سم شناسی کروم (Cr)

سم شناسی کروم (Cr)

Cr وزن اتمی: 52 وزن مخصوص: 2/7 نقطه جوش: ˚C2482 نقطه ذوب: ˚C1890

ویژگی ها:

کروم عنصری است که غیر قابل حل در اسیدسولفوریک و اسید هیدرولیک رقیق می باشد. فلزی سخت شکننده، براق، خاکستری رنگ و در برابر زنگ زدن بسیار مقاوم است. TLV(STEL)=cr30.5mg/m3 TLV(STEL)=cr60.05mg/m3 محلول در آب TLV(STEL)=cr6.01mg/m3 غیر محلول PEL=1mg/m3 کروم در طبیعت: کروم به صورت خالص در طبیعت یافت نمی شود و فقط تنها سنگ مهم سنگ آهن کروم دار به نام کرومیت فرو(feocr2o3) است که به صورت گسترده در معادن سطحی زمین یافت می شود. تولید: فروکروم یا آلیاژکروم وآهن، معمولا به طریق احیاء سنگ معدن کروم به وسیله کربن در کوره الکتریکی به دست می آید. منبع اصلی تهیه ی کروم(cr2o3) با پودر آلومینیوم به روش حرارت دادن آلومینیوم با الکترولیز محلول های حاوی کروم می باشد. مصارف: مهمترین مورد استفاده مصرف کروم خالص برای آبکاری الکتریکی قطعات اتومبیل و وسایل الکتریکی است همچنین به مقدار زیاد در تهیه ی آلیاژ ها به کار می رود. مخاطرات: کروم در حالت 2 و 3 ظرفیتی خطر کمی دارد ولی در حالت 6 ظرفیت محرک و خورنده است و از دستگاه گوارش، پوست جذب و از طریق استنشاقی و بر دستگاه تنفسی اثر گذاشته و در موارد بسیار ایجاد سرطان ریه می کند. از عوارض ایجاد شده توسط کروم در مواجعه های شغلی می توان به 1- زخم کروم 2- التهاب پوستی 3- آثار حاد(روی دستگاه تنفسی) 4- زخم دیواره میانی بینی اشاره کرد از دیگر آثار کروم پیدایش سرطان ریه در افرادی است که در کارخانه تولید دی کرومات در معدن کار می کنند امری شناخته شده است ولی هیچ روش برای تشخیص به جز مساله تماس شغلی با کرومات ها بروز سرطان در کارگران کارخانه های کرومات وجود ندارد. تدابیر ایمن و بهداشتی: 1- طراحی مناسب فرآیند و تهویه کافی 2- استفاده از روش های نظارت مرطوب 3- استفاده از دستگاه های مکنده ها 4- تعیین غلظت ترکیب های کروم در نقاط مختلف محیط کار در فواصل زمانی مختلف 5- شست و شوی روزانه لباس کار 6- استفاده از وسایل حفاظتی مثل دستکش، ماسک (ماسک هایی که قادر به جلوگیری از عبور 90% ذرات 5/0 میکرومتر باشند) 7- استفاده از EDTA 8- چنانچه غلظت بالاتر از میزان توصیه شده باشد باید منشا تولید آن را کشف و تحت کنترل قرار دارد. کلر Cl: در سال 1774 Carl Wilhelm scheele کلر را کشف کرد تصور کرد این عنصر حاوی اکسیژن است Humphry Davy درسال 1810 نام کلر را برای این ماده انتخاب کرد و گفت این ماده یک عنصر است کلر در طبیعت فقط به صورت ترکیب با سایر عناصر و عمدتا سدیم به شکل نمک طعام (Nacl) و در کارنالیت و سیلویت یافت می شود کلر عنصر شیمیایی با عدد اتمی 17 به نشانCl می باشد و در جدول تناوبی در گروه هفتم قرار دارد بوی بد و خفه کننده دارد و بسیار سمی می باشد نوع خالص کلر به شکل گاز دو اتمی و سبز رنگ می باشد نام کلر بر گرفته از Chloros به معنی سبز است که اشاره به رنگ این گاز دارد کلر در تصفیه آب مواد گندزدا در سفید کننده و در تولید محصولات کاغذی مواد ضد عفونی کننده رنگ دانه ها لاستیک مصنوعی کلرانها- کلر فروم- تتراکلرید کربن- گازخردل وساخت طیف وسیع است از اقلام روز مره کاربرد دارد. دو ایزومر پایدار کلر با جرم 35 و 37 وجود دارد در سطح تجاری کلر به وسیله الکترولیز کلرو سدیم به صورت آب نمک تولید می شود که سه نوع سلول برای فرایند الکترولیز به کار گرفته می شود سلول جیوه - سلول دیافراگم – سلول پوسته . الکترولیز سلول جیوه اولین روش در تولید کلر در مقیاس صنعتی بود اما مصرف انرژی آن زیاد است سلول دیافراگم از روش سلول جیوه کم تر انرژی مصرف می کند اما هیدروکسید سدیم را به سختی می توان جمع آوری و به ماده مفید تبدیل کرد در روش سلول پوسته تقریبا به اندازه سلول دیافراگم به صرفه بوده باز هم تولید هیدروکسید سدیم بسیار خالص می کند. کلر موجب تحریک دستگاه تنفسی مخصوصا در کودکان و کهنسالان می شود درحالت گاز باعث تورم غشای مخاطی شده و در حالت مایع موجب سوختگی پوست می شود مقدار 5/3 ppm آن لازم است تا به عنوان بوی متمایز شناخته شود و مقدار 1000 ppm آن کشنده است. در جنگ جهانی اول با توجه به این خاصیت کلر، کلر به عنوان گاز جنگی مورد استفاده قرار گرفت. مواجه با این گاز نباید از 5/0 ppm فراتر رود مواجهه شدید با مقدار زیاد کلر غلیظ (اما نه به مقدار کشنده) می تواند باعث ادم ریه،(آب آوردن) که وضعیتی بسیار ناگوار است تماس دائم با مقدار کم کلر ریه ها را ضعیف کرده و آسیب پذیری ریه ها را در برابر بیماریهای دیگر افزایش می دهد کلر همراه با هیدروژن قابلیت اشتعال و انفجار پیدا می کند. تدابیر ایمنی و بهداشتی: اولا باید غلضت کلر را در هوا پائین تر از حد مجاز نگه داشت ثانیا در کلیه فرایندهایی که از کلر استفاده می شود باید احتیاط های لازم پیش بینی شود تا از خطرهای احتمالی- بهداشتی پیشگیری به عمل آید برای بعضی از فرایندها اقدامات اضافی برای مقابله خطر آتش سوزی و انفجار باید در نظر گرفته شود. بنزن C6H6 موارد مصرف: جهت تهیه شوینده ها، لاستیکها، نایلونها، رزینها و داروها استفاده می گردد. مشخصات فیزیکی – شیمیایی : مایعی است بدون رنگ با بوی معطر، نقطه جوش آن در فشار یک اتمسفر 80 درجه سانتیگراد بوده و در 5 درجه