برنامه پاسخ در شرایط اضطراری ERP=Emergency Response Plan
وضعيت اضطراري وضعيتي غيرقابل پيش بيني و برنامه ريزي نشده است که مي تواند باعث مرگ و ياصدمات جدي به پرسنل ،مشتريان ياجامعه ، توقف کامل فرآيندها ، عملياتها ، صدمات زيست محيطي وفيزيکي شود. وضعيت اضطراري ميتواند طبيعي وياساخته دست بشر باشد. واکنش نسبت به وضعيت اضطراري فعاليتهايي است که به منظور به حداقل رساندن آثار يک حادثه / بحران و به منظور نجات جان انسانها ، کاهش صدمات جسمي يا روحي و پيشگيري از آسيبهاي آتي انجام مي شوند. طرح واکنش اضطراري مجموعه اعمالي است که ايمني کارفرما وکارکنان را درشرايط اضطراري تضمين مي کند. بعبارت ديگراين طرح شامل: فرآيندآمادگي ،کاهش ريسک، واکنش وعادي سازي وضعيت اضطراري است. طرح واکنش اضطراري مهمترين جزء آمادگي درمقابل وضعيت اضطراري است. اين طرح اعمالي را شرح مي دهد که کارکنان را درشرايط اضطراري ايمن نگهدارد.
عناصراصلي يک طرح واکنش اضطراري عبارتنداز:
• روشهاي اجرايي جهت گزارش دهي شرايط اضطراري
• روشهاي اجرايي جهت اطلاع دادن به کارکنان دروضعيت اضطراري (سيستمهاي هشداردهنده)
• روشهاي اجرايي مانور و تخليه
• روشهاي اجرايي شمارش افراد
• وظايف ومسئوليتهاي افراد دراقدامات نجات وپزشکي
• شرح چگونگي آموزش پرسنل
دراين مقاله به نحوه ايجاد يک طرح واکنش اضطراري و واکنش به شرايط اضطراري پرداخته مي شود.
لغات کليدي: شرايط اضطراري ، طرح واکنش اضطراري ، ايمني ، آمادگي
مقدمه
هرساله شرايط اضطراري باعث وارد آمدن خسارات زيادي به صنايع و مرگ افراد بسياري مي شود. شرايط اضطراري وضعيتي پيش بيني و طراحي نشده اي است که مي تواند منجر به مرگ افراد يا آسيب جدي به کارکنان ، مشتريان يا جامعه و همچنين باعث توقف عمليات کاري و صدمه به محيط شود. اين شرايط مي تواند براي هر کسي ، در هر جايي ودرهر زماني پيش آيد و بايستي به منظور مقابله با اين شرايط و تخليه مکان هاي کاري در هنگام وقوع اين شرايط آمادگي هاي لازم را کسب نمود. بهترين راه حفاظت از کارکنان و محيط هاي کاري انتظار داشتن وقايع غيرمنتظره وايجاد يک طرح واکنش اضطراري خوب مي باشد. چون تعداد کمي ازافراد به هنگام وقوع بحران مي توانند به خوبي و منطقي فکر کنند، بنابراين بسيار مهم است که جهت واکنش در برابر چنين شرايطي آمادگي هاي لازم ايجاد شود. شرايط اضطراري مي تواند طبيعي ويا ساخته دست بشرباشد، از قبيل سيل، طوفان ، حريق ، آزاد شدن گازهاي سمي ، ريخت و پاش مواد شيميايي ، حوادث راديولوژيکي و اغتشاشات مردمي .
فعاليتهايي که به منظور مقابله با يک حادثه يا بحران و به حداقل رساندن آثار آن و به منظور نجات جان انسان ها ، کاهش صدمات جسمي يا روحي و پيشگيري از آسيب هاي آتي انجام مي شوند را واکنش به وضعيت اضطراري مي نامند ومجموعه اعمالي که ايمني کارفرما و کارکنان را در شرايط اضطراري تضمين مي نمايد طرح واکنش اضطراري ناميده مي شود، بعبارت ديگر اين طرح شامل فرايند آمادگي ، کاهش ريسک و عادي سازي وضعيت اضطراري است.
