آموزش نقشه کشی ساختمان (قسمت اول) :

آموزش نقشه کشی ساختمان (قسمت اول) :

بخش اول: آشنایی با نقشه های مختلف ساختمانی -تاریخچه مختصر و سیر تحول تهیه نقشه:

از زمانی که انسان اولیه شروع به ساختن سرپناه خود نمود معماری نیز آغاز شد. به دنبال بروز این پدیده طراحی ساختمان نیز مطرح گردید، در نتیجه نیاز به تهیه ی نقشه، تعبیر و تفسیر و خواندن نقشه احساس گردید.در حدود 4500 سال قبل، نقشه ای بر روی خشت خام بدست آمده است، که نشان گر اولین فعالیت ها در زمینه ی تهیه ی نقشه بوده است. از جمله ساختمان های اولیه که از روی نقشه های معماری ساخته شده اند اهرامی که اقوام آزتک قدیمی ساخته اند می توان نام برد. پیشرفت در زمینه ی تهیه ی نقشه تا قرن 16 میلادی سرعت چندانی نداشته است و از آن قرن به بعد نقشه ها سال به سال دقیق تر و علمی تر شده است. در زمان ناپلئون (در سال 1798) یک مهندس فرانسوی به نام گاسپارد مونژ Gaspard Mounge (بنیان گذار نقشه کشی مدرن) کتابی به نام هندسه ی ترسیمی را منتشر کرد، این کتاب اساس و پایه ی نقشه کشی فنی قرار گرفت.برای اولین بار در سال 1825 به کمک عکس نقشه تهیه شد. و کار تهیه ی نقشه در عصر ما بر مبنای علوم ریاضی استوار شده و در حال چنان پیشرفتی است که دانشمندان تا کنون به کمک دستگاه های دقیق عکسبرداری، از کره ی ماه و دیگر کرات منظومه ی شمسی نقشه تهیه کردند. فن نقشه کشی یکی از قدیمی ترین هنرهای بشری ست که در این باره می توان شواهدی را از آثار مدوّن و ثبت شده ی دوران باستان بازیافت. نقشه کشی را باید به صورت یک فن و... همگام با نیاز جامعه دانست و سعی در آموزش صحیح و منطبق با اصول فنی آن داشت تا بتواند به نحو مؤثر و کارسازی در خدمت جامعه قرار گیرد. از اهمیت و حساسیت این هنر همین بس که هدف از طراحی و نقشه کشی صرفه جویی در هزینه ها و مصالح ساختمانی و نیز مقاوم سازی ساختمان ها در برابر عوامل طبیعی می باشد.

نقشه های ساختمانی

نقشه زبان افراد فنی بوده و بایستی یک فرد فنی این زبان را با تمام رموز آن بشناسد. به بیان دیگر از عهده ی ترسیم نقشه به طور درست و اصولی برآمده و توانایی درک و خواندن آن را نیز داشته باشد.نقشه کشی ساختمان کار فنی و نیز هنری است.

1)بخش فنی آن مربوط به رعایت نکات ترسیمی است، این بخش را می توان در کلاس درس فراگرفت.

2)بخش هنری آن مربوط به زیبائی و تمیزی ترسیمات می باشد، این بخش با کوشش و تمرین مداوم بدست می آید.

تقسیم بندی نقشه های ساختمانی

1) نقشه های معماری (نقشه های فاز 1)

این نقشه ها شامل طراحی ابنیه (جزئیات) به قرار زیر می باشد:

الف) نقشه های مسکونی ب)تجاری ج)بهداشتی د)فرهنگی ه)آموزشی و)ورزشی و...

توجه: نقشه های ساختمان های فوق الذکر بر اساس نتایج بدست آمده از مطالعات اولیه که به تصویب رسیده باشد، طرح و تهیه می شود.

نقشه های معماری یک پروژه

الف) پلان Plan : برش فرضی افقی از ارتفاعاتی که مشخصات هر چه بیشتر ساختمان (در، پنجره، ضخامت دیوارها و...) از آن ارتفاع دیده و ترسیم شود. مقیاس پلان ها ۵۰/۱ یا ۱/۱۰۰در نظر گرفته می شود. ۳/۲ از کف و ۱/۳ از سقفتوجه: پلان تیپ Typical Plan در یک ساختمان چند طبقه، طبقاتی که پلان های پشابه دارند، فقط یک نقشه (پلان) با عنوان پلان تیپ تهیه می گردد.ب)برش های عمودی یا قائم (مقاطع): Section

این نوع برش در دو حالت طولی و یا عرضی تهیه می شود.

توجه: برش ها به صورت فرضی بوده و جهت مشخص کردن قسمت های حساس داخلی ساختمان تهیه می شود. (قسمت های حساس ساختمان بع ترتیب راه پله، رامپ، سرویس حمام، دستشوئی و آشپزخانه می باشد.)

ج) نما ها Elevation

از یک ساختمان حداکثر، چهار نما تحت عناوین شمالی، جنوبی، شرقی و غربی تهیه می شود.

د) دتایل ها Details

نقشه بزرگ نمایی جزئیات قسمت های حساس یک ساختمان را دتایل می نامند.

ه) پلان مبلمان Decoration Plan

پلان مبلمان یا پلان دکوراسیون جهت مشخص کردن لوازم مورد استفاده در فضا های داخلی ساختمان استفاده می شود، که در این پلان اندازه و محل قرارگرفتن لوازم مشخص می گردد.