سانتیگراد منجمد می گردد. دانسیته آن در (20˚C /879) و بمقدار جزیی در آب محلول می باشد. تأثیر بر انسان: خطر عمده در اثر تنفس بخارات بنزن بوجود می آید. تنفس بخارات در مقادیر بالا باعث مسمومیت حاد شده و منجر به تهوع، سردرد و سرگیجه می¬گردد. درجه آتشگیری: قابلیت اشتعال بنزن مایع بالاست، نقطه اشتعال آن 11 درجه سانتیگراد و در 580 درجه سانتیگراد خودبخود آتش می گیرد. بخارات آن بصورت مخلوط بـا هوا قابل انفجار است. حـداقـل میزان قابل انفجار (3/1%LEL) و حـداکثر آن UEL (%7/1) می باشد. واکنشهای خطرناک:ندارد. نحوه تخلیه به اتمسفر و محیط: بخارات اضافی بنزن در واحدهای عملیاتی از طریق یک سیستم بسته جهت سوختن به مشعل یا کوره سوخت مواد زائد هدایت می شوند. در صورتی که فشار بخارات بنزن در داخل مخازن بالا رود از طریق PV همراه با ازت به اتمسفر تخلیه می شود. میزان مجاز انتشا: حداکثر میزان تماس مجاز (T.L.V) برای بنزن PPM 1 می باشد. مراقبتهای ویژه در زمان جابجائی و انبارش: از منابع حرارتی دور نگه داشته شود. از تماس با چشمها، پوست، لباس و نیز استنشاق بخارات آن جلوگیری شود. تجهیزات و لوازم حفاظت فردی: هنگام تماس با بنزن استفاده از لوازم و تجهیزات فردی شامل دستکش PVC، چکمه، پیش بند، عینک PVC (GOGGLES) ونقاب صورت (FACE SHIELD) الزامی است در صورتی که غلظت بخارات بنزن بیش از میزان TLV باشد بایستی از دستگاه تنفسی هوای فشرده استفاده نمود. اطلاعات مورد نیاز در زمان نشت یا سرریز مواد: در صورت نشت و یا سرریز، حتی الامکان از مصرف آب بر روی بنزن خودداری شود. در صورت نیاز برای پیشگیری از جاری شدن آن از خاک، شن وماسه نرم استفاده شود. تأثیر تخلیه در سیستمهای فاضلاب: خاصیت سمی داشته و احتمال ایجاد انفجار در این سیستم را افزایش می دهد. نحوه دورریز (نحوه از بین بردن): در صورت امکان جمع آوری، بازیافت و یا سوزانده شود. نحوه مقابله با آتش سوزی: در آتش سوزیهای کوچک از خاموش کننده های CO2 و یا پودر اطفاء حریق و در آتشسوزیهای بزرگ از کف جهت خاموش کردن آتش استفاده شود. مشتقات بنزن فشار بالا و نقطه جوش پایین هستند که با افزایش وزن مولکولی افزایش می یابد. این حلال دارای دانسیته بخار بالا هستند. بیشتر این ترکیبات به عنوان مواد شیمیایی اولیه یا واسطه در ترکیبات دیگر بکار می روند. حلال های آلی همچنین در هزاران صنعت و شغل مثل تولید رنگ، رزین و مواد دارویی، چاپ، ریش و چسب ها و ساخت لاستیک و ... بکار می رود. ترکیبات اروناتیک معمول استفاده شده شامل تولوئن، بنزن، زایلن، استیرن، اتیل بنزن، مونوکلر و بزن و زایلن استفاده شده است. نفتالین، اگرچه یک ترکیب اروماتیک است حلال نیست. چامدی کریستالی، سفید رنگ، دافع بید و با فراریت بالا می باشد. حلال های اروماتیک به آسانی از تصفیه نفت خام و زغال مشتق می شود. وقتی زغال در فقدان هوا گرم می شود به ترکیبات فراری شامل گاز زغال و قطران زغال شکسته می شود. باقیمانده این پروسه کک نامیده می شود. تقطیر قطر آن زغال منجر به تولید ترکیباتی مثل تولوئن، بنزن، زایلن، فنونل ها، کروزل، نفتالن می شود. ترکیبات اروماتیک همچنین می تواند توسط فرآیندهای کاتالیکی که در آن هیدروکربن های الیفاتیک در دماهای بالا برای دهیدروژنه کردن ترکیبات و شکل گیری ساختارها حلقوی هیدروکربن های اروماتیک بکار می رود ایجاد شوند. سولفور (گوگرد) گوگرد یکی از عناصر شیمیایی جدول تناوبی است که نماد آن S و عدد اتمی آن 16 می‌باشد. گوگرد یک نافلز فراوان بی‌بو، بی‌مزه و چند ظرفیتی است که دارای اثر قلیایی بوده و بیشتر به شکل کریستال های زرد رنگ که در کانی‌های سولفید و سولفات بدست می‌آید شناخته شده است. گوگرد یک عنصر حیاتی و لازم برای تمامی موجودات زنده می باشد که مورد نیاز اسیدآمینه‌ها و پروتئین‌ها هم است. این عنصر به صورت اولیه در کودها استفاده می‌شود ولی بصورت گسترده تر در باروت، ملین ها، کبریت ها و حشره کش ها بکار گرفته می‌شود. نام گوگرد از واژه لاتین Sulphur گرفته شده است. این عنصر تنها شبه فلزی است که از دیرباز به دلیل شکل طبیعی آن شناخته شده و آن را در زبان انگلیسی بریم استون (Brimstone) می نامیدند. بعلاوه گوگرد طبیعی را در گذشته کبریت می نامیدند. گوگرد سیزدهمین عنصر فراوان در پوسته زمین است که در حدود 0.052% پوسته زمین را می سازد. همچنین گوگرد عنصری غیرفلزی از گروه ششم جدول تناوبی است که از نظر شیمیایی بسیار فعال است. خصوصیات قابل توجه: ظاهر این نافلز به رنگ زرد کمرنگ می باشد که بسیار سبک و نرم است. این عنصر به هنگام ترکیب با هیدروژن بوی مشخصی دارد که مشابه بوی تخم مرغ فاسد شده می باشد. گوگرد با شعله آبی رنگ می سوزد و بوی عجیبی از خود ساتع می کند. گوگرد در آب حل شدنی نیست ولی در دی سولفیدکربن حل می شود. کاربردها این عنصر برای استفاده های صنعتی مانند تولید (H2SO4)اسیر سولفوریک برای باطریها، تولید باروت و حرارت دادن لاستیک تولید می شود. گوگرد در فرایند تولید کودهای فسفاتی به عنوان ماده ضدقارچ عمل می کند. سولفاتها در کاغذهای شستشو و خشکبار نیز کاربرد دارند. همچنین گوگرد در ساخت کبریت و آتش بازی نیز بکار گرفته می شود. تیوسولفات آمونیوم یا سدیم به عنوان عامل ثابت کننده در عکاسی کاربرد دارد. سولفات منیزیم می تواند به عنوان ماده ضد