نگهداري مواد شيميايي

براي جلوگيري از پيدايش خسارات مالي و جاني، مواد شيميايي بايد طبق اصول و مقرراتي ذخيره و نگهداري شوند.بايد مطمئن شد كه مواد انبار شده با يكديگر واكنش نشان نمي دهند و از ورود افراد غير مسئول جلوگيري شود.

بعضي از مواد ممكن است داراي خطرهاي گوناگون باشند،مثلاَ بنزن كه علاوه بر سميت، آتش زا و پس از تبخير و مخلوط شدن با هوا قابل انفجار هم هست، لذا بايد هنگام انبار كردن آنها جنبه هاي مختلف ايمني در نظر گرفته شود. اقدامات ضروري براي انبارداري جهت يك خاصيت خطرناك ممكن از ديدگاه هاي ديگر نيز كافي باشد ليكن هميشه اين طور نيست و در نتيجه هنگام بر پاكردن انبار و تدوين روشها بايد همه خواص خطرناك يك ماده را در نظر گرفت.

4- 44- 1- تقسيم و طبقه بندي مواد شيميايي :

1) موادمنفجره : موادي كه مي توانند توسط گرما، شعله و ساير مواد آتش زا سبب انفجار شوند و يا اينكه به شوك و اصطحكاك،حساس تر از دي نيترو بنزن هستند،اغلب به صورت تر(خيس) تهيه مي شوند. زيرا به صورت خشك و خطرناك بوده، بعضي از آنها در تماس با فلزات، نمكهاي بسيار حساس به انفجار را تشكيل مي دهند. حتي با لوله هاي بخار داغ مي توانند شعله ور شوند. اين مواد قادراند مواد قابل انفجاري را با هوا توليد كنند. در تقسيم بندي (EEC) نشانه يا علامت ماده منفجره، يك بمب در حال انفجار و قيد كلمه مواد منفجره مي باشد.

طبقه بندي يك ماده به عنوان ماده منفجره هميشه طبق برآورد هاي آزمايشگاهي انجام نمي گيرد، بلكه قضاوت كلي درباره ي عملكرد آن نيز در نظر گرفته مي شود. شايد بهتر باشد كه ماده منفجره را به دو نوع تقسيم كرد:

الف- ماده منفجره اي كه براي ايجاد انفجار به كار برده مي شود.

ب- ماده اي كه بدين منظور مورد مصرف قرار نمي گيرد ولي به واسطه خاصيت قابل انفجار بودن خود مخاطراتي را به بار مي آورد.

2) مواد سمي : ورود مقدار كمي از مواد سمي به بدن مي تواند بيماري مهلك يا مرگ به وجود آورد. ممكن است اين خطر با بلعيدن، استنشاق بخار، فيوم، غبارها و در بسياري از مواقع در اثر تماس پوستي ايجاد شود. بعضي از اين مواد اثر جمع پذيري دارند بنابراين اثرات مقادير كم در تماس هاي مكرر مي تواند خطرناك باشد. بايد مسئله حفاظت را جدي گرفت و هر گونه تماس شخصي و يا لباسي را بدون معطلي رسيدگي كرد. در حالتي كه پوست با مواد آلي سمي تماس پيدا كرده است نبايد آن را با حلال هاي متداول و يا آب داغ شستشو داد. مواد سمي شامل مواد زير مي باشد:

الف) مواد خيلي سمي، كه سبب خطرهاي بهداشتي بسيار وخيم حاد يا مزمن و حتي مرگ مي شوند.

ب) مواد سمي، سبب خطرهاي بهداشتي جدي بصورت حاد يا مزمن مي شوند.

پ) مواد زيان آور، داراي خطرات محدود براي تندرستي طبق در نظر (EEC) گرفته جهت اين مواد، به اين صورت است كه يك جمجه و دو استخوان متقاطع را نشان مي دهد.

3) مواد اكسيد كننده : موادي كه در اثر تماس با ساير مواد به خصوص مواد آتش زا، گرماي زيادي توليد مي كنند بايد دور از مواد آلي و مواد احيا كننده انبار شوند. روش استاندارد شناخته شده اي كه درستي آن آزموده شده باشد براي تعيين يك ماده به عنوان اكسيد كننده وجود ندارد.