۲) نقشه های محاسباتی (نقشه های فاز 2)

این نوع نقشه ها را که تحت عنوان نقشه های سازه معروف است، شامل نقشه های به قرار زیر می باشد:

الف) نقشه های اسکلت ساختمان ب) پی و ستون ها ج) دیوار ها باربر و برش د) نقشه های تیرریزی سقف

3) نقشه های شهرسازی

طراحی این نقشه ها بر اساس مطالعه و نیازمندی های شهری صورت می گیرد. این نقشه ها شامل موارد به قرار زیر است:

الف) شبکه های رفت وآمد و پیاده و سواره

ب) نحوه ی کاربری اراضی ج) نحوه ی توزیع شبکه ی آب

د) سیستم دفع آب های سطحی ه) نحوه ی توزیع شبکه برق، گاز، تلفن و فاضلاب

4) نقشه های تأسیساتی ساختمان

A) تأسیسات مکانیکی: این نوع نقشه ها شامل کلیه نقشه های مربوط به هدایت آب، فاضلاب، کانال های تهویه و ... می باشد. که به قرار زیر تقسیم بندی می شود:

لوله کشی آب سرد و گرم بهداشتی

لوله کشی سیستم شوفاژ و تهویه مطبوع

شبکه آب باران و فاضلاب

کانال های تهویه یا کولر

لوله کشی موتور خانه و ...

B) تأسیسات الکتریکی:

نقشه های تأسیسات الکتریکی شامل موارد زیر می باشد:

مسیر و مشخصات کلیه سیم کشی ها از جمله برق ، تلفن و آنتن و .........

رسم سه تصوير از جسم

براي رسم سه تصوير از يك جسم ، آن را داخل يك كنج سه قائمه ، طوري در نظر مي گيريم كه ابعاد اصلي آن يعني طول، عرض و ارتفاع، هر يك موازي با يكي از صفحات آن كنج باشد. سپس جسم را بر روي سه صفحه كنج تصوير مي كنيم. در شكل ، كنج سه قائمه ، OXYZ و جسمي در داخل آن در نظر گرفته شده است. صفحه XOZ را صفحه تصوير قائم، صفحه XOY را صفحه تصوير افقي و صفحه YOZ را صفحه تصوير جانبي يا نيمرخ مي نامند. تصوير جسم را بر روي صفحات تصوير قائم، افقي و جانبي در نظر مي گيرند. تصوير جسم در صفحه قائم را تصوير از جلو و يا تصوير قائم، تصوير جسم درصفحه افقي را تصوير از بالا و يا تصوير افقي، و تصوير در صفحه جانبي را تصوير از چپ و يا نيمرخ مي نامند.
پس از رسم تصاوير جسم بر روي صفحات كنج، صفحه قائم را ثابت در نظر گرفته و هر يك از صفحات افقي و جانبي را به اندازه 90 دوران مي دهيم تا در امتداد صفحه قائم قرار گيرند. در شكل صفحات كنج پس از باز شدن (دوران دادن) همراه با تصاوير جلو، بالا و چپ جسم رسم شده است. براي رسم سه تصوير از يك جسم، آن را داخل يك كنج سه قائمه فرض كرده و سه تصوير آن را رسم مي كنند.

نكته 1 :
هر قسمتي از جسم كه براي ناظر در موقع تصوير كردن جسم، نامرئي باشد، يا به عبارتي ديگر، ناظري كه در موقعيت جلو، بالا و يا چپ جسم قرار مي گيرد تا تصوير مربوطه را رسم كند، اگر قسمتي از جسم در ديد او قرار نگيرد، در اين صورت ، در تصوير، آن قسمت خط چين رسم مي شود.

رسم سه تصوير از اجسام استوانه اي شكل :

اگر محور استوانه اي بر يكي از صفحات تصوير عمود باشد، تصوير آن در صفحه تصويري كه محور استوانه بر آن عمود است، دايره، و دو تصوير ديگر آن مستطيلهاي مساوي با هم هستند. در شكل استوانه اي در كنج سه قائمه OXYZ همراه با سه تصوير آن بر صفحات كنج رسم شده است.

سه تصوير جلو ، بالا و چپ آن استوانه رسم شده است. در اين سه تصوير، چون محور استوانه بر صفحه تصوير افقي، عمود است . بنابراين ، تصوير از بالاي استوانه ، دايره است و تصوير از جلو و تصوير از چپ آن، مستطيلهاي مساوي با هم هستند. :

فصل نهم : برش

با توجه به اينكه قسمتهاي داخلي اجسام و ساختمانها در نقشه ها به صورت خط چين رسم مي شوند، چون خط چينها كاملاً مفهوم نيستند، لذا براي اينكه تصوير مفهوم تر باشد، بتوانيم داخل اجسام و ساختمانها را مورد مشاهده قرار دهيم، آن جسم و يا ساختمان را با يك يا چند صفحه فرضي برش مي دهيم. سپس قسمتي را مورد مشاهده قرار دهيم، آن جسم و يا ساختمان را با يك يا چند صفحه فرضي برش مي دهيم . سپس قسمتي را كه مانع ديد است، كنار مي گذاريم و بقيه ج سم يا ساختمان را با عنوان تصوير برش خورده ، رسم مي كنيم.

بعد از رسم تصوير برش خورده، براي رسم ديگر تصاوير، مجدداً جسم را كامل در نظر مي گيريم . آنگاه اگر لازم باشد، با يك صفحه فرضي ديگر جسم را برش مي دهيم. در غير اين صورت با توجه به اينكه جسم كامل در نظر گرفته شده است، تصوير عادي از آن رسم مي كنيم. در تصوير برش خورده، قسمتهايي از جسم يا ساختمان را كه با صفحه فرضي برش در تماس هستند، با هاشور رسم مي كنيم.

