اين سوزن بسيار نازك و ظريف است به طوريكه عبور آن از داخل دانه هاي منجوق بسيار راحت انجام مي گردد .
4- مواد كمكي ديگر براي سوزندوزي
4-1 انگشتانه :
يكي از وسائلي كه هم در سوزن دوزي و هم در خياطي به كار مي رود انگشتانه است . انگشتانه يك وسيله بسيار لازم و ضروري است . انگشتانه مي بايستي هيچ گونه فشاري را بر انگشت وارد نساخته و كاملا متناسب با انگشت سوم دست باشد.
4-2 قيچي :
براي برش پارچه بايد از قيچي تيز با اندازه متوسط استفاده نمود و جهت سوراخ كردن پارچه و چيدن سر و انتهاي نخ ها قيچي كوچك مورد نياز است .
4-3- كار گاه گلدوزي :
يكي از اساسي ترين وسائل سوزن دوزي ها كار گاه مي باشد كه معمولا به دو نوع گرد و مستطيل ديده مي شود . از نوع گرد آن معمولا براي كار هاي كوچك و ظريف استفاده مي گردد و نوع مستطيل آن براي كآرهاي بزرگ .
http://www.soozandoozi.ir/index.htm
سوزندوزي بلوچ
بلوچستان، اين خط‌ه ي گسترده و خشک، با مردمان سخت کوش و خستگي ناپذيرش خاستگاه يکي از ظريف‌ترين هنرهاي دستي ايراني نيز هست و آنچه ساکنان اين منطقه از دير باز‌پيشکش ساير هموطنان خود و نيز ساکنان ديگر نقاط جهان کرده‌اند تلفيقي صميمانه از صبر و هنر زنان و دختران هنرمندي است که در هيات سوزندوزي هايي ظريف و جذاب متجلي‌است. هنر صنعت ارزنده يي که فقط ميتوان نور چشم زنان بلوچ ناميدش و نه هيچ چيز‌ديگر...
بدون ترديد سوزندوزي بلوچ را بايد در زمره يکي از اصيلترين و جالب‌ترين صنايع دستي‌کشور بحساب آورد. اين صنعت که در آن ذوق و خلاقيت زنان سوزندوز بصورت طرحهاي‌سنتي محلي که بيانگر خصوصيات و ويژگيهاي هر منطقه است خلاصه مي گردد، امروزه در‌ميان صنايع هنري و سنتي کشور مرتبه و مقام بسيار والايي دارد.
در مناطق شهري و روستائي بلوچستان کمتر زن يا دختري را مي توان يافت که با اين هنر‌اصيل و ارزنده آشنائي نداشته باشد و اصولا سوزندوزي آنچنان با زندگي زن بلوچ آميختگي يافته که وقتي درصدد يافتن منشا و مبدا آن برآئيم در اين کار توفيقي چندان نخواهيم‌يافت زيرا هر دختر بلوچ از سنين کودکي، ضمن آموختن و انجام امور مربوط به خانه داري‌‌موظف به فرا گرفتن سوزندوزي نيز هست و بسبب دخالتي که سليقه هاي گوناگون در تهيه‌ي نوارهاي سوزندوزي دارد ميتوان طرحها و نقشهاي متنوع و اصيل سوزندوزي را در‌منطقه ي بلوچستان مشاهده نمود.
بر اين اساس ميتوان به جرات گفت تقريبا تمام دختران‌و زنان بلوچ که در فاصله سني 10 تا 45 سالگي قرار دارند با سوزندوزي آشنايند. شناخت اين هنر ارزنده توسط ساکنان ساير شهرها با افزايش تقاضا براي محصولات‌سوزندوزي و ازدياد توليد در مناطق مختلف مقارن بوده است و از اين رو انواع روميزي،کوسن، سفره، آباژور، پرده و غيره نيز توسط سوزندوزان توليد مي شود.
مهمترين مراکز توليد سوزندوزي عبارت است از: اسپکه، هريدک، کوپچ، پيپ، مته سنگ،چانف، مهنت، ايرندگان، قاسم آباد، گشت، سوران، کله گان، بمپور، اسماعيل آباد و زاهدان.
