مسائل فرهنگی, تغییر بافت و مسکن روستایی(تحقیق خ.ز.ح)

خلاصه

روستانشینی یکی از قدیمی ترین شیوه های زندگی اجتماعی است که تاکنون ادامه یافته است. روستاها را باید به عنوان رکن اصلی در ثبات اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی یک جامعه تلقی کرد. بنابراین بخش روستایی از اهمیت فوق العاده زیادی برخوردار است و رسیدگی به معضلات و مشکلات بخش روستایی از اهمیت خاصی برخوردار است. از طرفی برای رسیدن به توسعه پایدار نیاز به ایجاد تعادل بین دو جامعه شهری و روستایی می باشد، بنابراین برای رسیدن به چنین تعادلی نیاز به ارایه راهکارهايی مناسب در زمينه هاي مختلف ميباشد که به عنوان مثال ميتوان از راهکارهايي در حیطه بافت روستايي و مسکن روستایی، فرهنگ روستايي و... خاطر نشان كرد.(3)

اهالي روستاها بنا بر محدوديت ها و محروميت هايي كه به دلايل مختلف در روستاها وجود دارد، كمبود هاي بسياري را متحمل مي شوند كه موجب معضلاتي در سطح كلان جامعه مي شود، به عنوان نمونه ميتوان به انواع فقر، مخصوصا فقر فرهنگي، مهاجرت و هجوم روستايي به شهر كه خود ميتواند زمينه ساز مشكلات بعدي نيز باشد اشاره نمود. البته در بعضي كشورها، مخصوصا در جوامع توسعه يافته و مناطق خوش آب و هوا روستا محل زندگي افراد ثروتمند و بازنشسته شده و كاركرد روستا نيز متحول گرديده است و با تغيير شكل بافت روستا از حالت طبيعي خود، روبرو شده ايم و مصالح ساختماني صنعتي چهره ي روستا را از حالت سنتيش تغيير داده است. واما در سالهاي اخير طرح هايي جهت توانمندي و بهسازي در روستاها انجام گرفته است كه ازآن جمله ميتوان به طرح هاي هادي اشاره نمود كه به هدايت روستاها در ابعاد اجتماعي، اقتصادي و فيزيكي تاكيد دارد وليكن اين طرح داراي نكات مثبت و منفي نيز ميباشد.

*مقدمه

تغيير فرهنگ روستايي; آدم‌هايي كه هميشه در جستجوي زندگي آرام و به دور از ازدحام شهرها هستند، تصويري شاعرانه از روستا در ذهن خود دارند و براي همين است كه خيلي وقت‌ها مي‌گويند خوشا به حالت اي روستايي. روستايي خبر از بوق‌هاي پي در پي ماشين‌ها و هياهوي شهرنشيني ندارد. زندگي شهري اما نقطه مقابل روستاست و گذران زمان در شهر خود قصه‌اي متفاوت از روستا دارد. زندگي شهري مهارت و فوت و فن خاص خود را طلب مي‌كند.(4)

مناطق روستایی کجاست؟ همان جایی که اکثریت مردم جهان در آن زندگی می کنند. در کشور ما ایران نیز براساس آمارها در سال 1388 نزدیک به 30درصد مردم در روستاها زندگی می کردند. به نظر می رسد تا سال1400 این امار به 45 درصد برسد( روند معکوس مهاجرت) این مسئله لزوم توجه به مسائل زیر را به همرا دارد:1-مسکن روستایی مناسب 2-تغذیه 3-بهداشت 4-در آمد 5- گسترش راههای ارتباطی 6- بیکاری آشکار وپنهان (اشتغال)7-تسهیلات وخدمات زیر بنایی ( ارتقاي فرهنگي ) 8-مدیریت منابع انسانی و طبیعی و...کوشش کنیم در جهت انتخاب بهترین برنامه ها برای رسیدن به هدفهای مشخص.