هاشور با خط نازك و زاويه 45 درجه رسم مي شود. فاصله دو خط نازك هاشور بر حسب بزرگي و كوچكي قسمتي كه در آن هاشور رسم مي شود، يك تا پنج ميلي متر در نظر گرفته مي شود.

برش ساده :

اگر جسم يا ساختمان با يك صفحه فرضي بريده شود و آن صفحه با يكي از صفحات تصوير موازي باشد، آن برش را برش ساده مي نامند. برشي كه در نظر گرفته شده است، يك برش ساده است. زيرا جسم با يك صفحه P برش زده شده است و صفحه برش يعني صفحه p به موازات يكي از صفحات تصوير، يعني به موازات صفحه تصوير قائم است.

برش ساده متقارن :

برش ساده متقارن به برش ساده اي مي گويند كه ، صفحه برش جسم را به دو نيم مساوي تقسيم كند.

برش ساده نامتقارن :

برش ساده متقارن ، برش ساده اي است كه جسم توسط صفحه فرضي برش به دو نيم نامساوي تقسيم شود. در برش ساده نامتقارن، تصوير صفحه برش، با خط نقطه دو سر ضخيم كه به آن مسير برش مي گويند ، رسم مي شود. ضمناً جهت ديد را با پيكان مشخص مي كنند. در شكل تصوير مجسم جسمي همراه با دو صفحه برش A,B رسم شده است.

برش شكسته ساده :

اگر جسم يا ساختمان با دو يا چند صفحه موازي با يك صفحه تصوير برش داده شود. آن برش را برش شكسته ساده مي نامند. در شكل قسمتهاي خالي جسم در وضعيتي است كه نمي توان آن را با يك صفحه برش داد. جسم مزبور با دو صفحه P1, P2 برش داده شده است.
صفحه M، صفحه شكستگي است.

قسمتي از جسم كه مانع ديد است، كنار گذاشته شده است، و از ما بقي جسم با فرض اينكه صفحات شكستگي وجود ندارد و دو يا چند صفحه برش در يك راستا قرار دارند، برش شكسته تصوير از جلو رسم مي شود.

پرسپكتيو :

عبارت است از نشان دادن تصوير يك جسم بر روي يك صفحه به نام صفحه تصوير. پرسپكتيو تنها تصويري است كه چشم انسان آن را به عنوان واقعيت قبول مي كند در واقع پرسپكتيو فضاي سه بعدي را روي سطح دو بعدي ايجاد كرده و عمق اجسام را نشان مي دهد.

تصاوير موازي يا پارالاين (آگزنومتريك):

در اين نوع تصاوير خطوط جسم به گريز نمي روند بلكه با هم موازيند. اين نوع تصاوير ترسيمشان آسان بوده و براي نشان دادن جزئيات در سطوح افقي براي كارهاي گرافيكي بسيار مناسبند.تصاوير آگزنومتريك يا پارالاين را مي توان به شرح زير نام برد :
1) تصاوير ايزومتريك
2) تصاوير دي متريك
3) تصاوير تري متريك
4) تصاوير ابليك

تصاوير ايزومتريك : در اين نوع تصاوير محورهاي OX , OY هر كدام با خط افق زاويه 30 درجه مي سازند و ابعاد و اندازه ها به نسبت (1 / 1) رسم مي شود. نكته 1 :

در تصاوير ايزومتريك ابعاد و اندازه ها در حدود 18 درصد بزرگتر از اندازه واقعي به نظر مي رسند.

تصاوير ديمتريك :

در اين نوع تصاوير يك محور به اندازه 7 درجه و يك محور به اندازه 42 درجه با خط افق زاويه مي سازد. در اين حالت ابعاد و اندازه ها بر روي محور OZ و محوري كه زاويه 7 درجه مي سازد به نسبت (1 / 1) و بر روي محوري كه زاويه 42 درجه مي سازد به نسبت (3 / 2) يا (4 / 3) طول واقعي ترسيم مي شود.

تصاوير مجسم موازي مايل يا ابليك

تصاوير ابليك با توجه به تغيير طول يالهاي جانبي آن به سه نوع تقسيم مي شوند كه عبارتند از :
1) تصاوير كاوالير
2) تصاوير جنرال
3) تصاوير كابينت

تصاوير كاوالير:

در اين تصاوير فقط يك محور با زاويه 45 درجه رسم مي شود در اين پرسپكتيو تمامي طولها به نسبت (1 / 1) ترسيم مي گردد.

تصاوير جنرال :

اين تصاوير مانند پرسپكتيو كاوالير رسم مي گردد با اين تفاوت كه طولها بر روي محوري كه با زوايه 45 درجه رسم شده است به نسبت (3 / 2) تا (4 / 3) ترسيم مي شوند.

نكته 1:تصاوير ابليك را مي توان به شكل ديگري نيز تقسيم بندي كرد.

نما ابليك :

در اين نوع تصاوير با استفاده از نماي جسم پرسپكتيو ترميم مي شود.

پلان ابليك : در اين نوع تصاوير با استفاده از پلان جسم پرسپكتيو ترسيم مي شود.
نكته 2 :
پلان ابليك بيشتر با زواياي 30 و 60 درجه يا با زواياي 45 و 45 درجه ترسيم مي شوند.