خشکی و ملین که یک مکمل منیزیم گیاهی است به کار گرفته شود. نقش بیولوژیکی: آمینواسیدهای Cysteine, Methionine, Homocysteine و همچنین برخی از آنزیم ها حاوی گوگرد می باشند که در واقع گوگرد را به یک عنصر حیاتی برای سلول های زنده تبدیل کرده اند. ترکیبات دی سولفیدی مابین polypeptide ها در ساختار پروتئینی بسیار مهم می باشند. برخی از گونه های باکتری ها هم از سولفید هیدروژن بجای آب در فرایند فتوسنتز خود استفاده می کنند. گوگرد توسط گیاهان بصورت ین سولفات از خاک جذب می شود و همچنین در حالت سولفید هگزافلوراید به صورت یک گاز گلخانه ای عمل می کند گوگرد یک قارچ کش و حشره کش و میکروب کش قوی است که در برخی از کارخانه جات صنعتی به عنوان حشره کش و قارچ کش و حتیمیکروب کش تولید می شود. بنابراین می تواند علاوه بر آفات حشرات و قارچ ها و میکروب های مفید را هم از بین ببرد. وجود 4/1 الی 7/1 میلی گرم گوگرد در هر لیتر از هوا به فاصله نیم ساعت الی یک ساعت کشنده است. گوگرد در مسمومیت های حاد سبب خفگی و کبود شدن انگشتان و لب ها می شود که در این حالت بیمار نمی تواند حرف بزند و در عمل بلع مشکل دارد اما مرگ آنی ناشی از گوگرد کمتر مشاهده شده است. بیشترین حجم آلودگی هوا از گوگرد و ترکیبات آن به طور مصنوعی حاصل از فعالیت انسان ها و با سوختن زغال سنگ و نفت و علی الخصوص نفت خام ایجاد می شود. تنفس گوگرد و پودرهای گوگردی آثار منفی تنفسی از جمله سرفه های شدید و تنگی نفس را به دنبال دارد. روند به طوری که کلاروند ورود پودرهای سولفاتی به صورت خشک به داخل ریه مکانیزم دفاعی ریه را برای دفع برخی از اجسام بزرگتر از کار می انازد و سبب این بیماری ها می شود. گاز طبیعی هم حاوی مقداری گوگرد یا ترکیباتی از آن است که باعث خورندگی لوله های فلزی حاوی گاز شهری می شوند که خود یکی از مهم ترین مشکلات ناشی از وجود گوگرد در گاز طبیعی شهری است. همچنین نفت خام هم حاوی مقداری گوگرد است که وجود گوگرد در نفت خام باعث خاصیتی به نام ترش شدن نفت خام می شود. گوگرد و نیتروژن موجود در اتمسفر با دی اکسید کربن واکنش می دهند و اسید سولفوریک و اسید نیتریک را بوجود می آورند که این دو ترکیب با رطوبت اتمسفر مخلوط شده و به صورت باران اسیدی به زمین باز می گردد و اثرات زیان باری روی 1: خاک 2: رنگ ساختمان ها 3: آب های سطحی و آبزیان 4: گیاهان و درختان 5: آثار تاریخی 6: پوست بدن (به صورت بیماری های پوستی) و 7: دستگاه تنفسی برجای می گذارد. گوگرد از عناصر پرمقدار مصرفی روزانه در مقیاس گرم می باشد که غالبا به صورت املاح همراه با مواد غذایی وارد دستگاه گوارش می شود و پس از ورود به گردش خون و گذر از منافذ نسبتا گشاد مویرگی وارد آب بین سلولی می شوند و در مجاورت سلول ها قرار می گیرند. این مواد معدنی در آب بصورت یون درمی آیند. بدن انسان در حدود 0.4% گوگرد دارد. قسمتی از پروتئین ها، آمینواسیدها، مخمرها، هرمون ها، ویتامین ها و انسولین را تشکیل می دهد و برای ساخت بخش های زنده و ایجاد تحول در موجودات، خیلی مهم می باشد و بیش از همه جا در پروتئین های مو و شاخ حیوانات موجود می باشد. در بافت عصبی، غضروف، استخوان و زردآب وجود دارد. وقتی مقدار گوگرد در بدن کم شود استخوان ها شکننده می شود و مو می ریزد. گوگرد از اهمیتی ویژه در غذاها برخوردار است. نخود، عدس، جو صحرایی و تخم مرغ دارای مقادیری گوگرد می باشند. در گندم به علت کمبود گوگرد کاهش کیفیت جدی تر از کاهش عملکرد است. زیرا در اثر کمبود شدید گوگرد در غذا با کاهش جدی گوگرد در آمینواسید پروتیمیس مواجه می شویم. گوگرد در ساختمان سه اسیدآمینه شرکت می کند. (اتصال آمینه اسیدها به همدیگر باعث تشکیل پروتئین می شود) تقریبا 25% از وزن بدن از گوگرد تشکیل شده است. بیشترین غلظت این ماده در کراتین (که به موها، ناخن و پوست ما استحکام می دهد) موجود است. این ماده به نام «ماده معدنی زیبای طبیعی» خوانده می شود. زیرا بدن ما برای تهیه «گلاژن» (که باعث حالت ارتجاعی پوست و ظاهر جوانمان می شود) نیاز به گوگرد دارد. ترکیبات: از ترکیبات مهم گوگردی اکسیدهای گوگردی هستند که در پالایشگاه ها تولید شده و از مهم ترین عوامل آلوده کننده هوا هستند. سایر ترکیبات گوگردی شامل گاز H2S که بسیار خطرناک و کشنده است، کربونیل سولفید و کربن دی سولفید که در واحدهای پالایشگاهی و تاسیسات جنبی آن ایجاد می شود هستند. 1- گاز سولفور دی اکسید که بیشتر در اثر سوخت های فسیلی مثل ذغال سنگ مصرفی نیروگاه های حرارتی و پالایشگاه ها از راه سوختن گازهای زاید مشعل اصلی در کارخانه های تولید اسیدسولفوریک و کود شیمیایی و همچنین توسط اتوموبیل ها تولید می شود. و یکی از آلوده کننده های عمده هوا است. این گاز در قسمت فوقانی دستگاه تنفسی جذب شده و باعث تورم، تحریک و ترشح مخاط می شود. اگر غلظت گاز SO2 یک «پی پی ام» باشد سبب انقباض مجرای تنفسی می شود و در افراد آسمی یا دارای تنگی نفس حتی در غلظت های 5.0 تا 25.0 PPM باعث ناراحتی ریوی می گردد. در هوای مرطوب گاز SO2 به اسید سولفوریک تبدیل می شود و خطر سوزش آوری و تحریک کنندگی آن به مراتب افزایش می یابد. این گاز برای گیاهان نیز زیان آور است. و بنابراین حد مجاز آن برای گیاهان خیلی کمتر از انسان و جانوران است. گاز SO2 در غلظت 20PPM در محیط باعث سرفه و اشک چشم می گردد و در غلظت 30PPM جدای از اشک ریزی شدید چشم بوی آن بسیار ناخوشایند است. این گاز در غلظت های 100~200PPM در هوا سلامتی انسان را به خطر می اندازد. ولی در غلظت های 600~800PPM پس از چند دقیقه سبب مرگ می شود. کاربردهای دی اکسید گوگرد: 1- دی اکسید گوگرد به عنوان ماده سردکننده مثلا به عنوان گاز یخچال ها در گذشته مورد استفاده قرار می گرفت. 2- به عنوان ضدعفونی کننده. 