روشهای مبارزه با جوندگان در مرغداری

جوندگان عامل انتقال بسياري از بيماري ها در پرندگان و حتي كاركنان مرغداري هستند. بنابراين يكي از بخش هاي مهم برنامه بيوسكيوريتي (امنيت زيستي) مبارزه با جوندگان است

در این مقاله در مورد زیانهایی که جوندگان به تاسیسات و ساختمانها می زنند و حتی دان مورد مصرف طیور را که مصرف می کنند بحث می کنیم البته این ضررها را هم باید در نظر داشته باشیم.
کنترل موفقیت آمیز و موثر جوندگان بستگی به برنامه ریزی و اجرای مداوم آن دارد و نه تنها جوندگان را از بین می برد باعث جلوگیری از ورود و نفوذ دوباره آنها نیز می باشد. مرغداران زیادی اهمیت رعایت بیوسکوریتی در کنترل بیماریها و بالا رفتن سود خود را می دانند. با همه گیر شدن بیماری آنفولانزای طیور و خطرات احتمالی ناشی از بیوتروریسم اهمیت بیوسکوریتی آشکارتر شده است. و با وجود اهمیت بسیار زیاد آن بسیاری از مرغداران موارد بیوکسیوریتی را اجرا نی کنند یا اصلا باور ندارند.
چرخه انتقال بیماری را بشکنید:
بیوسکوریتی، عبارتست از اجرای برنامه هایی جهت پیشگیری از انتقال و وقوع بیماریهای عفونی و تضمین سلامت دام و طیور.
نحوه آلوده شدن گله های طیور به عوامل بیماری زا طی چرخه ای صورت می گیرد که به آن زنجیره ی انتقال می گویند. عوامل این چرخه عبارتند از: عامل بیماریزا، مخزن بیماری، مبادی ورودی و خروجی، انتقال عامل بیماری و نهایتاً میزبان مستعد به بیماری.
اگر در این چرخه یکی از عناصر کم شده و یا از بین برود و زنجیره در هم بشکند، خطر انتقال بیماری تا حد چشمگیری کاهش خواهد یافت.
در هر دوره پرورش و فرآوری طیور، نقاط کنترلی متعددی وجود دارد که می تواند مبادی ورود و انتقال عوامل بیماری زا را مسدود نمایند. این نقاط عبارتند از:
-1 ورودی مرغداری
2- ورودی هر یک از سالن ها
3- آلودگی عرضی در طی پرورش از پرنده ای به پرنده دیگر
4- حذف تلفات
5- مدیریت بستر و نحوه تخلیه آن
6- بهداشت مرغداری
7- دفع جوندگان و حشرات موذی
در بین جانوران موذی موجود در مرغداری ،جوندگان به عنوان مهمترین عامل انتشار عوامل بیماری زا به شمارمی روند این موجودات به دلیل توانایی خاص در نفوذ به مرغداری و سالنها و همچنین لانه گزینی داخل و اطراف سالنهای مرغداری نقش مهمی در انتقال عوامل بیماریزا ایفاء می کنند. علاوه براین، وجود جوندگان ، پرنده را نسبت به برخی بیماری ها حساس تر و مستعد تر می نماید. در صورت نفوذ جوندگان به مرغداری و سالن باید گفت از نظر بیوسکوریتی مرغداری با خطر جدی مواجه است. در این حالت مرغدار باید بلافاصله از کارشناسان در این خصوص مشاوره بگیرد تا علاوه بر کنترل نفوذ فعلی جوندگان و مبارزه با آنها، از وقوع احتمالی آن در آینده نیزجلوگیری به عمل آید.
روش جامع و فراگیر: بیوسکوریتی:
بیوسکوریتی روش مبتنی بر اصول منطقی و تا حدی ابتکاری است. هر مرغداری صرف نظر از نوع گله و اندازه مرغداری، می تواند بر اساس نیاز و نوع عملکرد خود برنامه ای جامع طراحی کند به گونه ای که این برنامه از مراحل ساده ای تشکیل شودو جوابگوی نیاز مرغداری مورد نظر باشد. به یاد داشته باشید برنامه ای موثر است که بتواند همه ابعاد و مراحل پرورش را در نظر بگیرد و بتواند منجر به پایین آوردن خطر ناشی از حضور انتقال عوامل بیماری زا گردد و یا آنرا به حداقل برساند. این برنامه ابتدا بر رویه های سختگیرانه و مغیارهای کنترلی و پیشگیرانه تاکید دارد و کلیه کارکنان باید ملزم به اجرای آن باشند. این برنامه نباید ملال آور و محدودیت زا باشد. بلکه باید به آسانی قابل اجرا بوده و با حد اکثر بازده و سود همراه باشد. برنامه ای توسط اتحاد مرغ کشور امریکا تدوین گردیده است. این برنامه از 5 مرحله تشکیل شده است و می توان بر اساس مرغداری آنها را تغییر داد که در زیر ذکر شده است:
1- عوامل خطر ساز را در نظر بگیرید:
فهرستی از شرایط فعلی مرغداری از جمله نفوذ جوندگان و سایر عواملی که می توانند باعث ورود عوامل بیماری زا شوند تهیه کنید.
2- اقدامات بیوسکوریتی مورد نیاز را تشریح کنید: فهرستس از اقدامات مورد نیاز جهت اصلاح وضعیت کنونی و مبارزه با مخاطرات فعلی تهیه کنید: لازم است به مساله هزینه و سود هر یک توجه داشته باشید.
3- اقدامات و معیارهای مورد نیاز را به اجرا گذارید: همه اقدامات کنترلی را اجرا کنید. آموزشهای مورد نیاز را به کلیه کارکنان ارائه نمایید. یقین حاصل کنید که معیارهای مورد نیاز در مرغداری اجرا می شود.
4- مخاطرات و میزان پیشرفت را مرتب بررسی کنید: مرتب مرغداری را مورد بررسی قرار دهید تا مطمئن شوید که آیا برنامه اجرا می شود یا نه. به این نکته مهم و حیاتی توجه داشته باشید که همراه ممکن است بدلیل تغییرات مورد نظر شما شرایطی جدید بوجود آید که خود منبعی جهت ورود و انتقال سایر عوامل بیماریزای محیطی گردد. بنابراین هوشیار باشید.
5- بسته به نیاز تغییر ایجاد کنید: به یاد داشته باشید که شرایط همواره در حال تغییر است و بر اساس ان ما نیز تغییر می کنیم. اگر می خواهید تغییری ایجاد کنید باید آموزشهای لازم را به کارکنان ، مدیران و کارشناسان فنی و به کلیه افرادی که به نوعی درگیر هستند ارائه کنید.
مراحل دوگانه: برنامه بیوسکوریتی موثر باید 2 مرحله داشته باشد تا بتواند با مراحل دوگانه تولید هماهنگی داشته باشد این مراحل دوگانه شامل شستشو و ضدعفونی و همچنین جلوگیری از آلودگی مجدد می باشد.
مرحله 1) شستشو و ضدعفونی:
این مرحله مربوط به زمانی است كه می خواهیم گله جدیدی را وارد كنیم. مراحل حیاتی در این مرحله به شرح زیر می باشد:
1) تا حدی كه ممكن است بایدبقایای گله قدیم از قبیل كود، و بسترودان را خارج كنیم.
2) سیستم آبرسانی ودان خوری تمیز و ضد عفونی شود.
3) تجهیزات و وسایل نقلیه تمیز و ضد عفونی شود.
4) نظافت و ضد عفونی ساختمان ها
5) بستن مجاری ورود حشرات
6) بستن و مسدود سازی مجاری ورود جوندگان
یكی از عناصر مهم مرحله اول مبارزه جدی با نفوذ جوندگان می باشد. پس از تخلیه پرندگان قبلی، تا جایی كه می توانید منابع غذایی موجود را از بین ببرید.
در مورد موش خانگی سعی كنید در فواصل 3تا4 متری نرده های ورودی و در سمت داخلی مرغداری مرگ موشهای سریع الاثر قرار دهید. طعمه را قطع نكنید. اگر می بینید در مكانی از موش خبری نیست طعمه را به محلی منتقل كنید كه جمعیت جوندگان در آن محل بیشتر است. سعی كنید بیشتر از طعمه ای استفاده كنید كه جوندگان تمایل بیشتری به آن دارند و بدین ترتیب سایر موشها را نیز از میان بردارید. در داخل سالن از مرگ موشهایی كه به شكل پلت می باشند استفاده نكنید زیرا موشها این توانایی را دارند كه آنرا برداشته و در جای دیگر پنهان كنند و چه بسا بعدها جوجه ها آنرا به عنوان غذا مصرف كنند در مورد موشهایی كه در سقف سالن سكونت دارند، باید از نوعی مرگ موش استفاده كنید كه به مذاق آنها خوش باشد. این موشها اصالتاً موشهای مناطق كرمسیر هستند كه بر فراز درختان زندگی می كنند.