نقشه كشي : آشنايي با تاريخ و تحول نقشه كشي - تعريف نقشه كشي :

در رشته هاي فني براي انتقال ايده ها از نوعي تصاوير ساده شده خاص به نام نقشه استفاده مي كنند كه نوعي زبان ترسيمي است. نقشه كشي تركيبي از ترسيمات تك تصويري سه بعدي و ترسيمات چند تصويري دو بعدي است. اهداف نقشه كشي :

1 – سرعت و سهولت انتقال ايده
2 - دقت در انتقال ايده
3- فراگير بودن انتقال انواع نقشه :

1 – نقشه هاي صنعتي
2 – نقشه هاي ساختماني

نقشه هاي صنعتي مثل نقشه هاي تراش فلزات – ذوب فلزات – مدلسازي – درودگري – مكانيك – ماشين افزار – مكانيك عمومي – مكانيك اتومبيل - صنايع ماشين آلات – دريايي – برق – الكترونيك ....
نقشه هاي ساختماني مثل نقشه هاي معماري – سازه - سيويل – شهرسازي – تأسيسات مكانيكي – تأسيسات برقي و الكترونيكي. - نقشه هاي معماري :

اين نقشه ها عموماً براي طراحي ابنيه ، اعم از منازل مسكوني، آپارتمانها، ساختمانهاي اداري، تجاري، بهداشتي ، درماني ، مراكز آموزشي ، علمي و تحقيقاتي ، مراكز فرهنگي ، تفريحي ، ورزشي ، پايانه هاي مسافري زميني و هوايي و ... بكار مي روند.

نقشه هاي سازه :

پس از تهيه و تصويب نقشه هاي معماري، محاسبات اسكلت ساختمان (سازه) توسط مهندسين سازه انجام مي گيرد. نقشه هاي پي سازيف ستونها، ديوارهاي باربر بتني ، ديوارهاي برشي ، تير ريزي سقفها و ... جزء نقشه هاي سازه هستند.

نقشه هاي سيويل : نقشه هاي سيويل :

نقشه هاي سيويل :

كاربرد اين نقشه ها در راه سازي ، پل سازي ، سد سازي، ساخت تونل، اسكله و باند فرودگاههاست .

نقشه هاي شهرسازي : اين نقشه ها معمولاً نحوه شكل گيري شهر، شبكه رفت و آمد پياده و سواره ، نحوه كاربري اراضي ، نحوه دفع آبهاي سطحي ، نحوه توزيع يا شبكه آب، برق، فاضلاب ، گاز و تلفن مرحله بندي اجراي قسمتهاي مختلف طرح شهرسازي را نشان مي دهند.

نقشه هاي تأسيسات مكانيكي : اين نقشه ها براي نشان دادن موارد زير كاربرد دارند:
الف – لوله كشي آب سرد و گرم بهداشتي و مشخصات لوله ها و نحوه اتصالات آن
ب – لوله كشي شوفاژ يا تهويه مطبوع
ج – شبكه فاضلاب و آب باران، مشخصات فني لوله ها و نحوه اتصالات آن
د – مسير و مشخصات كانالهاي تهويه يا كولر
ه‍ - شبكه لوله كشي موتور خانه و نحوه اتصال شبكه به ديگهاي آب گرم شوفاژ و بهداشتي

نقشه هاي تأسيسات برقي و الكتريكي : اين نقشه ها براي نشان دادن موارد زير بكار مي روند:الف – مسير و مشخصات سيم كشي برق، تلفن ، در بازكنهاي برقي ، آنتن ها‌، سيستم اعلام خطر آتش سوزي، اعلام خطر گاز، اعلام خطر در موارد سرقت (دزدگيرها)، محل نصب لامپها و وسايل الكتريكي
ب – سيم كشي موتور خانه ، تعيين مشخصات تابلوهاي برق و محل نصب آن.

بخش هاي مختلف نقشه معماري:

– پلان :

اگر يك ساختمان را با صفحه افقي فرضي برش داده و از بالا به قسمت زيرين كه بريده شده است نگاه كنيم آنچه ديده مي شود پلان نام دارد. اين برش فرضي بايد از ارتفاعي كه بيشترين مشخصات ساختمان را مشخص مي كند زده شود. نكته 1 :
در نقشه هاي اجرايي پلانها را معمولاً با مقياس ( ۱۰۰/۱ و50 / 1) تهيه مي كنند.

2 – نما :

نماي ساختمان نشان دهنده ي شكل ظاهري و خارجي يك ساختمان است. براي ترسيم نماي يك ساختمان بايد چنين فرض نمود كه در مقابل نماي آن ساختمان ايستاده ايم و شعاع ديدها برسطح نما عمود است.براي نشان دادن عمق در نما، علاوه بر استفاده از وزن خطوط (خط ضخيمتر به چشم نزديكتر و خط نازكتر در فاصله دورتر قرار دارد). مي توان از ايجاد و تغيير در رنگ نيز استفاده نمود. علاوه بر وزن خطوط، افزون سايه ها در نما به تجسم عمقها و برجستگي ها كمك زيادي مي كند. همچنين ترسيم عناصر محيط اطراف در نماي روبرو ميزان حساسيت طراح را نسبت به محيط اطراف منعكس مي كند و براي آنهايي كه به زبان گرافيكي و درك پلانهاي ارتوگرافيك (سدنما) آشنا نيستند تصاوير جالبتر و خواناتري بوجود مي آورد.

نكته 1 :
ترسيم نماي يك ساختمان معمولاً با مقياس (100 / 1) يا (۵۰ / 1) انجام مي شود.