3- به عنوان رنگ بر در تکنولوژی مواد غذایی 4- در صنایع نساجی و کاغذسازی برای تهیه H2SO3 و H2SO3 و NaHSO3 2-ئیدروژن سولفوره: گازی است بسیار خطرناک با بوی تخم مرغ گندیده که همراه با گاز ترش و از راه چاه گوگردی به پالایشگاه وارد می شود و معمولا طی عملیات شیرین سازی و تفکیک از گاز ترش به واحد گوگرد سازی منتقل و در آنجا به گوگرد تبدیل می شود. این گاز در غلظت کم باعث سردرد و تهوع و در غلظت 150PPM موجب ورم ملتحمه و سوزش غشاء بینی می شود. همچنین در غلظت 200PPM بوی آن به خوبی قابل تشخیص نیست. و باعث تحریک چشم و ریه می گردد. در غلظت 500PPM نیز چنانچه انسان برای 5 تا 30 دقیقه در معرض آن قرار گیرد اسهال و التهاب به وجود می آورد و تعادل فرد را مختل می سازد. این گاز به سرعت از میان حفره های غشاء ریه عبور می کند و وارد جریان خون می شود و به علت اشکالات تنفسی در غلظت 1000PPM سبب بیهوشی سریع می شود و در صورتی که خیلی سریع تنفس مصنوعی داده نشود، شخص می میرد. این گاز سنگین تر از هوا است و حد مجاز آن در محیط های پالایشگاهی و صنعتی 10PPM است. مانند گاز طبیعی قابلیت انفجار دارد ولی مرز پایین انفجار آن 3.4% حجمی در هوا است. دی اکسید گوگرد تحت شرایط متعارفی گازی بی رنگ است ولی در هوا تولید بخارات سفید می کند که بوی زننده و خفه کننده ای دارد و محرک سرفه است که در اثر اکسیداسیون آن مواد گوگرد دار تولید می شود و در آب و در حلال های آبی قطبی الک ها، آمیدها و اترها و در بازها (آمین ها) قابل حل بوده و تشکیل نمک هایی می دهد که بر حسب دما جانشین پذیرند و منظور نمک های تشکیل شده باشد دی اکسید گوگرد خود یکی از عوامل اصلی تشکیل دهنده ی باران های اسیدی است و در بدن مسمومیت ایجاد می کند. یونانیان قدیم در حدود 1000 سال پیش از میلاد مسیح برای ضدعفونی کردن خانه های خود از دی اکسید گوگرد حاصل از سوختن گوگرد جامد استفاده می کردند. غفظت زیاد این ماده در هوای شهرهای بزرگ که ناشی از سوخت خودروهاست نه تنها در تغذیه ی گیاهان ایجاد مشکل می کند بلکه باعث سوختگی گیاهان و مسمومیت در گیاهان نیز می شود. بنابراین اثرات سمی آن (به خصوص در گیاهان) به مراتب بیشتر از دی اکسید نیتروژن است همچنین از محرکترین مواد در تحریک سلول های مجاری تنفسی است. دی اکسید گوگرد هم منشا طبیعی دارد و هم حاصل فعالیت های انسانی است (منشا مصنوعی دارد) این گاز در تروپوسفر به طور طبیعی برابر یکصدم تا دوصدم میلی گرم در هر متر مکعب هوا سات که با افزایش مصرف سوخت میزان آن بالا می رود. به طوری که در زمستان ها در کانون های شهری حتی به پنج دهم تا شش دهم میلی گرم در هر مترمکعب از هوا می رسد. معمولا 70 درصد از دی اکسیدگوگرد موجود در هوا بر اثر سوخت زغال در کارخانه های مولد برق تولید می شود. این کارخانه ها در هر سال 100 میلیون تن از این گاز را وارد هوا می کنند. آتشفشان ها نیز منبع مهمی در تولید دی اکسید گوگرد به شمار می آیند به طوری که در اثر فعالیت های آتشفشانی سالانه در حدود 2 میلیون تن از این گاز وارد اتمسفر می شود. این گاز توسط موتورهای دیزلی و نیروگاه ها تولید می گردد. دی اکسید سولفور همراه دود عامل مرگ و میر بالا در موارد حاد آلودگی هوا، در شهرهای بزرگ و صنعت جهان است. اثر عمده این آلاینده ها بر ریه هاست. بدین ترتیب که راه های هوایی را تنگ می کند و تنفس را مشکل می سازد و یا تولید اسید به بافت های بینی، حلق حنجره و ریه آسیب می رساند. این عارضه در بیماران آسمی و کودکان آشکارتر است. 3- سولفید هیدروژن: گازی با سمیت بالا است که به عنوان یک قارچ کش قوی به کار می رود. سولفید هیدروژن به صورت غیریونی برای آبزیان و به خصوص ماهیان سمی است که همچنین آنرا می توان در برنج یافت. 4- گاز ئیدروژن سولفوره: گاز ئیدروژن سولفوره که به مقدار کم و به عنوان یک ماده سمی و ناخواسته همراه گاز ترش به پالایشگاه ها وارد می شود، طی یک عملیات خاص و با استفاده از آمین در واحدهای پالایش از گاز ترش جدا می گردد. وجود مقادیر جزیی در حد یک هزار «پی پی ام» از این گاز در محیط، سلامت انسان را تهدید می کند. لذا نشتی آن حتی به میزان کم از ناحیه لوله های انتقال دهنده و یا ظروف عملیاتی که بیشتر در واحدهای گوگردسازی واقع شده می تواند خطرهایی را برای سلامتی کارکنان داشته باشد. برای رفع آثار سوء زیست محیطی گاز ئیدروژن سولفوره آن را پس از تفکیک از گاز ترش به واحدهای گوگردسازی انتقال می دهند و در آن جا طی یک دوره انجام واکنش های شیمیایی به گوگرد تبدیل می شود. سپس گازهای باقیمانده وارد کوره ی زباله سوز شده تا در آن جا پس از اکسیده شدن به صورت گازهای کم خطر به محیط وارد شود. 5- سولفیت ها: سولفیت ها به وفور بعنوان آنتی اکسیدان و ضدمیکرب برای حفاظت غذاها و نوشابه ها بکار می روند. سولفور دی اکسید یک آلوده