آموزش تواشیح
ضرورت تواشيح
ضرورت بر حسب نياز بشر توليد مي شود و مراتب ضرورت متفاوت است و قابل درجه بندي است ، همانگونه كه نيازهاي جسمي و فيزيكي از قبيل خوراك و خواب و ... براي ادامه حيات بشر ضروري است ، نيازهائي ديگر نيز وجود دارد كه اهميت آنها نه تنها كمتر از نيازهاي مادي نيست بلكه از آنها بالاتر است ، نيازهايي كه برطرف نمودن آنها در تعالي روح و جلاي دل و شكوفائي استعدادها و تعديل روان مؤثر است .اين نيازها ، نيازهاي روحي و روان بشر است و شك و ترديدي نيست كه يكي از اين نيازها صداهاي موزون و منظم است كه انسان ابتدا بواسطه حس شنوايي خود آنها را دريافت مي كند و در تنظيم و تعديل رفتارش مؤثرند ، در مورد اين اصوات موزون و منظم كه نامهايي چون نغمه ها ، ترنم ها ، موسيقي و... در مجموع هنر به خود گرفته اند ، صحبتهايي از بزرگان و دانشمندان وارد شده است كه ذيلاً اشاره مي شود :
افلاطون : هنر موسيقي از نظر مذهب و نيازمنديهاي كشور لازم است ، موسيقي بايد مانند يك دژ دولتي باشد .
افلاطون:« نغمه و موسيقي ، تأثير فوق العاده اي در روح انسان دارد و اگر درست به كار رود مي تواند زيبائي را در رؤياي روح جايگزين كند .»
واگنر : « آنجا كه سخن باز مي ماند ، موسيقي آغاز مي گردد .»
افلاطون : « موسيقي براي حيات بشر ضروري است ، موسيقي قوه تدقيق ، هوش ، حس ، مشاهده ، استنباط و بالاخره عواطف روحي بشر را مي افزايد ، شما ثقيلترين روح را در اختيار من بگذاريد . من قادرم كه به نيروي موسيقي ثقل و كدورت عارضي را از روان او زدوده ، شخصي هوشمند و سلحشور به شما تحويل دهم .
نيكلاويچ سروف : موسيقي به خودي خود پر دامنه ترين هنرهاي زيبا بوده و همه طبيعت را شامل مي شود و اگر تنها هنرش بناميم از ارزش آن كاسته ايم.
لرد بابرون : در همه چيز موسيقي است براي كسانيكه گوش شنوا دارند .
بتهوون : موسيقي حالت درك و كشفي است كه از هر دانش و فلسفه اي برتر است . كسي كه با اعماق معاني موسيقي راه يابد از بند تمام بدبختي هائي كه مردمان را به دنبال خود مي كشاند ، آزاد خواهد بود . موسيقي كشوري استكه روح در آن حركت مي كند در اينجا هر چيز گلهاي زيبا مي دهد و هيچ علفهاي هرزه اي در آن نمي رويد ، اما كمتر هستند اشخاصي كه بفهمند در هر قطعه از موسيقي چه شوري نهفته است .
افلاطون : هنر موسيقي عبارت است از كوششي براي ايجاد يك عالم ايده آل در برابر عالم واقعي .
با توجه به عبارتها و جملات كوتاه فوق كه توسط فلاسفه و دانشمندان و موسيقيدانان بزرگ عنوان شده است تا اندازه اي مي توان به اهميت موضوع و ضرورت موسيقي و نغمات پي برد . اين تأثير كلي موسيقي و نياز بشر به آن قابل انكار نيست ولي مسائل ديگري وجود دارد كه نبايد آنها را ناديده گرفت و آن اينكه موسيقي به نسبت فرهنگ هر جامعه شكل مي گيرد و به صورت نسبي در نقاط مختلف جهان متفاوت است .
در غرب موسيقي بدون كلام همچون سمفوني هاي بزرگ رايج است و بستر فهم و درك و استنباط در بين مردم فراهم است و به خودي خود هم موسيقي توانايي لازم در حمل پيامهاي مختلف را داراست و هم سطح گيرايي شنوندگان در حدي است كه دريافت لازم را دارا هستند اما در مشرق زمين موسيقي همراه با كلام است و در واقع زاييده شعر است . چرا كه در اشعاروزن موسيقي وجود دارد و كاملاً در هم آميخته شده اند ، وقتي كلمه موسيقي مطرح مي شود ممكن است سطحي نگري شود و بعضي گمان كنند كه منظور سازهاي موسيقي است در صورتيكه منظور از موسيقي و خصوصاً در موضوعي كه حامل غرض اين مقاله است ، صرف نغمات است كه بر كلام تركيب مي شود ما در كشوري زندگي مي كنيم كه به اعتقادات ديني و مذهبي خود شديداً پايبنديم و در ارائه هنرهاي مختلف نيز تعهد خاصي داريم ، موسيقي نيز در ميان ما موسيقي متعهد است و اصل موسيقي هم همين است ، چرا كه موسيقي و نغمات زيبا صدق محض است و اخلاص و پاكي و اگر ابتذالي مشاهده شود ابتذال موسيقي نيست بلكه فسق و فساد در اشخاص است نه در موسيقي .
در اين خصوص «اسكاروايلد» مي گويد : « اگر در موسيقي زشتي يافت شود به جهت وجود افراد فاسد است و اگر سودمندي يافت شود به جهت وجود باسوادان بي مايه است و اگر صرفاً زيبائي باشد بواسطه وجود اشخاص برگزيده است»
موسيقي در متون مذهبي و ديني ما هرچه دقيق تر و زيباتر باشد زيبايي را در آن مضاعف مي كند و گامي خواهد بود به سوي مدرنيزه كردن و گسترده نمودن دامنه انتشار آنها و رساندن به اسماع فراتر از مرزها خواهد بود .
صحبت ما در مورد تواشيح است كه مبتني بر موسيقي و نغمات موزون است و عنصر مهم تشكيل دهنده آن .
ذيلاً به نكاتي چند پيرامون ضرورت تواشيح اشاره مي شود:
1ـ همانگونه كه مطرح گرديد نياز به استماع موسيقي و نغمات زيبا براي سلامت و تعديل روان ضروري است و اگر با كلمات مذهبي ومقدس همانگونه كه در تواشيح وجود دارد همراه باشد قطعاً مطلوب تر است .
2ـ با توجه به غني بودن تواشيح از حيث نغمات و موسيقي و ريتميك بودن آن مي تواند جايگزين خيلي از موسيقي هاي مبتذل و حرام باشد و انتشار آن و اهتمام ورزيدن به آن عقلاً و منطقاً بهتر از انتشار و اهتمام به موسيقي پاپ و كنسرتهاي پوچ بوده واين يك نگرش عقلي و منطقي ودر عين حال مذهبي است .
3ـ با عنايت به اينكه نوع ملودي هاي مورد استفاده در تواشيح منهاي ريتم شباهت زيادي به نغمات قرآني دارد اذهان عمومي را نسبت به نغمات قرآني آشناتر و آماده تر مي سازد و زمينه اي خواهد بود براي تلذذ در استماع قرائتهاي قاريان معروف .
