نگاهي جامع به " تركمن"-3

بخش سوم:خصوصياتنژادي
چهره تركمنها قدري شبيه مغولهاست . مردمي اند نسبتاً بلند قد با مويي سياه كه چهره و قيافه سنگيني دارند . عموماً لاغر مي باشند . قومي از نژاد ترك كه در قرن 11و12 بخارا را تسخير كرده و در سمت مغرب درياي خزر به ارمنستان و گرجستان و شيروان و داغستان دست يافتند . زندگي باديه نشيني دارند و قسمت عمده جمعيت اين نواحي را تشكيل مي دهند و آنها را تراكم و تركمن و قزلباش مي خوانند .
سر آنها اغلب براي بدن آنها كه قوي و عضلاني است كوچك مي آيد . صورت آنها داراي دو سوراخ كوچك است كه شكل آنها چشمان چيني را به خاطر مي آورد .تركمنها از طبقه نيمه سر كوتاه هستند و شاخص سر آنها 0/83 است . «بكستون» تركمنها گروهي از تركان ايراني هستند كه در ايران و خيوه و بخارا و قفقاز وجود دارند و عده آنها در حدود يك ميليون نفر است . تيره و طايفه هاي جوار ، عيوت ، گوكلان ، اخال ، مروتكه سارق سالور و ارساري همه مسلمانند . بعضي به نظر مي رسد يك نوع نور ديك اوليه را حفظ كرده باشند ولي معمولاً مخلوط شده انددر تركمن صحرا به لهجه تركمني به تركمن خالص ايگ و به نژاد مخلوط قول مي گويند .

بخش چهارم:سازمان اجتماعي مردم تركمن
تركمنها پدر تبار هستند . آنها قبل از قرن بيستم داراي خانواده هاي گستردة بسيار بزرگ با يك رئيس خانوادة (پدر) مقتدر و مستبد بودند . خانوادة كوچكتر و هسته يي (زن و شوهري) در قرن حاضر و به تدريج در ميان آنها پاگرفته است . در ميان تركمنها فعاليتهاي زن و مرد به طور جداگانه مشخص شده است . مردان كارهاي كشاورزي و دامداري را انجام مي دهند ، در حالي كه زنان به كارهايي چون بر پا كردن و برچيدن «اُي» (آلاچيق تركمني) ، تهية آرد ، چيدن و خشك كردن ميوه ، دوشيدن شير گاو و گوسفند ، قاليبافي ، نمدمالي تهيه لبنيات و تميز كردن پشم ، مي پردازند . گذشته از آن ، زنان فعاليتهاي ديگري چون بزرگ كردن بچه ، نگهداري كودك ، آشپزي و شست و شو را انجام مي دهند .
ازدواج بخصوص از جهت اقتصادي در ميان تركمنها اهميت دارد. تركمنها داراي اجداد مشترك در تمام رده ها هستند . يعني در خانواده داراي يك جد مشترك (پدر) بوده ، در طايفه نيز جد مشتركي دارند كه فاصله اش بيشتر است همين طور تا سطح قبيله و كل جامعة تركمن ، كه «اُغوذ خان» جد مشترك همه آنهاست . در نتيجه تركمنها در هر رده با هم نزديكي و قرابت داشته و داراي جد مشترك هستند . بنابراين ، در بين تركمنها ازدواج به مفهوم وصل كردن خانواده ها و داراي جد مشترك شدن بي معني ست . زيرا همواره اين مورد در بين آنها وجود دارد . ازدواج در بين تركمنها از اين جهت مهم است كه باعث مي شود يكي از افراد فعال اقتصادي يعني زن از خانواده دهنده زن يعني خانواده (عروس) كم شود و در مقابل يك عضو فعال به خانواده گيرنده زن (يعني خانواده داماد) اضافه شود . بنابراين ، خانواده يي كه زن را مي گيرند بايد به خانواده اي كه زن را مي دهد شيربها بپردازد . دو اصطلاح در زبان تركمني وجود دارد يكي «آلماق» براي خانواده اي كه زن را مي گيرند به معناي گرفتن و ديگري «ساتماق» براي خانواده يي كه زن را مي دهد به معناي فروختن .