کننده هوا می باشد. آنزیم سولفیت اکسیداز که یک آنزیم وابسته به مولیبدیوم است سولفیت را به سولفات تبدیل نموده و از اثرات سمی سولفیت جلوگیری می کند. بعضی از مردم بطور ژنتیکی فاقد این آنزیم هستند. علاوه بر این رژیم های غذایی با مولیبدیوم کم می تواند آنزیم سولفیت اکسیداز را غیر فعال نماید. مطالعات نشان داده که سیاناید از طریق مهار سیتوکروم اکسیداز و در نتیجه غیر فعال کردن سولفیت اکسیداز سمیت سولفیت را در سلول های ایزوله ی کبد افزایش می دهد. مهارکننده های سیتوکروم P-450 مثل متیراپون و پیپرونیل بوتوکساید اثرات حفاظتی بر علیه سمیت سولفیت دارند GSSG بلافاصله پس از افزودن سولفیت به هپاتوسیت ها در حضور یا عدم حضور سیاناید ناپدید گردید. GSH- نیز بطور کامل طی 2 ساعت انکوباسیون سلول ها با سولفیت ناپدید گردید. این پدیده بیانگو واکنش سولفیت یا متابولیت های رادیکالی آن با پیوندهای دی سولفیدی GSSG و پروتئین ها می باشد. افزایش در تیوتریتول که یک احیاء کننده تیول ها می باشد. حتی یک ساعت پس از افزودن سولفیت به سلول ها باعث برگشت GSH و جلوگیری از مرگ سلول گردید که بیانگر دخالت اکسیداتیو استرس در سمیت سولفیت می باشد. دفروکسامین و آنتی اکسیدان ها نیز اثر محافظتی داشتند که از نظریه ی دخاتل رادیکال های آزاد در مکانیسم سمیت سولفیت حمایت می نمایند. 6- دی سولفید کربن دی سولفید کربن مایعی است بی رنگ و روشن با بوی شیرین شبیه اتر است ولی محصول صنعتی آن بوی زننده ای دارد. موارد استفاده دی سولفید کربن متنوع بوده و می توان به برخی از مهمترین آن ها اشاره نمود: این ماده حلال مهم سلولز قلیایی، چربی ها، روغن ها، صمغ ها، موم ها می باشد. به علاوه در تولید ابریشم مصنوعی، در ساخت شیشه عینک و به عنوان حشره کش و در استخراج روغن مورد استفاده قرار می گیرد. این ماده در مرحله اول روی دستگاه اعصاب مرکزی و محیطی اثر می گذارد. در ابتدا سردرد و احساس ناخوشایند رخ می دهد سپس سرگیجه، کرخی اندام ها، نامنظم شدن تنفس و مرگ رخ می دهد. در مسمومیت مزمن، ضعف، خستگی، سردرد، آشفتگی خواب، اغلب همراه با خواب های ترسناک، کرخی اندام ها، از بین رفتن اشت ها و درد معده مشاهده می شود. تماس مزمن با این ماده باعث بالا رفتن چربی های خون می شود. این ماده از راه پوست هم جذب می شود. لیکن راه اصلی جذب آن تنفس است. بهترین و موثرترین اقدام پیشگیرانه به کار بردن حلال های دیگر به جای این ماده است ولی اگر مجبور به استفاده از آن هستیم می بایستی تهویه موضعی خوبی برقرار کنیم. کارگرانی که از ناراحتی های عصبی، کلیوی و کبدی داشته باشند باید هنگام کار با این ماده به خوبی از خطرات آن با اطلاع شوند. 7- سولفور آهن که به عنوان یک ماده آتش زا شناخته می شود، بیشتر در جداره فلزی ظروف پالایشگاهی و خطوط انتقال گازی تشکیل می شود که در معرض دائمی گازهای H2S همراه با گاز ترش قرار دارند. آزبست: تاریخچه: آزبست از جمله مواد خطرناکی است که هنوز هم در بسیاری از کشورها استفاده می شود. برای اولین بار یکی از شاگردان ارسطو بود که در کتاب خود به عنوان درباره سنگ ها به ماده ای بدون نامی که شبیه تئوفراستوس، چوب پوسیده اشاره کرد که در اختلال با نفت می سوزد، بدون آنکه آسیبی ببیند. در 300 سال قبل از میلاد بعدها این ماده آزبست نام گرفت. در ساختمان آزبست پنبه کوهی یا پنبه نسوز عناصری مانند سلیس، منزیم و آهن وجود دارند. در طبیعت به رنگ سفید، قهوه ای و آبی به چشم می خورد. در سال 1820 یک دانشمند ایتالیایی برای اولین بار ضدآتش را با استفاده از الیاف آزبست تولید کرد. در اوایل قرن 20 یک مهندس اتریشی به نام لودویک هاچک از ترکیب الیاف این ماده با سیمان موفق به اختراع سیمان نسوز شود که با استقبال جهانی روبرو شد. آزبست يا پنبه كوهي: آزبست واژه‌اي است كلي كه براي تمام كانيهاي سيليكاته با خاصيت جدا شدن به صورت رشته هاي قابل انعطاف به كار مي رود. به علت داشتن ويژگيهاي نسوز بودن و قابليت انعطاف بصورت يك ماده صنعتي با ارزش در آمده است. مهمترین محصولات آزبستی 1- سیمانی (لوله آزبست سیمانی و ناودانی و صفحات ایرانت. 2- جامه نسوز 3- کاغذ آزبستی (پوشش عایق ها و لوله های الکتریکی) 4- مواد مالشی و حرارتی (صفحه کلاچ – لنت ترمز – انواع واشرها) 5- ماده پرکننده (در آسفالت – رنگ شیمیایی – کاشی – پلاستیک) آزبست ها را مي توان به دو گروه عمده سرپانتين و آمفيبول تقسيم كرد. كريزوتيل كه يك هيدروسيليكات منيزيم با فرمول شيميايي Mg3Si2 O5 (OH)4 است. نوعي آزبست سرپانتين و با ارزش ترين نوع مي باشد كه تمام آزبست هاي تجاري از آن مشتق مي گردند، رشته هاي محكم و ابريشمي كريزوتيل به آساني ريسيده شده و تا حرارت 275 درجه سانتيگراد را تحمل مي كنند گسترش آنها بيشتر در سرپانتين كه نوعي سنگ حاصل از تجزيه سنگهاي فوق قليايي نظير پريدوتيت تحت شرايط دگرگوني درجه پايين و متوسط مي باشد بنظر مي رسد. سرپانتين از تجزيه شدن اليوين توسط محلولهاي گرم حاصل از سرد شدن ماگما كه از نظر شيميايي نيز فعال هستند به وجود آمده باشد. كريزوتيلها رگه هايي از رشته ها را داخل سرپانتين ايجاد مي كنند كه ممكن است 20% سنگ را در بر گيرد. حداقل پنج نوع آزبست آمفيبولي شناخته شده اند. ولي كرسيدوليت كه يك آمفيبول آهن سديم دار با فرمول شيميايي Na2 ( Fe3+ )2 ( Fe2+ )3 Si8 O22 (OH)2 مي باشد. معموليترين نوع آن و بيشتر به نام آزبست آبي يا پنبه كوهي آبي معروف است. كرسيدوليت كه رشته هاي ضخيم و طويلي است نسبت به كريزوتيل استحكام بيشتر و دوام كمتري دارد. همچنين مقاومت آن در برابر حرارت كمتر مي باشد. ساير انواع آزبست آمفيبولي كاربرد كمتري دارند و مهمترين كاربردشان در تهيه مواد عايق است. كرسيدوليت كه بيشتر در سنگهاي دگرگوني نظير اسليت و شيست يافت مي شود بنظر مي رسد از دگرگوني ساير كانيها تحت دما وفشار بالاي محيطي، حاصل از عمق تدفين به وجود مي آيد. عليرغم كاربرد گسترده آزبست، دفتر حفاظت از محيط فدرال (EPA) منعي تدريجي را براي توليدات جديد آزبستي قرار داد و اين ممنوعيت اعمال گرديد. زيرا برخي از فرمهاي آزبست چنانچه توسط استنشاق وارد ريه ها شوند مي توانند به آن آسيب رسانده و منجر به سرطان ريه شوند. كريزوتيل كه رشته هاي مجعدي هستند در ريه ها جاي گيري نمي كنند بعلاوه رشته هاي آن معمولا در بافتها محلول و ناپديد مي شوند. در مقابل كرسيدوليت كه رشته هاي نازك و صافي هستند به ريه ها وارد شده و آنجا باقي مي مانند. اين رشته ها به بافت ريه آسيب رسانده و در دراز مدت منجر به سرطان ريه مي گردد. بنابراين آزبست هايي كه باعث سرطان ريه مي شود مربوط به كرسيدوليت هستند نه كريزوتيل. معادن آزبست در ایران غالبا در سنگ های افیولیت یافت شده معدن حاجات در جنوب بیرجند که مهمترین معدن محسوب می شود. آزبستوز شرح بیماری: آزبستوز عبارت است از التهاب ریه ها به لعت استنشاق ذرات آزبست. این یک اختلال مزمن است اما مسری نیست. آزبستوز ممکن است منجر به سرطان ریه شود (خطر بروز با سیگار کشیدن بسیار بیشتر می شود). مردان بالای 40 سالی که در معرض ذرات آزبست بوده اند با احتمال بیشتری دچار این بیماری می شوند. آزبستوز شاید مهمترین بیماری ریوی ناشی از کار باشد. علایم شایع: علایم اولیه: تنگی نفس، سرفه ای که یا بدون خلط است یا خلط کمی دارد، احساس کسالت عمومی. علایم بعدی: نامنظمی خواب، بی اشتهایی، درد قفسه سینه، خشونت صدا، سرفه خونی، علایم نارسایی احتقانی قلب، آبی شدن ناخن ها. علل: مواجهه طولانی مدت با ذرات ریز آزبست به هنگام کار یا از منابع دیگر. قسمت محیطی ریه ها در اثر فیبرهای آزبست دچار آزردگی می شوند، که نهایتا التهاب، ضخیم شدگی و تشکیل بافت جوشگاهی در بافت ریوی (فیبروز ریوی) را به دنبال خواهد داشت. امکان دارد تا 20 سال از زمان مواجهه با آزبست بگذرد و سپس علایم بیماری ظاهر شوند. عوامل افزایش دهنده خطر مشاغلی که در ارتباط با آزبست هستند، تغذیه نامناسب، سیگار کشیدن، سوء در مصرف الکل پیشگیری به هنگام قرار گرفتن در معرض آزبست، از ماسک حفاظتی مناسب یا هودی که با هوای آزاد ارتباط دارد استفاده کنید، اقدامات توصیه شده در رابطه با مهار غبارهای آزبست را به کار بندید، سیگار نکشید. یک برنامه منظم ورزشی داشته باشید تا سلامت قلبی – تنفسی شما حفظ شود. برای کارگرانی که در صنایع آزبست کار می کنند باید به طور منظم عکس برداری با اشعه ایکس انجام شود تا هرگونه سایه غیرطبیعی در ریه ها شناسایی شود. اگر در عکس مشکلی بود، فرد باید کار با آزبست را رها کند حتی اگر علامتی وجود نداشته باشد. عواقب مورد انتظار این بیماری در حال حاضر غیرقابل علاج است. اما علایم را می توان تخفیف داد یا تحت کنترل درآورد، تحقیقات علمی درباره علل و درمان این بیماری ادامه دارد. بنابراین امید می رود درمان ها روز به روز موثری ابداع شوند و نهایتا بتوان این بیماری را معالجه نمود. عوارض احتمالی بیماری سل، نارسایی قلبی به علت بیماری ریوی، روی هم خوابیدن بافت ریوی، جمع شدن مایع در فضای جنب (اطراف ریه ها) درمان اصول کلی: سیگار کشیدن را متوقف کنید، در صورت بروز هرگونه عفونت تنفسی، حتی سرماخوردگی، به پزشک مراجعه کنید، اگر بیماری پیشرفته باشد، به فکر نقل مکان به یک جای گرم و خشک باشید، فیزیوتراپی تنفسی و یادگیری روش های آن روش های تخلیه نایژه ای را فرا گیرید و به کار بندید، از دستگاه بخور خنک برای نرم کردن ترشحات نایژه ای استفاده کنید تا این ترشحات راحت تر تخلیه شوند، واکسیناسیون آنفلوانزا و پنوموکک (ذات الریه) را به روز نگاه دارید، از افرادی که دچار عفونت هستند دوری کنید. داروها آنتی بیوتیک برای عفونت، گشادکننده نایژه (استنشاقی یا خوراکی) همراه با استنشاق درمانی برای باز کردن لوله های نایژه ای تا حداکثر ممکن برای رفع ناراحتی خفیف می توان از داروهایی مثل استامینوفن استفاده نمود، امکان دارد اکسیژن ضروری شود. فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری در صورت وجود عفونت، در رختخواب استراحت کنید، پس از آغاز درمان، با رو به بهبود گذاشتن علایم فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری های عادی خود را از سر گیرید، برای حفظ ظرفیت ریه باید ورزش منظم به هر شکلی که قابل تحمل باشد انجام داد. رژیم غذایی رژیم خاصی توصیه نمی شود. فلوئور ( Fluorine ): فلوئور واکنش پذیرترین و الکترونگاتیویته ترین عنصر در بین تمام عناصر است. این عنصر به رنگ زرد کمرنگ و گاز خورنده با خاصیت واکنش پذیری با بیشتر مواد آلی و غیر آلی است. همه فلزات،شیشه، سرامیک، کربن و حتی آب در فلوئور با شعله روشن می سوزند. در پروژه های بمب اتمی و