نكته 2 :
در نماي اجراي بايد شماره تيپ بندي درها و پنجره ها – همچنين اندازه ارتفاع آنها و ارتفاع سقف و ساير ارتفاع هاي لازم مشخص گردد و در صورت لزوم توضيحاتي براي جنس و نما و نحوه اجراي آن آورده شود در صورتي كه در نماي معماري ( فاز 1) فقط بر جنبه هاي هنري و زيبايي آن تأكيد مي شود

برش قائم :

برش قائم ساختمان در حقيقت يك برش فرضي عمودي است. در اينجا نيز سعي مي شود محل برش و جهت ديد برش طوري انتخاب شود كه مشخصات بيشتري از ساختمان ديده و ترسيم گردد. معمولاً محل يكي از برشها را چنان انتخاب مي كنند كه پله ها حتماً در آن مشخص شود و اگر لازم باشد چندين برش از قسمتهاي مختلف پلان زده مي شود تا فضاهاي داخلي ساختمان و روابط آنها و تناسبات ارتفاع ها در ساختمان بهتر نمايش داده شود.

نكته 1:
در اندازه گيري برش فقط اندازه هاي ارتفاعي ساختمان را اندازه گذاري مي كنند كه مهمترين اندازه ها در برش، اندازه ارتفاع طبفات – قطر سقف – اندازه ارتفاع درها و پنجره ها – دست انداز پشت بام – عمق فنداسيون و ارتفاع پله مي باشد.

نكته 2 :
محل برش و جهت ديد آن در پلان بايد با خط و نقطه ضخيم مشخص گردد.

نكته 3 :
محل برش در پلان بايد به گونه اي انتخاب شود كه :
الف) جزئيات اجرايي بهتر نشان داده شود.
ب) بررسي قسمتهاي توپرو تو خالي ساختمان امكان پذير باشد.

تعريف فضا : مي توان گفت فضا، مقدار جايي است كه براي مقصود معيني در نظر گرفته مي شود. اين مقدار جا (فضا) ممكن است محسوس و ملموس و مادي يا غير ملموس و ذهني باشد. در معماري ، «فضا» معمولاً عبارت است از مقدار جايي كه براي مقصودي معين و يا عملكردي خاص در نظر گرفته و يا اشغال مي شود.انسان با ورود به فضايي كه ارتفاع آن تا زير سقف بسيار بلندتر از معمول است، احساس كوچكي و خضوع در مقابل عظمت فضا مي كند. لذا از همين تأثير در طراحي معابد، مساجد و ... استفاده مطلوب شده است و يا برعكس آن با ورود به فضايي با سطح وسيع كه ارتفاع آن تا زير سقف كوتاهتر از معمول است، احساس خفگي و ناراحتي به وارد شونده دست مي دهد، اما هيچ گونه قانون دقيقي كه تعيين كننده مطلوب ترين ابعاد و نسبت هاي فضا باشد، وجود ندارد. بلكه يك معمار با تجربه و هوشمند با تكيه بر آگاهي و شناختي كه از فرهنگ، روحيات و شرايط جامعه خويش دارد، مي تواند ابعاد مناسب و يا بهترين را انتخاب كند. چگونگي درك فضا:

الف : با در نظرگرفتن فواصل تا نقاط ثابت
ب : به وسيله نور و ساير عوامل
ج : ترتيب خطوط پرسپكتيو با و جود اين در هر كدام از اين مشاهدات ممكن است اشتباهاتي رخ بدهد، زيرا درك ما از فضا به سادگي به وسيله نور تغيير مي يابد. سيستمهاي خطي قابل تغييرند و نقاط ثابت هميشه در محل هايي كه تصور مي شود ، قرار نگرفته اند. نكته 1 :
مرز فضاي اختصاصي، به پوست بدنمان ختم نمي شود. اين مرز عبارت از محدوده فضايي كه در آن احساس راحتي و امنيت به دست مي آيد.نكته 2 :
انسان براي تشخيص مناسب فضا، به يك علامت مشخص يا مكان قابل درك، نيازمند است. مثلاً با وجود آنكه در اتاق هاي مدور يا مربع هيچگونه جهت يابي نيست، بااين حال تمايل ايستادن از مركز را خود بروز مي دهيم. اتاق مستطيل، داراي دو جهت است. راه ورود و يا خروج يا جهات حركتي اصلي بدين ترتيب به وجود آمده و بهتر است در راستاي يكي از اين دو جهت باشد. فضا به وسيله دو محور جهت دار توصيف مي شود. افزايش اين محورها سبب پيچيدگي مي گردد كه بايد از آن احتراز گردد، اتاق شش برهمانند اتاق مدور فاقد هر گونه جهت است. اين ، بدان معنا نيست كه هيچ وقت نبايد اتاق شش بر يا دايره اي شكل طرح داده شود، بلكه بايد با توجه به تأثير و هويت هر يك از اشكال هندسي، نوع و فرم مناسب با عملكرد و هدف انتخاب شود.