براي قرار دادن يك ماده در اين گروه به خواص اكسيد كننده ماده فعال به وجود آورنده آن توجه مي شود. بطور مثال مي توان «پراكسيد هاي آلي» را در نظر گرفت كه گرچه در دسته مواد منفجره طبقه بندي نشده اند ولي در اصل هم منفجره طبقه بندي مي شوند به دليل بي ثباتي، و هم اكسيد كننده به دليل داشتن اين خاصيت در دستورهاي(EEC)، اين مواد را با دايره اي كه در درون آن شعله اي وجود دارد و كلمه اكسيد كننده درج گرديده است، مشخص مي نمايند.

4) مواد جامد بسيار آتش گير : موادي كه به آب و يا هواي مرطوب واكنش نشان مي دهند و مقادير زيادي گازهاي بسيار آتش گير خطرناك توليد مي كنند. (شامل گازهاي بسيار قابل اشتعال پايين تر از 21 درجه سانتيگراد دارند.) اين مواد خود به خود يا به دليلي آتش مي گيرند و چنان پيگير و شديد مي سوزند كه ايجاد مخاطره مي نمايند. (EEC) براي اين ماده يك شعله با جمله «فوق العاده قابل اشتعال» را در نظر گرفته است.

5) مواد خورنده : موادي هستند كه مي توانند نسوج زنده را خراب كنند. در اين مورد حفاظت چشم ها و پوست در اولويت قرار دارند. بسياري از اين مواد خورنده مي توانند در مدت چند ثانيه پس از تماس، صدمه برسانند. بايد وسايل شستسو در دسترس بوده، اگر كسي از آن بخورد فوراَ بايد مقدار كافي آب بنوشد. تعدادي از مواد خورنده شديداَ به آب واكنش مي دهند و تعدادي نيز با فلزات معيني، گازهاي بسيار آتش گير توليد مي كنند.

6) مواد تحريک کننده (سوزش آور) : شامل مواد جامد، مايع، غبار و بخار هستند که می توانند سبب تورم پوست يا غشای مخاطی و يا تحريک دستگاه تنفس شوند.

4- 44- 2- نگهداری و انبار انواع مواد مواد شيميايی :

الف) مواد منفجره : برای اين مواد در کشورهای مختلف مقررات شديدی از نظر ايمن بودن انبارها و جلوگيری از دزديده شدن مواد برای مقاصد جنايي وضع گرديده است. انبارها بايد از ساختمان دور باشند، تا در صورت وقوع انفجار از خسارات زياد اجتناب شود. سازندگان مواد منفجره معمولاً دستورهای لازم را برای ساخت بهترين نوع انبار در ارتباط با ماده منفجره ساخته شده، ارائه می دهند.

انبار ها بايد از مواد بسيار محكم ساخته شده و درب آنها هميشه (مگر در مواقع استفاده) قفل باشد. در اطراف آنها نبايد منبع روغن، گاز، چربي، بنزين و فضولات قابل اشتعال و شعله باز وجود داشته باشد. تهويه انبارها بايد خوب و از پيدايش رطوبت و دم جلوگيري شود. از نور طبيعي يا لامپ هاي الكتريكي قابل حمل بايد استفاده شود. كف انبارها بايد از چوب يا مواد ديگري كه توليد جرقه ننمايد، ساخته شود.

ب) مواد سمي : مهر و موم كامل ظروف حاوي اين مواد تقريباَ غير ممكن است و هميشه خطر خروج مواد سمي قابل تبخير در محيط اطراف وجود دارد. لذا انبارها بايد مجهز به تهويه قوي باشند. اگر امكان تجزيه اين مواد در اثر حرارت، رطوبت، اسيد يا دود اسيد موجود باشد، بايد آنها در يك محل سرد با تهويه خوب و دور از نور مستقيم خورشيد و دور از حرارت و جرقه داد و آنهايي را كه ممكن است با يكديگر واكنش نشان دهند در انبارهاي جداگانه نگهداري كرد.