طرح واکنش اضطراري
به هنگام ايجاد طرح واکنش اضطراري بايد از جنبه هاي مختلف ، شرايط اضطراري بالقوه اي که مي توانند در محيط کار رخ دهند را در نظر گرفت و بررسي نمود. اين طرح بايد مرتبط با ريسک هاي موجود در محيط کار بوده و شامل اطلاعاتي در خصوص تمام منابع بالقوه شرايط اضطراري باشد. ايجاد طرح واکنش اضطراري به اين معناست که ارزيابي خطرات به منظور تعيين اينکه چه خطرات فيزيکي يا شيميايي مي توانند درمحيط کارشرايط اضطراري را بوجود آورند، انجام شده است. حداقل عناصر طرح واکنش اضطراري بايد شامل موارد ذيل باشد :
روش اجرايي جهت گزارش دهي حوادث و شرايط اضطراري
روش اجرايي مانور و تخليه
روش هاي اجرايي جهت اطلاع دادن به کارکنان در وضعيت اضطراري ( سيستم هاي هشداردهنده )
روش اجرايي شمارش افراد
وظايف و مسئوليت هاي افراد در اقدامات نجات و پزشکي
روش اجرايي آموزش پرسنل
نقشه محيط کارو خروجي هاي ايمن
نام افراد ، محل کار ، شماره تلفن محل کار و منزل آنها
روش اجرايي براي افرادي که بايد عمليات هاي بحراني را متوقف کنند، تيم آتش نشاني وسايرافراد با وظايف خاص
تعيين مکاني به منظور تجمع و شمارش افراد پس از تخليه آنها
نحوه اطلاع رساني به پرسنل به هنگام وقوع شرايط اضطراري
طرح بايد شامل روشي براي اطلاع رساني به تمام پرسنل ازقبيل کارکنان ناتوان نيزباشد بطوريکه بتوانند کارهاي مورد نياز را انجام دهند ويا وضعيت اضطراري رااعلام کنند .صداي اعلام کننده( alarm ) مي بايست طوري باشد که از صداي زمينه محيط قابل تشخيص باشد. در مکانهايي که ممکن است افرادي باشند که نتوانند آلارم صوتي را بشنوند مي بايست از آلارمهاي ديداري ، ارتعاشي يا حسي استفاده کرد. آلارم مي بايست کاملا واضح بوده و مسئوليت افراد را در مورد تخليه و يا ا نجام هرگونه عملي در شرايط اضطراري مشخص سازد. صداي آن و نحوه پخش شدن آن مي بايست نشان دهنده وضعيت موجود در محل کار باشد. آلارم ها مي بايست نيروهاي کمکي خارج از سازمان ( پليس ، آتش نشاني و ...) را مطلع سازند. در صورت استفاده از چند نوع آلارم مي بايست معنا و مفهوم هر يک به طور کامل براي شنوندگان مشخص باشد .
آلارم ها و سيستم هاي هشدار دهنده مي بايست طوري باشند که کارگران ناشنوا و يا کساني که زباني غير از فارسي دارند را نيز مطلع سازد. آلارم ها و سيستم هاي هشدار دهنده مي بايست به طور منظم چک شوند و از سالم بودن آنها اطمينان حاصل شود .
تخليه اضطراري
منظور از تخليه در شرايط اضطراري تخليه افراد و انتقال منابع ( تجهيزات ، اموال و ... ) به خارج از محل حادثه مي باشد.
