آزمایشگاه
به نام ايزد منان
موضوع كنفرانس : آزمايشگاه بالينی
اعضای گروه : مریم بختیاری ، آرزو رفیعیان ، طیبه زارع ، مریم زارع ، محبوبه مهدیان
ü مقدمه و معرفی
آزمایشگاه بیمارستان يكی از تسهیلات تشخیصی دربیمارستان است که در آن امکان آزمایش بر روی انواع نمونه های مختلف بدن انسان برای تشخیص ودرمان بیماری ها وآلودگی ها ، کنترل وتائید درمان ویا پیشگیری ازآن ها وجود دارد، ( آصف زاده ) ازهمین رو آزمایش به عنوان چشم پزشک تلقی میشود.
بر اساس وسعت وامکانات آزمایشگاه وهمچنین بر حسب اینکه یک بیمارستان به طور اختصاصی برای بیماری یا بیماریهای خاصی تشکیل شده است یا اینکه یک بیمارستان عمومی ، تحقیقاتی یا آموزشی است، نوع کارمندان وتخصص ها ی مختلف ونیز نوع وسایل مورد نیاز فرق می کند.
درصورتی که یک بیمارستان وابسته به مراکز آموزشی ودانشگاهی باشد بایدامکانات لازم را برای آموزش دانشجویان پزشكی یا علوم آزمایشگاهی دربخش آزمایشگاه فراهم کند. به طور کلی یک آزمایشگاه باید قادر باشد که به بیماران بستری یا سرپایی سرویس بدهد.
ü تاریخچه
در سال 1680میلادی رابرت بویل برای نخستین بار دریافت که با توجه به داشتن ترکیبات, رنگ وبوی بعضی از مایعات بدن مثل ادرار, عروق, خون و یا مدفوع می توان به نوع بیماری پی برد. ( مصدق راد )
ü اهمیت واحد از دیدگاه مدیریت
1- آزمایشگاه بيمارستان یکی از پر هزینه ترین واحدهاست . علاوه بر اين بيش از 70-80 درصد كاركنان آزمايشگاه را افراد تحصيل كرده و تخصصی تشكيل می دهد و كيفيت كار آزمايشگاه بستگی به اثربخشی كاركنان آن دارد. ( مصدق راد )
2- کیفیت خدمات پزشکی یا جراحی به طور مستقیم با اثربخشی وکارایی خدمات آزمایشگاهی مرتبط است.
3- خدمات آزمایشگاهی می تواند یک داروی مقرون به صرفه ومولد درآمد برای بیمارستان باشد.اگر خدمات آزمايشگاهی بيمارستان كارامد باشد با اجرای اين خدمات برای بيماران سرپايی از شمار بيمارانی كه فقط به خاطر بستری های آزمايشگاهی در بيمارستان بستری می شوند كاسته می شود و با اين ترتيب فشار بر تخت های بيمارستان هم كاهش می يابد همچنين خدمات كارآمد آزمايشگاهی به كاهش متوسط مدت اقامت بيماران بستری شده در بيمارستان نيز كمك ميكند.( عبادي فرد آذر )
ü وظایف آزمایشگاه ( مصدق راد ، صدقيانی ، عبادی فردآذر )
1- کمک به پزشکان در تشخیص بیماری ، تشخیص درمان ، پیگیری درمان و پیشگیری از بیماری با انجام آزمایشهای طبی روتین وتخصصی برای بیماران اورژانس ، بستری یا سرپایی وارائه نتایج آن به پزشکان و سایر افراد ذیصلاح
2- همکاری در اجرای برنامه های آموزشی برای رزیدنت های پاتولوژی ، انترن ها ودانشجویان علوم آزمایشگاهی در بیمارستان های آموزشی
3 - پژوهش های علمی در زمینه خدمات آزمایشگاهی در بیمارستان های آموزشی
4 - تهیه ذخیره گزارش های سریع و معتبر که می تواند به عنوان مرجعی برای آیندگان باشد .