چرا این همه زیبایی ولی مهاجرت؟ 1.افزایش فقر در روستاها 2.کشاورزی و دامداری به شکل بسیار سنتی وسخت3. کسب در آمد زیاد در کوتاه مدت در نواحی شهری 4. کمبود امکانات رفاهی 5.زیاد شدن فاصله در آمدی شهر وروستا 6. کم توجهی دولت مردان به روستاها 7.جاذبه های کاذب شهر نشینی 8.تجربه زندگی ماشینی جدید 9 عدم پایبندی جوانان به شغل پدران 10.تصویر آینده بهتر وروشن تر برای فرزندان در شهر11. کم رنگ شدن اعتبار و دانش و فرهنگ بومی و...هر جا آب است آبادانی است.(5)

*سابقه:

مطالعه در زمينه ي مسائل و مشكلات روستاها بطور اعم، در سطحي نسبتا وسيع صورت گرفته اما بطور اخص، در زمينه ي مسائلي همچون سطح فرهنگي، بافت روستايي، طرح هاي هادي و اثار و نتايج اين طرح ها در موارد مختلف در ايران بسيار اندك، محدود و پراكنده و موردي توسط تنها برخي نهاد ها و سازمانها بوده است. از ميان برخي از نهاد هاي مسئول در اداره ي امور روستا از ساليان قبل، در زمينه ي ساخت و بافت روستايي، بنياد مسكن در اين زمينه اقداماتي انجام داده است كه جامع ترين آن توسط دكتر مهدي طالب به صورت كتابنامه اي مدون تحت عنوان «مديريت روستايي در ايران»تدوين شده است.(1) .

*هدف

در این تحقيق برآنیم با پرداختن به مسائل روز روستا تلاش کنیم تا با پرهیز از هرگونه غرض ورزی، کینه توزی، شخصی نگری، سطحی نگری، قومیت گرایی، تخریب و تضعیف به بررسی مسائل روز روستا - باتاكيد برفرهنگ روستايي- بافت روستايي وآثارطرح هاي هادي - پرداخته و با اظهار نظرهای خود که مبتنی بر نگاه کارشناسانه در جهت پیشرفت و ترقی روزافزون روستا است چالشهای موجود، کاستی ها، کمبودها، ضعفها، قوتها، نیازمندیها رفع یا تحقق آنها برداریم.

بررسي هاي مربوط به سياست هاي توسعه ي روستايي، بايد نشان دهنده ي چرخش معني دار رفتار و جهت دهي هاي دولتي، براي پاسخگويي به نياز هاي روستا و روستاييان باشد. ايجاد پويايي در جامعه ي روستايي و خارج ساختن آن از سكوت و انزوا در جريان رشد و توسعه ي كشور، واگذاري برنامه هاي دولتي به مديريت محلي و روستاها، نيازمند يك مديريت منسجم و مطلوب براي تامين اهرم هاي لازم در توسعه ي جوامع روستايي است بايد در تحليل ها، جايي براي تحليل عملكرد مديريت جديد در عمران و توسعه روستايي در نظر گرفت. اين بررسي ها و تحليل ها ابعاد جديدتري به برنامه ي تحقيق در توسعه ي روستايي ميدهد(2).

*چه كاربردهايي از انجام اين تحقيق متصور است؟

شناسايي، پيشبيني، كنترل و برنامه ريزي در راستاي رشد و توسعه روستاهااز نظر توانمندي و عملكرد ارگان هاي مربوطه همچون بنياد مسكن،جهاد سازندگي،و طرح هايي چون طرح هادي و... ميباشد.

در حال حاضر، با توجه به اهميت ظرفيت شناسي و ظرفيت سازي توسعه اي روستا ها كه با توانمندي و توانمند سازي آنها در ارتباط تنگاتنگ قرار مي گيرد و تشكيل شوراي اسلامي روستايي و تاسيس دهياري هاو... بخش زيادي از مشكلات كلان مديريت روستايي كه ناشي از ناديده گرفتن مقام اجرايي و تغييرات مداوم ساختاري بوده و به اتمام رسيده است.

*استفاده كنندگان از نتيجه تحقيق:

1.استانداري ها.- 2.فرمانداري ها.-3.شهر داري ها.-4.شوراي اسلامي روستاها.- 5.مراجع آموزش و مراجع دانشگاهي و پژوهشي.-6.بنياد مسكن.-7.جهاد سازندگي.- 8.مجري هاي طرح هاي هادي و...

*روش گردآوري اطلاعات :

در تحقيق حاضر متناسب با اهداف ، سوالات و فرضيات، روش گرد آوري اطلاعات تركيبي از روش هاي توصيفي – تحليلي مبتني بر مطالعات كتابخانه اي ، بررسي اسنادي و مشاوره است.

در اين پژوهش روش اصلي جمع آوري اطلاعات ، اسنادي(كتابخانه اي) مي باشد يعني با مراجعه به كتابخانه ي دانشگاه زابل و سايت هاي اينتر نتي اطلاعات مورد نياز جمع آوري شده است.