در دستورالعمل تخليه اضطراري پس از بررسي و ارزيابيهاي لازم موارد زير بايد لحاظ شده باشد:
o دستورالعمل تخليه اضطراري مي بايست ساده بوده و تخليه کامل افراد از محل حادثه را فراهم سازد .
o نقشه مسير خروج اضطراري مي بايست کاملا مشخص و واضح بوده ، در دسترس و قابل استفاده باشد، بطوريکه در آن تمامي مسيرهاي خروج اضطراري بوسيله تابلو يا رنگ هايي که در تمام ساعات شبانه روز قابل رؤيت باشد مشخص شود.
o نحوه بستن اضطراري واحد قبل از تخليه محل در آن مشخص باشد .
o نحوه مطلع کردن کارکنان در آن ذکر شده باشد .
o نحوه دسترسي به تيم امداد و جستجوي افراد اين تيم در صورت عمل نکردن آلارم مشخص شده باشد.
o روشنايي اضطراري( ترجيحاً از نوع محلي-Local ) جهت تأمين روشنايي کافي در هنگام تخليه ( در زمان
قطع برق) ، براي راه پله ها و راهروها و تمامي مسيرهاي خروج وجود داشته باشد .
o طرح روش اجرايي کاربردي جهت حصول اطمينان از اينکه همه پرسنل از محل مسيرهاي خروج اضطراري آگاهي دارند.
o ارزيابي نحوه تخليه افراد معلول از مسيرهاي خروج اضطراري
توجه ويژه به اينکه کارکنان غير فارسي زبان با علائم هشداردهنده و مسيرهاي خروج اضطراري در محيط کارآشنايي دارند.
پيش بيني شرايط جوي و حصول اطمينان از اينکه افراد تخليه شده در برابر شرايط جوي و ... محافظت مي شوند .
در نظر گرفتن مسئول و يا مسئوليني براي حصول اطمينان از خروج کامل افراد و تجهيزات .
شناسايي افراد گم شده .
حصول اطمينان از خروج اطلاعات و سوابق مهم .
شناسايي تجهيزات و تاسيسات مهمي که مي بايست از محل خارج شوند ( مثل کامپيوتر هاي مرکز )
اطفاء حريق
تخليه نامناسب مي تواند منجر به سردرگمي ، صدمه وآسيب به تجهيزات شود. در رابطه با تخليه مي بايست قبلاً به کارکنان آموزشهاي ويژه ارائه گردد بطوريکه درهرشرايطي آمادگي تخليه را داشته باشند. همچنين افرادي مشخص درمحل کار بايد مسئول تصميم گيري درباره تخليه ويا قطع عملياتهاي بحراني باشند، تمامي کارکنان بايد قبلاً با تمامي روش هاي اعلام تخليه ( مسئولين و رسانه ها ) آشناباشندو تحت هر شرايطي ايمني وبهداشت افراد درمحيط کاربايد در اولويت قرارگيرد
نقش يک هماهنگ کننده وراهنما به هنگام تخليه در وضعيت اضطراري:
درتهيه طرح واکنش اضطراري بايد فردي به عنوان هماهنگ کننده ومسئول تخليه انتخاب شود. مهم است که پرسنل اورا بشناسند وبدانند که چه کسي هنگام وضعيت اضطراري تصميم گيري مي کند. هماهنگ کننده بايد در موارد زير مسئوليت داشته باشد:
o ارزيابي وضعيت جهت تعيين اينکه آيا وضعيت اضطراري موجود نياز به انجام روشهاي اجرايي وضعيت اضطراري دارد ياخير؟
o سرپرستي تخليه پرسنل
o سرپرستي سرويسهاي اضطراري درخارج ازمحيط کارازقبيل آتش نشاني وکمکهاي پزشکي
علاوه برهماهنگ کننده نياز به يک
راهنماي تخليه نيز وجود داردتابه حرکت افراد ازمحيط خطرناک به محيط ايمن کمک
نمايد. معمولابه ازاي هر 20 نفر کارگريک راهنما نياز است . تعداد کافي راهنما بايد
درتمام طول
ساعات کاردرمحيط باشند. افراديکه مسئول انجام روشهاي اجرايي وضعيت اضطراري
هستند بايد باچيدمان محيط کار وتمام راههاي فرارآشنا باشند.
مسيرها ودربهاي خروج اضطراري
هنگام تهيه طرح واکنش اضطراري، مسيرها ودربهاي خروج اضطراري بايدمشخص شده، اطمينان حاصل گرددکه شرايط زير را دارا مي باشند:
ü به وضوح مشخص شده اند
o داراي عرض کافي جهت تخليه کارکنان مي باشند
o بدون مانع مي باشند
o افرادرادرمعرض خطرات ديگري قرار نمي دهند
o مسيرها ودربهاي خروج اضطراري رابايد روي نقشه اي مشخص کرده وآن رادرمعرض ديد تمام پرسنل قرار داد.
شمارش افراد پس از تخليه
شمارش تمام افراد پس ازتخليه بسيار مهم وحياتي است .سردرگمي وعدم برنامه ريزي مي تواند منجر به تاخير در نجات افراد به دام افتاده در ساختمان شودويا منجر به عمليات نجات وجستجوي بي مورد وخطرناک گردد. بمنظور شمارش سريع ودقيق پرسنل بايد موارد زيردرطرح واکنش اضطراري مدنظر قرارگيرند:
o محلي جهت تجمع افراد پس ازتخليه مشخص گردد
o پس ازتخليه سرشماري انجام گيرد
o روشي جهت شمارش افرادي غير از پرسنل از قبيل مشتريان و بازديدکنندگان تدوين شده باشد.
اقدامات پزشکي در وضعيت اضطراري
چنانچه مراکز پزشکي در مجاورت محل شرکت
ويا محل کار وجود دارند بايد قبلاً مطابق با طرحي کاربردي، باآن مراکزهماهنگي هاي لازم را بعمل آورده تا درموارداضطراري
قادربه امداد رساني مؤثرباشند. چنانچه بيمارستان وسايرمراکزپزشکي در مجاورت محل کار
وجود ندارند ،بايد فرد يا افرادي آموزش ديده
در زمينه کمکهاي اوليه استخدام نمود. اقدامات درماني براي افرادي که به شدت صدمه
ديده اند بايد 3تا4 دقيقه بعد از وقوع حادثه شروع شود. افراد فاقد آموزش وصلاحيت
هم خود را به خطر مي اندازند وهم کساني را که قصد نجاتشان دارند، به اين دليل ،
عمليات نجات بايد فقط توسط افراد آموزش ديده ، صلاحيتدار ومجهز انجام شود.
نقش پرسنل در طرح واکنش اضطراري
بهترين طرح واکنش اضطراري طرحي است که پرسنل رادرگير کرده باشد، بطوريکه درآن کاري راکه بايد طي وضعيت اضطراري انجام داد مشخص ، وآموزش صحيح پرسنل براي مواجهه باشرايط اضطراري راتضمين نمايد. هنگاميکه پرسنل درطرح درگير شوند ، آنها تشويق مي شوند که پيشنهادهايي رادرباره واکنش نسبت به شرايط اضطراري وخطرات بالقوه ارائه بدهند . بعدازاينکه طرح واکنش اضطراري تدوين شدآن را بايد با پرسنل مرور کرده تامطمئن شد که هرکس وظيفه اش راقبل ، حين وبعداز وضعيت اضطراري بخوبي مي داند. بايد يک نسخه ازاين طرح رادردسترس پرسنل قرار داد ويابه تمام افراديک نسخه ازآن ارائه گردد. چنانچه درمحل کار10 ويا کمتر از 10 نفر پرسنل وجوددارند مي توان طرح وضعيت اضطراري رابه صورت شفاهي به اطلاع آنها رساند. بايد اطمينان يافت که تمامي پرسنل با طرح وضعيت اضطراري آشنا مي باشند.
