زبان و گویش

موقعيت عمومى و رواج زبان آذرى پهلوى در ميان مردم آذربايجان است. احمد كسروى مى نويسد از سال ۷۳۶ هجرى, سال مرگ ابوسعيد آخرين سلطان مغول تا ظهورشاه اسماعيل صفوى در سال ۹۰۶ هجرى, زبان تركى در آذربايجان محدود به تركان و مغولان بود, و مردم آذربايجان همچنان به آذرى پهلوى صحبت مى كردند. در لغت نامه دهخدا آمده است: «آذرى منسوب به آذر و آذربايجان, زبان آذرى لهجه اى از فارسى قديم است كه درآذربايجان متداول بوده و اكنون نيز در بعضى روستاهاى اين استان و بعضى نواحى قفقاز بدان تكلم كنند.» در دايره المعارف بزرگ اسلامى نيز آمده : آذرى نام زبان پيشين آذربايجان است كه شاخه اى از زبان هاى ايرانى و كلمه آذرى منسوب به آذربايجان است. اين زبان يا لهجه كه طبعاً در مناطق مختلف آذربايجان گويش هاى مختلف داشت, پس از اسلام تا حدود قرن ۱۱ هجرى در آذربايجان رايج بوده و هنوز بقايايى از آن با نام تاتى در برخى از روستاها مثل «كرينگان» از دهات ورزقان اهر, «كلاسو» و «خوينه رود» از دهات كليبر, «گلين قيه» از دهات مرند, «عنبران» از بخش هاى اردبيل, تعدادى از روستاهاى طارم عليا, دهات بخش شاهرود و خلخال, روستاهاى رامند, تالش از الله بخش محل شاندرمن در جنوب تا تالش جمهورى آذربايجان متداول است. دكتر «محمد امين رياحى» نويسنده كتاب «زبان و ادب فارسى در قلمرو عثمانى» مى نويسد: «در خود تبريز, پايتخت تركمن هاى آق قويونلو و قراقويونلو چنان كه منابع تاريخى مى گويند تا اواخر قرن دهم زبان آذرى پهلوى رواج داشت و احتمالاً شروع دگرگشت به تركى پس از جنگ هاى شاه طهماسب با عثمانى ها و اشغال ۲۰ ساله تبريز پيش از شاه عباس بزرگ انجام گرفته است. «عبدالعلى كارنگ» در كتاب «تاتى و هرزنى» علت دگرگشت زبان آذرى را از قرن هاى ۱۱و ۱۲ هجرى به بعد به تركى چنين تحليل كرده است: «پس از روى كار آمدن صفويه و ترويج تركى به وسيله آنان و قتل عام هاى متوالى مردم آذربايجان توسط تركان متعصب عثمانى و در جنگ هاى متمادى با ايران, به تدريج زبان آ‎ذرى از شهرها و نقاط جنگ زده آذربايجان رخت بربست و فقط در نقاط دوردست باقى ماند كه آن هم در نتيجه مرور زمان و مجبور بودن ساكنين آن نقاط به مراوده با شهرنشينان ترك زبان شده روى به ضعف و اضمحلال نهاد ولى هنوز روستا هايى هستند كه به همين لهجه با نام تاتى و هرزنى تكلم مى كنند.» در سه قرن اخير كه تركى در آذربايجان رواج يافته, همواره زبان فارسى درى در آذربايجان رايج بوده و مكاتبات ادارى و درس مكاتب و مدارس و تاليف آثار ادبى به فارسى انجام مى شد و فارسى رسميت داشته است.

زبان و گویش

مطالب مشابه :

ریشه وپیشینه ی زبان پارسی

بزرگترین گروه کر در جنوب تهران در سرای محله اسفندیاری وبستان تشکیل میشود

زبان محلی

زبان و گویش

ترجمه شعر ایرج شمسی زاده به عربی

شب یلدا و تاريخچه آن

معرفی روستای عالم خیز کردوان علیا (کردو بالی)