انرژی هسته ای این عنصر کاربرد دارد. اسیدهیدروفلوریک برای روشنایی چراغ ها و لامپ ها استفاده می شود. فلوئور هیدروکربن های استفاده گسترده ای در تهویه هوا دارد. فلوئور قابلیت حلالیت در آب را دارد. از این عنصر در خمیردندانها برای پایداری و استحکام دندان استفاده می شود و همینطور برای دندانسازی نیز کاربرد دارد. از این عنصر برای مطالعه سوختهای هسته ای نیز استفاده می شود. عنصر فلوئور و یون آن بسیار سمی هستند. این عنصر به حالت آزاد در طبیعت وجود دارد دارای بوی بد و تیز است حتی با عیار پایین در طبیعت قابل کشف است. اثرات فلوئور بر سلامتي انسان: مقدار اندکي از فلوئور در آب، هوا، گياهان و جانوران وجود دارد. انسان از طريق غذا و آب آشاميدني و تنفس مي تواند فلوئور دريافت کند. چاي و پوسته صدفها داراي مقدار زيادي فلوئور ميباشد. فلوئور براي مقاوم شدن استخوانهاي بدن انسان يک عنصر اساسي محسوب مي شود. اگر فلوئور در خمير دندان به کار رود و دو بار در روز مصرف شود، مانع پوسيدگي دندان مي شود. جذب و مصرف بيش از اندازه فلوئور باعث پوسيدگي دندان، پوکي استخوان، مشکلاتي در کليه ها، سيستم عصبي و ماهيچه ها مي گردد. گاز فلوئور در صنعت توليد مي شود. اين گاز بسيار خطرناک است، به طوريکه در غلظتهاي بالا باعث مرگ مي شود. اگر غلظت گاز فلوئور پايين باشد، سبب آسيبهايي گوش و چشم مي گردد. اثرات فلوئور بر محيط زيست: فلوئوربه طور طبيعي در پوسته زمين، جاييکه سنگها، زغالسنگ و خاک رس وجود دارد، پيدا مي شود. فلوئوريد هيدروژن از طريق فرآيند احتراق که در صنعت انجام مي شود، وارد هوا مي شود. سپس فلوئوريدهايي که وارد هوا شده اند، وارد زمين و آب مي گردند. وقتيکه فلوئور به ذرات بسيار ريز مي چسبد، براي مدت زمان طولاني مي تواند در هوا باقي بماند. زمانيکه فلوئور از هوا وارد آب مي شود، در رسوبات ته نشين مي گردد و زمانيکه فلوئور وارد خاک مي شود، فلوئور به ذرات خاک متصل مي شود. فلوئور در طبيعت از بين نميرود، بلکه از شکلي به شکل ديگر در مي آيد. فلوئوري که در خاک جمع شده است، وارد گياهان مي شود. ميزان فلوئوري که توسط گياه جذب مي شود به عواملي مانند نوع گياه، نوع خاک و مقدار و نوع فلوئوري که در خاک موجود است، بستگي دارد. در مورد گياهاني که به فلوئور حساس هستند، حتي غلظتهاي پايين فلوئور هم باعث کند شدن رشد گياه و آسيب به برگ آنان مي شود. فلوئور به مقدار زياد جذب استخوان مي شود. در نتيجه، جانوراني که درصد بالاي فلوئور دريافت مي کنند، از بيماريهاي پوسيدگي دندان و از بين رفتن استخوان رنج مي برند. فلوئور زياد سبب کندي جذب غذا شده و از رشد بدن جانور جلوگيري به عمل مي آيد. در نهايت، فلوئور باعث مي شود که در هنگام تولد، نوزاد جانورکم وزن باشد. خواص فیزیکی و شیمیایی عنصر فلوئور : عدد اتمی:9 رنگ: زرد کم رنگ و به شدت تحریک کننده حالت استاندارد: گاز گرمای فروپاشی: 0.51Kj/mol گرمای تبخیر : Kj/mol 6.54 درجه اشتعال: در حالت گازی غیر قابل اشتعال اشکال دیگر: اکسید فلوئور OF2 هیدرید فلوئور HF تترا فلوئورید کلر ClF5 ، تری فلوئورید کلر ClF3 ، فلوئورید کلر ClF ، فلوئورید کلسیم و فلوئورید آلمونیوم منابع: کانی فلوریت کاربرد: درخنک کننده ها و CFC های دیگر کاربرد دارد. همچنین درساخت خمیر دندان ، فلوراید سدیم ، فلوراید قلع و تفلونها بکار می رود و فلوئورید سیدم در حشره کش ها کاربرد دارد. مخاطرات: ترکیبات فلوئور موجب انفجار و آتش سوزی می شود. فلوئور و تری فلوئورید کلر و of2 اکسیدکننده قوی هستند و در غلظت های بالا خورنده اند و استنشاق فلوئور و of2 باعث ورم ریوی خونریزی و صدمه به کلیه می شود. TWA(OSHA): یک دهم PPM یا دو دهم میلی گرم در مترمکعب می باشد. سیلیس: اكسيد سيليسيم (SiO2) يا سيليس تركيبي شيميايي است كه به صورت خالص و يا به صورت تركيب در كاني هاي سيليكاته حدوداً 60 درصد پوسته جامد زمين را تشكيل مي دهد. كاني هاي سيليكاته در مجموع 90 درصد پوسته زمين را تشكيل مي دهند. سيليس خالص، بي رنگ تا سفيدرنگ است و با ترکيب SiO2 فراوان ترين ماده موجود در پوسته زمين است .نام سيليس براي کليه کاني هايي به کار برده مي شود که داراي SiO2 مي باشند. حتي اگر از نقطه نظر بهبودی شرايط فيزيکي و شرايط زمين شناسي با هم متفاوت باشند. ماسه سنگ و ماسه سيليسي كوارتز و كوارتزيت، بلور كريستال، سيليس مصنوعي و سيليكون شيميايي، سنگ چماق و دياتوميت از منابع اصلي سيليس هستند. سیلیس در طبیعت بصورت بلوری (کوارتز – کریستوبالیت و تریدیمیت) نهان بلوری (کلسدونی یا سنگ یمانی) و غیر متبلور (اوپال) موجود است. وزن مخصوص و نقطه ذوب آن به شکل تبلور بستگی دارد. موارد استفاده از سیلیس در ساخت شیشه ها سرامیک سازی آجرهای نسوز مصالح ساختمانی و سنگ چخماق. مخاطرات استنشاق غبار سیلیس معلق در هوا سبب بروز سیلیکوز که یکی از مهمترین اشکال پنوموکونیوز می باشد می شود. هر قدر تراکم غبار در هوا بیشتر و مدت تماس طولانیتر باشد خطر ابتلا به سیلیکوز بیشتر است. این گرد و غبارها در ایجاد بیماری سیلیکوزی نیز نقش دارند. عوامل موثر در ایجاد سیلیکوز: 1- اندازه ذرات: ذراتی که اندازه آن ها بین 0.5 تا 5 میکرون باشد. 2- درجه تراکم ذرات در هوای تنفسی 3- حساسیت فردی 4- مدت زمان فرضیه بیماری زایی سیلیس: فرضیه ایمونولوزیکی