در سوزندوزي به بيش از دو نوع ماده اوليه نيازي نيست: نخ و پارچه سوزندوزان بر حسب‌امکانات و سليقه از نخ دمسه (D.M.C.) يا از نخهاي پاکستاني استفاده ميکنند. پارچه هائيکه روي آن سوزندوزي انجام ميگيرد يا پارچه پنبه يي پاکستاني است که نازک و‌ريز باف بوده و براي محصولات پر کار در قطعات کوچک مورد استفاده قرار مي گيرد و يا پارچه ي گاندي ايراني است که معمولا به عرض 120 سانتيمتر در بازار زاهدان بافت مي شود. معمولا سوزندوزان مستقلا به تهيه ي محصول مي‌پردازند و در صورت کار گروهي پس از‌پياده کردن طرح کلي، هرزن يا دختر سوزن دوز يک رنگ را تماما سوزندوزي مي‌نمايد و براي قسمت بعدي و استفاده از رنگ ديگر در توليد محصول آنرا به هنرمند بعدي سپرده و اين‌‌عمل تا خاتمه ي کار و تکميل محصول ادامه مييابد.
براثر اقداماتي که توسط سازمان صنايع‌‌دستي ايران بمنظور شناساندن و معرفي محصولات سوزندوزي بلوچ بعمل آمده، عرضه ي‌فرآورده‌هاي توليدي در منطقه ي مذکور از محدوده ي اين استان پاي فراتر نهاده و آوازه ي‌نقشهاي اصيل و زيباي آن تا خارج از کشور و اقصي نقاط عالم راه يافته و با استقبال فوق‌العاده ي علاقمندان به محصولات هنري و سنتي ايران روبرو گرديده و در حال حاضر همه‌ساله مقاديري از نمونه‌هاي جالب و ارزنده ي اينگونه محصولات به ممالک مختلف جهان صادر‌مي شود. از نمونه‌هاي سوزندوزي، فرآورده‌هاي تکميلي نظ‌ير: کيف، جاي جوراب، قوطي سيگار، کيف‌بغلي، کيف پول خرد، جلد عينک، جاي کليد، جاي دستمال کاغذي، دستمال سفره، شلوار، کت، مانتو، کراوات، پارچه، کفش، کمربند، کيف، آباژور، چکمه، شليته، بلوز، کاپشن، جلد آلبوم،قاب عکس و... تهيه مي شود.
مطالب مشابه :
کتیبه دوزی
گروه طراحی پارچه و لباس. مدل لباس. را با دست گلابتون دوزي كرده بودند و بهايي گزاف
جدول زمان بندی مهارت لباس عروس وپولک ومنجوق
ادامه دوخت انواع مليله و دوخت نمونه فانتزي دوزي آستر و الگوی چند مدل از لباس
نكات خياطي
مدل لباس نازك دوزي. سوزن ها، دکمه ها، پولک و مليله و غيره قوطي هاي فيلم خام
جدول زمان بندی
ادامه دوخت انواع مليله تهیه پاترون از آستین های فانتزی انتخاب مدل لباس دوزي دانا بانوي
لباس سنتي نماد برتر حجاب ايراني
مي بندند که هم مدل لباس را تکميل مي و منجوق دوزي و مليله دووزي و سرمه دوزي که ظرافت
نگرشی بر سوزن دوزی
هرگاه در جامعه اي سنت و عادت استفاده از لباس هاي از اين نخ براي مليله دوزي و هر مدل سوزن
رقاص های شیطون 5(اخر)
مدل لباس| چت احساس| بريم خريد لباس براي خالي بود جلوي لباس از وسطاش مليله دوزي شده بود
انواع الیاف و تاریخچه خیاطی
از نخ فیلامنت برای تهیه جوراب ساق بلند ، آستری ، مایوی شنا ، لباس ورزشی ، پارچه دانتل
جدول زمان بندی
(منجوق-مليله-و انواع سنگ ها و لازم برحسب مدل مانتو به روش سري دوزي . طراحی لباس
برچسب :
مدل لباس مليله دوزي