5 - تهیه، جمع آوری ، نگهداری و توزیع خون و سایر فراوردهای آن
6 - انتخاب افراد حائز شرایط جهت اهدای خون
9 - برسی سرم ها وسایر محلول های داخل وریدی از نظر استریل بودن
10- بررسی مواد غذایی ،شیر،ظروف ، کارد وچنگال مورد استفاده در بیمارستان از نظر آلودگی احتمالی به عوامل عفونت زا
11- نگهداری از حیوانات برای استفاده در امر پژوهش (آزمایشگاه های تحقیقاتی )
ü محل استقرار آزمایشگاه
1- عدم تاسیس آزمایشگاه در مناطق مسکونی به دليل كنترل عفونت ( آزمايشگاه مرجع سلامت )
2- عدم تاسیس آزمایشگاه در جوار اماکن پرسرو صدا ( آزمايشگاه مرجع سلامت )
3- آزمايشگاه بيمارستان بهتر است كه در طبقه همكف طراحي شود تا به راحتي در دسترس بخشهاي بستری و سرپايی قرار داشته باشد ( مصدق راد ) به منظور دسترسی آزمایشگاه برای افراد بیمارو ناتوان ترجيحاً در طبقه همكف باشد. ( آزمايشگاه مرجع سلامت )
4- عدم وجود فاصله زیاد بین بخش های بیمارستان و آزمایشگاه های عصر و شب ( آزمايشگاه مرجع سلامت )
5- دسترسی آسان به آزمایشگاه های اورژانس و درمانگاه (آزمايشگاه مرجع سلامت)
6- آزمايشگاه بايد دارای ورودی های جداگانه برای بيماران بستری و سرپايی باشد. از آنجايی كه نياز به حضور مستقيم بيماران نمي باشد نمونه های بيماران را می توان در اتاقهای نمونه گيری بخشهای بستری و سرپايی دريافت نمود و برای آزمايشگاه فرستاد.( مصدق راد)
نكته مهم: آزمایشگاه دارای عملکرد مشترک بستری و سرپایی است اما هیچگاه بیماران بستری به آزمایشگاه مراجعه نمی کنند بلکه اکثر نمونه گیری ها برای بیماران بستری در داخل بخش های بستری انجام می گیرد و سپس نمونه های اخذ شده به آزمایشگاه ارسال می شود .
ü فضاهای آزمایشگاه
الف - فضاهای اصلی ( عملیاتی یا فنی) : محل انجام آزمایشات به عنوان فضای اصلی تلقی می شود. بیش از 350 نوع آزمون برای خون، مدفوع، بزاق، بافت ها، هورمون ها، آنزیم ها و سایر پروتئین های اختصاصی وجود دارد. بر اساس نیاز در بیمارستان های عمومی و آموزشی آزمایشات و اعمالی انجام می گیرد که عموما به گروه های زیر تقسیم می شوند:
• هماتولوژی (خون شناسی ) : این قسمت مربوط به شمارش سلولهای خونی است هچنین گازهای موجود در خون مانند اکسیژن و گاز کربنیک اندازه گیری و غلظت و حجم سلولهای خونی و انواع آنها مشخص می شود. بانک خون برای انتقال خون در این بخش جای می گیرد. (مصدق راد )
• بیوشیمی : اندازه گیری کربوهیدرات ها، لیپیدها، پروتئین ها و الکترولیت ها در مایعات بدن و همچنین بررسی متابولیسم این مواد ، آزمایش های هورمونی و آنزیم های مختلف و به طور کلی مطالعه مواد شیمیایی و تغییرات آن در بدن در این بخش انجام می گیرد. ( آزمایشگاه پزشکی و بهداشتی )
• میکروبیولوژی : ( انگل شناسی ، باکتری شناسی ،ویروس شناسی، قارچ شناسی )
• سرم شناسی (سرولوژی ) : این قسمت مربوط به بررسیهای میکروسکوپی و شیمیایی سرم خون است .در این قسمت آزمایشات حصبه تب مالت و گلودرد استرپتوکوکی انجام می شود.
• بافت شناسی یا هیستولوژی : این قسمت شامل آزمایش میکروسکوپی الگوی سلولی نمونه های گرفته شده از بیمار به صورت مقاطع بسیار نازک و مشاهده آن زیر میکروسکوپ است. (مصدق راد )
• پاتولوژی ( آسیب شناسی ) : این قسمت شامل بررسی های کلیه نمونه های برداشت شده از بیمار است . (مصدق راد ) اتوپسی و بیوپسی
• اورولوژی : آزمایش های ادرار و مدفوع
آزمایشگاه بعضی بیمارستان ها با توجه به خصوصیات و مشخصات ناحیه و منطقه تحت پوشش ممکن است اداره آزمایشگاه فیزیولوژی و بانک خون و بانک نگهداری اندام های طبیعی جهت پیوند و پروتز اعضای بدن را نیز بر عهده داشته باشد. ( صدقیانی )
ب - فضاهای فرعی و مدیریتی (مصدق راد، صدقیانی ، فرد آذر )
v اتاق پذیرش و انتظار
برای بیماران سرپایی چون برای افراد بستری فقط نمونه ها به آزمایشگاه فرستاده می شود بنابراین یک اتاق انتظار باید برای بیماران اورژانسی در مجاورت پذیرش آزمایشگاه در نظر گرفته شود.
v اتاق نمونه گیری (برای بیماران سر پایی )
v اتاق ریکاوری جهت اهدا کنندگان که در بعضی بیمارستانها با اتاق خونگیری مشترک است.
v اتاق سرپرست آزمایشگاه (دفتر کارپاتولوژیست)
سرپرست آزمایشگاه می تواند یک میکروبیولوژیست یا پاتولوژیست باتجربه باشد. اتاق سرپرست باید در جایی طراحی شود که نظارت کافی بر کلیه واحدهای عملیاتی داشته باشد.