*برخي از مشكلات

مشكلات بهداشتي درماني، کمبود آب شرب سالم، آسفالت راه های مواصلاتی، گازرسانی، برق رساني، قطع کانال‌های تلویزیونی ‌و نبود پوشش شبکه‌های صدا و سیما، بهسازی، ساخت مساجد ومدارس وخانه هاي بهداشت، مشکلات قنوات و چاه‌های آب آشامیدنی و کشاورزی، فرسودگی تابلوهای برق و افت ولتاژ برق، روشنایی معابر و سرقت کابل‌های برق لایروبی قنات، انتقال دامداری ها از داخل به خارج از روستا، کمبود پزشک، ایجاد ناحیه صنعتی، احداث راه های جدید، لوله کشی آب روستایی، احداث و حفر چاه آب کشاورزی، ایجاد اشتغال و تعیین مکان دفن زباله، اختصاص اعتبارات بیشتر به بخش توسعه کشاورزی، احداث فضاهاي ورزشي ، تکمیل جاده ها، حمایت های مادی ، تغييرفرهنگ روستا نشينان، اعتبارات دهیاریها، اشتغال، ازجمله مشکلاتی بود که دهیاران و اعضای شوراهای اسلامی روستاها بیان نمودند.(6)

اولويت بندي مسائل و مشکلات يکي از موضوعات مهمي بوده که بايد شوراهاي اسلامي روستاها و دهياران در اختيار مسئولان اجرايي قرار داده تا با اولويت بندي مشکلات بتوان گام هاي اساسي در جهت حل آن ها برداشت و نماينده مردم نيز در جهت پيگيري و نظارت بر اجراي کارها همکاري کند.

*مقايسه مشكلات ديروز وامروز روستايي

در بسياري ازجوامع روستاها مبداءوكوچكترين مقياس تقسيمات به شمار مي روند و كشور ما نيز ازاين قاعده مستثني نيست. با نگاهي اجمالي به سير پيشرفت كشور وهمچنين عمران و آباداني شهر ها و روستاها اگر از بدوانقلاب به مشكلات روستايي نگاهي بياندازيم چند نكته به ذهن مي رسدكه همه مي توانند به ان اذعان نمايند.

نداشتن آب و برق وگاز و تلفن و خيابانهاي منظم وترو تميز اين امكانات اگر در روستايي مشاهده مي شد روستاي ايده آل به نظر مي رسيد. وهمگان اين انگاره را در ذهن خود داشتند كه چه روستاي ْآباديست. داراي همه امكانات به صورت يكجاست.(7)

در سالهاي اخير قضيه كلا به عكس شده است طوري كه وقتي نظام ادره روستا ها با دهياري ها سر و سامان گرفت و مديريت روستايي نيز مورد توجه مسئولان قرار گرفت الحق والانصاف از كارهاي بسيار بزرگي در روستاها صورت گرفته است. (به طور مثال ساخت پل زير گذر در روستا ها با هزينه ميلياردي جهت رفاه اهالي)در سالهاي اخير با تاسيس دهياريها نظام اداري روستا ها وپيگيريها منظم شده وتمامي سوابق در تمامي ابعاد به طور جدي جمع اوري و ضابطه مند گرديده است كه جاي بسي خوشحالي مي باشد.

چرا كه روستاهاي آباد، شهرهاي مدرن و فاقد مشكلات را مي سازند . وقتي روستايي در همان مكان به حداقل نيازهاي خود وامكاناتي كه دارد دسترسي پيدا كرده است و قانع نيز مي باشد و با استفاده از پتانسيلي كه در روستاي خود دارد نسبت به كشت وكار و توليد همت مي گمارد. و كمك به اقتصاد كل كشور نموده و از رفتن و مهاجرت به شهر و حاشيه نشيني و هزاران مشكل ديگر دوري مي گزيند. و اين يعني كمك به اداره شهري و مديريت بهتر شهري مي باشد زيرا بسياري ازمشكلاتي كه مديران شهري با آن دست به گريبان هستند. مشكلاتي است كه حاصل از برخورد دو فرهنگ غير متجانس با هم مي شود.(كه از بعد مديريت شهري نيز مي تواندمورد بررسي قرار گيرد)

لذا به تمامي روستاييان پيشنهاد ميشود كه در روستا هاي محل سكونت خود بمانند و محل زندگي آبا و اجدادي خود را رونق دهند و تقويت نمايند. و اصل و هويت خود را حفظ نمايند. و از رفتن به جوامع غريب و نداشتن هويتي خالص بپرهيزند. چرا كه با مهاجرت به شهر تمامي آن اصالت و ارزشهاي قبيله اي و طايفه خود را از دست مي دهد و دنبال هويتي جديد و اصالتي جديد در جامعه ديگر ميباشد.