پ) مواد اكسيد كننده : اين مواد كه منبع اكسيژن هستند، احتراق را دامن زده و شدت آتش را زياد مي كنند. عده اي در دماي هواي انبار، اكسيژن متصاعد مي كنند و برخي ديگر براي اين كار احتياج به حرارت دارند. اگر ظروف محتوي اين مواد آسيب ديده باشد، احتمال اختلاط آنها با مواد قابل احتراق ديگر و ايجاد آتش وجود دارد. لذا بايد اين مواد را جداگانه انبار كرد. انبار كردن مواد اكسيد كننده قوي در مجاورت مايعات، حتي با نقطه اشتعال پايين يا كمي قابل اشتعال بسيار خطرناك است و ايمن تر اين است كه كليد مواد قابل اشتعال را دور از مواد اكسيد كننده جاي دهيم. درون انبار بايد خنك، مجهز به تهويه و تأسيسات آن در مقابل آتش مقاوم باشند.

ت) مواد قابل اشتعال : محل نگهداي مواد قابل اشتعال بايد كاملاَ خنك باشدتا در صورت اختلاط بخار آنها با هوا احتراق ايجاد نگردد. محل نگهداري بايد دور از منبع آتش و يا حرارت باشد. اكسيد كننده هاي قوي بايد دور از مواد بسيار قابل اشتعال و موادي كه ممكن است خود بخود بسوزند، انبار و نگهداري شوند. هرگونه دستگاه يا انشعاب برقي در انبار مايعات فرار بايد از نوع ضد شعله بوده و در نزديكي يا در داخل انبار هيچ نوع چراغ يا شعله باز وجود نداشته باشد.

تاسيسات انبارداري بايد داراي اتصال به زمين باشد و بطور دوره اي مورد بازرسي قرار گيرند، تعبيه وسايل آگاه كننده خود كار براي دود يا آتش ضروري است.

ث) مواد خورنده : اين مواد ممكن است به ظروف خود آسيب رسانده و در فضاي انبار پخش شوند، بعضي از آنها فرار و برخي با رطوبت، مواد آلي و ساير مواد شيميايي واكنش شديد نشان مي دهند. مه و دود اسيدها مي تواند مواد ساختماني و وسايل را خراب كند و به كاركنان آسيب برساند. اين مواد را بايد خنك و در درجه حرارت بالاي نقطه انجماد آنها نگه داشت، زيرا ماده اي نظير اسيد استيك كه ممكن است در درجه حرارت نسبتاً بالا منجمد شود، ظرف خود را مي تركاند و پس از اينكه درجه حرارت به بالاي نقطه انجماد رسيد، به خارج منتشر مي گردد. بعضي مواد ديگر اسيد پر كلريك علاوه بر قدرت شديد خورندگي، عامل اكسيد كننده قوي نيز مي باشد و مي تواند سبب آتش سوزي و انفجار شود. محل نگهداري مواد خورنده بايد با ديوار ها و كف نفوذ ناپذير از كارخانه و انبارهاي ديگر مجزا بوده و داراي خصوصيات زير باشد :

- كف انبار از مواد مقاوم مانند سيمان سخت، زغال سنگ سوخته يا غيره باشد.

- كف انبار شيب دار و مربوط به محلي براي جمع شدن مواد پخش شده باشد.

- تهويه قوي.

- گاهي لازم است مواد خورنده يا مايعات سمي را در ظروف مخصوص نگهداري كرد، مثلاً اسيد هيدروفلوئوريك را بايد در ظروف سربي، كائوچويي يا بطري هاي «سرزين» قرار داد و از ظروف ساير اسيدها دور نگه داشت.

- وسايل كمكهاي اوليه (دوش و بطريهاي مخصوص شستشوي چشم) بايد در دسترس باشد.

4- 44- 3- علائم مشخصه براي وسايل و ظروف :

هر نوع ظرف بزرگ و كوچك و وسايل ديگري كه مواد خطرناك در آنها نگهداري مي شود بايد :

1) داراي رنگ ساده و مشخصي باشد.

2) با نصب پلاك محتويات داخل آن شناسانده شود.

3) دستور العمل هاي لازم براي به كار بردن محتويات آن بنحو بي خطر و بدون زيان همراه داشته باشد.