باید سعی كنید غذا را در محل عبور آنها قرار دهید كه اغلب بالاتر از كف سالن است. برای قرار دادن طعمه می توانید از تله های سیمی و یا ثابت استفاده كنید و طعمه را داخل آن قرار دهید.
برای موشهای گونه نروژی كه در زمین تونل حفر می كنند. باید از پلت های كوچك و شل استفاده شود و آنها را مستقیم داخل حفره قرار دهیم چنانچه پلت بزرگ باشد جانور سعی می كند آنرا از مسیر لانه خود بردارد از آن استفاده نخواهد كرد. پلت هایی كه برا ی این نوع موشها استفاده میشود گاهی پارافینه هستند تا بتوانند در مقابل رطوبت تونل لانه موش مقاومت كنند. ظاهر این نوع پلت شبیه دانه هایی می شود. كه بوسیله باد به داخل لانه آمده اند و بنابراین مورد پذیرش موشها قرار میگیرند. سعی كنید حداقل هفته ای یك بار در حفرات از سموم استفاده كنید، تا زمانی كه مطمئن شوید دیگر از موشها و جانوران موذی خبری نیست. پس از اتمام كار هر گز حفرات را نبندید. زیرا اگر زمانی دوباره موشها بخواهند حفره را مجدداً حفر كنند پلت های سمی را به بیرون خواهند انداخت.
مرحله دو: جلوگیری از آلودگی مجدد
ممانعت از آلودگی مجدد به ما كمك می كند تا بتوانیم بیوسكوریتی را حین پرورش گله جدید (دوره جدید) رعایت كنیم. بدلیل اینكه هر شی یا فرد جدیدی كه وارد مرغداری می شود. می تواند به طور بالقوه ناقل بیماری باشد، باید از طریق زیر دسترسی ها را كنترل كنیم:
1- محدودیت در مورد بازدید كنندگان
2- استفاده از لباسهای تمیز و یا یكبار مصرف، چكمه و لباسهای سراسری
3- اعمال محدودیت در خصوص ورود وسائط نقلیه و ضدعفونی آنها
4- نظافت و ضدعفونی دست و كفش كلیه افراد
5- مبارزه با حشرات
6- مبارزه با جوندگان (موش و ...)
یكی از اجزای مهم مرحله دو ممانعت از ورود جوندگان می باشد.
اولاً باید سعی كنید كلیه مواد غذایی و سایر اشیاء مزاحم اطراف سالنها و محوطه مرغداری را جمع آوری كنیدتا از جذابیت محیط برای جوندگان كاسته شود. ثانیاً سعی كنید تراشه های چوب بوته ها و شاخه های كوچك، بقایای خوراك، لاشه حیوانات و پرندگان، زباله و تجهیزات قدیمی را از محیط جمع آوری و دور كنید.
اگر در محوطه چمن كاری كرده اید، سعی كنید همیشه چمن را كوتاه نگهدارید. همچنین از نرده های سنگی جهت ممانعت از ورود موشها به محوطه سالن به خصوص قبل از محلی كه در موقع بارندگی سقف سالن در آن محل چكه می كند استفاده كنید و به گونه ای باشد كه محوطه چمن كاری شده از سالنها جدا باشد و احیاناً موشها نتوانند از آن محلها به سالن راه پیدا كنند.
در وهله بعد باید كف سالن را از نظر وجود حفرات بررسی كنید. اگر در قسمت هواكشها و ورودی تهویه مخازنی جهت ورود و خروج جوندگان وجود دارد. مسدود شود. همچنین دربهای سالن باید به گونه ای باشند كه هنگام بسته شدن دارای شكاف و درز نباشند.
سعی كنید در مناطقی كه احتمال می دهید موشها و سایر جوندگان از آن عبور خواهند كرد طعمه های خود را قرار دهید كه با پلت های حاوی مرگ موش همراه باشند. چنانچه جوندگان بخواهند از محیط اطراف وارد محوطه مرغداران شوند احتمالاً با این تله ها برخورد خواهند كرد و طعمه را مورد استفاده قرار میدهند سعی كنید در هر تله به اندازه كافی سم موجود باشد. در داخل محوطه مرغداری هم باید به تعداد كافی تله و سم موجود باشد تا چنانچه جوندگان توانستند به هر وسیله از سد خروجی عبور كردند و به داخل راه پیدا كرده اند با آن مواجه شوند.