تمامي مطالبي كه در بالا گفته شد اين نكته را مي رساند كه دولتهاي اخير تمام توان خود را براي ساختن روستا هاي آباد به كار گرفته اند كه قابل تقدير است. و اين امكان را به تمامي عاشقان كشاورزي و توليد مي دهد كه با زندگي در روستا با هزينه هاي كمتر امكان رفاه نسبي را حاصل نمايند. لذا از توسعه روستايي و توجه به روستا در سند توسعه ملي مي توان اين نتيجه را گرفت كه توسعه روستا محور بسيار مهم و با ارزش است.

*امروزي شدن روستاها:

هرچند هنوز هستند روستا‌هايي كه زندگي صنعتي و تاثيرات زندگي شهري آنها را متحول نكرده است، اما زندگي روستايي با تمام زيبايي‌هايش رو به سوي تحولي ناخوشايند دارد.

اگرچه هنوز ميان شهر و روستا تفاوت‌هاي بارزي وجود دارد، اما سبك زندگي روستاييان در حال تغيير است و با شتابي روز افزون از گذشته‌ها فاصله مي‌گيرد. حالا در برخي روستاها خيلي از سبك‌هاي زندگي شهري وارد شده، آنقدر كه براي قديمي‌ها كمتر چيز آشنايي از گذشته بر جاي مانده است.

براي كساني هم كه راه شهر را پيش گرفتند و ساليان دراز دور از روستايشان بوده‌اند، شايد باور ديدن روستاي كودكي‌هايشان كمي ‌دشوار باشد. ويژگي‌هاي شيوه زندگي روستايي در دوره‌هاي گذشته اجازه نمي‌داد تا پديده سبك زندگي به معنايي كه در شهر ديده مي‌شود به وجود آيد.(6)

اما با رشد فرآيند شهرنشيني يا همان شهري شدن در روستا‌ها نيز سبك زندگي در حال شكل‌گيري است. هرچند در گذشته پوشش اهالي روستا با فرهنگ سنتي روستاييان پيوند داشت و با شهرنشينان كاملا متفاوت، اما حالا يكي از تغييرات روستاها نسبت به گذشته تغيير در پوشش اهالي روستاست كه چندان تفاوتي با پوشش شهرنشينان ندارد.

در خيلي از روستاها، روستاييان ديگر همچون گذشته لباس سنتي تن نمي‌كنند و حالا پوشش جوان روستايي فرق چنداني با جوان شهري ندارد.«با ورود تلويزيون و رسانه‌هاي جمعي به روستا‌ها، زندگي شهرها به روستاها نيز سرايت يافت، به گونه‌اي كه در موارد بسياري روستاها به دنباله‌روي از شهرها پرداختند، در نتيجه نوعي يكسان سازي سبك زندگي روستاييان با شهرنشين‌ها يا همان شهري شدن روستا ايجاد شد. اكنون بيشتر ابزارهاي مورد استفاده در شهرها در روستاها نيز رايج است. البته تاثيرپذيري روستا از شهر همواره تابع بعد مسافت ميان اين دو بوده است. يعني هرچه روستايي به شهر نزديك‌تر باشد به همان ميزان نيز نفوذ عناصر و فرهنگ شهر در روستا نيز بيشتر مي‌شود.

*ورود تكنولوژي به روستا:

زمان مي‌گذرد و با پيشرفت علم و پيدايش تكنولوژي، زندگي روستايي نيز رنگ و بوي ديگري مي‌يابد. سبك زندگي در روستا حالا مثل بسياري از جنبه‌هاي زندگي آدم‌هاي امروزي تغيير كرده و حالا به چشم روستا، شهر نمادي براي امروزي شدن است. بسياري از عناصر زندگي شهري در زندگي روستايي راه يافته است. حالا ديگر زن روستايي تقريبا از همان ابزاري استفاده مي‌كند كه زن شهرنشين در خانه‌اش دارد.

