طراحی فنی ظروف سفالی در باستان شناسی

طراحی فنی ظروف سفالی در باستان شناسی :

بعد از جمع آوری قطعات سفالی از محوطه های باستانی سفاشل ها شسته میشوند و در گوشه ای از آن که همراه با قسمت بیشتری از بدنه باشد ، بر حسب اینکه این قطعه ممکن است لبه باشد یا کمانی از دایره ظرف اصلی یا پایه آن و ...میتوان دایره آنها را محاسبه کرد ،اثر چرخ روی بدنه سفال جهت افقی و عمودی و حالت ایستایی ظرف را مشخص میکند .
در مورد قطعات مربوط به بدنه با توجه به طبیعت ساخت ظروف سفالی و اینکه روی چرخ سفالگر کشش گل به سمت بالاست و قسمت های فوقانی نازکتر و قسمتهای تحتانی سنگینتر است میتوان براحتی بالا و پایین یا جهت تحدب و تعقر و پشت و روی قطعات را تشخیص داد .
طراحان فنی ظروف سفالی ،به کمک ابزار و به روش نقطه یابی با استفاده از گونیا یا استفاده از شانه طراحی و محاسبه قطر دهانه ظرف، در یک طرح فنی به ویژگیها و خصوصیت قطعه یا یک ظرف سفالی پی میبرند.بدین ترتیب بسیاری از ویژگیهای ظرف ،قابل دستیابی و نشان دادن است، مثلا از لحاظ حجم،طول و عرض و ارتفاع ،نما،برش ،نقش داخل ، نقش خارج،شکستگی ها ،دسته ها ، لوله ها جزییات نقوش و بسیاری عوامل دیگر که هیچگاه با عکاسی نمی توان این چنین منظور و نقطه نظر های باستان شناسان را بیان نمود .
در این وبلاگ سعی شده است ضمن راهنمایی و آموزش طراحی فنی ،نمونه های مورد استفاده طراحی ارائه گردد.
طراحی فنی ظروف بخشی از رسم فنی است که به حجمهای استوانه ای شکل مربوط می شود .چون ظروف سفالی روی چرخ سفالگری ساخته میشود دارای محور تقارن بوده ، در ترسیم آنها اصول فنی مربوط به اجسام مدور کاملا رعایت می شود .
خطوط
1. خط اصلی :خطی است ضخیم و توپر که برای معرفی لبه خارجی یا خطوط قابل دید در طرح و نقشه از آن استفاده میشود .
2. خط چین : نشانه خطوطی است که قابل دید نیست و به همین لحاظ به آن خط ندید هم گفته اند .ضخامت این خط نصف خط اصلی است .
3. خط نازک : از آن به عنوان خط اندازه فخط هاشور ، خط کمکی و... استفاده میشود.

تجسم نما و برش ظرف و نمایش آن روی محور و صفحات افقی

نقطه یابی :

A: فاصله لبه ظرف تا خطبه طوری که به نقش روی سفال لطمه ای نزند مشخصات آن از قبیل محل کشف ،نام ترانشه،تاریخ کشف و.... نوشته میشود.انتخاب قطعات از سطح تپه اختیاری است ولی باید قطعاتی از لبه ظرف یا دسته و کف انتخاب شود عمود گونیای مماس بر بدنه در ارتفاع 7/11 سانتیمتری 25 میلیمتر .

B : فاصله بدنه ظرف تا خط عمود گونیای مماس بر بدنه در ارتفاع 22سانتیمتری 27 میلیمتر .

C: فاصله بدنه ظرف تا خط عمود گونیای مماس بر بدنه در ارتفاع 10 سانتیمتری29 میلیمتر .

D: فاصله بدنه ظرف تا خط عمود گونیای مماس بر بدنه در ارتفاع 9 سانتیمتری 20میلیمتر .

E: فاصله بدنه ظرف تا خط عمود گونیای مماس بر بدنه در ارتفاع 8 سانتیمتری 11 میلیمتر .

F: فاصله بدنه ظرف تا خط عمود گونیای مماس بر بدنه در ارتفاع 7 سانتیمتری 5 میلیمتر .

G: فاصله بدنه ظرف تا خط عمود گونیای مماس بر بدنه در ارتفاع 5 سانتیمتری 0 میلیمتر .

H: فاصله بدنه ظرف تا خط عمود گونیای مماس بر بدنه در ارتفاع 3 سانتیمتری 5 میلیمتر .

M: فاصله بدنه ظرف تا خط عمود گونیای مماس بر بدنه در ارتفاع 2 سانتیمتری 11میلیمتر .

O: فاصله بدنه ظرف تا خط عمود گونیای مماس بر بدنه در ارتفاع 1 سانتیمتری 21 میلیمتر .

N: فاصله بدنه ظرف تا خط عمود گونیای مماس بر بدنه در ارتفاع 0 سانتیمتری 40 میلیمتر .

صفحه دایره ها :

برای محاسبه قطر دهانه یا کف ظرف در مورد قطعات سفال که بخشی از لبه ظرف است . با قرار دادن لبه آن روی یکی از دوایر هم اندازه می توانیم قطر دهانه ظرف مفروض را تعیین نماییم .

مراحل ترسیم طرح فنی :

قطعه ای از لبه ظرف :

1. ابتدا لبه مورد نظر را روی صفحه دایره ها طوری قرار میدهیم که کلیه نقاط لبه آن بر صفحه منطبق شود .از کوچکترین دایره شروع میکنیم و به طرف دوایر بزرگتر به حرکت درمیاوریم تا روی یکی از دایره ها منطبق شود .بدین ترتیب قطر دهانه ظرفی که این قطعه متعلق به آن بوده است به دست می آید.

2. روی کاغذ یک خط افقی به اندازه قطر برای نمایش دهانه ظرف ترسیم می کنیم .

3. محور تقارن را به اندازه ارتفاع قطعه سفال مورد نظر ترسیم میکنیم .

4.سفال را روی ایستایی آن قرار میدهیم وبه کمک گونیا شروع به نقطه یابی میکنیم .

5. نقطه ها را به هم وصل میکنیم و بدین ترتیب فرو رفتگی و برجستگی بدنه خارجی سفال را ترسیم میکنیم .

6.قرینه خط ترسیم شده را در طرف دیگر محور رسم میکنیم .

7. ضخامت سفال را در سمت راست به سمت داخل ظرف بصورت توپر نشان میدهیم .

8. چنانچه بدنه بیرونی سفال دارای نقش باشد در سمت چپ یعنی بخش نما و در صورتی که داخل ظرف منقوش باشد در سمت راست یعنی بخش برش ،ترسیم میشود .

مقیاس برای هر یک از طرح ها ضرورت دارد زیرا ممکن است برای چاپ کوچک یا بزرگ شود لذا چون اشل مقیاس نیز به همین نسبت کوچک یا بزرگ خواهد شد می توان اندازه واقعی را محاسبه نمود.

در مورد ظروف دسته دار علاوه بر انجام کلیه مراحل فوق برش دسته نیز نشان داده می شود و چون دسته یک عضو زائده افزوده است با اندک فاصله در کنار برش بدنه مشخص خواهد شد .

طراحی قطعه ای از پایه یا کف ظرف :

ترسیم قطعات و پایه ظروف نیز همانند لبه است با این تفاوت که به جای صفحه فوقانی از صفحه تحتانی استفاده می شود .

ابتدا بوسیله صفحه دایره ها قطر کف را به دست آورده اندازه آن را روی صفحه مشخص میکنیم سفال را روی ایستایی قرار میدهیم با استفاده از گونیا نقطه یابی میکنیم خط بیرونی آن را رسم و ضخامت سفال را پس از اندازه گیری ترسیم میکنیم .

در سمت دیگر محور نمای ظرف نشان داده می شود

طرح فنی یک قطعه از پایه ظرف سفالی که داخل آن نقش دارد .