4ـ تواشيح به علت اينكه كار گروهي است و الحان زيبائي دارد و از تلاوت قرآن به مراتب آسانتر است شك و ترديدي در جذب جوانان به سوي آن وجود ندارد و عملاً مشاهده مي شود كه چه حجم وسيعي از جوانان در گوشه و كنار كشور به تشكيل گروه تواشيح مبادرت ورزيدند و مي تواند دافع بسيار قوي باشد براي جذب جوانان به سمت مسجد و نماز و جلسات قرائت قرآن چرا كه تواشيح مولود همين جلسات قرآني است و شكي نيست قدرت جذب تواشيح براي نوجوانان و جوانان از خيلي از عوامل تبليغي از جمله سخنرانيها و ...بيشتر است .
5ـ ارتباط تواشيح با قرآن بسيار تنگاتنگ است و عموماً اعضاي يك گروه تواشيح جوانان مذهبي ، مسجدي و اهل جلسات قرآن مي باشند و اين هنر زيبا مي تواند زنگ تفريحي براي جلسات قرآن و محافل مذهبي و جشنهاي ميلاد باشد و در عين حالي كه از جايگاه رفيع و با ارزش برخوردار است مي تواند بعنوان نقل و شيريني مجلس مذهبي محسوب گردد ، البته اين در صورتي است كه متن تواشيح عربي باشد و اگر نباشد ارتباطي با قرآن و جلسات قرآن نخواهد داشت .
6ـ هم اكنون تواشيح در سراسر بلاد اسلامي رواج وسيعي دارد و از جايگاه و احترام ويژه اي برخوردار است و پديده اي زيبا و مذهبي به شمار مي رود با نيم نگاهي به بازار نوار فروشي هاي كشورهاي مسلمان و خصوصاً (سوريه) روشن مي شود كه وجود صدها نوع نوار تواشيح و وجود دهها گروه برجسته تواشيح، دال بر ميزان استقبال مردم است كه كاملاً مشخص است . آيا ضرورتي احساس نمي شود كه كشور جمهوري اسلامي ايران كه به عنوان ام القري كشورهاي اسلامي و سنبل تعظيم شعائر الهي شناخته شده است و در همه جوانب مذهبي پيشتاز است . در ترويج و تقويت اين پديده (تواشيح) نيز پيشتازتر از كشورهاي ديگر باشد ؟
7ـ در اين برهه حساس از زمان كه شديداً جوانان ما مورد هجوم سخت فرهنگي قرار گرفته اند و تواشيح تا اندازه قابل ملاحظه اي توانسته است خيلي از جوانان ما را مشغول نمايد و آنها را از ورود به مجالس موسيقي مبتذل (بر حسب نياز روحي) منع نمايد ، آيا بايد تواشيح را تقويت نمود يا تضعيف ؟ و ضرورت تواشيح را در چه حد دانست ؟
8 ـ آشنا ساختن مردم با كلمات و واژه هاي مذهبي و دعائي به وسيله تواشيح عمل بسيار مطلوبي است چرا كه متن تواشيح متشكل از كلمات قرآني و دعائي است وقتي گروه مي خواند :
اقرا باسم ربك الذي خلق لم يخلق الانسان الامن علق
يا اينكه بخواند :
ادعوك ربي و طبيبي يا...
به جهت زيبايي در هنر موسيقي آن و هماهنگي اصوات، كلمات نيز در اذهان جا باز مي كند و محبوبتر مي شود ، البته اين گفته بدين معنا نيست كه حتماً بايد ارزش متون تواشيح را به زعم بعضي افراد چنان پائين بياوريم و چنان كلمات ساده اي را به كار گيريم كه حتماً به سطح عموم مردم برسد بلكه بايد تدابيري اتخاذ كرد كه سطح عموم را براي فهم اين واژه ها بالاتر ببريم و بايد به گونه اي از عوام زدگي احتراز نمود چرا كه سدي خواهد شد براي پيشرفت و ترقي .
9 ـ نمي دانم ترويج و تقويت زبان عربي در بين جامعه مسلمان ما به جهت مأنوستر شدن با متن قرآن و ادعيه و احاديث و تسهيل در تقريب وارتباط با جوامع مسلمانان ديگر چقدر اهميت دارد ولي بديهي است كه تواشيح از عوامل مهم تقويت زبان عربي به شمار مي رود كه اگر اين موضوع اهميت دارد قطعاً بر ضرورت وجود تواشيح مي افزايد .
10 ـ از آنجائيكه تواشيح كاري است گروهي و عده اي از جوانان را جمع مي كند اولاً روحيه همكاري و همياري را در جوانان قوي مي سازد و ثانياً ارتباط مذهبي و فرهنگي علاقمندان و گروههاي تواشيح سراسركشور را در استانهاي مختلف مضاعف مي سازد كه در همفكري و همگون بودن وتوحيد اعتقادات مؤثر است .
11 ـ حديث شريف « اني تاركٌ فيكم الثقلين كتاب الله و عترتي » كه از حضرت پيامبر اكرم (ص) نقل شده است به عدم افتراق قرآن از عترت و خاندان پيامبر (ص) اشاره مي كند و آنها را دو وزنه و مكمل يكديگر معرفي مي كند در واقع اهتمام ورزيدن به قرآن ( ثقل اكبر ) بدون در نظر گرفتن عترت و بيان سيرت آنان و گرامي داشتن مواليد آن معصومين عليهم السلام ، ناقص است و عكس آن نيز صادق . بنابراين يكي از موارد مهم پردازش به ثقل كبير (عترت) در قالب گرامي داشتن مواليد ايشان و بيان اهدافشان و معرفي آنان و نيز بيان مظلوميتهاي معصومين عليهم السلام و نشر فرهنگ اهل بيت (ع) همين تواشيح است .
12 ـ براي زنده نگاه داشتن مفاهيم ديني خود و جاودانه نمودن آنها و نيز براي غني ساختن هنر اسلامي خود ضروري است كه تواشيح به اوج قدرت خود برسد .
13 ـ تواشيح مي تواند يك نكته مثبت و قابل توجهي باشد در ميراث فرهنگي مشترك بين ملل اسلامي و از مقدمات تمدن اسلامي شامل و فراگير به شمار رود.
بله ـ اين هنر زيبا و اين فن بديع نسلاً بعد نسل به دست ما رسيد و كاملاً در خدمت دين و مدح پيامبر گرامي اسلام (ص) و ائمه اطهار در آمد و با الحان و آهنگهاي دلنشين قرائت شد ، در كشور ما بعد از پيروزي انقلاب شكوهمند اسلامي اين هنر به اوج خود رسيد و حالتي حرفه اي به خود گرفت و اكنون گروههاي تواشيح همچون قاريان موفق و صاحبنام كشورمان در سطح جهان اسلام مطرحند و گام به گام در رديف گروههاي ممتاز بلاد مختلف اسلامي قدم برمي دارند و توجه شايان و اعجاب ملتهاي مسلمان به كار گروههاي ايراني كاملاً محسوس است .
در سالهاي اخير اجراي چنين برنامه‌هايي باعث ايجاد شور و هيجان معنوي در جلسات و محافل قرآني و همچنين زينت بخش آن بوده كه به واسطة ذكر مدايح و مناقب پيامبر و اهل بيت عليهم السلام و اجراي مناجات و ابتهال در قالب اشعار و الحان دلنشين و جذّاب قرآني بر رونق و صفاي اين مجالس افزوده، موجب تلطيف قلوب و تغيير ذائقة معنوي اهلِ دل بوده و هست و با توجّه به اينكه همينك كشور اسلامي ما و ديگر كشورهاي اسلامي به انحاء مختلف آماج حملات و هجمه‌هاي فرهنگي غرب قرار گرفته رواج هنرهاي اسلامي از اين قبيل خاصه در ميان قشر جوان و نوجوان مي‌تواند از عوامل مؤثر ايستادگي و رفع حيله‌ها و مكايد دشمنان اسلام و اهلبيت عليهم السلام به حساب آيد.