هر زمانی كه متوجه حضور جوندگان در مرغداری شدید، باید بلافاصله و قبل از استقرار و لانه گزینی آنها جهت ریشه كنی اقدام نمایید.
انتخاب سموم دفع جوندگان آیا تعویض دوره ای سم، عملی صحیح است؟
در حال حاضر روش مدرن و پیشرفته دفع جوندگان مبتنی بر استفاده از سمومی است كه خاصیت ضد انعقاد دارند. این مواد از لخته شدن خون جلوگیری می كنند و باعث خونریزی داخلی در بدن جانور می شوند و نهایتاً ظرف چند روز باعث مرگ بدون درد جانور می شوند.
كلیه سموم دفع جوندگان كه خاصیت ضد انعقادی دارند، خصوصیت مشتركی دارند و آن خصوصیت این است كه همه آنها دارای پاد زهری می باشند كه در ویتامینk1 موجود است البته هیچیك از سموم سریع الاثر پاد زهر ندارند اما سموم ضد انعقاد بدلیل عملكرد نسبتاً ملایم و كندشان پاد زهر دارند. نكته دیگر این است كه سموم ضد انعقادی در غلظت پایین تری در مقایسه با نسبت به سموم سریع الاثر عمل می كنند و به همین دلیل نسبت سایر سموم مقبولیت بیشتری دارند و جهت دفع جوندگان مورد استفاده قرار می گیرند.
مفهوم تعویض دوره ای سم به دهه 70 میلادی باز می گردد. در آن دوره مشاهده گردید كه موشها و خرگشها نسبت به نوعی از سم به مرور زمان مقاوم می شوند. سم مورد استفاده در آن زمان نیز از انواع ضد انعقادی بود. بدلیل خاصیت بیولوژیكی ارثی،موشهای مقاوم شده می توانستند مقادیری چند برابر میزان اولیه سم كه برای از بین بردن اجداد آنها كافی بود، بخورند و به راحتی بدن آنها توانایی متابولیزه نمودن سم مذكور را داشت. این مشكل متخصصان را واداشت تا به سمومی مخالف سموم ضد انعقاد روی آورند و یا به سموم ضد انعقادی كه طی یكبار مصرف توسط جانور بتواند آنرا از پای در آورد علاقه نشان دهند.
تاكنون در خصوص مقاومت متابولیكی جوندگان به سموم ضد انعقاد مدرن امروزی گزارشی نشده اما با این وجود تعویض دوره ای سموم را توصیه میكنیم زیرا جوندگان به طور ذاتی نسبت به بعضی اشكال طعم و با ساختار سموم علاقه نشان نمیدهند. ذكر این نكته نیز ضروری است كه اگر به طور متناوب و انحصاری از یكی از سموم استفاده كنیم ممكن است در آینده جوندگان نسبت به آن مقاومت پیدا كنند یكی از برنامه های ساده و رایج وضمناً موثر در خصوص تعویض دوره های سموم به شرح زیر است.
ابتدا با یك نوع سم ضد انعقادی حاوی ماده دیفتالون دوره را شروع كنید و تا مدت 6 ماه صرفاً از این سم استفاده كنید. بعد طی 6 ماه سم جدیدی استفاده كنید كه حاوی ماده برومادیولون باشد و همراه تركیب غذایی جدید از آن استفاده كنید. زمانی كه گله فعلی را تخلیه نموده اید بهتر است از سم سریع الاثری مثل برومتالین استفاده كنید.
برخی از مرغداران ترجیح می دهندفواصل زمانی كوتاه تری انتخاب كنند و همچنین برخی از آنها به سموم سریع الاثر اعتقاد چندانی ندارند. بعضاً مشاهده شده این افراد بجای فواصل 6 ماهه ، ابتدا 4 ماه دیفتیالون و بدنبال آن 2 ماه برومادیولون را پیش می گیرند. مدت زمان دوره تا آن حد مهم نیست و نحوه دوره تا حد زیادی به نظر اشخاص مرتبط است

دکتر مهرداد حلوایی

متخصص فیزولوژی جانوری و کنترل آفات شهری و. صنعتی از دانشگاه تسینگ هوآی چین

روشهای مبارزه با جوندگان در مرغداری

مطالب مشابه :

تاسیس مرغداری

توری مرغی

سوله

درباره مرغ جولا

فروش جوجه بوقلمون

سوله

انواع ساختمان های مرغداری

روشهای مبارزه با جوندگان در مرغداری

آب و مرغداری

ساخت سوله در شهرک صنعتی شمس اباد ورامین تهران شهریار کرج قم ساوه سمنان شمال سوله سازی و پوشش سقف سول