بررسی روند ارزیابی اثرات محیط زیستی در ایران
نویسنده: علیرضا رحمتی
بیش از 15 سال از مصوبه مورخ 1373 شورایعالی حفاظت محیطزیست در خصوص الزام تهیه گزارش ارزیابی محیط‌زیستی برخی از طرح‌ها و پروژههای توسعهای توسط مجریان می‌گذرد. در طول این مدت علاوه بر تثبیت جایگاه قانونی فرایند ارزیابی محیط‌زیستی در کشور و افزایش تعداد طرح‌ها و پروژههای مشمول ارزیابی محیط‌زیستی از 7 عنوان به 51 عنوان طرح و پروژه، تعداد گزارش‌های ارزیابی در طول سال‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته است.به طوری‌که در طول این 15 سال در حدود 1382 گزارش ارزیابی طرح‌ها و پروژههای مختلف تهیه و تصمیم‌گیری شده است. لیکن به تبع شرایط اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشور چلش‌ها و مشکلاتی فراروی نظام ارزیای محیطزیست کشور وجود دارد که بررسی و شناسایی آن می‌تواند باعث تعیین راهکار در جهت ارتقاء نظام ارزیای محیطزیست کشور گردد. نتایج حاصل از این مطالع نشان می‌دهد که خوشبختانه فرایند ارزیابی اثرات محیط‌زیستی در کشور از بعد قوانین و مقررات از جایگاه نسبتاً خوبی برخوردار است، لین در بخش‌های مختلف اجرایی از قبیل دستگاه‌های اجرایی، مجریان طرح‌ها و پروژه‌ها، مشاورین و کارشناسان ضعف‌ها و چالش‌هایی وجود دارد که جهت رفع این مسائل توانمندسازی نظام ارزیابی محیط‌زیستی کشور بصورت جامع و فراگیر در کلیه بخش‌های مختلف ضرورت دارد.
سرآغاز
نگرشی گذرا بر وضعیت محیطزیست جهان در دو دهه گذشته نشان می‌دهد که نه فقط اثرات مخرب انسانی بر محیطزیست کاهش نیافته بلکه مسائل حاد و بغرنج جدید مانند آلودگی شدید جو، کاهش تنوع‌زیستی، پارگی لایه ازون، پدیده گلخانهای و گرم شدن کره زمین، افزایش سطح آب اقیانوس‌ها، تغییرات شدید اقلیمی اثرات مختلف و متعدد برو نموده است و در ایران نیز همانند سایر ملل، توسعه شهر‌نشینی و تبدیل تدریجی مناطق روستایی و جوامع کشاورزی به مناطق شهری و صنعتی، موجب تغییر روابط مناسب انسانی با محیطزیست اطراف خود گردیده است. این تغییرات به علت عدم اعمال کنترل و نظارت بر محیطزیست حادث شده است. در نتیجه ضرورت تدوین و اجرای قوانین، مقرارت و ضوابطی در جهت حفظ و بهبود محیطزیست و مدیریت منابع طبیعی، بیش از پیش احساس گردیده است. در سطح کشور قوانین محیط‌زیستی شاخه مهم و مستقلی از حقوق عمومی تلقی می‌شود که با اصل پنجاهم قانون اساسی قوام گرفته و اخیراً با مصوبات و قوانین مربوط به ارزیابی اثرات محیط‌زیستی از تکوین و تکامل نسبی برخوردار شده است.
در فرایند سیر تکامل مدیریت محیطزیست به‌عنوان یک نظام گسترده و پویا برای مواجهه با آلودگی و تخریب محیطزیست، رویـکردهای پیشگیرانهای موردنظر قــرار گرفته‌اند. در این راستا، از پایان دهه 1960میلادی، ارزیابی اثرات محیط‌زیستی به‌عنوان فعالیتی به منظور شناسایی و پیش بینی اثرات یک پروژه بر روی رفاه و سلامت انسان و نیز بر محیط بیوژئوفیزیکی او به منظور بررسی و انتشار اطلاعات این اثرات مطرح و اجرای قانونی آن جایگاه ویژهای در کشورهای مختلف جهان یافته است.