شكل فعاليت‌ها نيز در روستاها تغيير اساسي كرده است، هر چند در خيلي روستاها هنوز هم كار روستايي كشاورزي و دامپروري است، اما دختر روستايي كه تا همين چند سال پيش پشت دار قالي مي‌نشست و با دستان هنرمندش بر تار و پود آن نقش مي‌زد حالا انگار همچون دختر شهرنشين به دنبال مهارت‌هاي تازه‌تري است لذا بالاجبار مادران روستائي هنرهاي کهني که سينه به سينه به آنها رسيده بود با خود به گور مي برند.

حالا در خانه زن روستايي جاي جارو دستي را جارو برقي، جاي پشتي را مبلمان و شايد جاي سفره روي زمين را ميز ناهارخوري البته نه در شكلي كاملا مدرن پركرده است. ديگر بوي نان محلي در كوچه پس‌كوچه‌هاي روستا به مشام نمي‌رسد و انگار نان‌هاي ماشيني، سفره‌هاي خانه‌هاي روستايي را رونق مي‌دهد. در كنار همه اين تغييرات اضافه شدن برق، گاز، تلفن، مدرسه و بيمارستان همگي اجزايي از عناصر زندگي شهري است كه زندگي روستايي را متحول و آن را به زندگي شهري نزديك‌تر كرد. «در سالهاي گذشته داشتن خانه هاي لوكس و زندگي هاي مرفه در روستا ها واقعا در حد صفر بود واصلا روستايي به رفاه نسبي وداشتن خانه وماشين لوكس و... نمي انديشيد. حال امروزه در برخي از روستاها خانه هاي آنچناني و لوكس با مبلمان ۲۰ الي ۳۰ مليون توماني و ديدن بهترين اتومبيل هاي روز جهان كه اهالي داراي مكنت از ان استفاده مي كنند.در روستا ها دور از دسترس نيست. و در برخي اوقات سطح رفاه برخي از روستاييان بيشتر از بسياري از افراد شهري مي تواند جلوه گري نمايد.» عناصر زندگي شهري حالا در كنار زندگي روستايي جا خوش كرده و زندگي روستايي حالا مخلوطي از گذشته و حال است. هر چند تغييراتي در سبك زندگي روستا‌ها وارد شده اما روستا، همان روستاست با همان مردماني كه آسمان، زمين، عشق، هوا، سادگي و پاكي حقيقت زندگي‌شان مال آنهاست.

به ياد داشته باشيم و هيچ وقت فراموش نکنيم که روستا به خاطر فرهنگ و آداب و سنن خاصش و کوچه هاي خاکي و مردمان ساده و خونگرمش روستاست.

*تغيير شكل خانه‌هاي روستايي:

زمانه كه تغيير كرد و همه چيز رو به جلو رفت، شكل خانه‌هاي روستا نيز تغيير يافت و كم‌كم با مصالح و مواد ساختماني مدرن ساخته شد. خانه‌هاي روستايي كه زماني نشان از سنت‌هاي روستاييان و سبك زندگي آنان داشت، حالا انگار نه شبيه خانه روستايي مانند گذشته‌هاست و نه كاملا شبيه خانه‌هاي مدرن شهري.

نه‌تنها شهرنشينان، بلكه حتي نسل‌هاي امروزي روستا نيز با توجه به تغييراتي كه در روستاها در نتيجه توسعه امكانات و خدمات رفاهي و تغيير شيوه يا سبك زندگي روستايي رخ داده است، كمتر قادر به تفكيك مفهوم خانه روستايي خود از خانه شهري هستند، اگرچه همچنان تفاوت‌هاي بارزي بين شهر و روستا وجود دارد. به اعتقاد مردم‌شناسان، خانه روستايي مدرن تلفيق و تركيب ناهماهنگ، نامتوازن و ناهمخواني از خانه روستايي سنتي، خانه شهري و چادر و كپر عشايري است.

يعني نه خانه شهري، نه چادرعشايري و نه خانه روستايي سنتي است. به عقيده مردم‌شناسان اما اين تغييرات تنها در شكل و قيافه خانه‌ها خلاصه نشده است. بلکه با تغيير سبك زندگي و محيط خانه، روابط درون خانه‌ها و خانواده‌ها نيز دست نخورده نمانده است. روابط و ارزش‌هاي بورژوايي بتدريج بر روستا‌ها غلبه يافته، به گونه‌اي كه شهري شدن به مثابه نوعي ارزش بر روستا حاكم شده است. که اين خود حاکي از نابودي روستا و فرهنگ روستائي است.

«ورود تكنولوژي شهري به جوامع روستايي، تغييرات زيادي در اين جوامع ايجاد كرد. به عنوان مثال زماني كه ابزاري نظير تراكتور وارد زندگي روستايي شد نياز به عريض شدن جاده‌ها و تغيير شكل درها و بناها همچون اضافه شدن انبار به ساختمان‌ها و در نتيجه تغيير شكل خانه‌ها شد. در گذشته ميان ناحيه‌اي كه روستا در آنجا قرار داشت و معماري سنتي نوعي رابطه خاص وجود داشت. به عنوان نمونه در مناطق كويري اغلب خانه‌ها از گل و خاك ساخته مي‌شد. اما اكنون تا حدودي سبك معماري شهري در خانه‌سازي و زندگي روستا‌ها كه در گذشته معماري خاص خود را داشت، نفوذ و آن را متحول كرده است.»(8)

*طرح هاي هادي و بافت روستاها:

نابسامانی وضع استقرار ساختمان ها و کیفیت نامناسب مصالح به کار رفته، فقدان سیستم دفع فاضلاب بهداشتی، نیاز مبرم به بهسازی و مقاوم سازی ابنیه و مساکن روستایی، لزوم گسترش شبکه های زیربنایی و خدمات رفاهی، ایجاد مسیرهای اصلی و فرعی در بافت روستا برای تردد وسایل نقلیه، حفظ کاربری اراضی کشاورزی و جلوگیری از توسعه بی رویه روستا، ضرورت کاهش خطرات ناشی از بلایای طبیعی و نهایتا ایجاد یک محیط برخوردار از یک رفاه نسبی مناسب از جمله اهدافی است که بنیاد مسکن در روند کاری خود تحت عنوان "طرح هادی روستایی" مد نظر قرارداده است و تاکنون در تعداد زیادی از روستاها اجرا شده است.

یکی از مسائل و مشکلات روستاها در ایران و جهان، نا بسامانی وضع ساختمانها، وضع کالبدی و کیفیت نا مناسب مصالح به کار رفته است. مشکلات مسکن روستایی و ابعاد مختلف آن باید در کل کشور بررسی شود. و نتایج حاصله مربوط به هر بخش و شهرستان و استان را باید جمع آوری نمود تا به یک جمع بندی کلی و بیان کلی از مشکلات و نارساییهای موجود رسید. در مورد بافت فیزیکی روستاها، به طور کلی با توجه به اینکه مکان یابی، استقرار و گسترش اکثر روستاها به صورت خودجوش بوده است و هیچگونه نظارتی بر روی آن نبوده است، بنابراین اساس و بنیاد آن نیز هم بر اساس طرح نقشه از پیش تعیین شده نبوده است. بنابر این آنچه مسلم است بافتهای روستایی مسائل و مشکلاتی به همراه خود دارند، از طرف دیگر با توجه به قدمت بیشتر روستاها، بافت فیزیکی روستاها معمولا قدیمی است، و شاید از جهتی بتوان عنوان فرسوده را هم به آن اضافه کرد. البته در بعضی نقاط کشور بافت جدید در کنار بافت قدیم، یا حتی به صورت درهم در میان بافت قدیمی روستا احداث شده است، که به نوبه خود مشکلات خاصی را ایجاد کرده است. حتی ممکن است اجرای طرح هادی روستایی در این چنین روستاهای با مشکلات اساسی رو برو شود. به نظر می رسد که بافت قدیم روستا بر اساس احتیاجات و شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی و امنیتی آن زمان ساخته و بنا گردیده است، بنابر این روشن است که با توجه به تحول شرایط زندگی مردم در روستاها و در گذر زمان و در عرصه های مختلف، بافت قدیم با زندگی امروزی مردم هماهنگی لازم را ندارد و باعث بروز مشکلاتی شده است، و اگر حداقل را در نظر بگیریم لازم است که اصلاحاتی در آن بوجود بیاید تا بتواند شرایط مناسب برای زندگی در جامعه امروز روستایی را فراهم نماید. مسائل و مشکلات موجود در بافت فیزیکی روستاها به همراه الزامات دیگر، ضرورت و اهمیت اصلاح بافت روستاها را ایجاب می کند.