v اتاق استراحت کارکنان
از این اتاق می توان به عنوان رختکن کارکنان و استراحت آنها استفاده نمود. تسهیلات بهداشتی برای کارکنان باید درنظر گرفته شود.
v اتاق ملزومات و شستشوی وسایل آزمایشگاهی
این اتاق باید در نزدیکی اتاق های میکروبیولوژی و بیوشیمی طراحی شود. کابینت ها وقفسه هایی برای نگهداری وسایل و ملزومات و یک دستگاه اتوکلاو کوچک برای استریل ملزومات باید در این اتاق وجود داشته باشد.
v دستشویی برای نمونه های ادرار و مدفوع
v مورگ یا محل نگهداری اجساد
مورگ برای نگهداری اجسادی که قرار است تشریح شوند و یا انتظار خاکسپاری بسر می برند. این محل می تواند با اتاق تشریح و یا سردخانه عمومی مشترک باشد. ( صدقیانی )
v اتاق تشریح
باید فضای کافی جهت استقرار میز تشریح و حوضچه های مخصوص نگهداری اجساد را دارا باشد. چنانچه قرار است تشریح اجساد در مکان دیگری غیر آزمایشگاه بیمارستان انجام شود به وجود این اتاق نیازی نخواهد بود. ( صدقیانی )
v اتاق ذخیره سازی خونی
این قسمت به طور معمول جزء بخش هماتولوژی به حساب می آید اما به عنوان یک بخش مستقل نیز می تواند فعالیت داشته باشد. از این اتاق برای نگهداری و جمع آوری خون استفاده می شود. این تسهیلات را می توان در کنار بخش جراحی نیز احداث نمود. ( صدقیانی )
ü مساحت آزمایشگاه (مصدق راد )
مساحت آزمایشگاه در حدی باشد که بر کیفیت کار در ازمایشگاه و ایمنی کارکنان اثر سو نداشته باشد و با گذشت زمان و افزایش حجم و دامنه کار فعالیت ها دچار اختلال نگردد.
- بیمارستان های 100 تختخوابی و پایین تر 1.8 الی 2.4 متر مربع به ازای هر تخت
- برای بیمارستان های با تخت بیشتر 1.5 الی 2 متر مربع به ازای هر تخت زیر بنا برای احداث آزمایشگاه در نظر گرفته می شود .
ü وسایل و تجهیزات ( کنترل کیفی در آزمایشگاه های تشخیص طبی )
در انتخاب تجهیزات باید توجه اصلی را به بار کاری آزمایشگاه مبذول داشت گاهی مواقع مدیر بیمارستان اقدام به خرید تکنولوژی پیشرفته ای می کند که حداکثر برای10 تست آزمایشگاهی در هفته مورد نیاز است ؛ با توجه به قیمت گران و تقاضای کم خرید چنین دستگاهی مقرون به صرفه نیست .تجهیزاتی که در آزمایشگاه بیمارستتان عمومی دیده می شوند عبارتند از :
سمپلر : برای انتقال حجم های بسیار کوچک
پیپت : برای انتقال مایعات با دقت اندازه گیری بالا
دیسپنسر : وسیله ای برای اندازه گیری
بن ماری : وسیله ای است که ایجاد یک حرارت یکنواخت در محیط آبی می کند و دارای دو نوع بن ماری جوش و بن ماری انکوباتور می باشد.
فوتومتر: اندازه گیری کمی سدیم،پتاسیم ولیتیم در مایعات بدن
اسپکتروفتومتر: اندازه گیری ترکیبات شیمیایی
هود : برای زدودن دود، بخارهای پراکنده شده و بوهای ناخوشایند
و تجهیزاتی مثل ترازو, انواع وسایل شیشه ای، استوانه مدرج، ساتریفوژ, یخچال, اتوکلاو، سل کانتر، دستگاه آب مقطر گیری, وسایل کامل نمونه برداری، دستگاه میکروهماتوکریت، سدیمانتاسیون و...
ü مقدار کار آزمایشگاه( مصدق راد )
- بیش از 350 نوع آزمایش مختلف وجود دارد.
- تعداد آزمایش هایی که در آزمایشگاه ییک بیمارستان انجام می شود به نوع تخصص بیمارستان ، تعداد بیماران بستری ، مدت اقامت بیماران بستری و تعداد بیماران سرپایی مراجعه کننده بستگی دارد.
- معمولا بیشترین متقاضیان برای خدمات آزمایشگاهی از بخش داخلی هستند.
- یک بیمار بستری به طور متوسط حدود 8-20 تست آزمایشگاهی درطول مدت بستری انجام می دهد .
ü کارکنان آزمایشگاه ( آزمایشگاه مرجع سلامت )
تعداد کارکنان باید متناسب با حجم کار و دامنه فعالیت در آزمایشگاه باشند.