ابعاد و مقياس انساني فضا : فضا قابل تفكيك از زندگي انسان نيست چرا كه او براي ديدن اشياء، شنيدن صدا يا احساس جريان هوا و حتي به ياد آوردن و مرور خاطرات گذشته محتاج به فضا است. فضا، همه دنياي خصوصي او را تشكيل مي دهد، بدين ترتيب بايد داراي مقياسي انساني باشد.
مقياس به مقياس بين اندازه ها، حجم، سطح و ابعاد مرتبط با اندازه هاي پذيرفته و شناخته شده معمولي مربوط مي شود. چون اندازه ها با احتياجات و فعاليت هاي انساني رابطه مستقيم دارد. بنابراين ، استانداردها معمولاً آنهايي هستند كه از مقياس انساني (ارگونوميك) مشتق مي شوند. لذا يك طرح وقتي داراي مقياس انساني مي شود كه متناسب و هماهنگ با توانايي ارگانيك انساني و به عبارت ديگر متناسب با اندازه هاي انساني باشد.مثلاً ابعاد بازشو يك در اتاق معمولي به گونه اي باشد كه امكان عبور يك شخص بالغ و اشياي خانگي از آن را بدهد. اين اندازه ممكن است 210×90 سانتي متر طرح شود، در اين صورت اندازه اي است متناسب انسان و عملكرد مورد نظر و بدين جهت داراي مقياسي انساني است ولي اگر ابعاد آن به 140×60 سانتي متر تبديل شود با وجود اينكه تناسبات همان اندازه قبلي است ولي براي مقاصد طرح خيلي كوچك است و بدين سبب مقياس آن غيرانساني و كوچك مي شود.ابعاد بزرگ و ارتفاعات بيش از حد ، احساس نامطلوب و غير آشنايي را سبب مي شوند و ابعاد كوچكتر از حد نيز احساس ناراحتي و گريز را پديد مي آورند.

نكات مهم فضا :

1 – فضاي مطلوب بايد با هويت بوده و با علامتهاي فراموشي نشدني مشخص شود.
2 – داراي حد و مرز مشخص و قابل درك باشد
3 – با تجربيات جديد و متنوع بيننده را متعجب و كنجكاو كنند
4 - فضا مانند يك سخنراني در صورتي جالب خواهد بود كه غني و متنوع باشد.
5 – اندازه و مقياس آن غير از موارد نادر و ويژه، انساني و قابل درك باشد.
6 – پاسخگوي عملكرد و هدف مورد نظر باشد.

نكته 1 :
هنگام تغيير محل مناسب هر فضا و ارتباط مطلوب آن با ديگر فضاها، دو نكته ، مدنظر قرار مي گيرد :
الف – محل مناسب فضاهاي اصلي با توجه به نياز آنها به نور طبيعي ، چشم انداز، تهويه و ...
ب – ارتباط مناسب آن با فضاهاي ديگر با امكان دسترسي مناسب و عدم تداخل عملكردها.

نكته 2 :
هنگام طراحي، ابتدا ارتباط مناسب بين عملكردهاي عمده و پس از آن ارتباط عملكردهاي فرعي در نظر گرفته مي شوند. معمولاً اين عمل با يك دياگرام كه شكل بسيار ساده اي از فضاها و نحوه ارتباط آنها با يكديگر است ، انجام مي شود اين دياگرام را «مسير دسترسي» يا «فلوچارت» يا دياگرام عملكردي فضاها مي نامند.

توصيه هاي ضروري :
1 – مسير حركتهاي اصلي را كوتاه كنيد.
2 – از تداخل عملكرد فضاها جلوگيري كنيد.
3 – سعي كنيد عملكرد هر فضا تا حد امكان تأمين كننده 2 عملكرد مربوط يا نزديك به هم باشند.

در زير بعضي از عملكردهاي مرتبط (نزديك به هم ) براي راهنمايي آورده شده است:
1 – پذيرايي و غذاخوري
2 – نشيمن، زندگي و تماشاي تلويزيون
3 – پذيرايي ، نشيمن و مطالعه (كار)
4 – آشپزخانه و رختشوي خانه
5 – حمام و رختشوي خانه (ماشين لباسشويي)
6 - گاراژ و رخشتوي خانه
7 – گاراژ و كارگاه
8 – اتاق خواب والدين ، رختكن ، حمام
9 – اتاق خواب بزرگ، مطالعه و تحرير
10 – اتاق خواب، بخش خياطي و اطو

انواع مبلمان و تجهيزات: مبلمان هر ساختمان به دو گروه عمده تقسيم مي شود:
الف – مبلمان قابل حمل
ب – مبلمان يا تجهيزات مبلمان قابل حمل :

وسايلي هستند كه قابليت حمل و جابجايي در آنها وجود دارد و عموم مردم اين گونه وسايل را به نام مبلمان مي شناسند. مثل : مبل، ميز، صندلي ، تختخواب. مبلمان ثابت (تجهيزات):

معمولاً وسايلي هستند كه در يك قسمت از فضا نصب مي گردند و معمولاً امكان تغيير محل آنان نيست و يا بسيار مشكل است. اين نوع وسايل را غالباً تجهيزات ساختماني (بهداشتي) مي نامند.

كابينت يا قفسه هاي آشپزخانه ، لگن دستشويي، وان حمام ، زير دوشي ، توالت فرنگي، بيده، لگن ، توالت ايراني از جمله اين تجهيزات به شمار مي روند.

پذيرايي ، نشيمن و غذاخوري ، مبلمان و ابعاد آن :
با توجه به اينكه اين فضا، محل تجمع، تماشاي تلويزيون ، سرگرمي و ارتباط با ديگران است ، حتي الامكان مي بايد در محلي قرار بگيرد كه از هر نظر مناسب عملكرد آن باشد.

نكته 1 :
د رخانه هاي با وسعت كافي، فضاي نشيمن، از فضاي پذيرايي ميهمان مجزا ولي در مجاورت آن قرار مي گيرد تا دسترسي آنها با يكديگر به سهولت انجام پذيرد.