تعريف تواشيح
تواشيح چيست ؟ موشحات چيست ؟ چه تفاوتي با اناشيد ، مدائح، ابتهال، مناجاه، دعا، قوالي،مولودخواني و مداحي دارد؟
تواشيح هنري است ديني كه از تركيب دو هنر شعر و موسيقي تشكيل شده است .
بنابراين دو تعريف مجزا دارد : 1ـ تواشيح از حيث نغمات و موسيقي
2ـ تواشيح از حيث شعر و ادب
قبل از توضيح و تعريف موارد فوق ابتدا با ريشه واژه تواشيح و موشحات از نظر لغوي و وجه تسميه آنها آشنا مي شويم ، تواشيح جمع كلمه توشيح است يا وشاح و موشحات جمع كلمه (مُوَشح) كه از ريشه (وشح) به معناي آراستن است و به دو بندي كه با نگينهائي از لؤلؤ و جواهرات قيمتي مرصع شده باشد و زنان به جهت زيبايي بر گردن مي بندند اطلاق مي شود و نيز به نوعي شعر از حيث وزن و عروض هم گفته مي شود . تواشيح كلمه اي است عربي و هيچ ريشه اي در زبانهاي ديگر ندارد .
امّا از حيث كاربردي و اصطلاح عام : تواشيح آواز ديني است كه موضوعات آن يا دعائي است و يا در مدح حضرت رسول (ص) و ائمه اطهار (عليهم السلام) ، زبان آن عربي است و اغلب بدون همراهي ساز است ، داراي تكخوان است و گروهي كه با آن همراهي كنند كه به (بطانه) معروفند، مملو از هنرهاي زيباي تنغيمي است و عموماً ريتميك است .
و اما موشح و موشحات : اصولاً به يك مكتب موسيقي مستقل در موسيقي عرب اطلاق مي شود كه در اندلس نشأت گرفته بود و اعم از تواشيح است چرا كه شامل اشعار غير ديني هم مي شود ، پس هرگاه بگوئيم موشحات ممكن است تواشيح باشد و ممكن است نباشد اما با همان قالب لحني و شعري
تعريف موشحات از نظر قالب شعري :
همانگونه كه عنوان شد موشحات يك مكتب موسيقي عربي(*) مستقل است كه با ساير مكاتب موسيقي عرب فرق دارد از جمله تفاوت هاي اساسي آن با ساير مكاتب موسيقي مي توان به بحث زير اشاره نمود :
1ـ موشح نوعي طغيان و عدول از شيوه ادائي عام در موسيقي عرب تلقي مي شود ، به اين جهت كه مكاتب ديگر موسيقي ، همواره موسيقي در خدمت شعر است بدين معني كه شعر استواري خودش را حفظ مي كند و موسيقي بايد خود را با آن وفق دهد ولي در موشحات مسأله عكس است يعني در اينجا شعر است كه بايد خود را با نغمات و الحان وفق دهد به همين دليل اوزان شعري موشحات با ساير اوزان عروض در شعر عرب فرق دارد .
2ـ معمولاً در شعر ساير مكاتب موسيقي (مطلع) بيت اول بسيار قوي و جذاب سروده مي شود اما در موشحات آخرين قفل(خرجه) چنين صفتي دارد .
شعر موشح سنتي و متداول قديم از چهار قسمت تقسيم مي شود : 1ـ (معني) بديهي است كه در شعر بايد هدف مشخصي دنبال شود و بگونه اي معني از اول تا آخر اشعار دنبال مي شود .
2ـ (قفل) بيت يا ابياتي از شعر است با قافيه اي مشخص كه معمولاً در ابتداي موشح قرار مي گيرد و بعد از چند بيت با قافيه هاي مختلف ، همراه با قافيه اول تكرار ميشود كه به آن (سمط) نيز مي گويند . سمط كه جمع آن اسماط است ، به معني بند تسبيح يا گردن بند است كه بقيه ابيات را به هم متصل مي سازد .عموماً موشح حداكثر 7 قفل دارد . هميشه تعداد ابيات كمتر از اقفال است . چرا كه بيت بين دو قفل قرار مي گيرد .
*از آنجائيكه موسيقي عربي اصولاً همراه با كلام است و كارهائي چون اوپرا و اوپرت و سمفوني... در آن يافت نمي شود و بسيار نادر مي توان موسيقي بدون كلام همچون بشرف و سماعي در آن پيدا نمود پس هرگاه لفظ موسيقي عرب عنوان شد منظور همان موسيقي با كلام است . اگر موشح بيش از 6 قفل و 5 بيت داشته باشد (تام) نام دارد و اگر كمتر باشديا اينكه قفل نداشته باشد (اقرع) ناميده مي شود .معمولاً موشح تام با قفل شروع مي شود و اما موشح اقرع با بيت .
3ـ بيت: شعري است كه بين دو قفل سروده مي شود و به آن (دور)نيز مي گويند بيت از اجزايي تشكيل مي شود كه به هر كدام غصن مي گويند و جمع آن اغصان است و معمولاً هر بيت سه غصن دارد . تشابه ابيات از نظر وزن و تعداد اجزاء شرط است .
4ـ خرجه :قفل آخر موشح را خرجه مي گويند . خرجه بايد از حيث معني و لحن در اوج زيبائي باشد و نتيجه نهايي باشد و هيجان را در مستمع بوجود آورد .
نمونه اي از يك موشح (تواشيح):**
سبحانك ربي سبحانك سبحانك ما اعظم شانك
قفل (سمط ) ندعوك و نرجوغفرانك
بيت چهار جزئی ندخل بيتك تستقبلنا نفحات الطهر تغسلنا
فاذا بالنور يقابلنا و اذا برحابك يقبلنا
قفل (سمط ) و نري في الطاعة برهانك
بيت چهار جزئی اتقرب منك بصلواتِ فعسي ان تُمحِيَ زلاتي
و تستر بفضلك عوراتي و اُقدم خالص دعواتي
قفل (سمط ) لتنزل فيضك و حنانك
انواع موشحات از حيث شعري : الف : اشتراك وزن اقفال و ابيات و عدم تشخيص دقيق آنها ب : تفاوت شديد بين وزن اقفال و ابيات و واضح بودن آن براي مستمع ج: مطابق اوزان عروضي معروف و متداول شعر عرب د : عدم وجود وزني مشخص و از هم پاشيدگي كلمات به شكلي غريب كه صحت و سقم آن ناپيداست كه با شيوه آهنگسازي جبران مي شود . ه ـ عليرغم عدم رعايت دقيق اعراب ( كشيدن حركات كوتاه بيش از حد لازم ، يا ساكن كردن متحرك و حركت دادن ساكن ) معنا را مي رساند و براي مستمع مفهوم است گرچه در اين نوع ممكن است (وشّاح) بر كلمه اي بي معني مكث كند يا آنرا بكشد تا براي وي به منزله عصايي باشد كه به آن تكيه كند .