نيازمنديهاي طرح واکنش اضطراري درباره مواد خطرناک
تمامي مديران صنايع بايد هميشه آمادگي مقابله با مواد خطر ناک از قبيل مواد قابل اشتعال ، مواد منفجره، مواد سمي ، خورنده ، بيولوژيکي ومواد راديواکتيو راداشته باشند. منبع موادخطرناک ممکن است بيروني باشدازقبيل کارخانه هاي شيميايي مجاورويا ممکن است منبع آلاينده درداخل سازمان باشد. بايد آمادگي مقابله با هر دو مورد وجود داشته باشد. بدون توجه به منبع آلاينده ، اين مواد، کارکنان ومحيط کار راتحت تاثير قرار مي دهند لذا بايد آنها رادرطرح واکنش اضطراري مورد توجه قرارداد. چنانچه از مواد خطرناک استفاده مي شود:
o • بايد ليستي از موادشيميايي که استفاده مي شوند جمع آوري و MSDS آنها را تهيه ودردسترس کارکنان قرارداد.
o • ظروف محتوي اين مواد رابايد برچسب گذاري نمود.
o • بايدخطرات آنها را نوشته ودردسترس کارکنان قرارداد.
o • کارگران راآموزش داد تابتوانندخودشان رادربرابرموادخطرناک محافظت نمايند.
o • اگرچه نمي توان ازبسياري بحرانها جلوگيري کرد اما مي توان صدمات وآسيبهاي ناشي ازآنهارامحدودکردوسريعاً به وضعيت عادي برگشت. فعاليتهاي کليدي شامل ارزيابي خطرات ، تهيه طرحي مدون ، آموزش وتمرين ، آزمايش تجهيزات وهمکاري با سازمانهاي مجاور وسازمانهاي مسئول مي باشد.
آموزش جهت آمادگي و مقابله با شرايط اضطراري
اين آموزشها مي بايست موارد زير را شامل شود :
o نقش و مسئوليتهاي افراد
o اطلاعات مربوط به خطرات و بحرانها
o اقدامات حفاظتي
o اطلاع رساني در شرايط اضطراري
o علائم و سيستم هاي هشدار دهنده در شرايط اضطراري
o واکنش در شرايط اضطراري
o تخليه ، فرار و سرپناه در شرايط اضطراري
o محل و نحوه استفاده از تجهيزات اضطراري
o بستن اضطراري واحد
افرادي که در هنگام وقوع شرايط اضطراري نقش حياتي دارند مي بايست قبلاً مشخص، مسئوليت ها و وظايف آنها روشن بوده و در دوره هاي زماني معين به طور تخصصي آموزش ببينند .
تمرين و مرور طرح واکنش اضطراري
در دوره هاي زماني معين و تعريف شده طرح واکنش اضطراري بايد بوسيله پرسنل تمرين ومرورشود. اين کار باعث مي شود که آنها آمادگي بهتري داشته باشند. در اين رابطه موارد زير را بايد مدنظر قرارداد:
o بايد بامنابع خارجي ازقبيل آتش نشاني وپليس در تماس بود.
o بعد ازهرتمرين ، مديريت وپرسنل بايد اثربخشي تمرين راباهم ارزيابي نمايند، نقاط ضعف وقوت طرح رامشخص وآن رابهبود بخشند.