طرح بهسازی و هادی روستایی طرح جامعی است که با انجام آن ضمن بررسیهای اقتصادی، اجتماعی در سطح روستاها با محوریت مرکز دهستان، به امر سطح بندی خدمات اجتماعی و زیر بنایی در سطح دهستان و روستا پرداخته می شود. طرح هادی نیز به عبارتی شامل تجدید حیات و هدایت روستا به لحاظ ابعاد اجتماعی، اقتصادی و فیزیکی می باشد. طرح هادی هادی روستایی در شرایط فعلی برای آن دسته از نقاط رشد یافته تر روستایی که دارای مرکزیت نسبی مکانی و حوزه های مستقل تاثیر نفوذ می باشند اجرا می شود. بنیاد مسکن انقلاب اسلامی طبق ماده 7 اساسنامه قانونی خود که در سال 1367 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید، موظف به تهیه طرح های هادی و بهسازی و اصلاح معابر در روستاها با هماهنگی دستگاههای ذی ربط و اجرای آن با مشارکت مردم از محل اعتبارات مصوب دولت گردید.طرحهای هادی وبهسازی ابتدا برای مراکز بخشها و دهستانها و نیز روستاهای بالای 400 خانوار تهیه شد، ولی از سال 1381 کلیه روستاهای با جمعیت بیش از 100 خانوار تحت پوشش این طرح قرار گرفت و بدین ترتیب عرصه تهیه و اجرای این طرحها گسترش یافت.

با توجه به اینکه این طرح در کل کشور به منظور ارتقای سطح زندگی مردم در روستا و ایجاد محیطی مناسب تر برای زندگی و شرایط بهتر محیطی جهت کسب و کار برای آنها می باشد، ولی با این وجود این طرح از نکات مثبت و منفی متعددی برخوردار است.

*نکات مثبت آن شامل:

• درصد نسبتا بالای رضایت مردم روستا از اجرای طرح هادی.

• تاثیر در بهتر شدن زندگی مردم روستا.

• موافقت مردم با عمران و نوسازی بافت کهنه روستاها.

• باور مردم براینکه چهره روستا پس از اجرای طرح تغییر کرده و بهتر وزیباتر شده است.

• میزان مشارکت مردم در اجرای طرح بالاست و مردم برای اجرای طرح و نگهداری آن حاضر به پرداخت هزینه اند.

• اجرای طرح بر فرهنگ مردم تاثیر مثبت داشته است.

• میل به ماندن مردم در روستاها پس از اجرای طرح افزایش یافته است.

• وضعیت بهداشتی روستا پس از اجرای طرح بهتر شده است.

• عرض کوچه ها و معابر و خیابانها پس از اجرای طرح مناسب است.

• مردم از واگذاری زمینهای خود برای اجرای طرح موافقند.

*نکات منفی طرح عبارتست از:

• عدم اطلاع مردم فبل از اجرای طرح و جویا نشدن نظر مردم قبل از اجرای طرح هادی.

• عدم اجرا و ایجاد سایر خدمات رفاهی در روستا.

• عدم اجرای کامل طرح هادی.

• عدم رضایت مردم از جدول کشی و شیب بندی جدولها.

• عدم آینده نگری برای روستا در طرح اجرا شده.(3)

*معرفي ديگر فعاليتهاي بنياد مسكن انقلاب اسلامي

1) طرح تامين مسكن محرومين از حساب 100 امام (ره)

بنياد مسكن انقلاب اسلامي متولي ساخت و ساز مسكن جهت محرومين و نيازمندان جامعه به منظور تامين نيازهاي مربوط به محرومين باعنايت به فرماني كه از طرف رهبر كبير انقلاب اسلامي در 21 فروردين ماه 1358 صادر گرديده ميباشد اعتبارات ساخت مسكن براي اقشاركم درآمد از محل حساب 100 حضرت امام(ره) و همچنين كمك افراد خير مي باشد.

2) طرح بازسازي مناطق آسيب ديده از حوادث طبيعي

بازسازي و نوسازي بافت و مسكن شهرها و روستاهاي آسيب ديده در چارچوب توانائيهاي ملي و منطقه به منظور آغاز دوباره حيات در شهرها و روستاها و بازگرداندن حادثه ديدگان به محيط زندگي و فراهم آوردن زمينه اشتغال ، توليد و آسايش خاطر آسيب ديدگان دراسرع وقت صورت مي گيرد به گونه اي كه ضمن بازسازي از طريق الگو سازي و آموزش مستقيم و غير مستقيم آسيب ديدگان زمينه بهبود كيفيت ابنيه روستائي نيز فراهم ميگردد تا درمقابل حوادث قهري طبيعي بتوانند بيش از پيش مقاومت نموده و كمتردر معرض خسارتهاي مالي و جاني قرارگيرند. بنياد مسكن درامربازسازي مناطق سانحه ديده از طريق اعطاي تسهيلات بانکی و ارائه خدمات فني همواره به ياري آسيب ديدگان از بلاياي طبيعي شتافته است .