مبلمان، فضاي غذاخوري، ابعاد و اندازه ها :

در تصاوير a تا e ابعاد مورد نياز فضاي غذاخوري و فواصل لازم جهت رفت و آمد، براي گونه هاي متفاوت ميز غذاخوري و مبلمان، نشان داده شده است. آشپزخانه ، مبلمان و ابعاد :

امروزه قسمت قابل ملاحظه اي از اوقات افراد خانواده نيز به صورت صرف غذا، صبحانه و بعضاً گفتگو و تماشاي تلويزيون، در فضاي آشپزخانه هاي مدرن امروزي مي گذرد. اعمال عمده در آشپزخانه : به طور عمده در آشپزخانه چهار عمل انجام مي پذيرد:
1 – نگهداري و سردكردن مواد غذايي
2 – آماده سازي مواد غذايي براي پخت
3 – پخت غذا
4 – شستشوي مواد و ظروف نكته 1 :
اگر سه قسمت اصلي آشپزخانه :
1. يخچال
2. ظرفشويي
3. اجاق گاز كه به ترتيب محل نگهداري و سردكردن مواد غذايي، آماده سازي و شستشو و پخت غذا مي باشد، به يكديگر وصل شود، مثلثي به وجود مي آيد كه عمده كار آشپزخانه در آن انجام مي گيرد. اين مثلث، به مثلث كار مشهور است و اگر مجموع سه ضلع آن از 6/6 متر بيشتر باشد طرح آشپزخانه مناسب نيست.

فضاي خواب : با توجه به اين حقيقت كه حدود يك سوم از عمر آدمي در خواب مي گذرد و باعث رفع خستگي و نشاط روان براي فعاليت بعد از خواب مي باشد لذا طرح فضاي خواب، از اهميت زيادي برخوردار است.بنابراين مراعات چند نكته در آن ضروري است:
به جهت وسعت كم زيربنا در ساختمانهاي جديد ، پيشنهاد مي شود ، فضاي خواب به گونه اي طرح گردد تا در عين تأمين آرامش لازم فضاي خواب، عملكردهاي ديگري نظير مطالعه ، خياطي يا كارهاي دستي در آن امكان پذير باشد. ابعاد فضاي خواب :
بزرگي و كوچكي اين فضا به عملكردها و وسايل متفاوت مورد استفاده در آن بستگي دارد لذا بايد هنگام طراحي با توجه به نوع وسايل مورد نياز، قفسه هاي لازم، گردش كار مطلوب و فضاي تلف شده كمتر، طرح بهينه انتخاب شود. تختخواب و قفسه اتاق خواب :
استفاده از تشك خواب به جاي تختخواب در بعضي از منازل بدين جهت بوده است كه پس از جمع كردن تشك خواب از فضاي خواب به عنوان نشيمن استفاده گردد.امروزه تختخوابهايي وجود دارد كه مانند مبل براي نشستن قابل استفاده است

رولوه:

رولوه به معناي برداشت (تهيه نقشه هاي ) وضع موجود است. در حقيقت كارولوه برعكس كاري است كه به طور معمول براي ساخت يك بنا بكار مي رود. هنگام ساخت و ايجاد يك بنا، ابتدا نقشه هاي آن تهيه مي گردد و سپس بر اساس نقشه هاي اجرايي، ساختمان ساخته مي شود. حال اگر ساختمان موجود باشد ولي نقشه اي از آن در دست نباشد مي توان از روي ساختمان نقشه هاي آن را تهيه كرد كه به اين كار رولوه مي گويند. روشهاي مختلف رولوه :

– استفاده از ماهواره و عكسهاي هوايي
2 – استفاده از دوربين هاي نقشه برداري
3 – استفاده از روش مثلث بندي نكته 1 :
حسن روش مثلث بندي در سادگي و كم هزينه بودن آن است و از دقت لازم براي برداشت ساختمانهاي معمولي برخوردار است. نكته 2 :
در روش مثلث بندي از اين قضيه هندسي استفاده مي شود كه :
اگر سه ضلع از مثلثي با سه ضلع از مثلث ديگر متناسب باشد آن دو مثلث متشابهند.

مثلث بندي :

براي رولوه كردن اين فضا ( شكل فوق)،بدين ترتيب عمل مي شود كه ابتدا هر دو ديوار مجاور هم به شيوه مثلث بندي برداشت مي شود. برداشت طول و عرض فضاها يا طول ديواره هاي موجود، بسيار ساده است اما ترسيم نقشه يا پياده كردن دو ضلع مجاور به هم ، موقعي دقيق خواهد بود كه زاويه بين دو ضلع را بدانيم. تعيين مقدار زاويه، بدون دوربين نقشه برداري ممكن نيست، اما با روش مثلث بندي مي توان هر زاويه اي را عيناً برداشت و تكرار نمود بدون اينكه لازم باشد مقدار دقيق زاويه را بدانيم. براي روشن شدن مطلب، شكل فوق را دوباره بررسي مي كنيم، در اين شكل نقطه A در روي يك ديوار ، نقطه B در روي ديوار مجاور و نقطه c در محل برخورد دو ديوار، علامت زده شده است.
اگر نقطه A با خطي فرضي به نقطه B متصل شود، مثلث ABC تشكيل مي شود كه AB,AC,BC سه ضلع آن هستند.