با توجه به اثرات تخریبی و بعضاً غیر قابل جبران و بسیار پرهزینه بسیاری از پروژههای توسعه، ارزیابی محیط‌زیستی به‌عنوان یک ابزار قدرتمند برای دستیابی به توسعه پایدار از سال 1373 در کشور ایران جایگاه قانونی یافته است. تعداد پروژههایی که تا کنون توسط شورایعالی حفاظت محیطزیست ایران مورد تصویب قرار گرفته‌اند، رو به افزایش است.
تاریخچه قوانین و مقررات ارزیابی محیطزیست
شکل‌گیری قوانین جدید محیطزیست پس از کنفرانس جهانی استکلهم (1972 میلادی برابر با 1351 شمسی) آغاز شد. مهمترین قانونی که در ایران به تصویب رسید، قانون حفاظت و بهسازی محیط است که به سال 1352 مربوط می‌شود.
پس از آن نیز قوانین مختلفی تصویب گردید که عمده‌ترین آنها عبارتند از(قوانین و مقررات محیطزیست،1383):
- آیین‌نامه اجرایی قانون حفاظت و بهسازی محیطزیست 1354
- آیین‌نامه اجرایی جلوگیری از آلودگی هوا (1354- اصلاحیه 1363)
- تصویب اصل پنجاهم قانون اساسی (1358)
- تبصره 13 برنامه پنج‌ساله توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دولت
- آیین‌نامه جلوگیری از آلودگی آب 1363
- مصوبه شماره 138 شورایعالی حفاظت محیطزیست درمورد ارزیابی اثرات محیطزیست 1373
- آیین‌نامه (الگوی) ارزیابی اثرات محیط‌زیستی مصوب شورایعالی حفاظت محیطزیست 1376
- ماده 105 قانون برنامه سوم توسعه مصوب 1379
- ماده 71 قانون برنامه چهارم توسعه مصوب 1384
- آیین‌نامه اجرایی ماده 105 برنامه سوم توسعه تنفیذی در ماده 71 برنامه چهارم توسعه مصوب 1387
- ماده 192 قانون برنامه پنجم توسعه مصوب 1389
- تعیین نوع و مقیاس طرح‌ها و پروژههای مشمول انجام مطالعات ارزیابی محیط‌زیستی مصوب 1390 شورایعالی حفاظت محیطزیست
- آیین‌نامه ارزیابی اثرات محیط‌زیستی طرح‌های بزرگ تولیدی، خدم
اهمیت ارزیابی محیط‌زیستی طرح‌ها و پروژههای بزرگ توسعهای کشور
توجه به محیطزیست و طبیعت در دوران ما تبدیل به معیار شده است، معیاری که هر روز بیش از پیش در جهان فراگیر می‌شود به طوری‌که از اواخر دهه 1960 که پدیده محیطزیست گرایی در جهان پدیدار می‌شود و در سال 1971 کنفرانس سازمان ملل پیرامون محیطزیست انسانی در استکهلم سرآغاز تلاش دولت‌ها برای پاسخگویی به این نیاز جهانی بود ( نصیری، 1384). بیست سال پس از اعلامیه استکهلم، اجلاس معروف کره زمین در ریودوژانیرو واقع در کشور برزیل تشکیل و باعث ایجاد جریان فکری توسعه و محیطزیست به‌عنوان دو روی سکه گردید و عبارت توسعه پایدار یکی از اساسی‌ترین جلوههای علایق مردم سراسر جهان درآمد (نصیری، 1384).