تعريف لحني موشحات :
همانگونه كه اشاره شد موشحات دو تعريف دارد ، يكي از حيث قالب شعري (گذشت) و ديگري از حيث نغمات و لحن . و اينكه عموماً موشحات ريتميك هستند و به عبارتي با وزن (ضرب) همراه هستند كه ويژه آنها ادا مي شوند و اغلب از اوزان 8/10 سماعي ثقيل ،4/4 (وحده كبيره) ، 4/2 (وحده صغيره) ، 4/8 (مصمودي) ، 8/7 (دور هندي ) و (نوخت) ،4/3 (والس) ، 8/6 (دارج) . در موشحات استفاده مي شود .
يك موشح سنتي عربي از چهار ركن اصلي تقسيم مي شود : 1ـ (بدنيه اول) *كه عبارت است از يك ملودي ثابت و محوري با يكي از مقامهاي عربي كه توسط كر ادا مي شود .
2ـ (بدنيه دوم) تكرار همان ملودي با كلمات و اشعار جديد .
3ـ (خانه) يك يا چند ملودي جديد است كه از حيث مقام و احياناً ريتم با ملودي اول فرق دارد معمولاً با پردة صوتي بالا ادا مي شود و اصولاً بين تك خوان و كر رد و بدل شده و احياناً به تغيير مقام (مدلاسيون) پرداخته مي شود .
4ـ (قفله) شيوه برگشت از مقامهاي متنوع به مقام اصلي (بدنيه اول) با ظرافت و زيبائي فائق و به پايان بردن موشح ، ناگفته نماند آنچه عنوان شد بناي اصولي يك موشح است و ممكن است انواع ديگري نيز يافت شود از جمله اينكه فقط يك بدينه باشد و يك خانه و يك قفله و نيز ممكن است سه بدينه باشد و يك قفله .
*بدنيه يا ملودي محوري يك تواشيح ، نامهاي ديگري از قبيل مذهب و تسليم نيز دارد كه كم و بيش مصطلح مي باشند.
تعريف موشح از نظر ابن خلدون
امّا متأخران اندلس پس از آنكه شعر در سرزمين آنها فزوني يافت و مقاصد و فنون آن تهذيب شد و به منتهاي آرايش رسيد فني از آن ابداع كردند كه آن را به نام موشح خواندند و آن قطعه شعري است كه به سمطها و غصن ها تقسيم مي شود و مجموعة اين اسماط و اغصان را بيت گويند و هر موشح حداكثر هفت بيت است و اينكه موشح در اغراض مختلف چون غزل و مدح بكار مي رود .
تعريف موشح از نظر سناء الملك ابوالقاسم هبه الله بن القاضي الرشيد بن سناء الملك متوفي 608 ه .ق در مقدمه كتاب مشهورش (دارالطراز في عمل الموشحات) در مورد وصف تواشيح مي گويد : « اين هنر معيار فهم و درك و ميزان هوش و عصاره عقول است كه بسيار طرب انگيز است و... تا آنجائيكه مي گويد فهميدن موشح تزكيه عقل و تعديل فهم است و اهمال آن ضايع كردن سليقه ها و عقب نگاه داشتن ذهن است و اضافه مي كند كه اين هنر سخني است منظوم كه بر وزن خاصي سروده مي شود .
» نكته : به شاعر و مؤدي تواشيح «وشاح»گفته مي شود .
نكات اساسي براي گروه هاي مديحه سرايي و هم خواني قرآني كريم
اعضاي گروه هاي مديحه سرائي عربي و همخواني قرآن كريم به خصوص آنان كه تازه مي‌خواهند وارد اين رشته شوند بايد به اين نكات كه بر اساس مسائل علمي و تجربي گردآوردي شده كاملاً توجه نمايند. اين نكات به ترتيب به نگارش در آمده است.
رفتار و اخلاق گروه
ـ اعضاي گروه بايد اين نكته را مدنظر قرار دهند كه در جامعه مورد احترام هستند. لذا بايد اخلاق اسلامي را در همه حال رعايت نموده و رفتاري منطقي و اسلامي داشته باشند و براي رعايت نظم بايد به هنگام اجراي برنامه از لباس يك رنگ استفاده كنند.
ـ يك گروه به همان اندازه كه مورد احترام است مورد توجه و ريزبيني افراد جامعه نيز واقع ميشود لذا رعايت مسائلي مانند مرتب و تميز بودن لباس ها و مسواك زدن و طبيعي بودن حالت صورت در زمان اجرا اكيداً توصيه مي‌گردد. در تمرين هاي فردي و جمعي براي طبيعي نمودن حالت صورت از آينه مي‌توان استفاده كرد.
ـ اعضاي گروه به هنگام اجراي برنامه نبايد حركات غير متعارف داشته باشند و يا سير خود را بالا و پايين بگيرند. بلكه بايد به جمعيت نگاه كنند.
ـ اعضاي گروه براي انسجام هر چه بيشتر بايد نظرات همديگر را تحمل نمايند و در تمرين و اجرا و مسافرت تشريك مساعي داشته باشند. به هر صورت در برنامه‌هاي جمعي بر سر بعضي از مسائل اختلاف نظر به وجود مي‌آيد. گذشتن از خطاهاي افراد ، انسجام گروه را بيشتر مي‌كند. اعضاي گروه براي همدلي بيشتر و پيشبرد كارها بايد يك نفر را از ميان خود به عنوان مسئول انتخاب نمايند . گروه هائي كه مربي دارند شايد مشكلي در اين رابطه نداشته باشند. در يك گروه روابط عمومي نقش بسيار مؤثري در بالا بردن كيفيت برنامه‌ها دارد. بايد از بينندگان و شنوندگان نظر خواهي كرده و از انتقادات و پيشنهادات آنان استفاده نمود.
توكل
ـ قبل از تمرين و اجرا بايد ابتدا توكل به خدا نمود و از ائمه اطهار استعانت جست؛ چنانچه بسياري از قاريان مشهور كشورمان و همين طور گروههاي مديحه سرايي عربي و همخواني رمز موفقيت خود را در اين موضوع مي‌دانند. بايد بدانيم توجه به مسائل معنوي در اجراي برنامه‌ها بسيار مؤثرند.
صداي افراد گروه
ـ بايد صداي تك‌تك افراد گروه شناسائي شود هر كس بداند صدايش در چه ارتفاعي قرار داشته و داراي چه توانايي‌هايي مي‌باشد.
ـ با توجه به تقسيم بندي صداهاي انسان، تركيب صداي اعضاي يك گروه بايد چنين باشد: يك گروه هفت نفره بايد سه صداي بم و چهار صداي زير داشته باشد. يك گروه شش نفره به دو صداي بم و چهار صداي زير نيازمند است. يك گروه پنج نفره به دو صداي بم و سه صداي زير و يك گروه چهار نفره به دو صداي بم و دو صداي زير و در صورتي كه يك نفر صداي بم قوي داشته باشد به سه صداي زير نياز دارد. البته اين انتخاب ها با توجه به توانائي‌هاي صداي هر فرد بايد انجام شود. در مورد گروه هاي بيش از هفت نفر تعداد نفرات گروه هاي باس bass و تنور بايد مساوي باشد و اگر تعداد نفرات عدد فرد بود، نفر اضافي را بايد از صداي تِنور يا زير انتخاب نمود. ( لازم به تذكر است در تركيبات فوق صداهاي متوسط با توجه به توانائي‌هاي صداي هر فرد بين يكي از دو گروه باس و تنور قرار گرفته‌اند).