مراحل برداشت وضع موجود ساختمان :

1 – ترسيم كروكي تقريبي از وضع موجود
2 – اندازه گيري و يادداشت ابعاد ساختمان
3 - ترسيم دقيق نقشه

ابزار و تجهيزات نقشه کشی ساختمان: به طور كلي براي انجام هر كاري به دو چيز نياز مي باشد :
اول ، آشنايي و مهارت در كار. دوم ، آشنايي بكارگيري وسايل مربوط به آن كار يا حرفه . در كار نقشه كشي نيز ضمن آشنا شدن با روش ترسيم، به ابزار و وسايل كار نياز است.

تخته رسم: صفحه اي است مستطيل شكل، به ابعاد 70×100 سانتي متر از انواع چوبهاي صنعتي كه كناره سمت چپ آن سر تا سر از يك تكه چوب ساخته شده است. در حال حاضر تخته رسمهايي كه براي استفاده دانش آموزان ساخته مي شود، در ابعاد تقريبي 70×50 سانتي متر و از چوب هاي صنعتي مانند نئوپان كه هردو سطح آن باروكش چوب پوشيده شده يا ، چوبهاي چند لايه كه اطراف آن رهواري از چوب سخت چسبانيده شده تا هم ضخامت چوب نئوپان يا چند لايي را بپوشاند و هم حركت خط كش تي روي آن به آساني انجام شود. معمولاً، دو پايه سراسري در جهت عرض آن چسبانيده شده است كه به تخته رسم شيبي مناسب مي دهد تا كار ترسيم بر روي آن، انجام گيرد.

ميز نقشه كشي: ميزي است با رويه كاملاً صاف، نرم و مسطح با پايه هاي فلزي (بندرت چوبي) به ابعاد 80×120 سانتي متر و يا 120×180 نكته 1 :
ارتفاع ميز، متغير و قابل تنظيم است و رويه آن نيز تحت هر زاويه و شيبي قابل تنظيم مي باشد.

چند نكته درباره محاظت و نگهداري از تخته رسم و ميز نقشه كشي 1 – هرگز چيزهاي سخت و نوك تيز را نبايد روي ميز و تخته رسم كشيد.2 – از بريدن هر نوع كاغذ، مقوا و نظاير آن تيغ يا كاتر، بر روي نيز نقشه كشي و يا تخته رسم خودداري كنيد.3 – از وارد آمدن هر نوع ضربه اي به لبه هاي ميز و تخته رسم جلوگيري كنيد.4 – براي محافظت بيشتر از آنها، بهتر است رويه آنها را با پلاستيك سفيد بپوشانيد و هر بار قبل از استفاده رويه آنها را با دستمال تميز و نمدار پاك كنيد.

خط كش تي :

وسيله اي است كه براي ترسيم خطوط افقي به كار برده مي شود.نكته 1 :معمولاً خط كش هاي تي در دو نمونه ساخته مي شوند :يكي خط كش با سر ثابت كه فقط براي رسم خطوط افقي قابل استفاده است. ديگر، خط كش با سر متحرك كه تحت هر زاويه اي قابل تنظيم است و مي توان به وسيله آن خطوط با زاويه دلخواه تنظيم نمود. نكاتي درباره محافظت از خط كشي تي : 1 – خط كش تي بايد داراي جلد مخصوص باشد تا پس از اتمام كار، در آن قرار داده شود. ۲ – در صورتي كه از تي استفاده نمي شود، بايد آن را روي ديوار به نحوي كه سر آن به سمت پايين باشد آويزان نمود تا از كج شدن احتمالي آن جلوگيري شود.3 – ازتي نبايد براي برش كاغذ يا مقوا و مثال آن استفاده كرد. چون امكان دارد وسايل برنده مثل كاتر و امثال آن به لبه خط كش تي صدمه برساند.

گونياها :

براي كشيدن خطوط قائم و كليه خطوطي كه داراي زاويه اي مشخص (ضريبي از عدد 15) باشند، از گونيا استفاده مي شود.گونيا بر دو نوع است :الف – گونياي ثابتب – گونياي متغير         نكته 1 :
دو نوع گونياي ثابت وجود دارد‌: يكي با زاويه هاي 45و45 درجه كه به گونياي 45 درجه معروف است و ديگري گونياي 60و30 درجه.                 نكته 2 :
گونياي متغير، يك گونياي 45 و يا 30 است كه در يكي از زواياي 45 يا 30 درجه آن لولا نصب شده و مي توان زواياي مختلف را با آن ترسيم نمود.

دستگاه ترسيم خطوط يادرافتينگ (Draughting machine) درافتينگ، وسيله اي است كه به جاي خط كش تي و گونيا به كار مي رود و به وسيله آن مي توان كليه خطوط را تحت هر زاويه اي براحتي و با دقت بالا رسم نمود. اين وسيله مكانيكي بر روي هر ميز كاري قابل نصب مي باشد.

برگرفته از وبلاگ:http://memari-modern.blogfa.com/

آموزش نقشه کشی ساختمان (قسمت اول) :

مطالب مشابه :

آموزش نقشه کشی ساختمان (قسمت اول) :

دانلود آموزش نقشه کشی ساختمانی بروش اتوکد

آموزش گام به گام ترسیم پلان ساختمان ( مبتدی ، حرفه ای )

نمونه سوال نقشه کشی

معرفی رشته نقشه کشی ساختمان

نمونه سوالات نقشه کشی ساختمان درجه 1

کتاب مبانی نقشه کشی معماری

نتايج آزمون هماهنگ كشوري نقشه كشي ساختمان

شرح مختصر در مورد رشته های نقشه کشی ساختمان و طراحی لباس زنانه هنرستان حکمت

معرفی رشته نقشه کشی ساختمان و رشته معماری داخلی: