معادلات دیفرانسیل

معادله دیفرانسیل معادله‌ای است بیانگر یک تابعی از یک یا چندین متغیر وابسته و مشتقهای مرتبه های مختلف آن متغیرها. بسیاری از قوانین عمومی طبیعت (در فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی و ستاره‌شناسی) طبیعی‌ترین بیان ریاضی خود را در زبان معادلات دیفرانسیل می‌یابند. کاربردهای معادلات دیفرانسیل همچنین در ریاضیات، بویژه در هندسه و نیز در مهندسی و اقتصاد و بسیاری از زمینه‌های دیگر علوم فراوان‌اند.

معادلات دیفرانسیل در بسیاری پدیده های علوم رخ می دهند. هر زمان که یک رابطه بین چند متغیر با مقادیر مختلف در حالت ها یا زمان های مختلف وجود دارد و نرخ تغییرات متغیرها در زمان های مختلف یا حالات مختلف شناخته شده است میتوان آن پدیده را با معادلات دیفرانسیل بیان کرد.

به عنوان مثال در مکانیک، حرکت جسم بوسیله سرعت و مکان آن در زمان های مختلف توصیف می شود و معادلات نیوتن به ما رابطه بین مکان و سرعت و شتاب و نیروهای گوناگون وارده بر جسم را میدهد. در چنین شرایطی می توانیم حرکت جسم را در قالب یک معادله دیفرانسیل که در آن مکان ناشناخته جسم تابعی از زمان است بیان کنیم.

شاخه بندی

متدهای حل معادلات دیفرانسیل بسیار مرتبط با نوع معادله هستند. معادلات دیفرانسیل را به طور کلی به دو دسته می توان تقسیم کرد.

معادلات دیفرانسیل عادی: در این نوع معادلات تابع جواب دارای تنها یک متغیر مستقل است.

معادلات دیفرانسیل جزیی: در این نوع معادلات تابع جواب دارای چندین متغیر مستقل می باشد.

هر دو نوع این معادلات را می توان از دیدگاه خطی یا غیر خطی بودن تابع جواب هم دسته بندی کرد.

معادلات دیفرانسیل مشهور

  • قانون دوم نیوتن در مکانیک
  • معادلات همیلتون در مکانیک کلاسیک
  • معادلات ماکسولدر الکترو مغناطیس
معادلات پواسن مسئله منحنی کوتاه‌ترین زمان. فرمول انیشتین. قانون گرانش نیوتن. معادله موج برای تار مرتعش. نوسانگر همساز در مکانیک کوانتومی. نظریه پتانسیل. معادله موج برای غشای مرتعش. معادلات شکار و شکارچی. مکانیک غیر خطی. مسئلهٔ مکانیکی آبل.

نوع(عادی یا جزئی)

  • معادله شامل متغیر مستقل x ، تابع (y = f(x و مشتقات f را یک معادله دیفرانسیل عادی می‌نامیم.

  • معادله ای متشکل از یک تابع مجهول با بیش از یک متغیر مستقل همراه با مشتقات جزئی آن معادله دیفرانسیل جزئی می نامیم.

مرتبه

که عباترت است از مرتبه مشتقی که بالاترین مرتبه را در معادله دارد.

درجه

نمای بالاترین توان مشتقی که بالاترین مرتبه را در معادله دارد، پس از حذف مخرج کسرها و رادیکالهای مربوط به متغیر وابسته و مشتقاتش. معمولا یک معادله دیفرانسیل مرتبه n جوابی شامل n ثابت دلخواه دارد، این جواب را جواب عمومی می‌نامند. 

 ساختار

معادلات دیفرانسیل ساختارهای متفاوتی هستند و هر ساختار ویژگیهای متفاوتی دارد:


  • معادلات مرتبه اول از درجه اول
    • با متغیرهای جدایی پذیر
    • همگن
    • خطی (برنولی)
    • با دیفرانسیلهای کامل
  • معادلات مرتبه دوم
  • معادلات خطی با ضرایب ثابت: الف) همگن ب) ناهمگن.
  • تکنیکهای تقریب زدن: الف) سریهای توانی ب) روشهای عددی. 

 صورمختلف معادلات دیفرانسیل

معادله دیفرانسیل مرتبه اول از درجه اول را همواره می‌توان به صورت زیر در آورد که در آن M و N معرف توابعی از x و y هستند.


Mdx + Ndy = 0


در معادله فوق هرگاه M فقط تابعی از x و N فقط تابعی از y باشد. به صورت معادله جدایی پذیر مرتبه اول است. در این صورت با انتگرال گیری از هر جمله جواب بدست می‌آید. یعنی:


M(x) dx+ ∫N(y) dy = C∫


 

معادله دیفرانسیل همگن

گاه معادله دیفرانسیلی را که متغیرهایش جدایی پذیر نیستند با تعویض متغیر می‌توان به معادله‌ای تبدیل کرد که متغیرهایش جدایی پذیر باشند، چنین معادله‌ای را همگن می‌نامند. معادله دیفرانسیل خطی مرتبه اول را همیشه می‌توان به صورت متعارف زیر در آورد که در آن P و Q توابعی از x هستند.


dy/dx + py = Q


معادله را که بتوان آن را به صورت:

M (x,y) dx + N(x,y) dy = 0


نوشت و دارای ویژگی زیر باشد کامل نامیده می‌شود. زیرا طرف چپ آن یک دیفرانسیل کامل است.


