موزه های گلستان
موزه کاخ گلستان
مجموعه کاخ گلستان، یادگاری به جای مانده از ارگ
تاریخی تهران محل اقامت شاهان سلسله قاجار و از زیباترین و کهنترین بناهای پایتخت
دویست ساله ایران می باشد. این بنا روزگاری همانن نگینی در میان این ارگ می درخشید
.
سابقه تاریخی ارگ سلطنتی که محدوده مکانی تاریخی آن را در شمال خیابان و میدان
امام خمینی (سپه) در سمت غرب خیابان خیام ،در شرق خیابان ناصر خسرو و در جنوب
خیابان پانزده خرداد و میدان ارگ تشکیل می دهد، به روزگار صفویه باز می گردد .
شاه طهماسب اول صفوی (930-984) نخستین پادشاهی بود که در سفرهای خود به قصد زیارت
مقبره حضرت عبدالعظیم دستور داد بارویی به طول یک فرسخ به دور قصبه تهران احداث
شود. پس از او شاه عباس صفوی در قسمت شمالی حصار طهماسبی چهار باغ و چنارستانی
احداث نمود که بعدها دیوار بلندی گرد آن بنا کرده و عمارات مقر سلطنتی را در داخل
آن ساخته، ارگ نامیدند .
در اواخر عهد صفوی تهران گاهی مقر موقت در بار شاهان صفوی قرار می گرفت و حتی شاه
سلیمان (1077-1105) کاخی در این شهر برای خود بنا نهاد. ولی امروز اثری از بناهای
دوره صفوی باقی نمانده است .
کهنترین بناهای موجود در مجموعه گلستان، ایوان تخت مرمر و خلوت کریمخانی متعلق به
دوران کریمخان زند است. وی در نبرد های خود بر ضد محمد حسن خان قاجار در سال 1172
تهران را مرکز اردوکشی خود قرار داد و پس از پیروزی در این جنگ در دیوانخانه قدیم
تهران که در زمان ساه سلیمان ساخته شده بود بار عام داد و با عنوان وکیل الرعایا
حکومت ایران را در دست گرفت .
به فرمان او در تابستان همان سال حصار ارگ مجددا احیاء شد و یک دست حرمخانه و
خلوتخانه و عمارت دارالحکومه در داخل آن بنا گردید و در تابستان سال بعد (1173) که
اردوی خود را به چمن سلطانیه (زنجان) منتقل نمود. دستور داد یک دست عمارت خاصه و
دیوانخانه بزرگ به سبک ساسانی و باغی در جنب آن بنا نمایند .
پس از مرگ کریمخان زند در 1193 آقا محمد خان قاجار در 1200 تهران را به پایتختی
برگزید، ولی به دلیل لشکر کشیهای دائمی کمتر در مقر حکومت خود به سر می برد، و
برای عمارت و آبادانی چندان فرصت نداشت . تا آنکه فتحعلی شاه در سال 1211 بر تخت
ساطنت ایران حلوس کرد، از آن زمان به بعد با گسترش دستگاه اداری و تشریفات سلطنتی
بناهای متعددی در داخل ارگ تهران عمدتا در زمان فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه قاجار
احداث شد .
در دوران رضا شاه پهلوی، بخشهای بزرگی از ارگ تهران، از جمله حصار دور آن، سردر
باب عالی، ساختمان دفتر استیفا، نگارخانه، تکیه دولت، نارنجستان، باغ گلشن و
ساختمانهای اندرونی تخریب شد. محل سکونت شاه به سعدآباد وسپس در دوران محمد رضا
شاه پهلوی به نیاوران منتقل و مجموعه گلستان به محل پذیرایی از میهمانان خارجی
تبدیل گردید.پس از انقلاب مجموعه گلستان همچون اغلب عمارات سلطنتی ریگر بصورت موزه
در آمد تا همگان بتوانند از آن دیدن کرده و از تماشای زیباییهای حاصل فکر و دست
هنرمندان و صنعتگران ایرانی بهره برند .
