معرفی راه اهن جمهوری اسلامی ایران

مقدمه

جمهوري اسلامي ايران داراي مساحت 1648195 كيلومترمربع و بيش از 60 ميليون نفر جمعيت است. ايران در جنوب غربي آسيا و در خاورميانه واقع شده است. اين كشور در شمال با درياي خزر، ارمنستان، آذربايجان و تركمنستان هم مرز است و در جنوب به درياهاي آزاد راه دارد. از سمت غرب همسايه هاي ايران عبارتند از تركيه و عراق و در سمت شمال اين كشور همسايه افغانستان و پاكستان است. ايران به دليل موقعيت استراتژيك ويژه خود هميشه از اهميت جهاني برخوردار بوده است. ظرف قرنهاي گذشته ايران پلي ارتباطي ميان شرق و غرب بوده است و كالاها از طريق جاده هاي معروفي مثل جاده ابرشم و جاده مرواريد و نيز جاده هاي هندوستان كه از ايران باستان عبور مي كردند از اين كشور مي گذشتند. در حال حاضر به واسطه فروپاشي اتحاد جماهير شوروي و ظهور كشورهاي تازه استقلال يافته در مرز شمالي ايران و تلاش آنان براي يافتن جاده ها و مسيرهاي صادرات – واردات  و عدم وابستگي به روسيه، نقش ايران به عنوان رابط و واسط مناسب احياء شده و اين كشور به زودي وضعيت قبلي خود را دوباره بدست خواهد آورد. در اين رابطه بايد عوامل مهمي مثل ايمني، هزينه پايين و زمان كوتاهتر در حمل و نقل كالاها را مورد توجه قرار داد.

چون حمل و نقل و ارتباطات پيش زمينه هر نوع توسعه اقتصادي هستند، دولتمردان جمهوري اسلامي ايران توجه ويژه اي به توسعه حمل و نقل و ارتباطات به ويژه از طريق راه آهن دارند. در اين راستا ساخت راه آهن مشهد- سرخس براي خلق مسير بين قاره اي جديدي آغاز شد كه آسيا را به اروپا متصل مي كند. همچنين ساخت راه آهن اميرآباد (بندري در نزديكي درياي خزر) اين بندر را به اولين بندر مهم ايران تبديل كرد كه به شبكه راه آهن متصل شده بود. همچنين ايران ساخت خط آهن كرمان – زاهدان را نيز آغاز كرد كه راه آهن سرتاسري آسيا از طريق آن و نيز از طريق خط زاهدان – مسير جاوه(تفتان) و كويته(پاكستان) به اروپا و خاورميانه متصل خواهد شد.

با توجه به توسعه مناسب راه آهن در جمهوري اسلامي ايران و اتصال آن به راه آهن خاورميانه و اروپا از طريق خط آهن تركيه در مرز رازي – كاپيكوي ، از طريق راه آهن آذربايجان در مرز جلفا كه ايران را به قفقاز متصل ميكند، شبكه سرتاسري قفقاز، كشورهاي تازه استقلال يافته و راه آهن روسيه به راه آهن آسياي ميانه و از طريق راه آهن تركمنستان در مرز سرخس و راه آهن پاكستان در مرز مسير جاوه(تفتان) نتيجه مي گيريم كه با استفاده درست از زيرساخت و امكانات و تسهيلات حمل و نقل موجود مثل بنادر، ترمينالهاي دريايي حمل و نقل كانتينر، مناطق آزاد تجاري و حمل و نقل كالا به اروپا، شمال اروپا، جمهوري هاي آسياي مركزي، خاور دور و كشورهاي حوزه خليج فارس، امكانات گسترده اي براي توسعه راه آهن جمهوري اسلامي ايران وجود دارد. حال به اختصار برخي امكانات و تسهيلات و كريدورهاي راه آهن جمهوري اسلامي ايران را معرفي مي كنيم.

امكانات راه آهن جمهوري اسلامي ايران :

1 – طول خطوط اصلي : 7866 كيلومتر با عرض ريل استاندارد و 94 كيلومتر با عرض ريل پهن

2 – طول خطوط ثانويه تجاري و صنعتي : 2297 كيلومتر

3 – طول خطوط برقي (جلفا-تبريز) : 148 كيلومتر

4 – طول خطوط دوريلي : 1082 كيلومتر

5 – تاسيسات تعويض بوژي واقع در ايستگا ه مرزي بين المللي جلفا و سرخس كه براي ترانزيت بار و يا واگنهاي خالي به كار مي رود. در هر 24 ساعت و در دو شيفت كاري مي توان حدود 200 بوژي را تعويض كرد.

6 – ترمينالهاي حمل كانتينر با تجهيزات بلندكردن و جابجاكردن واقع در ترمينالهاي بندر امام و بندرعباس و ايستگاههاي راه آهن در مهرآباد، جلفا، سهلان و غيره

7 – 16330 واگن از همه انواع : سرپوشيده، ديواره كوتاه، ديواره بلند، كفي، مخزن دار، بالاست، گاز، جرثقيل و غيره

8 – 1192 كوپه(واگن) از همه انواع

9 – 565 لكوموتيو: ديزلي-برقي، برقي و مانوري

10 – 363 ايستگاه اصلي در شبكهRAI

11 – ايستگاههاي بين المللي آزاد: سهلان، تبريز، جلفا، نيك پسندي، مهرآبااد، تهران، اصفهان، بندرعباس، سرخس، منهد(از مرز رازي)

توضيحات: برطبق تعرفه آسيا – اروپا ايستگاههاي فوق الذكر ايستگاههاي راه آهن اصلي هستند. از شرق(سرخس) هيچ محدوديت ويژه اي وجود ندارد.

12 – براي به حداقل رسانيدن زمان ترانزيت، قطارهاي باري زمانبندي شده در مسير بندرعباس – سرخس حركت كرده و ظرف 3 روز مسير 2440 كيلومتري را طي مي كنند. درحال حاضر 3 قطار در اين كريدور رفت وآمد مي كنند و تعداد آنها در آينده تا 7 قطار افزايش پيدا خواهد كرد.

كريدورهاي ترانزيت مستقيم از طريق راه آهن:

1 – كريدور رازي – سرخس: از طريق رازي، تبريز، زنجان، تهران، شاهرود، فريمان(مشهد)، سرخس و بالعكس به طول 2013 كيلومتر و ظرفيت 2 ميليون تن در سال

2 – كريدور جلفا – سرخس: از طريق جلفا، تبريز، زنجان، تهران، شاهرود، فريمان(مشهد)، سرخس و بالعكس به طول 1937 كيلومتر ظرفيت 2 ميليون تن در سال

كريدورهاي ترانزيت دريايي – ريلي :

1 – كريدور بندرعباس – سرخس : از طريق بندرعباس، سيرجان، بافق، يزد، قم، تهران، شاهرود، فريمان(مشهد)، سرخس و بالعكس به طول 2540 كيلومتر و ظرفيت 3 ميليون تن در سال

2 – كريدور بندرامام - سرخس : از طريق بندرامام، اهواز، تهران، شاهرود، فريمان(مشهد)، سرخس و بالعكس به طول 1980 كيلومتر و ظرفيت 2 ميليون تن در سال

3 – كريدور بندرعباس – بنادر شمالي(تركمن – اميرآباد) : از طريق بندرعباس، سيرجان، بافق، يزد، تهران، گرمسار، قائمشهر، اميرآباد و يا بنادرتركمن و بالعكس به طول 1878 و 1947 كيلومتر و ظرفيت يك ميليون تن در سال

4 – كريدور بندر امام – بنادر شمالي (بنادر اميرآباد و تركمن) ‌: از طريق بندرامام، اهواز، قم، تهران، گرمسار، قائمشهر، اميرآباد و يا بنادر تركمن و بالعكس به طول 1319 و 1388 كيلومتر و ظرفيت يك ميليون تن در سال

5 – كريدور بندرعباس – رازي : از طريق بندرعباس، سيرجان، بافق، يزد، تهران، تبريز، رازي، جلفا و بالعكس به طول 2446 كيلومتر و ظرفيت 2 ميليون تن در سال

6 – كريدور بندرعباس – جلفا : از طريق بندرعباس، سيرجان، بافق، يزد، تهران، تبريز، رازي و بالعكس به طول 2370 كيلومتر و ظرفيت 2 ميليون تن در سال

7 – كريدور بندر امام – رازي : از طريق بندر امام، اهواز، قم، تهران، تبريز، رازي و بالعكس به طول 1887 كيلومتر و ظرفيت 2 ميليون تن در سال

8 – كريدور بندر امام – جلفا: از طريق بندر امام، اهواز، قم، تهران، تبريز، رازي و بالعكس به طول 1811 كيلومتر و ظرفيت 2 ميليون تن در سال

9 – كريدور رازي – بنادر شمالي (بنادر اميرآباد و تركمن)‌: از طريق رازي، تبريز، تهران، گرمسار، قائمشهر، بنادر اميرآباد يا تركمن و بالعكس به طول 1352 و 1421 كيلومتر و ظرفيت 1 ميليون تن در سال

10 – كريدور جلفا – بنادر شمالي (اميرآباد و تركمن)‌: از طريق جلفا، تبريز، تهران، گرمسار، قائمشهر، بنادر اميرآباد يا تركمن و بالعكس به طول 1276 و 1345 كيلومتر و ظرفيت 1 ميليون تن در سال

كريدور ترانزيت دريا – ريل – جاده – ريل:

1 – كريدور بنادر شمالي(اميرآباد و تركمن)‌- كرمان – زاهدان(ميرجاوه) : از طريق بنادر شمالي (اميرآباد و تركمن)، تهران، يزد، كرمان، زاهدان، ميرجاوه و بالعكس به طول 2088 و 2157 كيلومتر و ظرفيت 2 ميليون تن در سال

كريدور ترانزيت ريل – جاده – ريل:

1 – كريدور جلفا – كرمان – زاهدان(ميرجاوه)‌: از طريق جلفا،  تبريز، تهران، يزد، بافق، كرمان، زاهدان(ميرجاوه) و بالعكس به طول 2580 كيلومتر و ظرفيت 3 ميليون تن در سال

2 – كريدور رازي – كرمان – زاهدان (ميرجاوه)‌: از طريق رازي، تبريز، يزد، بافق، كرمان، زاهدان(ميرجاوه) و بالعكس به طول 2656 كيلومتر و ظرفيت 3 ميليون تن در سال

3 – كريدور سرخس – كرمان – زاهدان(ميرجاوه)‌: از طريق سرخس،  فريمان، تهران، يزد، كرمان، زاهدان (ميرجاوه) و بالعكس به طول 2749 كيلومتر و ظرفيت 5/1 ميليون تن در سال

پس همانطوري كه مي بينيم راه آهن جمهوري اسلامي ايران مي تواند پل ارتباطي ايمني بين آسياي مركزي، درياي سياه، قفقاز و اروپا و كشورهاي حوزه خليج فارس، خاورميانه، خاور دور بوده و ايمن ترين و اقتصادي ترين (مقرون به صرفه ترين) راه ارتباطي را با كمترين درصد اتلاف و خسارت از طريق شكلهاي مختلف حمل و نقل (دريا – ريل) و كاربرد كاميون در برخي مسيرها، ارائه مي كند.