ضرورت اجرای اصل پنجاهم قانون اساسی و لزوم توجه به عامل محیطزیست و منابع طبیعی، موجب شده است که برنامه‌ریزی بخش محیطزیست برای نخستین بار در سال 1362در برنامه پنج‌ساله اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور (67- 1362) در کنار سایر بخش‌ها انجام شود. با مطرح شدن برنامه‌ریزی محیط‌زیستی و دو رکن اصلی آن یعنی آمایش و ارزیابی محیط‌زیستی به‌عنوان وسیلهی مؤثر در رفع تعارضات موجود بین انسان و طبیعت کارگزاران حفاظت را دوباره جهت احیاء ارزش‌های گذشته و مناطق حفاظت شده به فعالیت واداشت (مجنونیان و همکاران، 1386). اگر چه فرایند برنامه‌ریزی آمایش سرزمین در ایران به مراحل عملیاتی نرسیده است و اجرای آن در کشور می‌تواند نقش به‌سزایی در موفقیت برنامه‌ریزی محیط‌زیستی داشته باشد،(شریف‌زادگان و رضوی‌دهکردی، 1389)، لیکن با توجه به اثرات سوء ناشی از اعمال سیاست‌های ناصحیح گذشته و نیز ترمیم آن در طول برنامههای پنج‌ساله سوم، چهارم و پنجم توسعه، بنابر اهمیت لزوم انجام مطالعات ارزیابی محیط‌زیستی، توجه و تأکید بیشتری به سیاست‌ها و اهداف آن به‌عمل آمد،که از جمله ماده 105 برنامه سوم توسعه تنفیذ شده در ماده 71 برنامه چهارم و بند «الف» ماده 192 برنامه پنجم توسعه از مهمترین مواد این برنامهها بر انجام مطالعات ارزیابی محیط‌زیستی طرح‌ها و پروژههای بزرگ توسعهای کشور قبل از اجرا تأکید دارد.
اهداف کلی برنامههای محیط‌زیستی تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی و تضمین بهره‌مندی از محیطزیست در راستای سند چشم‌انداز 20ساله کشور (مصوب 1382)، به‌منظور ارتقاء کیفیت زندگی انسان‌ها با حفظ مناسبات تعادل‌زیستی در درازمدت بوده و می‌باشد. در راه نیل به این مهم، اهداف زیر از مهمترین هدف‌های ارزیابی محیط‌زیستی در کشور مطرح است:
- ترمیم اثرات سوء فعالیت‌های گذشته بر محیط
- پیشگیری و ممانعت از تخریب و آلودگی محیطزیست
- بهره‌برداری مناسب از منابع محیط طبیعی کشور
- تدوین ضوابط و استانداردهای محیط‌زیستی
- نظارت مستمر بر بهره‌برداری مناسب از منابع محیط طبیعی
- بـرخـورد فعـال با زمینههـای بحرانـی محیطزیست، شـامل
آلودگیهای بیش از ظرفیت قابل تحمل محیط، این بخش، دارای سیاست‌ها و خطمشیهای مشخصی می‌باشد که در راستای آنها، برنامههای تفصلی در برنامههای پنج‌ساله، قابل اجرا خواهند بود.
بررسی گزارش‌های ارزیابی محیط‌زیستی در کشور
بیش از 15 سال از مصوبه مورخ 1373 شورایعالی حفاظت محیطزیست در خصوص الزام تهیه گزارش ارزیابی محیط‌زیستی برخی از طرح‌ها و پروژههای توسعهای توسط مجریان می‌گذرد. در طول این مدت علاوه بر تثبیت جایگاه قانونی فرایند ارزیابی محیط‌زیستی در کشور و افزایش تعداد طرح‌ها و پروژههای مشمول ارزیابی محیط‌زیستی یعنی از تعداد 7 عنوان پروژه به 33 عنوان طرح و پروژه در سال 1384 رسیده است و با توجه به ابلاغ آخرین مصوبه شورایعالی حفاظت محیطزیست تعداد کل طرح‌ها و پروژههای مشمول انجام مطالعات ارزیابی محیط‌زیستی به 51 عنوان رسیده است. تعداد گزارش‌های ارزیابی در طول سال‌های اخیر افزایش چشمگیری داشته است. به طوری‌که در طول این 15 سال در حدود 1382 گزارش ارزیابی مرتبط با طرح‌ها و پروژههای مختلف مورد بررسی و تصمیم‌گیری قرار گرفته است.
آنچه از نمودارهای 1 تا 5 بر می‌آید فرایند ارزیابی محیط‌زیستی در طول سال‌های 1373 تا سال1390، رشد چشمگیری را نشان می‌دهد. (سازمان حفاظت محیطزیست، دفتر ارزیابی محیط‌زیستی، 1390).
به طورکلی در طول این چند سال (1373- 1390) تعداد 1382 گزارش به سازمان واصل گردیده است که از این تعداد 1171 مورد در کمیته ارزیابی مورد بررسی و تصمیم‌گیری قرار گرفته است.
از 1171 طرح بررسی شده در کمیته تعداد 779 مورد مورد تائید، 214 مورد مورد موافقت مشروط،34 مورد عدم موافقت و 133 مورد، طرح مجدد شده است (نمودار 5).
سایر موارد که 136 مورد از کل 1382 گزارش واصله به سازمان می‌باشد به‌علت نقص گزارش، عدم تطابق با ضوابط استقرار یا عدم پیگیری مجری طرح، یا مورد مخالفت کارشناسی قرار گرفتند یا به‌لت سایر موارد از جمله عدم پیگیری و یا انصراف مجـری طـرح از دستـور بررسـی خارج گـردیده‌اند و 75 مورد در دست بررسی کارشناسی می‌باشند.
شکل (1) تعداد کل و پراکنش گزارش‌های ارزیابی را از سال 1376 لغایت 1390 به تفکیک استان نشان می‌دهد. این نمودار نشان می‌دهد که استان خوزستان با تعداد 143 مورد بیش از 10 درصد کل گزارشات، بیشترین سهم را در کشور داشته است و استان‌های هرمزگان و مازندران در مرتبه بعدی قرار دارند.
شکل (1) : تعداد گزارش‌های ارزیابی محیط‌زیستی به تفکیک استان (1376 لغایت 1390)
ماخذ: سازمان حفاظت محیطزیست، دفتر ارزیابی محیط‌زیستی، رحمتی، 1391
شکل (2) تعداد کل گزارش‌های ارزیابی را از سال 1376 لغایت 1390 به تفکیک نوع صنعت نشان می‌دهد. بیشترین تعداد گزارش مربوط به سد و شبکه آبیاری و زهکشی و پس از آن به گردشگری و شرک صنعتی تعلق دارد.
شکل (2): تعداد گزارش‌های ارزیابی محیط زیستی به تفکیک نوع طرح یا روژه (1376 لغایت 1390)
ماخذ: سازمان حفاظت محیطزیست، دفتر ارزیابی محیط‌زیستی، رحمتی، 1391
شکل (3) تعداد گزارش‌های ارزیابی واصله به سازمان را از سال 1376 لغایت 1389 نشان مـیدهد که بیشترین تعداد آن مـربوط به سال 1390 با تعداد 233 گزارش در سال می‌باشد.
شکل(3): تعداد گزارش‌های وارده به سازمان از سال 1376 لغایت 1390 به تفکیک استان
ماخذ: سازمان حفاظت محیط زیست، دفتر ارزیابی محیط‌زیستی، رحمتی، 1391
شکل (4) تعداد کمیته‌ها و گزارش‌های مطرح شده در کمیته را به تفکیک سال از سال 1380 لغایت 1390 نشان می‌دهد.
شکل (4): تعداد کمیته‌ها و گزارش‌های ارزیابی محیط‌زیستی مطرح شده (1390-1381)
ماخذ: سازمان حفاظت محیط زیست، دفتر ارزیابی محیط‌زیستی، رحمتی، 1391
شکل (5) نتایج کلی گزارشات را از سال 1376 لغایت 1390 نشان می‌دهد. در طول دوره 15 ساله فرایند ارزیابی محیط‌زیستی تعداد 1382 گزارش به سازمان حفاظت محیطزیست (دبیرخانه ارزیابی اثرات محیط‌زیستی) واصل گردیده است، که از این تعداد 1171 مورد در کمیته ارزیابی مورد بررسی و تصمیم‌گیری قرار گرفته‌اند،همانطور که مقادیر شکل ذیل نیز نشان می‌دهد، از تعداد 1171 مورد مطرح شده در کمیته، 779 مورد، تائید، 214 مورد، موافقت مشروط، 34 مورد، مخالفت، 133 مورد، رح مجدد، 136 مورد به‌دلیل ناقص بودن و یا عدم انطباق با الگوی ارزیابی محیط‌زیستی و همچنین عدم رعایت ضوابط و سایر مقررات مورد مخالفت کارشناسی و 75 مورد نیز در دست بررسی کارشناسی و طرح در کمیته ارزیابی قرار دارند.
با یک نگاهی گذرا می‌توان اینطور نتیجه گرفت که پراکنش واحدهای صنعتی و تولیدی یا خدماتی در سطح کشور بر اساس توان اکولوژیکی یا سرزمین و یا به‌عبارتی آمایش سرزمین صورت نمی‌گیرد و همانطور که اشاره د حدود 10 درصد واحدهای صنعتی و تولیدی آن هم صنایع بزرگ نفتی، فقط در استان خوزستان استقرار یافته است و شرایط محیط‌زیستی این منطقه را در حد بسیار نامطلوبی قرار داده است و باعث آلودگی شدید رودخانه کارون، سواحل خلیج فارس و حتی باعث آلودگی زیستگاه‌های حساس از جمله تالاب بین‌المللی شادگان شده است، علی‌رغم وجود این مشکلات هنوز هم در این منطقه طرح‌ها و پروژههای بزرگ توسعهای به‌طور چشمگیری در حال اجرا است. این مباحث خود می‌تواند مقولههای متعددی جهت مطلع باشد و ضرورت برنامه‌ریزی آمایش سرزمین و بررسی توان اکولوژیکی مناطق و یا تعیین ظرفیت برد آن می‌تواند از اهم این موارد می‌باشد.
چالش‌ها و راهکارها
فرایند تهیه و بررسی گزارش ارزیاب محیط‌زیستی طرح‌ها و پروژه‌ها در طول این چند سال همواره با چالش‌ها، مسائل مشکلاتی مواجه بوده است که در جدول زیر سعی شده در هر مرحله ز فرایند شناسایی و راهکارهای متناسب با هر کدام از آنها تعیین گردد (جدول 1).
جدول (1): چالش‌ها، مسائل، مشکلات و راهکارهای متناسب بخش‌های مختلف فرایند ارزیابی اثرات محیط‌زیستی
بخش‌های مختلف فرایند ارزیابی | نوع چالش | راهکارهای مناسب |
| قوانین و مقررات | عدم بازدارندگی و ضمانت اجرایی در قوانین ارزیابی محیطزیست | تصویب آیین‌نامه ارزیابی محیط‌زیستی در هیئت وزیران و پیشنهاد تهیه قانون ارزیابی محیط‌زیستی |
| در قوانین موجود در فرایند بررسی طرح‌ها و پروژه‌ها از نظر محیطزیست EIA در انتهای مراحل تصمیم‌گیری قرار دارد | تصویب قانون ارزیابی راهبردی محیطزیست (SEA) در سیاستگذاریها و برنامههای کلان توسعهای در برنامه پنجم توسعه (ماده 184) | |
| عدم وجود دستورالعمل تخصصی ارزیابی برای هر یک از پروژههای مشمول ارزیابی | مکلف شدن دستگاه‌های اجرایی با همکاری سازمان جهت تهیه دستورالعمل ارزیابی برای هر یک از پروژههای مشمول ارزیابی | |
| مشخص نبودن آمایش سرزمین و جایگاه قانونی آن | لزوم توجه به آمایش سرزمین برنامه‌ریزی منطقهای و تعیین کاربریها | |
| عدم غربالگری در ارزیابی اثرات محیط‌زیستی | بازنگری ضوابط استقرار صنایع با نگاه منطقهای و تعیین مقیاس طرح‌ها و پروژههای مشمول ارزیابی برحسب نوح طرح یا پروژه و نوع منطقه و یا کاربری | |
| مشاورین تهیه‌کننده گزارش | عدم رتبه‌بندی مشاورین و متناسب با نوع طرح یا پروژه | تصویب نظام مهندسی محیطزیست و رتبه‌بندی مشاورین محیط‌زیستی |