بخشهای مختلف این مجموعه در حال حاضر عبارت است از:
ایوان تخت مرمر، خلوت کریمخانی، اتاق موزه (تالار سلام) و حوضخانه آن، تالار آینه
، تالار عاج یا سفره خانه تالار برلیان یا سفره خانه، تالاربرلیان یا تشریفات،
ساختمان کتابخانه، عمارت شمس العماره، عمارت بادگیر و حوضخانه وسیع آن، تالار
الماس، کاخ ابیض، چادر خانه
کاخ ابیض ( موزه مردم شناسی)
در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه سلطان عبدالحمید پادشاه عثمانی مقداری اثاثیه ارزشمند و گرانبها برای شاه ایران فرستاد چون در ان هنگام تقربیا همه کاخها و تالارهای سلطنتی با تابلوها و اثاثیه متعدد پر و اراسته بود . از این رو ناصرالدین شاه تصمیم گرفت که در گوشه جنوب غربی محوطه کاخ گلستان که سابقا هتل کلاه فرنگی یا برج اغا محمد خانی بود کاخ جدیدی بنا کند . هدایای سلطان را در ان جای دهد این بنا به علت سفیدی رنگ نمای ساختمان که به شیوه بناهای قرن 18 اروپا کپبری ونماسازی شده و به سبب انکه پله های سراسری کاخ مرمر سفید رکه دار، کاخ ابیض نامیده شد کاخ ابیض ازهمان ابتدای بنای خود به جلسات هیئت دولت اقتصاص یافت .و در سال1344 به علت تاجگذاری محمد رضا شاه تغییراتی بوجود امد و از سال 1347 به موزه مردم شناسی تبدیل شد.
تالار الماس
بنای این تالار در زمان فتحعلی شاه اغاز شد و لی در زمان ناصرالدین شاه تغییراتی در ظاهر و تزیئنات ان داده شد این بنا به مناسبت ایینه کاریهای داخلی به نام الماس خوانده شده است . در زمان ناصرالدین شاه اغلب تاق نماهای دیگر کاخ گلستا ن به قوسی یا رومی تبدیل شد و دیوارهای تالار با انواع کاغذ دیواری وارداتی از اروپا پوشانده شد. این مکان به نمایش اثار هنری دوران فتحعلی شاه اختصاص یافته است .
چادرخانه
انبار چادرهای سلطنتی در زمان قاجار بود اکنون بین عمارت بادگیر و تالار الماس قرار دارد . چادرهای سلطنتی در این اتاق نگاهداری میشدند . ایل قاچار به زندگی در خارج از ساختمان و در زیرچادر علاقه فراوان داشتند در دوره قاچار نیز مرتبا سفرهایی به خارج از کاخ سلطنتی همراه با عده زیادی از خدمه صورت میگرفت و به این دلیل چادرهای زیادی مورد لزوم بود.
عمارت بادگیر
این عمارت هم در زمان متحعلی شاه ساخته شد و به دستور ناصرالدین شاه باز سازی کامل شد . در زیر عمارت بادگیر یک اتاق تابستانی بزرگ قرار داشت که با جریان باد چهار برج بادگیر و با کمک حوضخانه میانی که اب قنات شاهی دران جریان داشت خنک میشد. در حال حاضر جریان اب به دلیل ایجاد رطوبت زیاد در ساختمان قطع شده است از بادگیرها نیز به صورت قبلی استفاده نمیشود . اتاق تابستانی بعد از مرمت زیاد به عکسخانه دوره قاچار تبدیل شده است .
عکس خانه
عمارت فوق مجموعه ای از عکس های دوره قا چار را همراه با وسایل عکاسی ان زمان به نمایش میگذارد . مجموعه عکس های کاخ گلستان بعد از مجموعه سلطنتی انگلستان در مقام دوم قرار دارد . ناصرالدین شاه علاقه فراوان به فن عکاسی داشت.
شمس العماره
یا عمارت خورشید زیباترین بناهای کاخ گلستان است . دلیل ان هم ارتفاع و تزیئنات و طراحی این بناست . ناصرالدین شاه با دیدن تصاویری از بناهای چند طبقه در کشورهای اروپایی تمایل پیدا میکند بنایی مرتفع در کاخ گلستان بسازد تا از بالای ان بتواند منظره شهر و دور نمای اطراف انرا تماشا کند. شمس العماره در سا ل1282 اغاز شد و 1286 پایان یافت .ساختمان دو برج هم شکل دارد کاشیهاو پنجره سازی ان به سبک ایرانی است و از سبک معماری غربی نیز بهره برده است .
موزه مخصوص
این موزه به دست توانای محمد ابراهیم خان معمار باشی ساخته شده است در زمان ناصرالدین شاه و شاهان قاچار این مکان انبار چینی الات و نقره هایی بود که کشورهای اروپایی به شاهان قاچار هدیه میداند . در زمان پهلوی دوم این مکان به موزه مخصوص تبدیل شد و ان هدایا عبارت از ، تاج اقامحمد خان قا چار- مهرهای سلاطین قا چار- کوی غلطان عاج- تخم شتر مرغ حکاکی شده.
تالار ظروف
ساخت بنای این ساختمان که روی بقایای عمارت نارنجستان و درشمال ساختمان سفره خانه ایجاد شده بود درسال 1344 پایان یافت . تمام هدایای سلاطین اروپایی به شاهان قاچار به این عمارت انتقال یافت . جالبترین انها سرویس چینی با نقش جنگهای ناپلئون بناپارت و سرویس اهدایی نیکلای اول – سرویس جواهر نشان ملکه ویکتوریا و سرویس ساخته شده از سنگهای گرانبها اهدایی الکساندر سوم را میتوان یاد کرد.
تالار عاج
این بنا از بناهای دوره ناصری است در این تالار در زمان ناصرالدین شاه هدایای پادشاهان دول اروپایی نگاهداری میشد و در زمان پهلوی محل پذیرایی وبرپایی مهمانیهای رسمی دربار بود از این رو در ارایش درونی ان تغییرات عمده ای داده شده است یک تابلوی نقاشی ابرنگ اثر محمود خان ملک الشعرا درکاخ گلستان موجود است که نمای خارجی این بنارا قبل از بازسازی نشان میدهد.
تالار سلام
پس از اولین سفر ناصرالدین شاه به اروپا و دیدن موزه ها و کالریهای بزرگ کشورهای غربی وی تصمیم گرفت موزه ای شبیه به موزه های اروپا ایجاد کند . بدین منظور عمارت خروجی را تخریب کرد و در عوض در سمت شمال غربی و درجوار تالار عاج بناهایی را بنیان نهاد که کاخ گلستان جدید نام گرفت از جمله این بناها میتوان سرسرا –تالار ایینه و اتاق موزه را نام برد .
تالار برلیان
درزمان ناصرالدین شاه ابنیه ای که قدیمی – کهنه و فرسوده بود تخریب شده و بنای جدیدی ساخته شد . این عمارت در زمان پهلوی برای برگزاری جلسات رسمی با سران دول خارجی و مراسم تشریفات مورد استفاده قرار میگرفت . یک نقاشی رنگ و روغن زیبا از اثار صنع الملک غفاری تزیئنات این اتاق را قبل از باز سازی نشان میدهد این بازسازی به دستور مطفرالدین شاه انجام شده است .
تالار ایینه
ساخت این بنا همزمان با تالار سلام اغاز شد در اغاز انتقال اشیاء و اثار موزه قدیم به موزه جدید این تالار به محل نگهداری تخت طاوس و تاج کیانی اختصاص داشت . شهرت این تالار علاوه بر تزیئنات ان بیشتر به دلیل نقاشی معروف است که کمال الملک غفاری از این تالار ترسیم کرده است این تابلو اکنون در کاخ گلستان نگاهداری میشود.
حوضخانه
پس از بازگشت ناصرالدین شاه از سفر فرنگ تغییراتی عمده دراین عمارت اعمال شد . معماران این بنا مانند نگارخانه احتمالا حاجی ابوالحسن معمار نوائی ملقب به معمارباشی یا صنیع الملک اصفهانی با مباشرت بنائی میرزا یحیی خان معتمدالملک بوده اند بنای مذکور به محل نمایش مجموعه تابلوها وبرخی از اثار اهدایی پادشاهان اروپایی به دربار قا چار تبدیل گردید.
نگارخانه
ناصرالدین شاه پس از سفر دوم خود به اروپا موزه ای برای نمایش دادن اشیای قیمتی دربار ترتیب داد که در میان انها تعداد قابل توجهی تابلوی نقاشی وجود داشت .بیشتر اشیایی که ناصرالدین شاه در موزه های خود به نمایش گذاشته بود اکنون در اغلب موزه های تهران پراکنده است . اما بسیاری از نقاشیهای دربار قا چار در حال حاضر در کاخ گلستان نگاهداری میشود. مجموعه نگارخانه به دو بخش تقسیم شده است . بخشی در قسمت جنوبی متعلق به نقاشان دوره قاچار مانند میرزا بابا – مهر علی افشار- علی اکبر خان مزین الدوله و ابوالحسن خان ثانی است . بخش دوم نقاشیها در قسمت شمالی نگارخانه قرار دارد. این بخش در دوره پهلوی به گارد سلطنتی اختصاص داشت و بعد از مرمتهای متعدد فراوان اکنون به نمایش اثار نقاشان متاخر دوره قاچار مانند محمود خان صبا ( ملک الشعرا) – محمود غفاری کاشانی (کماالملک- مهری و موسی ممیز اختصاص یافته است.
خلوت کریمخانی
دیوار به دیوار تالار سلام ، بنایی سرپوشیده و ستوندار به صورت یک ایوان سه دهنه وجود دارد . قبلا در میانه این بنا حوضی کوچک وجود داشت که اب قنات شاهی از این نمای حوض بیرون میامده و در باغ جاری میشده است . این بنا خلوت کریمخانی نام دارد و در اوایل قا چار به ایوان تخت مرمر راه داشت .
در این محل یک تخت مرمرین قرار دارد که بسیار کوچکتر و ساده تر از تخت مرمر اصلی است . معروف است که ناصرالدین شاه این گوشه کاخ گلستان را بسیار دوست داشته و اغلب در این محل خلوت میکرده و قلیان می کشیده است . جالب انکه سنگ قبر ناصرالدین شاه بعد از جا به جاییهای فراوان سرانجام در همین محل گذاشته شد . این بنا ظاهرا همزمان با ایوان تخت مرمر احداث شده و در زمان ناصرالدین شاه که بنای جدید تالار سلام ساخته میشده است . قسمت اعظم ان تخریب گردیده و امروزه تنها بخشی از ان باقی مانده است .
ایوان تخت مرمر
ایوان یا تخت جایگاهی بوده که مراسم سلام وبارعام طبقات مردم در مقابل ان برگزار میشده است .
به نظر میرسد عمر بعضی از قسمتهای تخت مرمر که از بناهای دوره زندیه است از سایر بناهای موجود در کا خ گلستان قدیمی باشد. فحتعلی شاه به سنگتراشان معروف اصفهانی امرکرد تا از سنگ مرمر زرد یزد تختی بسازند تا همیشه در وسط ایوان باقی بماند . این تخت از 65 قطعه مرمر بزرگ و کوچک تشکیل شده است . میرزای شیرازی نقاش باشی انرا طراحی کرده است و سرپرستی حجاری به عهده استاد ابراهیم اصفهانی بوده است . معماری و تزیئنات این ایوان در دوره فحتعلی شاه و ناصرالدین شاه تغییرات زیادی کرد تا به شکل امروزی درامد . این ایوان در دوره قاچار محل به تخت نشستن پادشاهان و بر گزاری مراسم و اعیاد رسمی بود. اخرین مراسم رسمی که در این ایوان برگزار شد تاجگذاری رضا شاه بود.
مطالب مشابه :
کاخ موزه گلستان
تالار الماس : در سمت جنوبی محوطه کاخ گلستان بعد از عمارت بادگیر ، تالار الماس قرار دارد .
تالار اشرف
تالار زیبای اشرف عمارت تالار اشرف، باقيمانده کاخ های عصر صفوی است که در منطقه دولت خانه در
کاخ هاي اصفهان
تالار اشراف. اين جاذبه گردشگري از نوع کاخ ها و در شهرستان اصفهان بخش مرکزي واقع مي باشد.
بازدید از کاخ زیبای گلستان
تالار آیینه. کاخ ابیض نیز از بناهای زیبای این مجموعه است که در زمان قاجار با الهام از بناهای
موزه های گلستان
موزه کاخ گلستان. مجموعه کاخ گلستان، یادگاری به جای مانده از ارگ تاریخی تهران محل اقامت
کاخ ورسای
بسیار سفر باید . . . - کاخ ورسای * تالار دیان (برگرفته از ایزد شکار روم و سیاره ماه)
کاخ های ایرانی
کاخ چهل ستون از يک تالار اصلي پر از نقش و نگارهاي روغني و يک تالار مسقف باز در جلوي آن و يک
کاخ چهلستون
تالار مرکزی کاخ که اختصاص به ميهمانان خارجی و شخصيت های کشورهای ديگر داشت حاوی نقاشيهائی
برچسب :
تالار کاخ