ـ بايد در هر گروه دو به دو يا سه به سه صداي افرادي را كه تركيبي يكسان دارند شناسائي كرد. براي شناسائي صداها آسانترين شيوه اين است كه از فاصله چند متري بدون ديدن افراد به صداي آنان كه همزمان با هم قطعة يكنواختي را قرائت مي‌كنند، گوش دهيم. اگر صدائي با صداهاي ديگر فرق داشته يا اصطلاحاً بيرون زد مشخص ميشود. تركيب هماهنگ يا در اصطلاح موسيقي همرنگ بودن صداها مانع از اين ميشود تا متوجه شويم چه تعدادي در حال خواندن هستند . آيا يك نفر قرائت مي‌كند يا تعداد بيشتري در حال خواندن هستند.
ـ بايد قبل از تمرين و اجرا از خوردني هاي سرد مثل آب يخ و بستني و خوردني هاي بسيار گرم مانند چاي داغ اجتناب نمود. به طور كلي قبل از تمرين و اجرا نبايد چيزهايي را كه موجب تحريك حنجره ميشود ( مثل ترشي‌ها، شيريني‌ها و مواد خوراكي تند و فلفل دار) استفاده كرد.
ـ هميشه قبل از شروع تمرين بايد صداها را گرم نمود. منظور از گرم كردن صدا خواندن متني با پرده‌هاي م يا ادا كردم حرف (آ) مي‌باشد. ابتدا بايد از پرده‌هاي بم شروع نمود و تا چند پرده صدا را پرده پرده از صداي بم به سمت صداي زير بالا برد. آنگاه دوباره به پردة اوليه بازگشت و اينكار را تا اكتا و پرده‌اي كه در ابتدا گرفته شد ادامه داد.
مراقبت
ـ قبل از اجرا و حتي در مواقع تمرين نبايد اجازه داد هواي سرد وارد دهان و حلق شود. كساني كه با موتورسيكلت تردد مي‌كنند بايد به اين نكته توجه نموده و حتماً سينه و گلو و دهان خود را بپوشانند.
ـ به منظور ذخيرة انرژي بيشتر قبل از اجراي برنامه حتي المقدور از صحبت كردن بايد خودداري شود.
تمرين
ـ بايد تمرين در محيطي كاملاً ساكت و آرام انجام شود و اگر صدا بيرون مي‌رود از خروج صدا جلوگيري نمود تا مزاحمتي براي ديگران ايجاد نشود. در محيط تمرين بايد از رفت و آمد و حضور افراد متفرقه جلوگيري نمود.
ـ تمرين هميشه بايد به مدت يكساعت بدون هيچ صحبت متفرقه‌اي انجام شود؛ و اگر توضيحي مربوط به تمرين بود مربي بايد آنرا توضيح داده و ديگران گوش دهند. بعد از يكساعت تمرين، ده دقيقه استراحت براي رفع خستگي لازم است. در خلال استراحت سكوت را بايد رعايت نمود تا اعضاي گويايي و شنوايي استراحت كنند. بعد از استراحت بايد تمرين را ادامه داد.
ـ زمان تمرين نبايد از 2 ساعت كمتر و از 5/3 ساعت بيشتر گردد.
پردة صوتي مناسب
ـ در برنامه‌هايي كه اوج صدا در آن زياد است بايد پيش‌بيني نمود چنانچه پردة اوليه بالاتر يا پايين تر از توانايي صداي اعضاي گروه درآمد، به چه ترتيبي بايد با آن برخورد كرد. بهترين كار اين است كه اولاً هميشه مديحه‌سرايي يا همخواني مورد نظر را در پرده‌هاي مختلف تمرين نمود؛ ولي چنانچه در هنگام اجراي برنامه، پرده مطلوب نبود، بايد در نقطه‌اي كه امكان تعويض پردة صوتي وجود دارد، بلافاصله از پردة قبلي خارج شده و با پردة مطلوب برنامه را ادامه بدهيم؛ به گونه اي كه خارج محسوب نشود.
ـ گرفتن پردة اوليه در هر اجرا خيلي مهم است. يك دستگاه ضبط صوت كوچك يا دياپازون مهمترين نقش را مي‌تواند در اين رابطه داشته باشد. بايد پردة اوليه را در ابتداي يك نوار خام ضبط نموده و يك نفر وظيفه داشته باشد تا آن را مرور كند. اين شخص لحظاتي قبل از اجرا به نوار گوش كرده و آن را در كلمات يا مصرع اول و يا بيت اول اعلام مي‌كند و ديگران بقية متن يا شعر را ادامه مي‌دهند. همين كار را مي‌توان با وسيله‌اي به نام دياپازون كه براي كوك كردن سازها و صداها در موسيقي به كار مي‌رود انجام داد. اين وسيله چند نوع است. يك نوع آن شبيه ساز دهني ولي گرد است و يك نوع آن شبيه پرگار است. و انواع ديگري نيز دارد. بعضي از آنها فقط يك نت و بعضي تمام نتها را به صدا در مي‌آورند
لحن
ـ يكي از مسائل مهم رعايت لحن عربي است كه حتي در تمرين‌ها بايد مراعات شود. منظور از لحن عربي رعايت مخارج و صفات حروف و احكام تجويدي است. البته با توجه به اينكه مديحه سرايي عربي با قرآن تفاوت دارد، گاهي اوقات مد بيش از اندازه كشيده ميشود، يا در جايي كه بايد ادغام نمود، اظهار صورت مي‌گيرد؛ ولي در هر صورت بايد توجه داشت مخارج و صفات حروف نبايد تغيير كند و چنانچه تغييري بود، بايد در احكام انجام شود. البته اين تغييرات
تحرير
ـ براي منطبق كردن تحريرها در ذهن بايد موارد زير به ترتيب انجام شود. ابتدا بايد مديحه سرائي عربي يا توحيديات يا همخواني قرآن را مربي گروه در نواري ضبط نموده و آن را در اختيار تك‌تك اعضاي گروه قرار دهد و اعضاي گروه در محيطي كاملاً ساكت و آرام كه فقط صداي نوار شنيده مي شود، تا ده مرتبه متوالي از ابتدا تا انتهاي آن را فقط استماع نموده و از يازدهمين مرتبه همراه نوار زمزمه‌وار تمرين كنند. به گونه‌اي كه صداي نوار بلندتر از صداي آنها باشد. اعضاي گروه بايد تا مرتبة بيستم به همين روش ادامه داده و هر مرتبه صداي خود را بلندتر كنند تا صدايشان با نوار هم طراز شود. البته هر گاه فردي از لحن خارج شد بايد فوراً آن را اصلاح نمايد. پس از اين مرحله در تمرين هاي گروهي، مربي گروه بايد ايراد تك‌تك اعضا را برطرف كند و چه بسا تمام اين مراحل را نيز تكرار نمايد.
ـ براي هماهنگي در تحريرهاي گروهي و يكسان كردن آنها اعضاي گروه بايد به ترتيب طبق مراحل زير عمل نمايند:
الف ـ تحريرها را با توجه به نوع آن قسمت بندي نمايند.