4- 44- 4- حمل و نقل مواد شيميايي :

حمل و نقل اين مواد ممكن است در سطح مجتمع، از كارخانه اي به كارخانه ديگر و يا از شهري به شهر ديگر صورت پذيرد. طريقه حمل و نقل بستگي به حالت فيزيكي، خاصيت شيميايي، مقدار ماده مورد حمل و بعد مسافت بين مبدأ و مقصد، كه با توجه به اين عوامل وسيله حمل و نقل انتخاب مي شود. حمل و نقل مواد پيمانه اي است مثل حمل مواد در داخل ظروف و بشكه ها توسط كاميون، راه آهن، كشتي و غيره و يا پياپي (پيوسته) است، مانند حمل توسط نوار نقاله و يا لوله ها (خطوط لوله).

4- 44- 4- 1- بسته بندي : براي اينكه بتوان اجناس را به آساني بارگيري و باربري كرد بايد بسته بندي آنها مناسب با اين منظور باشند.

الف- مواد جامد؛ را در بشكه هاي چوبي يا آهني كه ديواره آن موج وار است، مي ريزند. گاهي ممكن است از قبل در پاكت هاي كوچك كاغذ، ظروف كوچك شيشه اي يا پلاستيكي بسته بندي شده باشند.

ب- مايعات؛ در ظروف شيشه اي، پلاستيكي كوچك و يا در مخازن بزرگ نگهداري و از طريق لوله منتقل مي كنند.

پ- گازها؛ در سيلندرهاي كوچك و يا در مخازن بزرگ نگهداري شده براي حمل و نقل از طريق لوله عبور داده مي شوند.

4- 44- 4- 2- آموزش كاركنان حمل و نقل : مسئله ويژه در حمل و نقل، تماس پرسنل با مواد شيميايي مي باشد كه از خواص مخاطرات و اندازه مجاز آن اطلاع ندارند. اين اشخاص بيشتر شامل باربرها، كمك راننده ها، خدمه وسايل پرسنل عامل خط آهن يا جاده، كاركنان انبارها و هركسي كه موقع حادثه ديدن وسيله حمل و نقل و يا بروز هر مسئله اي در معرض خطر قرار مي گيرد. همانگونه كه كارگران صنايع شيميايي در مورد مواد خطرناك مسائل ايمني مربوط به آنها راهنمايي شده اند، كارگران حمل و نقل نيز بايد در آن مورد آگهي (مختصر) يابند.

4- 44- 4- 3- آئين نامه حفاظتي در مورد حمل و نقل مواد شيميايي :

1) تمام فيلترها و قسمت هاي اتصال بايد طوري ساخته شوند كه در موقع عبور قطعات و ذرات ناخواسته، يا بروز آلودگي به هر گونه كه باشد سيستم را قفل و از عبور ناخواسته مواد جلوگيري كنند.

2) در جاهايي كه گردهاي بسيار نرم به وسيله دستگاههاي هوايي كه قسمتهاي فلزي در تمام مسير انتقال گردد، از نظر هدايت الكتريكي به يكديگر و به زمين وصل شوند.

3) نبايد مواد بسيار مخاطره آميز از مناطق پرجمعيت عبور داده شوند.

4) عدالت صريح و واضح به جدار بيروني كاميون چسبانده مي شود تا مشخص كننده مخاطره آميز بودن مواد باشد.

5) اگر مواد شيميايي مخاطره آميز از بين دو شهر عبور مي كنند، آئين نامه ايمني وسايل حمل و نقل به همان شدت داخل شهرها در بزرگراه ها نيز اجرا شوند.

6) تمام كاميون ها و وسايل نقليه براي جابجايي مواد بايد مجهز به سيم برق گير باشند.

7) فاصله كافي براي عمليات انبار كردن و بطور كلي مقررات موضوعه جهت مواد قابل اشتعال و انفجار كاملاً رعايت شوند.

نگهداري مواد شيميايي

مطالب مشابه :

آگهی استخدام آتشنشان و کادر ایمنی و بهداشت در همدان

دستورالعمل و مقررات سوختگيري هواپيما

دستورالعمل راجع به ملبوس پاره اي از مستخدمين دولت (مجموعه آيين نامه ها):

به یادعلي خورشيدفر، آتش نشان شهيد تهران که به سوی خورشید رفت

ايمني، كار، خطر، بيماري‌هاي ناشي از كار

نگهداري مواد شيميايي

جوک واس ام اس های جالب

عملکرد شش ساله شهرداری و شورای شهر ایرانشهر را بخوانید.

نیکولا تسلا