نقش دام در کشاورزی پایدار

انواع روشهای کشاورزی پایدار

از انواعی از کشاورزی که باعث پایداری در کشاورزی می شوند می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

§ کشاورزی تناوبی

§ کشت با مصرف نهاده کمتر

§ کشاورزی اکولوژیکی: در این روش کلیه خصوصیات اکولوژیکی مزرعه ثابت می ماند و به جای استفاده از نهاده بیشتر به مدیریت و کنترل اکوسیستم پرداخته می‌شود.

§ کشاورزی قابل جایگزین: در این روش احتیاجات سیستم توسط چرخه مواد تامین می شود.

§ کشاورزی بیولوژیکی: روشی است که در آن فعالیت موجودات زنده و اجزای تشکیل دهنده آنها حفظ می‌شود.

§ کشاورزی زیست‌پویا (کشاورزی بیودینامیک)

§ کشاورزی زیستی: در این روش مزرعه را به عنوان یک موجود زنده در نظر می گیرند و هدف اصلی آن حذف مواد شیمیایی به ویژه سموم و کودهای شیمیایی می‌باشد و مدر ضمن استفاده بهینه از نهاده‌ها را توصیه می کند.

اجزای کشاورزی پایدار

§ خاکورزی حفاظتی

§ تناوب زراعی

§ مبارزه بیولوژیکی

§ کشت مخلوط

§ استفاده از مالچ

§ به کار گیری کودهای بیولوژیکی

§ استفاده از کودهای آلی

§ تغییر تاریخ کشت

اهداف کشاورزی پایدار :

اهداف کشاورزی پایدار ارتباط نزدیکی با تعاریف آن دارند و در واقع جمع بندی این تعاریف می باشند .

یک برنامه کشاورزی پایدار موفق در برگیرنده هفت هدف زیر می باشد:

1. فراهم کردن امنیت غذایی همراه با افزایش کمی و کیفی آن ضمن در نظر گرفتن نیاز های نسلهای بعدی ؛

2. حفاظت از منابع آب،خاک و منابع طبیعی؛

3. حفاظت از منابع انرﮊی در داخل و خارج از مزرعه ؛

4. حفظ و بهبود سود آوری کشاورزان ؛

5. حفظ نیروی حیات جامعه روستایی ؛

6. حفظ تنوع زیستی ؛

7. قابلیت پذیرش از سوی جامعه ؛

البته اهداف مشابهی را برای کشاورزی پایدار قائل شده اند ،ضمن اینکه ایجاد زیر ساخت های اجتماعی و اقتصادی پویا برای جوامع روستایی را نیز به این فهرست اضافه می نمایند.

در کتاب باز آفرینی کشاورزی ،(پرتی،1996) ، کشاورزی پایدار را عبارت از هر نوع نظام تولید مواد خوراکی یا الیاف می داند که به طور نظام یافته هدفهای زیر را دنبال می کند:

- در آمیختن کامل تر فرآیندهای طبیعی از قبیل چرخه ی مواد غذایی،تثبیت ازت و روابط آفت – دشمن طبیعی با فر آیندهای تولید کشاورزی ؛

- کاهش کاربرد آن دسته از نهاده های غیر زراعی ، بیرونی و تجدید نشدنی که قابلیت آنها برای وارد آوردن خسارت به محیط زیست یا صدمه زدن به بهداشت کشاورزان و مصرف کنندگان بسیار زاید است و استفاده هدفدار تر از نهاد های باقی مانده به منظور حد اقل رساندن هزینه های متغییر مصرف می شوند؛

- دسترسی منصفانه تر به منابع و فرصتهای تولید و پیشرفت در جهت دستیابی به شکل هایی از کشاورزی که ا ز نظر اجتماعی عادلانه تر است؛

- استفاده بسیار مولد تر از استعداد بالقوه زیست شناختی و ﮊنتیکی گونه های گیاهی و جانوری ؛

- استفاده بسیار مولد از دانش و عملیات محلی، از جمله رهیافت های نو آورانه ای که هنوز دانشمندان آنها را کاملا درک نکرده اند یا کشاورزان به طور گسترده آنها را نپذیرفته اند؛

- افزایش خود اتکایی در میان کشاورزان و روستاییان؛

- تطبیق هرچه بیشتر الگوهای کشت و استعداد تولید، معضلات زیست محیطی اقلیم و چشم اندازطبیعت برای تضمین پایدار دراز مدت سطوح کنونی تولید ؛

- تولید سود آور و کارآمد با تاکید بر مدیریت تلفیقی مزرعه و حفاظت از خاک،آب ، انرﮊی و منایع زیستی.

هدف کشاورزی پایدار عبارت است از افزایش تنوع فعالیتها در مزرعه ، همراه با افزایش پیوندها و فر آیندهای میان آنها. در کشاورزی پایدار محصولات فرعی یا ضایعات حاصل از یک جزء یا فعالیت،نهاده ای می شوند برای جزئی دیگر . از آنجا که فرایندهای طبیعی به طور فزاینده ای ، جایگزین نهاده های بیرونی می شوند، تاثیر نهادهای بیرونی بر محیط زیست کاهش می یابد.

هدف کشاورزی پایدار را حفظ سطوح ضروری تولید به منظور بر آورده کردن جمعیت در حال رشد جهان بدون تخریب محیط زیست می دانند که به مفهوم نگرانی برای ایجاد در آمد، ترویج سیاستهای مناسب و حفظ منابع طبیعی می باشد .

همه اهداف کشاورزی پایدار را در قالب پنج اصل کلی زیر بیان می کند :

1. همسو نمودن فعالیت های کشاورزی با فرایندهای اکولوژیکی

2. بکارگیری فناوری ها مناسب و اتخاذ یک مدیریت صحیح و معقول در روند تولیدات کشاورزی

3. عدم بکارگیری نهاده ها و مواد شیمیایی که برای محیط زیست وسلامت بشر و حیوانات خطرناک هستند

4. افزایش تولید محصولات کشاورزی با بهره گیری از پتانسیل بیولوژیکی و ژنتیکی گونه های مختلف

5. استفاده عاقلانه از منابع و حفظ واحیای منابع تجدید شونده و غیر قابل تجدید

در مقاله توسعه پایدار کشاورزی ، مؤلفه ها و شاخص ها، اهداف کشاورزی پایدار را موارد زیر می داند :

· افزایش ارزش محصولات کشاورزی بویژه محصولات کشورهای فقیر

· کاهش آثار زیست محیطی در بخش کشاورزی .

نتیجه گیری:

کشاورزی پایدار یک فرایند بیولوژیکی است و سعی در تقلید کردن از خصوصیات کلیدی یک اکوسیستم طبیعی دارد ولی عملکرد حداکثر از اهداف آن است . کشاورزی پایدار باعث پیچیدگی اکوسیستم زراعی می شود ، کارایی چرخش عناصر غذایی در این نوع کشاورزی افزایش می یابد و از خورشید به عنوان منبع اصلی انرژی برای به حرکت درآوردن سیستم بهره برداری مطلوب می شود.

مقایسه کشاورزی پایدار و کشاورزی متعارف

کشاورزی متعارف conventional

Agriculture

کشاورزی پایدار

sustainable agriculture

الف ) تمرکز :

1. تعداد کشاورزان کم

.2کنترل زمین

.3 منابع و سرمایه توسط تعداد معدودی بهره بردار

.4 تمرکز نواحی تولیدی وصنایع تبدیلی کشاورزی

الف ) عدم تمرکز:

.1 تعداد کشاورزان نسبتا زیاد

.2 کنترل زمین

.3 منابع و سرمایه توسط تعداد نسبتا زیادی بهره بردار

.4 نواحی تولیدی و صنایع تبدیلی پراکنده

ب ) وابستگی :

.1 واحدهای تولیدی بزرگ سرمایه بر و متکی به تکنولوژی پیشرفته

.2 وابسته به منابع خارج از مزرعه ( انرژی ،3. نهاده ها ،4. اعتبارات و غیره

.5 وابسته به بازار مصرف در سطوح ملی و جهانی

.6 نیازمند به دانش متخصصین وکارشناسان در سطوح بالا

ب ) عدم وابستگی :

.1 واحدهای تولیدی نسبتا کوچک

2 . نیاز به سرمایه کمتر و تکنولوژی مناسب

.3 نیاز کمتر به منابع خارج از مزرعه ( انرژی ،4. نهاده ها ،5. اعتبارات و غیره .6 تولید در جهت خود کفایی خانواده ،7. جامعه و منطقه

.8 تاکید در بکارگیری دانستنیهای علمی پیشرفته و همچنین استفاده از دانش ،9. مهاتها ،10. تجارب بومی و محلی

ج ) رقابت :

.1 تاکید بر علائق و منافع فردی (عدم نیاز به همکاری)

.2 سنتهای مربوط به فعالیت های کشاورزی و همچنین فرهنگ روستایی به کنار گذاشته شده

.3 عدم نیاز کشاورز به جوامع کوچک روستایی.

.4 حداقل نیاز به نیروی کارگر و یکنواختی در کارهای کشاورزی

.5 تاکید بر جنبه های تجاری ( اقتصادی ) در انجام فعالیت های کشاورزی

.6 تاکید فراوان بر سرعت انجام کار

7. کمیت و منافع بیشتر

ج ) همکاری و تشریک مساعی :

.1 تاکید بر تشریک مساعی (نیاز به همکاری در زمینه های مختلف)

2 . عتاقه به سنتهای کشاورزی و فرهنگ روستایی و پاسداری از آنها

.3 ضرورت وجود جوامع روستایی کوچک برای انجام کارهای کشاورزی

.4 کار کشاورزی نیازمند به نیروی کارگر و فعالیت کشاورزی کاری مورد ستایش

5 . کار کشاورزی هم شیوه زندگی هم منبع درآمد

.6 تاکید بر تداوم

7. کیفیت و مطلوب بودن کار

د ) سلطه بر طبیعت :

.1 جدایی انسان از طبیعت

.2 استفاده بدون محدودیت از منابع طبیعی

.3 عدم توجه به دوباره گردش درآوردن ضایعات مزرعه

.4 بالا نگهداشتن سطح تولید با بکارگیری نهاده های شیمیایی (کود ها و سموم)

.5 تعدد فرایندها در صنایع تبدیلی غذایی و کشاورزی

د) همنوایی با طبیعت :

.1 عدم جدایی انسان از طبیعت

.2 استفاده معقول از منابع طبیعی

.3 تاکید بر دوباره به گردش درآوردن ضایعات مزرعه و استفاده از آنها در فعالیتهای زراعی

.4 بالا نگهداشتن سطح تولید از طریق اعمال بهزراعی به منظور حفظ سلامت خاک

.5 محدود بودن مراحل در صنایع تبدیلی غذایی و کشاورزی

ه ) ویژه کاری یا تخصصی بودن کشت :

.1 زراعت عمدتا تک محصولی

.2 تداوم کشت یک محصولی در سالهای متمادی

.3 جدایی فعالیت های تولیدی از فعالیت های دامداری

.4 اعمال نظام) برنامه) تولید با عنایت کمتر به شرایط اکولوژیک محلی

.5 تاکید بر جنبه های خاص از دانستنیهای علمی وفنی کشاورزی

ه) تنوع یا گوناگونی کشت :

.1 زراعت چند محصولی

.2 بکارگیری نظام تناوب زراعی در برنامه چند ساله کشتکار

.3 تلفیق فعالیت هایزراعی و دامداری

.4 تنظیم برنامه های تولیدی متناسب با شرایط اکولوژیکی محلی

.5 توجه به مجموع دانستیهای مربوط به علوم و فنون کشاورزی

و ) بهره برداری بی رویه :

.1 نادیده گرفتن هزینه های غیرمستقیم (هزینه های مربوط به صدمات زیست محیطی ناشی از جریان تولید)

.2 اهمیت به منافع کوتاه مدت

.3 وابستگی شدید به منابع تجدید نشونده (مواد نفتی وغیره (

. 4 وابستگی به رشد اقتصادی و بالا رفتن سطح مصرف

. 5 تاکید بر موفقیت های اقتصادی و مالی (توجه به جنبه های مادی زندگی(

و ) بهره برداری مفید :

.1 محاسبه تمام هزینه ها

2. مستقیم و غیر مستقیم

.3 اهمیت به منافع کوتاه مدت و بلند مدت

.4 وابستگی به منابع تجدید شونده (احتیاط در مصرف منابع تجدید نشونده (

5 . تاکید بر مصرف محدود وحفظ منافع نسل های آینده

.6 توجه به ظرفیت های فردی "خود شناسی" (توجه به جنبه های مادی و معنوی زندگی)

نقش دام در کشاورزی پایدار

دام ها و امنیت غذایی:

دام ها نقش بسیار مهمی را در سیستم کشاورزی در کشورهای در حال توسعه بازی می کنند. کمک به فراهم کردن غذا و درآمد، قدرت کشش در مزرعه، تأمین کود و اصلاح کنندگی خاک، انرژی خانگی و زمینه ای برای مستعد کردن پسماندهای غیرلازم محصولات به شکل مناسب دیگری از این جمله است. دامپروری یک صنعت مهم است. 12 درصد از جمعیت دنیا برای گذران زندگی منحصراً وابسته به پرورش دام می باشند.

پرورش دام برای غذا:

پرورش دام سهم مهمی از مواد غذایی را در کشورهای در حال توسعه بوجود می آورد. به علاوه تولیدات دامی به سرعت افزایش می یابد. در 20 سال گذشته، تولید غلات در کشورهای در حال توسعه 78 درصد و تولید ماهی 113 درصد افزایش یافته است. در حالی که تولید گوشت 127 درصد و تولید تخم مرغ 331 درصد رشد داشته است.

بیشترین افزایش در تولید گوشت ،حاصل پرورش ماکیان و خوک بوده است. همچنین بسیاری از مردم در کشورهای در حال توسعه از عهده تهیه و خرید تولیدات دامی برنیامده اند. در نتیجه سرانه مصرف گوشت فقط 7/17 کیلوگرم در سال است، که قابل مقایسه با مصرف 6/81 کیلوگرم مصرف سرانه گوشت در کشورهای توسعه یافته نمی باشد. حدود 60 درصد پروتئین رژیم غذایی در کشورهای توسعه یافته از تولیدات دامی فراهم می شود، در حالی که فقط 22 درصد پروتئین رژیم غذایی در کشورهای در حال توسعه از این طریق تأمین می شود. از اینرو فضای قابل توجهی برای توسعه تولیدات دامی وجود دارد.

به علاوه توسعه تولیدات دامی می تواند مشکلات را در کشورهای در حال توسعه افزایش دهد. اما این درست است که تولیدات دامی، برتری های متعددی را نسبت به غلات عرضه می کند.

برای مثال:

- گوشت و شیر می تواند در یک دور سالانه تولید شود و کمتر از غلات، میوه ها و سبزیجات تحت تاثیر فصل است.

- دام ها به خصوص انواع کوچک آنها می توانند برای غذا یا درآمد در زمانی که تقاضا زیاد است ذبح شوند.

- شیر و گوشت می توانند کنسرو شوند. شیر به عنوان کره، کشک و یا پنیر و گوشت بوسیله خشک کردن، نمک زدن، دود دادن و عمل آوری کردن نگهداری می شوند.

تولیدات گوشت در کشورهای توسعه یافته

دامها به عنوان منبع انرژی(توان کار)،درآمد و اقتصاد:

دام ها نقش مهمی را در اقتصاد، هم در سطح مزرعه و هم در سطح ملی بازی می کنند. آنها برای کشاورز امکانات زیر را فراهم می کنند:

- دارایی نقدشدنی

- مصونیت در مقابل ورشکستگی

- وسیله ای برای کاهش ریسک مربوط به محصولات زراعی هنگامی که یک سیستم مزرعه دارای مختلط( زراعت و دامپروری) وجود دارد.

- منبعی برای درآمد زیادتر.

- منبعی برای درآمد منظم حاصل از فروش شیر و گوشت.

- توان کششی و حمل و نقل به صورت استفاده در مزرعه خود کشاورز و یا به صورت اجاره دادن و فرصتی برای افزایش استخدام در مزرعه یا بیرون آن.

در سطح ملی، افزایش تولیدات دامی، نیاز فراوان به واردات را کاهش خواهد داد. با کاهش سوبسید در کشورهای پیشرفته و با برقراری نرخ واقعی مبادلات، برای گسترش صنایع لبنیاتی زمان مناسبی است.

آیا دام ها آسیب به محیط زیست را گسترش می دهند؟

- تقاضا برای چراگاه علت قطع درختان جنگلی است. این موضوع در آمریکای جنوبی اتفاق افتاده است.

- چرای بی رویه در اراضی نیمه خشک، پوشش گیاهی را تخریب می کند و محیط را به سمت کویر زایی هدایت می کند. همچنین این امر کاملاً درست است که میلیونها چوپان در آفریقا برای بقای خود وابسته به دامها هستند. در مناطقی که تولید محصولات زراعی ناممکن و یا مخاطره آمیز است، خسارات می تواند، بوسیله حمایت بهتر از دامپروری پایدار تقلیل یابد.

تذکر: براساس توانایی خاک و آب و هوا، اراضی بسیاری فقط مناسب چراگاه هستند. در حقیقت چراگاه پایدار در اراضی وسیعی گسترش یافته است و 4/3 بیلیون هکتار را اشغال کرده است.

- برداشت بیش از اندازه باعث فرسایش خاک می شود. در مواقع لزوم دامها می توانند از علوفه و درآخور تغذیه شوند. در موقعیتی که آنها کود ارزشمند را برای غنی سازی خاک و اصلاح آن فراهم می کنند.

- دام ها، غلات را می خورند، در حالی که ممکن است بهتر باشد این غلات مستقیماً به مصرف انسان برسد. در کشورهای پیشرفته، اغلب غلات به دامها خوردانده می شود، در حالی که روستائیان فقیر در کشورهای در حال توسعه نمی توانند از عهده خرید چنین غلات مازادی برآیند. به علاوه دامها می توانند بوسیله غذاهای جایگزین مانند کاه غنی شده با اوره، ملاس یا نیشکر خرد شده تغذیه شوند. در حقیقت دامها وسیله بسیار مناسبی برای تبدیل نباتات غیرقابل استفاده هستند و محصولات زراعی را به مواد پرارزشی مانند شیر و گوشت تبدیل می کنند.

دام برای کشاورزی پایدار

سیستم مزرعه دارای مختلط که شامل پرورش دام باشد، دارای مزایایی نسبت به کشاورزی بر اساس فقط تولیدات زراعی و باغی می باشد.

سیستم مختلط دامنه بیشتری از محصولات را تولید می کند، ریسک را کاهش می دهد و دارای بهره وری بیشتری نسبت به سیستم هایی است که منحصراً بر تولید محصولات زراعی یا دامی تکیه می کنند. یک دلیل برای مزیت سیستم مختلط این است که دام می تواند با تفاله محصولات و دیگر پسمانده ها تغذیه شود که در غیر این صورت این مواد به عنوان زباله و یک مشکل مطرح می باشند.

برای مثال دام می تواند با کلش، میوه ها و دانه های معیوب، مواد زائد خانگی، باقیمانده کنسروها و آب میوه ها و مواد زائد ناشی از فرآوری ماهی و دیگر محصولات تغذیه شود.

پرورش توأم دام و تولید محصولات زراعی و باغی اجازه می دهد که مواد مغذی چرخه ای را با کارآیی بیشتر در مزرعه طی کنند. کود دامی یک کود ارزشمند است که شامل 8 کیلوگرم نیتروژن، 4کیلوگرم فسفر و 16 کیلوگرم فسفات در هر تن است. اضافه کردن کود دامی به خاک نه فقط آن را حاصلخیز می کند، بلکه ساختمان آن را بهبود می بخشد و نگهداری آب را افزایش می دهد.

در جاهایی که دامها برای چرای پوشش گیاهی استفاده می شوند، هزینه کنترل علفهای هرز شدیداً کاهش یافته است، مثلاً در مالزی برای کاهش هزینه کنترل علفهای هرز در زیر درختان نارگیل و نخل از دام استفاده می شود که باعث کاهش هزینه تا 40 درصد شده است. در کلمبیا برای کنترل علف های هرز نیشکر از گوسفند استفاده می شود.

از توان کششی دامها برای کشت و کار، حمل و نقل، کشیدن آب و تأمین توان برای تجهیزات فرآوری غذا در گستره وسیعی استفاده می شود. استفاده از توان کششی دامها نیاز به مبادلات خارجی را برای خرید تراکتورهای گران قیمت و سوخت کاهش می دهد. تخمین زده می شود که کشت و کار 52 درصد از اراضی کشت شده در کشورهای در حال توسعه (به استثنای چین) با استفاده از توان کششی حیوانات است.

هرچند استفاده از نیروی کششی دام ها برای کشت اراضی موجب سنگینی آنها می شود ولی بطور بالقوه حاصلخیزی خاکها را برای تولید محصولات افزایش می دهد. و نهایتاً کود گاو یک سوخت ارزشمند برای پخت غذا و گرم کردن خانه در بسیاری از کشورها می باشد. در صورتی که مدفوع گاو سوخته شود، حاصلخیزی خود را از دست می دهد، استفاده از آن برای سوخت، تقاضا برای چوب و سوخت های فسیلی را کاهش می دهد. خاکستر آن می تواند به عنوان یک کود مورد استفاده قرار گیرد. متناوباً کود می تواند برای تولید گاز متان یا بیوگاز مورد استفاه قرار گیرد. حدود 25 کیلوگرم از مدفوع تازه گاو یک متر مکعب بیوگاز تولید می کند که انرژی لازم را برای تولید نور، گرما و انرژی فراهم می کند.

نقش دام در کشاورزی پایدار

مطالب مشابه :

نقش کشاورزی در اقتصاد

جایگاه بخش کشاورزی در اقتصاد ملی

فناوري اطلاعات در توسعه كشاورزي

بررسی جایگاه اقتصاد مقاومتی در توسعه کشاورزی و پایداری امنیت ملی

نقش واردات در اقتصاد كشور

در جستجوی یک دامپروری پایدار

نقش زنان در فرآیند توسعه روستایی-دکتر گیتی مرادی اسطلخ زیر

نقش دام در کشاورزی پایدار

دانلود کتاب اقتصاد کشاورزی

ضرورت پیشرفت چند محوری در استان - ۶