| پایین بودن سطح علمی اکثر گزارش‌ها و مبتنی بر روش‌های کلاسیک و سنتی و بعضاً کپی‌برداری از سایر گزارش‌ها | لزوم آموزش مستمر و برگزاری کارگاه‌های مشورتی | |
| عدم استقلال مشاورین یا وابستگی مشاورین به مجریان و کارفرمایان | تأسیس صندوق ملی محیطزیست به منظور اختصاص حق‌الزحمه مشاورین و حمایت از مشاورین و اعتمادسازی | |
| حجیم بودن گزارش‌های ارزیابی | تهیه الگو و سیستم مکانیزه نظام ارزیابی محیط‌زیستی | |
| کارشناسان بررسی‌کننده گزارش‌ها | عدم وجود کارشناس متخصص علمی مرتبط با طرح (کارشناسان ستادی، استانی و کمیته ارزیابی) | استفاده از متخصصین علمی مرتبط با طرح در بررسی گزارش‌ها و کمیته ارزیابی |
| عدم ارتقاء دانش کارشناسان ارزیابی به دانش روز | لزوم برگزاری دورههای آموزشی تخصصی پیشرفته مرتبط با EIA به‌صورت مستمر | |
| اظهار نظر کارشناسی بیشتر بر روی کلیات طرح است | آموزش کارشناس و بالا بردن تخصص وی در ارتباط با طرح | |
| بررسی کارشناسی گزارش‌ها کلاسیک و مبتنی بر دانش سنتی و تجربی کرشناس است. | اصلاح فرایند بررسی گزارش‌ها و تعیین روش‌های مناسب بررسی با تعیین معیارها و شاخص‌ها | |
| عدم وجود اطلاعات جامع و مرجع و معتبر | ایجاد مرکز دادههای پایه محیطزیست و معتبر | |
| کارفرمایان و مجریان طرح‌ها | برخی مجریان طرح‌ها یا پروژه‌ها گزارش ارزیابی محیط‌زیستی را صرفاً برای اخذ مجوز محیطزیست می‌خواهند. (طیف توسعه) | بالا بردن فرهنگ اهمیت محیطزیست و توسعه پایدار و نتایج مطالعات در بین کارفرمایان و مجریان طرح‌ها یا پروژه‌ها |
| زمان‌بر بودن صدور مجوز محیط‌زیستی طرح‌ها و پروژه‌ها | به حداقل رساندن زمان بررسی و اعلام نتیجه نهایی گزارش‌ها با اصلاح فرایند و یا تفویض اختیار به استان‌ها | |
| عدم آشنایی کامل کارفرمایان و مجریان به فرایندEIA و قوانین مربوطه | اطلاع‌رسانی مناسب با استفاده از تهیه کتاب، بروشور و برگزاری جلسات توجیهی با کارفرمایان یا برگزاری همایش‌های دورهای | |
| فاکتور گرفتن از تمهیدات و ملاحظات محیط‌زیستی در زمان اجرای طرح یا پروژه به‌علت کمبود منابع مالی | تعهد گرفتن از مجری طرح یا پروژه مبنی بر اجرای کلیه تمهیدات محیط‌زیستی قبل از بهره‌برداری و ارائه کمک‌های مالی از طریق صندوق ملی محیطزیست | |
| هزینههای سنگین مطالعات ارزیابی و عدم توجه به مطالعات ارزیابی جامع | کمک مالی از طریق صندوق ملی محیطزیست | |
| مشکلات سیاسی و اجتماعی | وجود تحریم‌های اقتصادی و سیاسی و عدم استفاده از تکنولوژیهای روز دنیا | رعایت فواصل ضوابط استقرار صنایع و استانداردهای محیط‌زیستی |
| فشارهای سیاسی و اجتماعی و طرح مباحثی چون اشتغال‌زایی | توجه مدیران و سیاستگذاران به مسئله اهمیت محیطزیست | |