o طرح بايد با پرسنل بررسي شود وآموزشهاي ساليانه مورد نياز درطرح مورد توجه قرار گيرند.همچنين بعد از اقدامات آموزشهاي لازم به پرسنل ارائه گردد:
· تهيه طرح اوليه
· استخدام نيروي جديد
· آوردن تجهيزات ، مواديافرآيندهاي جديد به محيط کار بطوريکه برمسيرهاي تخليه تاثير بگذارند
· تغييردرچيدمان وياطراحي تجهيزات
· بازنگري روشهاي اجرايي واکنش اضطراري
ارزيابي طرح واکنش در شرايط اضطراري
طرح واکنش اضطراري مي بايست به طور سالانه مورد مميزي قرار گيرد. علاوه بر مميزي هاي سالانه در مواقع زير مي بايست در طرح واکنش در شرايط اضطراري تغيير و بازنگري ايجاد شود :
· بعد از تمرينات و مانورهاي آموزشي
· پس از وقوع هرگونه شرايط اضطراري
· در هنگام تغيير افراد يا تغيير مسئوليتهايشان
· در هنگام تغيير در طراحي ، پروسه يا چيدمان( Lay out ) تجهيزات
· در هنگام تغيير در روشها و دستورالعملهاي مرتبط
اقدامات پاسخگويي و مقابله با وضعيت اضطراري
در اين رابطه همواره بايد موارد زير مدنظر قرارگيرد:
· تغيير محل جوامع تحت تاثير
· امنيت
· تامين آب
· بهسازي محيط
· اقدامات بهداشتي – درماني و کمکهاي اوليه
· جستجو و نجات
· تدارک و تهيه سرپناه اضطراري
· اطفاء حريق
بحث ونتيجه گيري
با ايجاد نمودن يک طرح واکنش شرايط اضطراري مي توان از وارد آمدن خسارات زيادي به صنايع و مرگ کثيري از افراد جلوگيري نمود. اين شرايط مي تواند براي هر کسي ، در هر جايي ودرهر زماني پيش آيد و منجر به مرگ افراد يا آسيب جدي به کارکنان ، مشتريان يا جامعه و همچنين باعث توقف عمليات کاري و صدمه به محيط شود. با طرح واکنش اضطراري به منظور مقابله با اين شرايط و تخليه مکان هاي کاري در هنگام وقوع اين شرايط آمادگي هاي لازم کسب مي شود وافراد به صورت غير منتظره دردام حوادث ومخاطرات گرفتار نمي شوند. اين طرح چنانچه به صورت موثري ايجاد گردد، بهترين راه حفاظت از کارکنان و محيط هاي کاري مي باشد. چون تعداد کمي ازافراد به هنگام وقوع بحران مي توانند به خوبي و منطقي فکر کنند، بنابراين بسيار مهم است که جهت واکنش در برابر چنين شرايطي آمادگي هاي لازم ايجاد شود. با ايجاد اين طرح مقابله با حوادث وبحرانها تسهيل شده و آثار ناشي از وقوع آنها به حداقل مي رسد همچنين صدمات جسمي وروحي پرسنل و کاهش مي يابد واز هدر رفتن زمان وسرمايه جلوگيري مي گردد.
مطالب مشابه :
واکنش در شرایط اضطراری ( مصدومیت و برق گرفتگی)
تاریخ جلسه هماهنگی قبل از اجرای مانور با اعضای کمیته بحران ارزیابی مانور چک لیست
آمادگی واکنش در شرایط اضطراری
استفاده از چک لیست توسط تیم ارزیابی و ضعف مانور را بررسی و ارزیابی بحران و داشتن
نحوه آمادگی برای واکنش در شرایط اضطراری و آموزش پرسنل در صنایع
استفاده از چک لیست توسط تیم ارزیابی و ضعف مانور را بررسی و ارزیابی بحران و داشتن
شرایط اضطراری
و تیم های عمل کننده در بحران پس از اجرای مانور از چک لیست توسط تیم ارزیابی بسیار
چک لیست نظارت و ارزشیابی بهداشت حرفه ای بیمارستان ها و واحد های بهداشتی درمانی
چک لیست نظارت و آیا ارزیابی غلظت گازهای آیا به صورت دوره ای مانور اطفاء حریق
چک لیست اجرائی حاکمیت بالینی
چک لیست اجرائی آموزش مدیریت بحران به تیم اجرای حداقل یک مانور در سال جهت هر
روش اجرايي آمادگي و واكنش در شرايط اضطراري
معرفی کتاب جدید به متخصصان علم ارزیابی جهت برگزاري هر مانور رئيس واحد چک لیست های ایمنی
برنامه پاسخ در شرایط اضطراری ERP=Emergency Response Plan
وبلاگ تخصصی مدیریت بحران و مانور و تخليه • مي بايست به طور منظم چک شوند و از سالم
برچسب :
چک لیست ارزیابی مانور بحران