· مسئول فنی : متخصص پاتولوژی ( تشریحی، بالینی ) دکترای علوم آزمایشگاهی یا متخصص علوم آزمایشگاهی.
· سوپروایزر آزمایشگاه : کارشناس علوم آزمایشگاهی با حد اقل دوسال سابقه کار ویا کاردان علوم آزمایشگاهی باحداقل سه سال سابقه کاردر بخش های مختلف آزمایشگاه
· کارکنان فنی مسئول انجام آزمایش ها : حداقل کاردان علوم آزمایشگاهی
· مسئول هر بخش : حداقل کاردان علوم آزمایشگاهی با حد اقل دوسال سابقه کاریا کارشناس علوم آزمایشگاهی باحد اقل یک سال سابقه کاردر بخش مربوطه ویا کارشناس ارشد ودکترای تخصصی دررشته مربوطه
· کارکنان نمونه گیر: حد اقل فوق دیپلم علوم آزمایشگاهی رشته های مرتبط مثل بهیاری, پرستاری، مامایی وتکنسین اتاق عمل که صلاحیت کاری وی به تایید مسئول فنی رسیده باشد
· کارکنان پذیرش: حداقل دیپلم با آشنایی کامل بانرم افزار پذیرش وجوابدهی آزمایشگاه وصلاحیت کاری وی به تایید مسئول فنی رسیده باشد.
· کارکنان شستشو, سترون سازی و نظافت محیط آزمایشگاه : حداقل مدرک تحصیلی دوره ابتدائی وآشنایی کامل با نحوه شستشو و استریلیزاسیون در آزمایشگاه, نظافت سطوح کار و نظافت محیط آزمایشگاه , که صلاحیت کاری وی به تایید مسئول فنی رسیده باشد.
ü مسئولیت های سازمانی( صدقیانی )
پاتولوژیست : ازنظر مسئولیت حرفه ای زیر نظر ریاست
از نظر مسئولیت اجرایی زیر نظر مدیر اجرایی بیمارستان
تکنولوژیست : انجام آزمایشات تخصصی و پیچیده ومیتواند به عنوان ناظر فنی ، مسئول آموزش و یا سرپرست بخش در آزمایشگاه باشد.
تکنسین : انجام آزمایشات روتین
ü استانداردها( مصدق راد )
1- روشنایی آزمایشگاه باید به حد کافی باشد. استفاده از نور طبیعی برای آزمایشگاه مطلوب می باشد.
2- میزهای کار باید موازی با پنجره ها نصب شوند تا زاویه نور مناسب باشد.
3- در صورت استفاده از نور مصنوعی لامپ های فلورسنت به دلیل نور یکنواخت وحداقل گرما توصیه می شود.
4- تهویه فضاهای عملیاتی باید جدا از سایر فضاها باشد، به خاطر عدم انتقال هوای آلوده آزمایشگاه به خارج باید ازهود آزمایشگاه و یا تهویه با فیلتر استفاده شود.
5- کف آزمایشگاه نسبت به اسیدها، بازها حلال های قوی مقاوم باشد و همچنین تمیز کردن آن آسان باشد.
6- میز کار آزمایشگاه به طور مطلوب باید 2متر طول، 60 سانتی مترعرض و 75سانتی متر ارتفاع داشته باشد.
7- در قسمت های هماتولوژی و میکروبیولوژی سینک های جداگانه با تسهیلات آب سرد و گرم در داخل میز باید تعبیه شود.
8- صندلی های آزمایشگاه راحت و مناسب باشد. در بعضی از قسمت ها نیاز به استفاده از صندلی های با پشتی و در بعضی قسمتها نیاز به صندلی های بدون پشتی می باشد.مناسب بودن ارتفاع میز و صندلی از اصول مهم ارگونومی می باشد.
9- وجود داروهای اورژانسی و تجهیزات اضطراری در این بخش الزامی است.
ü کمیته های آزمایشگاه
کمیته خون:
در هر بیمارستان کمیته ای باید به منظور استفاده بهینه از خون و فرآورده های خونی تشکیل شود. نقش این کمیته جمع آوری و پایش داده های مربوط به استفاده بهینه از خون و فرآورده های خونی در بیمارستان، ارزیابی ضرورت همه انتقال های خون صورت گرفته در بیمارستان و حصول اطمینان از صحت و مناسبت کلیه سیاست ها و دستورالعملهای مرتبط با ذخیره ، مدیریت و استفاده از خون و فرآورده های آن در بیمارستان است. ( مصدق راد )
کمیته آسیب شناسی و نسوج (مصدق راد )
وجود این کمیته برای بررسی علل مرگ و میرهای بیمارستانی به ویژه موارد مشکوک و همچنین نظارت بر ثبت و گزارش اجباری بیماری های سرطانی و ... الزامی است.