| وجود برخی دخالت‌های غیرکارشناسی مسئولین یا نمایندگان محلی یا استانی | آگاه کردن آنها به تبعات محیط‌زیستی طرح یا پروژه و ایجاد بسترهای لازم جهت نهادینه کردن فرهنگ محیط‌زیستی | |
| عدم رعایت قوانین و مقررات توسط برخی مسئولین و نمایندگان سیاسی به‌عنوان مثال اعتمادسازی جهت جلب آرای مردمی | آگاه‌سازی مردم و یا کمک گرفتن از فعالیت‌های محیطزیتی NGO ها | |
| پایش، کنترل و نظارت گزارش‌های ارزیابی | عدم وجود نیروی کارشناسی لازم در استان‌ها | استفاده از بخش تخصصی و خصوصی |
| عدم کارآیی جامع سیستم ناظرین معتمد سازمان در سال‌های گذشته | تغییر در روند سیستم نظارت و بازرسی طرح‌ها و پروژه‌ها | |
| عدم وجود هستههای محیط‌زیستی یا واحدهای HSE در برخی دستگاه‌ها یا واحدهای صنعتی و تولیدی | ایجاد فرهنگ پیاده‌سازی نظام HSE در کلیه دستگاه‌ها و واحدهای صنعتی و تولیدی و یا خدماتی | |
| عدم وجود قوانین مدون به منظور نظارت بر حسن اجرای مفاد گزارش‌های ارزیابی | تأکید بر حسن اجرای مفاد گزارش ارزیابیHSE در آئین نامه ارزیابی اثرات محیط‌زیستی |
بحث و نتیجه‌گیری
قوانین و مقررات
نقص در قـوانین و مقـررات از جمله پراکندگـی، قدمت و به روز نبودن، جامعیت یا عدم پوشش همه حوزههای محیطزیست، رویکرد ملایم نسبت به جرایم محیط‌زیستی،جایگاه نسبتا ضعیف سازمان حفاظت محیطزیست برای حفاظت قاطعانه و یکپارچه از محیطزیست (عبدالهی و فریادی، 1389) و بخصوص نبود برنامه جامع آمایش سرزمین و همچنین عدم مطالعات محیط‌زیستی در سیاست‌ها و برنامههای کلان توسعهای و یا قوانین بازدارنده به منظور جلوگیری از اجرای طرح‌ها و پروژههای فاقد مجوز محیط‌زیستی از مهمترین چالش‌ها و ضعف‌های قانونی در فرایند ارزیابی اثرات محیط‌زیستی می‌باشد. در خصوص انجام مطالعات ارزیابی محیط‌زیستی انصافاً قوانین و مقررات نسبتاً خوبی در کشور وجود دارد، لیکن قوانین بازدارندهای که بتواند باعث عدم اجرای طرح‌ها و پروژههای فاقد مطالعات محیط‌زیستی و یا فاقد مجوز ارزیابی گردد، وجود ندارد.
برای رفع برخی از مشکلات در برنامه پنجم توسعه، ماده 184 ارزیابی راهبردی محیط و بند «الف» ماده 192 مبنی بر انجام مطالعات ارزیابی محیط‌زیستی قبل از اجرا (مجلس شورای اسلامی، 1389) و همچنین آیین‌نامه ارزیابی محیط‌زیستی در هیئت وزیران به تصویب رسیده است که ماده 10 آن تا حدودی به راهکار اجرایی برخورد با مجریان طرح‌ها و پروژههایی که بدون مجوز اقدام به عملیات اجرایی می‌نمایند براساس ماده 690 قانون مجازات اسلامی برخورد قانونی به‌عمل خواهد آمد (نهاد ریاست جمهوری،1390). البته این قوانین لازم بوده، ولی کافی نیست و بایستی قوانین بازدارنده و مستحکم‌تری در این خصوص تدوین گردد.