ب ـ سرعت تحريرها را كند كنند.
ج ـ نرمي تحريرها را به تيزي تبديل كنند.
د ـ تحريرها را شمارش نمايند.
ـ با توجه به مراحل ذكر شده ، بايد يك قسمت را با سرعت كم و با توجه به تعداد و تيز نمودن نرمي تحريرها، تمرين نموده و بعد از ملكه شدن آن در ذهن افراد، قسمت بعدي را تمرين نمود، آن گاه كليه قسمت ها را به هم وصل كرده و بعد از چند بار تمرين با سرعت كند به تدريج سرعت آن را زياد نمود. اين كار براي همخواني قرآن كريم بيشتر مورد استفاده قرار مي‌گيرد ولي در مديحه سرايي و توحيديات نيز به يك قسمت پرتحرير كه نياز به هماهنگي دارد برخورد مي‌كنيم كه بايد مراحل فوق الذكر را در آن اجرا نماييم.
نفس گيري
ـ افراد پر نفس هر گروه بايد شناسايي شوند تا در جايي كه احتياج به نفس زياد است خصوصاً در همخواني قرآن كريم بتوانند ديگران را ياري نمايند. براي نفس گيري مناسب در اين مواقع بايد به نكات زير توجه نمود:
الف ـ قبلاً جاهايي را كه بايد نفس گرفت معين و بين افراد تقسيم نمود.
ب ـ براي اين كه صدا افت نكند در زمان نفس گيري فقط يك نفر بايد نفس بگيرد.
ج ـ فردي كه نفس گيري نموده بايد با صدايي كه از لحاظ ارتفاع با بقيه در يك پرده قرار دارد ولي از لحاظ شدت ضعيفتر است، وارد صداي گروه شود و بعد كم‌كم حجم صدايش را بيشتر كند تا به حد ديگران برسد.
د ـ حالت خواندن و چهرة افراد بايد طبيعي باشد تا بينندگان و شنوندگان متوجه نفس گيري نشوند.
خيلي كم انجام ميشود مانند مواردي كه مثال زديم.
برخورد با اعضاء
ـ مربي گروه اگر در هنگام تمرين متوجه شد كه يكي از اعضاء نسبت به سايرين گيرايي ضعيفتري دارد بايد لحظاتي او را به حال خود گذاشته و با ديگران تمرين نمايد تا در خلال تمرين او نيز آماده شود؛ آن گاه با او نيز تمرين كنند.
ـ اگر در اجراي يك برنامه، فردي از اعضاي گروه اشتباهي كرد نبايد به هنگام اجرا به وسيلة ايما و اشاره او را متوجه نمود ، چون موجب حواس پرتي افراد گروه و جلب توجه بينندگان و شنوندگان ميشود. تذكرات لازم ساعاتي پس از اجرا بايد به او داده شود. البته اگر به صورت قراردادي علائمي در اين موارد بين اعضاي گروه گذاشته شود، بسيار مناسب است.
تكخوان و گروه
ـ در موارديكه در مديحه سرايي و توحيديات تكخواني نيز وجود دارد، بايد تمام افراد گروه ، متن تكخواني را تمرين نمايند تا در صورت عدم حضور تكخوان، از ديگران استفاده گرديده و برنامه مختل نشود. به علاوه در مواردي كه تكخوان دچار عارضه‌اي ميشود نبايد كار گروه به خاطر او معطل بماند.
ـ مديحه سرايي يا توحيديات و يا همخواني قرآن كريم را بايد در مواقع بيكاري به تنهايي تمرين نمود تا كار گروه در تمرينهاي جمعي راحت‌تر پيش برود.
تركيب و حالت استقرارگروه
ـ نحوه نشستن يا ايستادن افراد گروه بايد به صورتي باشد كه :
الف ـ افراد تكخوان نزديك ميكروفون قرار بگيرند.
ب ـ كساني كه صدايشان خسته يا مريض است نزديك ميكروفون قرار نگيرند.
ج ـ در صورتي كه تعداد نفرات زياد است گروه باس پشت گروه تنور يا در كنار گروه تنور قرار گيرند و در صورتي كه تعداد نفرات كم است به صورت هلالي قرار بگيرند. البته اين موضوع بستگي به جايگاه نيز دارد.
د ـ افرادي كه صدايشان شبيه به هم ( همرنگ ) است كنار هم قرار بگيرند.
هـ ـ چنانچه موارد بالا رعايت گرديده است به ترتيب قد قرار بگيرند.
و ـ حالت بدن نسبت به زمين چه در حالت ايستاده ، يا نشسته بر روي زمين و صندلي قائم باشد.
ـ بايد افراد گروه از قرار دادن متن در مقابل خود به هنگام اجرا اجتناب نمايند و برنامه را از حفظ اجرا كنند. اجراي از حفظ تسلط انسان را زياد مي‌كند.
ـ اعضاي گروه بايد ترتيب ورود به صحنه را قبلاً مشخص كنند و پس از استقرار در جايگاه با سكوت كامل خود حاضرين در جلسه را ملزم به رعايت سكوت نمايند.
زمان و روش هاي اجراي برنامه
مبتهلين و موشِّحين نامبرده به ويژه در مصر و سوريه، در مساجد و در راديو و تلويزيون به مناست هاي مختلف به اجراي تواشيح و ابتهال مي‌پردازند. در كشور مصر در مساجد معروف هر روز ( خاصّه در هنگام اذان و نماز صبح ) تعدادي از برجسته‌ترين مُبتهلين و قاريان مصري بايد به طور نوبتي و معمولاً هرماه يك بار برنامه اجرا كنند . معمولاً اين مراسم بيشتر در 2 مسجد بزرگ ، معروف و بسيار زيباي قاهره ( پايتخت مصر)، به نام هاي مسجد رأس الحسين يا امام حسين عليه السلام و مسجد سيّده زينب سلام الله عليها كه روحانيّت خاصي دارند ، برگزار مي شود .
قبل از نماز صبح ابتدا يكي از قاريان حدود نيم ساعت قرآن كريم را تلاوت مي‌نمايد ، پس از آن يكي از مُبتهلين به خواندن ابتهال و توحيديّات مي‌پردازد و در انتهاي ابتهال اذان مي گويند . سپس همان قاري تلاوت كوتاهي را تقريباً به مدّت 5 دقيقه مجدّداً اجرا نموده ، و بعد از آن مُبتهلين اقامه مي‌گونيد.
اين برنامه همان طور كه اشاره شد هر روز قبل از نماز صبح آغاز و بعد از آن به پايان مي‌رسد . اين برنامه به مدّت يك ساعت است و به طور مستقيم از راديو قاهره و راديو قرآن مصر براي تمام دنيا پخش ميشود. اگر خواسته باشيد اين برنامه را گوش داده يا تلاوت و ابتهال آن را ضبط نماييد ( كه بسياري از قاريان و علاقه‌مندان اين برنامه‌ها در ايران ، تلاوت مورد نظر به همراه ابتهال را از اين برنامه دريافت نموده و ضبط مي‌نمايند ) مي‌توانيد بعد از اذان صبح به افق تهران ـ حدوداً يك ربع ـ راديوي خود را روي باند MW
با رديف طول موج 800 مگاهرتز تنظيم نموده و از اجراي زندة اين برنامة زيبا و معنوي بهره مند شويد.در اين برنامه كه ساليان زيادي عمر دارد، تلاوت كوتاه قاريان حذف شده . به طور كلي قاريان و مُبتهلين معروف مصري سعي مي‌كنند بهترين برنامة خود را در اين راديو اجرا نمايند.اجراي برنامه به اين شيوه سبب شده است تا قاريان و مبتهلين معروف مصري هميشه آماده باشند و خود را در معرض آزمون ببينند.
امّا در كشور سوريه كه در حال حاضر گروه هاي بسيار زيادي در زمينة مديحه سرايي عربي و ابتهال و توحيديّات مشغول اجراي برنامه هستند، تغيير و تحوّلات زيادي را خصوصاً در زمينة تواشيح و مديحه سرايي به وجود آورده اند كه بيشتر جنبة رقابتي و تبليغاتي داشته است . از اين جهت كه آثار خود را بر روي كاست يا لوح فشرده تكثير نموده و به بازار عرضه مي‌نمايند . اين كار باعث شده تا گروه هايي وارد اين عرصة گردند. آن هم فقط به دليل شهرت و كسب اعتبار و فروش نوار ؛ امّا از حيث محتوا آثار كم ارزش و ضعيفي را به وجود آورده و عرضه مي‌كنند كه اين آثار به صورت نوار سالهاست در كشورمان مورد استماع و استفاده افراد علاقه مند قرار مي گيرد . سابقاً اين آثار توسط اكثر گروه هاي تواشيح و مديحه سرايي خصوصاً گروه هاي نوجوان و آن هم در مدارس مورد استفاده قرار مي‌گرفت . اكنون هم مشاهده ميشود كه بعضي از گروه ها از اين نوارها و آثار ضعيف يا متوسط استفاده نموده و بدون در نظر گرفتن محتواي شعر و لحن مورد نظر، صرفاً به خاطر آهنگ هاي جذّاب و ريتم دف يا طبل اقدام به تمرين و اجراي تقليدي از انها مي نمايند . متأسفانه بعضي از اين آثار از راديو قرآن نيز پخش ميشود.
با توجّه به دستورات و نصايح مقام معظم رهبري در حال حاضر اكثر گروه هاي مديحه سرايي در ايران با استفاده از منابع و متون ارزنده و مُتقن شعري و مناجاتي و الحان ابداعي آثار ارزشمندي را خلق نموده اند و در محافل قرآني و مذهبي عرضه مي‌كنند . اين آثار هنري از لحاظ شعر ، هماهنگي كار و حتّي لحن از بسياري از گروه هاي سوري موفق‌تر عمل نموده و از همه مهمتر اهدافي جز تقرّب به خداوند متعال به واسطة مدح اهل بيت عصمت و طهارت و راز و نياز عاشقانه با معبود يگانه خود ندارند كه همة اينها از بركات نظام اسلامي و پيروي از وليّ فقيه زمان حضرت آيت الله خامنه‌اي دام ظلّه بوده و مي‌باشد.
البته منكر هنر زيباي اساتيد سوري در اجراي تواشيح نيستيم . در اين بين اساتيد بزرگ و معروفي كه اكثر آنها را معرّفي نموديم، در كشور سوريه در اكثر مناسبات و اوقات شبانه روز به اجراي برنامه در محافل و مساجد مبادرت مي‌كنند . در ماه مبارك رمضان برنامه هاي آنان به اوج خود مي‌رسد، آن چنان كه قبل از افطار يا در هنگام سحر شاهد پخش آثار بسيار زيباي تواشيح و ابتهال انان از راديو سوريه هستيم . اين برنامه‌ها هر روزهنگام سحر قبل از اذان صبح و اقامة نماز در ماه رمضان با حضور گروه هاي معروف تواشيح و مديحه سرايي سوريه اجرا ميشود . در اين بين فقط گروه ها و اساتيد مطرح اين رشته و بالاخص گروه هاي قديمي و صاحب نام سوريه مانند گروه « رابطة المُنشدين » ، بلا بل الشام، رضوان، فِرقةُ مدايح النبويّه و ... دعوت شده و برنامة خود را اجرا مي‌نمايند كه محل اصلي اجراي اين مراسم ديني همه ساله مسجد بزرگ و معروف جامع اَمَوي شهر دمشق مي‌باشد. برنامه هاي مزبور به صورت زنده از راديو سوريه پخش ميشود و در كشورمان به راحتي از طريق راديو قابل دريافت مي‌باشد.
در حال حاضر كشور سوريه از حيث داشتن گروه هاي مديحه سرايي عربي و اجراي اين گونه برنامه‌ها در بين كشورهاي اسلامي ديگر داراي رتبة اوّل مي‌باشد و گوي سبقت را از مصر نيز ربوده ؛ چون همان طور كه سابقاً اشاره كرديم، كشور مصر آغازگر اين حركت به صورت فعلي بوده و الگوي كار مناسب و بَستر فعاليّت در زمينة اين هنر اصيل اسلامي را براي ساير كشورها مهيّا نموده است . بعد از مصر كشور سوريه اين هنر را به حدّ كمال رسانده . صرف نظر از اين مسئله كه كشور مصر تا به حال در زمينة ابتهال و توحيديات همچنان مقام اوّل محسوب ميشود ؛ ولي در كشور سوريه به تواشيح و برنامه‌هاي همخواني گروهي اهميّت بيشتري داده ميشود . برنامه‌هايي كه در همه حال شاهد اجراي آن در كشور سوريه هستيم، به صورت گروهي بوده نه انفرادي . اگر قرار است حتّي ابتهال نيز خوانده شود تكخوان معروف گروه تواشيح به خواندن توحيديات و ابتهال پرداخته و پس آن گروه تواشيح به مديحه سرايي خود ادامه مي‌دهد. يعني در اصل تواشيح و ابتهال توسط يك گروه و در يك برنامه و در زمان معيّني با هم اجراء ميشود.
سيستم صوتي
ـ سيستم صوتي مورد استفاده بايد قبل از اجرا توسط مسئول يا مربي گروه مورد بررسي قرار گيرد. تنظيم مكان ميكروفون ها به عهده خود گروه بوده و بايد براي تكخوان ها ميكروفون جداگانه و براي اعضاي ديگر هم ميكروفون هاي جدا در نظر گرفته شود. ضمناً ميكروفون هاي گروه بايد به گونه‌اي قرار گيرد كه صداي كل گروه به يك اندازه شنيده شود. قرار دادن ميكروفون ها در بالاي سر افراد در گروه هاي پر جمعيت به چنين كاري كمك مي‌كند. مناسب است در صورت امكان براي تك‌تك افراد ميكروفون سينه‌اي تهيه شود. بايد توجه داشت اگر گروهي بهترين برنامه را اجرا كند ولي سيستم صوتي ضعيف باشد، يا سوت بزند و اكوي زيادي داشته باشد ، يا قطع و وصل شود كل برنامه تأثير خود را از دست مي‌دهد. لذا تنظيم سيستم صوتي يكي از مهمترين مراحل اجراي برنامه يك گروه است
تهيه آرشيو
ـ هر گروه بايد يك دستگاه ضبط صوت كوچك به همراه تعدادي نوار خام داشته باشد و يك نفر مأمور گردد تا برنامه‌ها و اجراهاي گروه را ضبط نموده تا پس از بازبيني نوارها و رفع اشكالات، آنها را آرشيو نمايد. اين فرد به عنوان مسئول روابط عمومي گروه مي‌تواند تعداد و نوع برنامه‌هاي اجرا شده، تاريخ و محل اجرا و تمرين و اسامي افراد شركت كننده را ضبط نمايد.
شاعران معروف
اكنون به معرّفي شاعران معروف جهان اسلام ، خصوصاً شاعران و مادحان بزرگوار اهل بيت عليهم السلام مي پردازيم . دانستن اسامي آنها جهت دستيابي به منابع سرشار و ارزنده ادبي و مضامين بلند عرفاني و توحيدي باسيتني است . برخي از اين شعرا عبارتند از: كميت بن زيد ، حسّان بن ثابت، ابن ابي الحديد معتزلي ، دعبل خُزاعي ، فَرَزْدَق ، صاحب بن عُبّاد، ابن سكّيت ، ابنُ الرّوحي، المتنبّي، ابنُ الفارض، ابوالعلاء مَعرّي، سيدرضا موسوي هندي، ابوفراس حَمداني ابي نُؤاس، البوصيري، ابوالعتاهيّه، الشّريف الرّضي ، شيخ بهايي، شيخ كاظم الاُزري، حافظ رجب البَرسي، مهيار الدّيلمي، سيد اسماعيل حُمْيَري، ابوتمام الطّايي، ابن حمّاد، ابوالاسود الدُؤلي، الطّغرايي، سيدجعفر و سيدحيدر حلّي،سيدمحمدسعيد الحبّوبي و ...
گروههاي ممتاز ايراني
در كشور جمهوري اسلامي ايران اين برنامه‌ها بعد از پايان جنگ تحميلي توسط قاريان و گروه هاي خوش ذوق آن زمان مانند گروه هاي قدر تهران، ثقلين خوزستان و ديگر قاريان استان ها شروع شد و چون در حقيقت كار تازه و فعّاليتي جديد محسوب مي‌شد با استقبال مردم و خصوصاً شيفتگان وادي قرآني مواجه گشت . بعد از آن تشكّل هاي بسياري در مقاطع مختلف سنّي تحت عنوان گروه هاي تواشيح در اين زمينه فعّاليّت خود را آغاز كرد . اين تشكل ها همراه و همنوا با موج خروشان و فزاينده قرآني كه بعد از پايان جنگ تحميلي به بركت نظام اسلامي و قيام امام راحل و عظيم الشأن و انفاس قدسيه شاگرد مكتب خميني كبير رحمه الله سر تا سر خاك مقدّس ايران زمين را فرا گرفته بود، طيّ مسير مي‌نمودند . بايد اذعان نمود تواشيح و مديحه سرايي خاندان وحي ، نمودي از درياي عشق و ارادت شيعه به ساحت مقدّس آن بزرگواران است كه در قالب اين هنر دل انگيز و لذّت بخش محافل و مجالس قرآني را به عطر ولايت معطّر ساخته . از اين جهت جذابيت كار چون براي مديحه سرايان و مستمعين به دليل جاري ساختن ذكر اهل بيت عليهم السلام و دُعا و تضرّع به درگاه رُبوبي به يك اندازه مي‌باشد ، همواره از اين برنامه‌ها استقبال شاياني به عمل آمده و بسياري از افراد كه نمي‌توانستند به درستي قرآن را تلاوت كنند، از اين طريق قاري قرآن و يا حافظ كلام الله شده اند. در كل اجراي اين برنامه‌ها توسط بسياري از گروه هاي ممتاز كشور تأثيرات بسيار مطلوب توأم با جنبه‌هاي مثبت زياد آن برروند برنامه‌هاي قرآني، خصوصاً هنر قرائت به الحان عربي داشته است . از اين رهگذر مي‌توان به برگزاري مسابقات حفظ و قرائت قرآن و مديحه سرايي عربي با هم اشاره نمود كه هر ساله حضور سبز و پر نشاط قاريان و حافظان عزيز كشورمان را شاهد است .
از موشحين و مبتهلين ايراني مي‌توان به گروه هاي ممتازي نظير: قدر، اهلبيت عليهم السلام، طه و اُسوه از تهران، جامعه قاريان و گروه فدك الزهراء عليها السلام از مشهد مقدّس ، ثقلين ، شهداء و نور از استان خوزستان ، كوثر، بشارت و فلق از استان اصفهان ، الغدير ، بقية الله عجل الله تعالي فرجه الشريف و نور اهلبيت عليهم السلام از استان قم ، نور از استان مازندران و گروه هاي ممتاز ديگر استان هاي كشور اشاره نمود. آثار جالب و قابل توجّه اين گروه ها در اين زمينه همواره از صدا و سيما خصوصاً شبكة قرآن سيما و راديو قرآن پخش مي‌گردد.
شيوه ساختن تواشيح
اركان مهم تشكيل دهنده تواشيح عبارتند از:
1- كلام (شعر): كه عموما يـــا بر وزن يكي از اوزان عروضي شعر عرب ساخته مي شودو يا خارج از وزن عروضي است كه اغلب از همين نوع است. در اين زمينه استاد حاج عباس حزباوي سهم بسزائي در كتابت اشعارتواشيح دارندكه نه فقط گروه ثقلين بلكه اغلب گروههاي كشورراتغذيه شعري مي كنند.
2- لحن: لحن يا همان آهنگ دومين ركن تواشيح است كه خود يك هنر مستقل بشمار مي رود دراين خصوص مسئول گروه به دو شيوه عمل مي كند:
نخست آهنگسازي است دراين مرحله شعري را بگونه اي آهنگسازي نموده كه متناسب با كلمات و موضوع آن تواشيح باشد دراين صورت تواشيح 100% ابداعي است .
شيوه دوم اقتباس است<
مطالب مشابه :
آموزش تواشیح
لیست گروه های ثبت شده در سایت جامع تواشیح کشور به تفکیک استان .
دانلود کتاب شعر
تواشیح دینی بخشی از قالب های انشاد دینی هستند که از دیرباز تاکنون در مناسبت های دینی مختلف
گروه تواشیح ثقلین
سایت جامع تواشیح کشور - گروه تواشیح ثقلین - دانلود تلاوت،تواشیح ابتهال
تواشیحی از گروه تواشیح مشکات اصفهان
سایت جامع تواشیح کشور - تواشیحی از گروه تواشیح مشکات اصفهان - دانلود تلاوت،تواشیح ابتهال
کلیپی در مدح حضرت فاطمه سلام الله با صدای "مـــــــــــهدی بزرگـــــــزاد"
عرض سلام خدمت همراهان سایت جامع تواشیح کشور. در این پست قصد داریم کلیپی زیبا در مدح بی بی دو
گروه تواشیح مسک ثبت شد
سایت جامع تواشیح کشور - گروه تواشیح مسک ثبت شد - دانلود تلاوت،تواشیح ابتهال
گروه تواشیح باقرالعلوم
تاریخچه: گروه تواشیح باقرالعلوم در سال 1375 و با مسئولیت آقای محمد سعید سعیدی زاده تشکیل و
دانلود تواشیح صوتی گروه ملی قم در سی امین دوره مسابقات بین المللی قرآن
سایت جامع تواشیح کشور - دانلود تواشیح صوتی گروه ملی قم در سی امین دوره مسابقات بین المللی
برچسب :
سایت تواشیح