M/∂y = ∂N/∂x∂


 

معادلات دیفرانسیل مرتبه دوم

یک معادله دیفرانسیل مرتبه دوم در حالت کلی به صورت زیر است:


F (x,y,dy/dx,d2y/dx2) = 0


این گونه معادلات را معمولا با یک متغیر مناسب مثل dy/dx = p به معادلات دیفرانسیل نوع اول تبدیل کرد و با جاگذاری در معادله مربوط به روش معادلات دیفرانسیل مرتبه اول حل کرد.

معادلات دیفرانسیل خطی

معادله دیفرانسیل

a9dd2e900632fb9f6c62acbb32540ddd.png



را که در آن توابع e40e2c6d5a504835a6d91f0a3acfb6b8.png ، 9ee4c3c912096d7a758b8eafa7bc0679.png ، ... ، 114e97d4806b09704121fbde7437211b.png و 4b823665c3b0b662ae55727a21206b18.png بر بازه I پیوسته بوده و (an(x هرگز صفر نباشد یک معادله دیفرانسیل خطی مرتبه n ام می‌نامیم. که البته اگر در تعریف فوق (F(x مساوی صفر باشد، معادله دیفرانسیل D برای مشتق توابع معرفی می‌شود، سپس با نوشتن معادله کمکی p(r) = 0 و پیدا کردن صفرهای معادله (p(r جواب معادله همگن را پیدا می‌کنیم. در صورت ناهمگن بودن علاوه بر عملیات فوق ، جوابهای معادله ناهمگن را با شیوه های خاصی را پیدا کرده به جواب بالا اضافه می‌کنیم.

حل معادلات دیفرانسیلی خطی مرتبه n ام به توسط سریهایتوانی

معادله دیفرانسیل

a9dd2e900632fb9f6c62acbb32540ddd.png


را در نظر می‌گیریم که در آن x0 نقطه منفرد معادلات در این صورت با تغییر متغیر زیر به حل معادله می‌پردازیم:


b0e3dda3603d224077b6f6859ad6e69a.png ، 611ab3360c9ba89b7304fc77956248fd.png و ...


همین طور با جاگذاری سری مربوط به (F(x و تجریه مناسب و مساوی قرار دادن دو طرف عبارت به حل معادله می‌پردازیم.

کاربردها

کاربردهای معادلات دیفرانسیل توصیف کننده حرکت سیارات ، که از قانون دوم نیوتن بدست می‌آیند، هم شامل شتاب و هم شامل سرعت می‌شوند.


  • در مورد حرکت موشکها در نزدیکی سطح زمین و در فضا ، معادلات دیفرانسیل پیچیده ترند.
  • مسائل فیزیکی زیادی بعد از فرمول بندی آنها به زبان ریاضی به معادلات دیفرانسیل منجر می‌شوند.
  • در رشته سینتیک شیمیایی ، معادلات دیفرانسیل نقش منحصر به فردی به عهده دارند.
  • همینطور در مواردی چون سود مرکب ، واپاشی رادیواکتیو – قانون سرمایش نیوتن و رشد جمعیت کاربرد فراوانی دارد.

برگرفته از وکی پدیا و وبلاگ رشد


مطالب مشابه :


معادلات دیفرانسیل

مهندسی شیمی - معادلات دیفرانسیل - وبلاگ رسمی دانشجویان مهندسی شیمی ورودی 88 دانشگاه مازندران




معادلات دیفرانسیل

معادله دیفرانسیل یک معادلهای ریاضی است و بیانگر یک تابع مجهول از یک یا چند متغیر مستقل و




دانلود کتاب معادلات دیفرانسیل از دکتر مسعود نیکوکار

standard&boushehr&civil - دانلود کتاب معادلات دیفرانسیل از دکتر مسعود نیکوکار - علمي - فرهنگي - سياسي




معادلات دیفرانسیل

رياضيات - معادلات دیفرانسیل - علوم رياضي مدیر سایت جلیل مصری پور ساکن اصفهان تحصیلات




معادلات دیفرانسیل

فرم کلی این نوع معادلات به صورت زیر می باشد: در رابطه ی بالا a و b اعداد ثابت متعلق به مجموعه




دانلود حل المسائل معادلات دیفرانسیل مسعود نیکوکار

حل المسائل معادلات دیفرانسیل مسعود نیکوکار. شما میتوانید برای اولین بار و تنها از این سایت




معادلات دیفرانسیل

پگاه ریاضی - معادلات دیفرانسیل - لذت ریاضی را با مهران تجربه کنید




جزوه های معادلات دیفرانسیل

مهندسی مکانیک - جزوه های معادلات دیفرانسیل - جزوات و کتاب مهندسی مکانیک - مهندسی مکانیک




معادلات دیفرانسیل

دانلود رایگان کتاب های الکترونیک - معادلات دیفرانسیل - دسترسی به آخرین کتابهای چاپ شده




برچسب :