اعضای این کمیته عبارتند از:
1- مدیر اجرایی ( رئیس کمیته )
2- سرپرست بخش آسیب شناسی ( دبیر کمیته )
3- سرپرست بخش آزمایشگاه بالینی
4- یک نفر متخصص آسیب شناسی به انتخاب رئیس کادر پزشکی
5- یک نفر متخصص جراحی عمومی به انتخاب رئیس کادر پزشکی
6- یک نفر متخصص داخلی به انتخاب رئیس کادر پزشکی
7- یک نفر کارشناس از بخش آسیب شناسی
8- سایر پزشکان در صورت لزوم، این افراد دارای حق رأی نیستند.
وظایف این کمیته عبارتند از:
1- آزمایش بافتی کلیه نمونه هایی که به عنوان "تشخیص، درمان و تجسس"از بدن انسان زنده در بیمارستان نمونه برداری شده است.
2- ارسال گزارش موارد بیماری سرطان و کلیه بیماری ها به مراکزی که طبق قانون از طرف وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشکی تعیین شده است.
3- آزمایش بافتی نمونه هایی که به صورت نکروپسی و یا اتوپسی از بدن افراد متوفی در بیمارستان نمونه برداری شده است.
4- بررسی نتایج نهایی اعمال جراحی و سایر بیماریهایی که با نمونه برداری بافتی به تشخیص قطعی منتهی می شوند و مقایسه با تشخیص های اولیه قبل از نمونه برداری
5- هدایت فعالیت های درمانی به ویِژه اعمال جراحی از نظر انطباق با اندیکاسیون صحیح و کافی بودن اندازه برداشت نسوج در زمان اعمال جراحی
6- بررسی علل اصلی منتهی به مرگ و میر به ویِژه در مواردی که علت مرگ روشن نیست و یا نیاز به دلایل قانونی دارد.
7- همکاری با پزشکی قانونی
8 - تشکیل کنفرانس های آموزشی مرتبط با بیماری های سرطان و ...
جلسات کمیته حداقل باید هرماه یکبار تشکیل شود. اعضای کمیته برای مدت یک سال تعیین می شوند.
ü مدیریت خطرات احتمالی
1- نیروی انسانی :
مهم ترین منبع ایجاد خطر در آزمایشگاه ٰ کارکنان آزمایشگاه است . ویژگی های جسمانی افراد نظیر حواس شنوایی، بینایی، بویایی و... می تواند در بروز حوادث و یا جلوگیری از آنها ذخالت داشته باشند؛ تغییرات فیزیولوژیک مثل بی خوابی، خستگی ،بیماری و ... نیز می توانند در بروز حوادث نقش داشته باشند ؛ بنابراین به همه کارکنان و دانشجویان در نخستین روزهای کار، آموزش کافی داده شود.
2- منابع ساختمانی :
طراحی آزمایشگاه باید به گونه ای باشد که امکان کنترل را فراهم ساخته واز خطر آلوده شدن کارکنان جلوگیری کند. این نکات باید برای ایمنی ساختمان آزمایشگاه رعایت شود :
1- فضای کافی برای انجام تعداد آزمایشگاه های مورد نیاز فراهم باشد.
2- دیوارها،سقف و کف ها باید قابل شستشو و در برابرمواد شیمیایی و ضدعفونی کننده مقاوم باشند
3- کلیه سیستم های حفاظتی برای جلوگیری ازآتش سوزی وجود داشته باشد.
4- سیم کشی ها، پریزها و وسایل برقی باید به طور مرتب بازرسی شود.
3- منابع فیزیکی :
1- عوامل مکانیکی : مانند شکستن صندلی و چهارپایه و وسایل شیشه ای، سقوط قفسه ها، فرورفتن سر سوزن ها به دست کارکنان و ...
2- حرارت : در مواقع کار با وسایل حرارت زا باید از دستکش های مخصوص استفاده شود.
3- روشنایی : روشنایی زننده چراغ های فلورسنت، چراغ های ماورای بنفش و... ممکن است موجب ناراحتی کارکنان شود.
4- صدا : صدای ناشی از کارکردن سانتریفیوژها، ماشین های تکان دهنده و ... اغلب موجب آزار کارکنان میشود. برای کسانی که ازچنین صدایی رنج می برند، می توان از وسایل محافظ گوش استفاده کرد.
5- آتش : آتش سوزی بزرگترین خطری است که آزمایشگاه را تهدید می کند.روشن گذاشتن شعله گاز و روشن بودن چراغ الکلی در کنار شیشه های محتوی مواد قابل اشتعال ، روشن ماندن وسایل الکتریکی پس از انجام کار، سیگار کشیدن در محیط آزمایشگاه که موادی مانند اتر و سایر مواد آتش زا در آنجا وجود دارد و... از مهم ترین عوامل آتش سوزی در آزمایشگاه است. سیستم های اعلام حریق حساس به دود باید برای آزمایشگاه تعبیه شوند. دستگاه های خاموش کننده آتش باید به تعداد کافی موجود باشند.
4- منابع شیمیایی :
مواد شیمیایی حادثه آفرین به سه دسته تقسیم می شوند :
1- مواد شیمیایی آتش زا یا سوزاننده
2- موادی که هنگام تماس با پوست بدن ایجاد سوزش شدید می کنند و یا استنشاق گاز آنها و خوردنشان موجب ازبین رفتن اعضای داخلی بدن می شود
3- موادی که در دراز مدت در بدن انسان تأثیر نامساعد برجای می گذارند. در اتاق های کار آزمایشگاه،نگهداری مواد قابل احتراق باید تا حداقل میزان نیاز کاهش یابد و مواد اضافی در انبار مخصوص نگهداری شوند و مواد شیمیایی قابل احتراق کنار یکدیگر قرار نگیرند.پا ره ای از مواد آزمایشگاهی مانند ترکیبات الکلی را می توان از طریق فاضلاب دور ریخت ولی موادی مانند اسیدها و قلیاها را باید ابتدا خنثی کرد و سپس دور ریخت.
5- منابع بیولوژیک
موادی مانند خلط، ادرار ، خون و مانند اینها که مشکوک به داشتن عوامل بیماریزا هستند، منابع بالقوه خطرناک بیولوژیک در آزمایشگاه محسوب می شوند . جابجایی و فرستادن مواد آزمایشی عفونی در ظروف نامناسب خطر عفونت را در افرادی که به طور مستقیم با آنها سرو کار دارند ، افزایش می دهد.
ü ایمنیدر آزمایشگاه (مصدق راد )
فردی که برای انتقال نمونه ها انتخاب می شود باید آموزش کافی در زمینه ایمنی نسبت به نمونه ها دریافت دارد . استفاده از افراد غیر حرفه ای وآموزش ندیده برای انتقال نمونه ها باید ممنوع اعلام شود. نمونه های بیماران احتمال انتقال بیماری ها و عفونت ها را افزایش می دهد، بنابراین باید در شیشه های در بسته با رعایت کلیه احتیاطات ایمنی حمل ونقل شوند.نام بیمار، نام بخش، نام پزشک معالج و تاریخ نمونه برداری باید بر روی برچسب شیشه نمونه ثبت شود.
کارمندان موظف به رعایت اصول زیر میباشند :
1- برای کشیدن مایعات با پیپت هیچگاه نبایداز دهان استفاده شود.
2- در محیط عملیاتی خوردن، آشامیدن و سیگار کشیدن ممنوع است.
3- استفاده از روپوش و دستکش ( توصیه می شود کارکنان به هنگام ورود به اتاق استراحت روپوش خود را درآورده و در کنار در ورودی آویزان نمایند و به هنگام خروج برای ورود به حوزه های عملیاتی دوباره روپوش خود را بپوشند.)
4- استفاده از ماسک ها و عینک های مخصوص در صورت ضرورت
5- یخچال نمونه ها به عنوان یخچال مواد غذایی استفاده نشود ، در واقع غذا نباید در یخچال اختصاصی آزمایشگاه نگهداری شود.
6- استفاده از safety boxجهت نگهداری اشیای نوک تیز
7- عدم استنشاق مواد سمی
8- کرم های آرایشی برای خانم ها در محیط آزمایشگاه ممنوع می باشد.
9- مواد قابل اشتعال باید درمحفظه های ایمن ومجاز نگهداری شود.
10 - سیستم اعلام و اطفاء حریق باید در آزمایشگاه موجود باشد.
11- کارکنان باید نسبت به دفع زباله های آزمایشگاهی نظیر زباله های رادیواکتیو، نمونه ها و... آگاهی کامل داشته باشند.
زباله های آزمایشگاهی باید مطابق با احتیاطات ایمنی جمع آوری ، منتقل ودفع شوند. زباله ها باید در محل تولید تفکیک شوند . زباله های آزمایشگاهی به خصوص زباله های پاتولوژی و میکروبیولوژی به عنوان زباله های خطرناک باید تلقی شوند و با رعایت نکات ایمنی بعد از ضدعفونی شدن در زباله سوز بیمارستان از بین بروند.
12- نمونه های خون و فرآورده های آن نباید هیچ گاه وارد سیستم فاضلاب شهری شوند، بلکه ابتدا باید کاملأ ضدعفونی شوند. در بعضی موارد این مایعات آلوده را با پودرهای مخصوصی به صورت جامد در آورده و پس از ضدعفونی از طریق زباله سوز دفع شود.
ü بانک خون (مصدق راد )
در بعضی از بیمارستان های بزرگ در کنار آزمایشگاه خون شناسی، بخشی برای انتقال خون به نام بانک خون وجود دارد.