ـ آداب و رسوم خواستگاريو ازدواج
آداب و رسوم مربوط به ازدواج تركمنها مفصّل و طولاني ست . نخستين مرحله ازدواج تعيين مخارج و شيربهاست . در ميان تركمنها تعيين كننده شيربها معمولاً وضعيت تأهل مرد است يعني:مرد يا مجرد است يا بيوه و يا متأهل ؛ هر يك از اينها مي توانند يا با دختر ازدواج كنند يا با زن بيوه . مرد مجرد با دختر مجرد 10 مال شيربها لازم دارد . مرد بيوه با دختر مجرد 20 مال شيربها لازم دارد ، علتش اين است كه اولاً دختر مجرد بايد جايي رود كه قبلاً زني آنجا بوده و بعد مرده است . اين مسئله براي دختر مجرد چندان خوش آيند نيست و معمولاً كسي كه زنش مي ميرد سنش بالا است . از طرفي معمولاً چند تا بچه هم دارد ، به همين دليل خانواده دختر ، دخترشان را با اكراه مي دهند و اگر بخواهند بدهند مال بيشتري طلب مي كنند .
تعريف مال:يك گوسفند يا يك شتر را يك مال مي گويند ، اما امروز جاي مال را پول نقد گرفته ولي نسبتها حفظ شده است .
ـ مذهب وروحانيت در ميان تركمنها
تركمنها اهل تسنن «حنفي» و پير و طريقه امام اعظم (ابوحنيفه نعمان بن ثابت) مي باشند . در نيمه دوم قرن نوزدهم علمان بخارا از لحاظ اعتبار و سلسله مراتب اجتماعي به ترتيب زير بوده اند:
1ـ مدرسين مدارس علميه بزرگ شاغل يا بازنشسته كه به عنوان ناظر مدرسه و يا مقام بالا و مقدس حوزه شناخته مي شوند . معمولاً اين گونه اساتيد را با عنوان «تقصير» ياد مي كنند كه به معني اظهار فروتني و تواضع در برابر استاد اسـت . امير مظفرالدين نيز بواسـطه اينكه مقامي روحـاني كسب كرده بود ، از سوي علماء تقصير خطاب مي شد .از ميان اين روحانيون و اساتيد كه در واقع پايگاه روحانيت و سرچشمه پرورش ديني بشمار مي روند . گاه عالمي بر جسته و ممتاز مي درخشد كه قبول عامه مي يابد و مردم نقاط مختلف به مريدي اومباهات مي كنند ، به زيارت وي مي شتابند و با اشتياق در برابر مراد و تقصير خود خشوع مي كنند .احراز اين منصب غالبا از ميان گروه هاي مقدسي چون «خوجه» «ايشان» و «آتا» صورت مي گيرد .
2- روحانيت شاغل در دستگاههاي دولتي كه چهره مشخص آن «نقيب» يا در واقع رئيس رسمي مذهبي در خيوه است . تفاوت عمده روحانيت دسته اول و اين دسته در كيفيت اشتغالشان و نتيجتا تامين اقتصادي آنها است .
3-روحانيون شاغل در مدارس محلي ، اين گروه از علماء تدريس و اداره مدارس روستاها و قصبات را بر عهده دارند و به هسته مركزي مدارس بخارا و خيوه كه اكثراً خود از آنها فارغ التحصيل شده اند وابسته اند و جزو فرمانبرداران صادق اساتيد مركز محسوب مي گردند، اين گروه گاه به زيارت علماي اعلام كه زماني با آنها «شريك» (همدرس وهمدوره) بوده اند يا نسبت به يكديگر سمت «دام الله» (نايب و خليفه استاد) يا مقام تقصير (استاد بزرگ) را داشته اند و سالياني در محضرش تلمذ كرده اند مي شتابد .
4- روحانيت شاغل در امور زندگي خانوادگي، اين گروه از روحانيون با اينكه از سطح علمي متوسطي بر خوردارند،در پي اداره خانواده و بار سنگين معاش هستند .

ـ اعياد (بايرام) و جشن تركمنها
اعياد تركمنها محدود است به:1- عيدفطر 2- عيد قربان و جشن آق قويون .
1- عيد فطر:(ارازا آيد)
عيد فطر در ميان شيعيان و اهل سنت مشترك مي باشد در تمام مدت (يكماهه)مبارك رمضان مسلمانان همه روزه از سحر تا هنگام مغرب روزه داري مي كنند و از هر گونه اكل و مشروب و تدخين و ديگر امور مبطل صوم امتناع مي نمايند و همينكه پايان ماه فرارسيد در غره شوال عيدي بنام عيد فطر است و با مراسم خاص پايان مي يابد .

2-عيد قربان:(قربانآيد)
عيد قربان يا عيد (اضحي) عيد بزرگ مسلمانان است . در آن روز در مكه جزو آداب و مناسك حج قرباني كردن بر تمام حاجيان واجب است در ساير بلاد اسلامي نيز گوسفند يا شتر قرباني مي كنند .
در آن روز بود كه به اعتقاد مسلمين به حضرت ابراهيم خليل الله(ع) امر شد فرزند خود اسماعيل(ع) را قرباني كند ولي بعداً جبرئيل او را از اينكار منع و ندا از غيب آمد كه به جاي اسماعيل گوسفندي به مذبخ فرستاده شود .
در عيد قربان همه تركمنها خانه هاي خود را مي روبند و تزيين مي دهند . بهترين جامه هاي خود را مي پوشند . شيريني هاي گوناگون فراهم نموده وچشم براه ميهمان مي نشينند.

نگاهي جامع به " تركمن"-3

مطالب مشابه :

سوال : واحد پول گرجستان چیست و ارزش برابری آن با دلار چقدر است؟

سوال : قیمت سوخت و مواد غذایی در گرجستان چقدر است؟

افتتاح حساب بانکی بین المللی

ضرب سکه

دریاچه لار

نگاهي جامع به " تركمن"-3

سفر یک روزه پلور