براساس تبصره بند 2 مصوبه شورایعالی حفاظت محیطزیست مورخ 20/7/1390 سازمان حفاظت محیطزیست مکلف گردیده است دستورالعمل‌های تخصصی نحوه انجام مطالعات ارزیابی محیط‌زیستی را با همکاری دستگاه‌های اجرایی تهیه نماید (نهاد ریاست جمهوری،1390).
مشاورین تهیه‌کننده گزارش‌های ارزیابی محیط‌زیستی
یکی از مهمترین مسائل موجود در بخش ارزیابی اثرات محیطزیست مربوط به بخش مشاورین تهیه‌کننده گزارش ارزیابی می‌باشد. از آنجایی‌که تعدد و تنوع طرح‌ها و پروژههای مشمول انجام مطالعات ارزیابی محیط‌زیستی زیاد می‌باشد، رتبه‌بندی مشاورین بر حسب نو طرح یا پروژه ضرورت دارد. با توجه به اینکه براساس آئین‌نامه تشخیص صلاحیت مشاورین (معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری) گروه محیطزیست در تخصص‌های مشترک عنوان گردیده است. از آنجایی‌که به‌علت متنوع بودن طرح‌ها و پروژه‌ها و نیاز هر یک از آنها به تخصص‌های لازم، بهتر است مشاورین بر حسب نوع طرح یا پروژه به‌عنوان مثال طرح‌های نفت و گاز و ی سدها در گروه‌های تخصصی محیط زیستی جداگانه‌ای دسته‌بندی شوند.
پائین بودن سطح علمی برخی مشاورین و یا کپی‌برداری از سایر اطلاعات و همچنین عدم استقلال مشاورین و وابسته بودن آنها به مجری طرح یا پروژه از دیگر مشکلات و مسائلی است که گریبان‌گیر گزارش‌های ارزیابی محیط‌زیستی می‌باشد،که رتبه‌بندی و نظارت صحیح بر آنها و تهیه قوانین تنبیهی و یا تشویقی و حتی تأمین منابع مالی آنها با استفاده از کمک‌های دولتی به‌ویژه صندوق ملی محیطزیست می‌تواند به حل این مسائل کمک کند.
کارشناسان بررسی‌کننده گزارش‌ها
فرایند بررسی گزارش و تصمیم‌گیری در خصوص آن توسط
مطالب مشابه :
ضرورت ارزیابی اثرات زیست محیطی و نقش آن در توسعه پایدار
حرفه ای ترین قالب های وبلاگ سازمان مرکزی محیط زیست سایت محیط زیست سومین همایش و نمایشگاه
بررسی روند ارزیابی اثرات محیط زیستی در ایران
در نتیجه ضرورت تدوین و اجرای عدم بازدارندگی و ضمانت اجرایی در قوانین ارزیابی محیطزیست
ارزیابی محیط زیست
ارزیابی محیط زیست · تعادل بخشی ميان اهداف بلندمدت توسعه و ضرورت برخورداری
رئوس وسرفصل گزارشات ارزیابی اجمالی طرح ها و پروژه های مشمول ارزیابی زیست محیطی
پایش محیط زیست کنترل آثارنامطلوب و نتیجه گیری از ارزیابی زیست نیازها و ضرورت
استانداردهاي
ایمنی ، بهداشت ، محیط زیست واحد تجاری مورد ارزیابی زيست و ضرورت حفاظت مطلوب و
ارزیابی اثرات زیست محیطی پروژه ها
محیط زیست و ضرورت اجراي طرح آمایش سرزمین و ارزیابی های محیط زیست، کاربرد
حسابرسی محیط زیست
این فعالیتها از طریق ساده سازی کنترل مدیریت محیط زیست و ارزیابی و ضرورتهای زیست
مکان یابی شهرکهای صنعتی ، ملاحظات و ضرورت ها
وبلاگ محیط زیست،حيات سبز ضرورت انجام ارزیابی و مطالعه مکان های مختلف و با استفاد ه
ارزیابی خسارات زیست محیطی آبزی پروری
وبلاگ تخصصی مهندسی محیط زیست - ارزیابی آشنایی بامهندسی محیط زیست و توجه به ضرورت انجام
برچسب :
ضرورت ارزیابی محیط زیست