در واقع بانک خون یکی از تسهیلات پزشکی است که به منظور دریافت ، پردازش و ارائه خون و فرآورده های خونی تجهیز شده است.
در یک بیمارستان شهرستان 7-3 واحد خون به ازای هر تخت در سال مورد نیاز است.بانک خون برای اثر بخشی بیشترباید نزدیک بخش اورژانس و سوانح و مجموعه اتاق های عمل و در فضای عملیاتی بیمارستان در نظر گرفته شود.فضای مورد نیاز بانک خون در یک بیمارستان 300ـ200 تختخوابی 28 متر مربع است.
بعد از پردازش، خون باید در یخچال های ویژه با درجه حرارت 4 سانتی گراد نگه داری شود.یخچال ها باید دارای آلارم هشداردهنده بصری و شنوایی به منظور اطلاع تغییر درجه حرارت باشد.
اقدامات و احتیاطات ویژه باید در رابطه با عفونت هایی که از طریق خون قابل انتقال اند به کار گرفته شود. از افراد با آنمی شدید ، دارای صرع و افرادی که کمتر از سه ماه گذشته خون اهدا کرده اند نباید خون گرفته شود.
بانک خون در تمام مدت شبانه روز باید قادر به تأمین نیازهای بیماران به خون و فرآورده های خونی باشد. در موارد اورژانسی خون مورد نیاز باید حداکثرظرف مدت 20 دقیقه (ترجیحأ 10 دقیقه ) تهیه و آماده تزریق شود. در مواقع عدم پاسخگویی ذخایر بخش و بیمارستان ، خون مورد نیاز باید حداکثر در مدت 60 دقیقه (ترجیحأ 45 دقیقه) از منابع دیگر تضمین و آماده تزریق گردد.
ü آزمایشگاه فیزیولوژی) راهنمای استاندارد و طراحی فضاهای بیمارستانی )
این بخش دارای عملکرد تشخیص ضایعات قلب توسط دستگاه های الکترونیک به صورت نوار یا تصویر تلویزیونی است. نیاز به بالا بردن ضربان و ایجاد خستگی در بدن برای پاره ای از ضایعات لازم بوده و به همین جهت بایستی اتاق هایی به این منظور اختصاص یابند ( stress test) .
به دلیل حساسیت فوق العاده دستگاه های این بخش به نوسانات الکتریکی انتخاب موقعیت این بخش از اهمیت خاصی برخوردار است و بایستی حتمأ درمحیطی دور از دستگاه های الکتریکی قوی مانند آسانسور ، هواسازی ، پست ،ترانسفورماتور و ....قرار بگیرد.
دستگاه های عمده این بخش به شرح زیر می باشد:
· الکتروکاردیوگرافیECG (نمونه برداری از فعالیت های قلب)
· اکوکاردیوگرافیECHO .C .G
· وکتوکاردیوگرافی vector . C.G
· الکتروآنسفالوگرافی (نمونه برداری از وضع مغز و عدم تعادل)
ü کنترل کیفی
کنترل کیفی یکی از مهمترین مباحث مدیریت آزمایشگاه است. آزمایشگاه تغییرات سلامت را با زبان ریاضی نشان می دهد یک اشتباه کوچک درروش آزمایش یا یک تغییر کوچک در ترکیب یک محلول یا انحراف کوچکی دریک دستگاه الکتریکی پیامد های نادرستی را با خود به همراه دارد. اساس کنترل کیفی کنترل منظم وارائه برنامه معرف ها وروش ها وسایل ودستگاه ها ونتیجه آزمایشها یرای جلوگیری ازبروز اشتباهات است.
هر چه دقت رادر آزمایشگاه بالا تر ببریم بیماری در مرحله ای که قابل پیشگیری ودرمان است بهتر مشخص میگردد واز این رو توجه به کیفیت آزمایشگاه بسیار مهم است زیرا یک اشتباه آزمایشگاهی می تواند ما را از تشخیص بیماری گمراه کند . ( کنترل کیفی درآزمایشگاه تشخیص طبی )
نکته ای که از لحاظ کنترل کیفی آزمایشگاه حایز اهمیت است درصد منفی شدن نتایج آزمایشات است به عبارت دیگر چند درصد از تشخیص پزشک معالج درست نبوده است.
درصد منفی بودن نتایج ازمایشات تا حدود ده درصد قابل قبول است ولی اگر از این حد تجاوز کرد بیانگر عدم تشخیص صحیح پزشک معالج است ، مدیرآزمایشگاه موظف است پزشکانی را که درصد منفی بودن نتایج آزمایشات بیماران ارجاعی آن ها بیش از انداه ی معمول است شناسایی کرده و به مدیر بیمارستان معرفی نماید مدیر بیمارستان موظف است موضوع را در کمیته ارزشیابی کار پیگیری کنند . (مصدق راد )
ü مشکلات موجود و پیشنهادات
• یکنواختی کار کارکنان آزمایشگاه
به علت تکراری بودن اغلب تستهای آزمایشگاهی برای تکنسین های آزمایشگاه شرایط خسته کننده ای به وجود می آید که تنش روانی ، کم شدن بهره وری و از همه مهمتر بدی کیفیت کار آنان میشود.
بنابراین مدیریت بخش باید به گونه ای برنامه ریزی کند که شرایط مناسبی برای کارکنان فراهم باشد. باید تلاش شود بین مقدار کار، شرایط کار و نیروی انسانی تعادل برقرار شود. آموزش مستمر ضمن خدمت بر کارآمد بودن و تعهد می افزاید
جا به جا کردن کارکنان بین بخشهای مختلف نیز یکی دیگر از پیشنهادات برای رفع خستگی ناشی از انجام آزمایشات مشابه است.
• یکی از شلوغ ترین سرویس ها در بیمارستان سرویس آزمایشگاه است ولی با کمبود نیروی انسانی در این بخش مواجه هستیم .
برای انجام آزمایشات روتین کاهش حجم بار کاری آزمایشگاه پیشنهاد می شود در داخل بخش ها یک واحد آزمایشگاه جداگانه باشد که موجب کاهش مدت اقامت بیماران نیز می شود.
• بیماری های منتقل شونده از طریق خون و دیگر مایعات بدن بیماران برای کارکنان آزمایشگاه که در تمام مراحل کاری در معرض انواع عوامل بیماری می باشند همواره یک خطر شغلی محسوب می شود.
این امر می تواند از طریق ترشح و پاشیدن ، فرورفتن سوزن ، وسایل شیشه ای شکسته ، خراش و بریدگی و... اتفاق میفتد.
علاوه بر این کارکنان در معرض خطرات کار با مواد شیمیایی سوزاننده ، مواد رادیو اکتیو ، الکتریسیته ، وسایل مکانیکی و ... هستند.
تا کنون انتقال حدود 20 عامل بیماریزای مختلف به وسیله سوزن و صدمات ناشی از وسایل تیز گزارش شده است.
برای جلوگیری از آلودگی کارکنان موارد زیر پیشنهاد میشود:
- تمام اصول حفاظت در کلیه زمینه های ایمنی و حفاظت به پرسنل آموزش داده شود.
- واکسینه کردن پرسنل علیه بیماری هایی چون هپاتیت ، سل و...
• عدم رعایت بعضی استانداردها
پیشنهاد می شود در صورتی که آزمایشگاههای تازه تاسیس نسبت به رعایت استانداردها بی توجه باشند، برای آنها پروانه تأسیس صادر نگردد و پروانه تاسیس آزمایشگاههای تشخیص پزشکی موجود برای رسیدن به استانداردهای تدوین شده تنها به مدت 2 سال تمدید شود.
ü منابع
1. درسنامه سازمان و مدیریت تخصصی بیمارستان جلد 1و2محمد علی مصدق راد ، مؤسسه فرهنگی هنری دیباگران تهران ، 1383
2. سازمان و مدیریت بیمارستان ، دکتر ابراهیم صدقیانی جلد دوم ،نشر الکترونیکی و اطلاع رسانی جهان رایانه1387
3. اصول مدیریت و برنامه ریزی بیمارستان دکتر حسن انصاری ، دکتر فربد عبادی فرد آذر ، انتشارات سماط 1378
4. مدیریت وتحقیقات بیمارستان سعید آصف زاده دانشگاه علوم پزشکی قزوین 1386
5. راهنمای استاندارد و طراحی فضاهای بیمارستانی دکتر مهدی علیرضایی انتشارات مهکامه چاپ اول 1389
6. کنترل کیفی درآزمایشگاه تشخیص طبی دکتر وحید سمنانی ، دکتر افشین مرادی ، دکتر محمدرضا جلالی ندوشن نشر بشری 1382
7. استانداردهای مربوط به فضا ، تإسیسات و تجهیزات آزمایشگاه /استانداردها و الزامات مربوط به کارکنان ، ایمنی و بهداشت در آزمایشگاه (اعضای هیئت علمی آزمایشگاه مرجع سلامت ) نشریه علمی خبری پاتولوژی شاره یازدهم انجمن آسیب شناسی ایران
8. مدیریت آزمایشگاه پزشکی و بهداشتی دکتر ابوالحسن ضیاظریفی انتشارات ابوریحان64 13
بهار 1390
|
حضرت علی (ع ) انسان تا دو چیز را از دست ندهد ارزش آن را نمی داند : 1- جوانی 2- سلامتی |
مطالب مشابه :
آزمایشگاه
صندلی های با پشتی و در مرتبط با بیماری های فضاهای بیمارستانی دکتر
برچسب :
دستورالعمل های مرتبط با فضاهای درمانی و بیمارستانی شامل مباحث فنی