که قابل قبول ترین نظریه در مورد ایجاد فیبروز ریوی در نتیجه استنشاق ذرات سیلیس می باشد. براساس این فرضیه ذرات سیلیس با پروتئین های ترکیب گریده سبب پیدایش آنتی زن مخصوص می گردند. ضمن اینکه میزان گاما گلوبین موجود در خون بیماران مبتلا به سیلیکوز بالا می باشد. علایم بالینی سیلیکوز: یک بیماری با شروع تدریجی و سیر تکاملی آهسته می باشدکه بندرت به صورت حاد دیده می شود. که سیر تکاملی آن بیش از 4 ماه نمی باشد. شامل سه مرحله است: 1- مرحله سبک: این مرحله در کسانی است که به مدت طولانی در اثر تماس با ماده بوده اند ایجاد می شود و همرا با علایم تنگی نفس و سرفه های خفیف همراه با خلط است. 2- مرحله دو یا متوسط: تنگی نفس و سرفه دو علامت بارز بوده و قدرت انبساط قفسه سینه کاهش یافته و قدرت کارایی شخص کاهش می یابد. 3- مرحله سه یا شدشد: تنگسی نفس منجر به عدم توانایی کامل شخص می گردد و در ضمن در نتیجه فیبروز ریوی هیپرتروفی بطن راست و ناتوانی قلب بوجود می آید. پیشگیری از سیلیکوزیس: ممانعت از آلودگی هوای محیط کار به گرد و غبار سلیس – جانشینی مواد مضر – کاهش و یا کنترل گردو غبار استفاده از لوازم حفاظت فردی و اقدامات پزشکی. درمان سیلیکوزیس: با استفاده از پوشش ذرات سیلیس با اکسید آهن و استفاده از پودر آلومینیم. سیانید: سیانید سمی می باشد که انواع مختلف دارد و از آن در تهیه الیاف مصنوعی پلاستیک ها و بیشتر به وسیله آکریلونیتریل برای از بین بردن جوندگان و حشرات – آبکاری برق و در تهیه املاح سیانید و نیتریت ها به کار می رود. مخاطرات نسبی ترکیبات از سمیت بالای برخی ترکیبات قابل حل سیانید تا سیانات های مختلطی که یا اصولا سمی نیستند و یا اینکه مسمومیت ضعیف دارند متفاوت است. تیو سیانات ها که زمانی مصرف داروئی داشتند در گروه نسبتا بی ضرر قرار دارند. انواع سیانید 1-سیانید سدیم 2- سیانید پتاسیم 3- سیانید کلسیم 4- فری سیانید پتاسیم 5- فرو سیانید پتاسیم که حداکثر مجاز اغلب آنها 5 میلی گرم در متر مکعب می باشد. از سیانید پتاسیم در آیکاری- سخت کردن فولاد- استخراج طلا و نقره از سنگ معدن- تهیه نیتریل ها و دود دادن درختان میوه- کشتی ها- واگن های راه آهن- انبارها و غیره استفاده می شود. از سیانید کلسیم در دود دادن- تهیه مواد کشنده جوندگان- ساخت فولاد زنگ نزن و ثبوت سیمان استفاده می شود. از فری سیانید پتاسیم در عکاسی- آب دادن و آبکاری و در تولید مواد رنگی استفاده می شود. همچنین از فرو سیانید پتاسیم در آب دادن فولاد- گراور سازی- تهیه مواد رنگی و رنگ کاری به عنوان یک معرف شیمیایی استفاده می شود. مخاطرات تماس زیاد با این ماده ممکن است موجب خفگی و مرگ شود و این امر نتیجه تماس با غلظت های زیاد یا از راه تنفس و یا از راه جذب پوست است. بررسی های انجام شده روی کارگران صنعت آبکاری نشان داده است که درماتیتها در این صنعت مشکل به وجود آورده اند. همچنین موارد خارش- جوش های قرمز رنگ- تحریک شدید بینی منجر به گرفتگی سوراخ های بینی- خون دماغ-ترشحات زیاد و در بعضی موارد سوراخ شدن تیغه میانی بینی دیده شده است. مسمومیت ضعیف سیانید علت عمده نشانه های کمبود اکسیژن- سردرد- ازدیادضربان قلب و تهوع می باشد که این علایم همگی پس از قطع تماس کاملا بر طرف می شوند. بارزترین علایم مسمومیت ضعف سیستم حرکتی بازوان و ساق ها- سردرد و بیماری های غده تیروئید می باشند. یون سیانید و ترکیبات قابل حل سیانید به راحتی از راه های مختلف تنفس- گوارش و همینطور پوست جذب می گردند. ویژگی سمی سیانید مربوط به از کار انداختن آنزیم هایی است که برای تنفس سلولی لازم می باشند. با وجود اینکه سیانید می تواند 42 واکنش آنزیمی را به وسیله ترکیب با یون فلزات سنگین متوقف سازد ولی خطرناک ترین عمل آن از کار انداختن سیتو کروم اکسیداز است که به واسطه واکنش بین یون فریک و یون سیانید مانع مصرف اکسیژن مولکولی به وسیله سلول می شود که این عمل منجر به خفگی می گردد. تدابیر ایمنی توجه دقیق به تهویه مناسب ضروری است. در صورتی که احتمال مسمومیت از راه پوست وجود دارد باید از لباس محافظ استفاده نمود. علایم هشدار دهنده باید در مناطقی که سیانید مصرف می شود همچنین بر روی ظرف حمل و نقل سیانید نصب گردد که شامل کمک های اولیه می باشد. درمان به دلیل اینکه سیانید موجب خفگی می شود لذا اولین کار در درمان مسمومیت حاد در صورتی که بیمار نفس نکشد تنفس مصنوعی است. اقدام بعدی درمان با نیتریت ها می باشد که شامل گرفتن آمپول نیتریت آمیل جلوی بینی فرد مسموم است که این کار در مسمومیت های خفیف موثر است. در موارد شدیدتر تزریق وریدی ضرورت پیدا می کند که ابتدا 3/0 گرم نیترات سدیم و سپس 25 گرم تیو سولفات سدیم در ورید تزریق می شود. اگر علایم عود کنند یا برنگردند باید نیم ساعت بعد نیترات سدیم و تیو سولفات سدیم را مجددا به میزان نصف مقدار تزریق شده اولیه تزریق گردد.

سم شناسی کروم (Cr)

مطالب مشابه :

وظایف تکنولوژیست رادیولوژی در حفاظت پرتوئی

شناسایی و ارزیابی خطرات محیط کار

نکات تکنیکی مواد حاجب تزریقی در رادیولوژی

استاندارد ایمنی و بهداشت شغلیOHSAS - قسمت دوم

سم شناسی کروم (Cr)

الزامات OHSAS 18000 :( قسمت پنجم )

معاینات دوره ای در محیط کار و معاینه های پزشکی در صنعت و آزمایشات و معاینات ضروری برای خانمها