3) بهسازي مسكن روستائي

ارتقاء كمي و كيفي واحدهاي مسكوني در روستاها از جمله اهدافي است كه در برنامه دوم توسعه برآن تاكيد شده است . بنياد مسكن از طريق ارائه تسهيلات بانكي در قالب تبصره 52 قانون بودجه و همچنين ارائه طرحهاي مناسب مسكن روستائي و اعمال نظارت لازم ، طرح بهسازي مسكن روستائي را با جديت دنبال مي كند .

4) وام قرض الحسنه مسكن روستايي

بنياد مسكن انقلاب اسلامي با هماهنگي مؤسسات اعتباري همچون بانكها اقدام به تامين بخشي از اعتبار مورد نياز روستائيان كه صرف اصلاح و تعمير واحد مسكوني آنان خواهد شد به صورت قرض الحسنه مي نمايد هدف اين وام كمك به تعمير واحدهاي مسكوني موجود در سطح روستاها مي باشد.

5) طرح واگذاري زمين جهت مسكن روستايي

بنياد مسكن در روستا ها ي مستعد اقدام به تمليك زمين از اراضي دولتي وشخصي جهت احداث مسكن روستايي نموده و پس از آماده سازي واجراي طرح تفكيكي و تقسيم بندي قطعات به متقاضيان واجد شرايط روستايي واگذار مي نمايد.(8)

6) طرح سند داركردن خانه هاي روستايي

بر اساس اين طرح بنياد مسكن موظف گرديده در طول مدت برنامه دوم و سوم توسعه ،اقدام به تهيه نقشه تفكيكي بافت مسكوني روستاهاي واجد شرايط بنمايد تا براي صدور سند به اداره ثبت ارسال گردد واداره ثبت مكلف است كه بر اساس نقشه تفكيكي ،بنياد مسكن براي متقاضيان روستايي سند مالكيت صادر نمايد.(9)

7) صدور پروانه ساختماني روستايي

صدور پروانه ساختماني به عنوان اهرم نيرومند سياستگذاري ،با كمترين بار مالي ميتواند اسباب هدايت ونظارت بيشتر بر ساخت وساز روستايي را فراهم آورده و كيفيت شيوه هاي ساخت وساز روستايي را فراهم آورده وكيفيت شيوه هاي ساخت وساز را بهبود بخشد .(9)

*اهداف كلي مورد نظر در اين طرح عبارتند از :

1) حفظ نظام كاربردهاي اراضي پيش بيني شده در طرحهاي هادي

2) هدايت و توسعه بافت به سمت وسوي مناسب

3) ممانعت از ساخت وساز بي رويه وغير اصولي

4) ترويج فرهنگ مقاوم سازي.(8)

*پیشنهادات:

• مشارکت بیشتر بین مردم و مسولین دولتی و جویاشدن نظر مردم قبل از اجرای طرح و استفاده از نظرات مفید و سازنده مردم روستا در زمان اجرای طرح.

• اجرای کامل طرح در روستا و ادامه طرح و جلوگیری از طولانی شدن مدت اجرای طرح.

• انجام کار کارشناسی قبل از اجرای طرح تا بعد از اجرای طرح ، طرح با مشکلات کمتری مواجه شود.

• آینده نگری در طرح برای افق آینده روستا.

*نتيجه

حال مشكلات روز روستا هاي امروزي چيزي فراتر از ان است كه در ذهن ما بگنجد.

ورزش بانوان-داشتن برنامه هاي فرهنگي- كتابخانه- دسترسي به اينترنت- پارك ومحل بازيگاه كودك- تحصيلات عاليه- كار ومشكلات بيكاري- سالن ورزشي چند منظوره- كلاسهاي آموزشي در تمامي سطوح(مثلا آموزش زبان) اينها تنها چندي از مطالبات روستاييان در سالهاي اخير مي باشد.

در نتيجه نكته اي كه امروزه به آن مي رسيم اين است كه توقعات و مطالبات امروز روستايي با گذشته كلا عوض شده و دغدغه هاي ديروز روستايي كار هاي پيش پا افتاده امروز به شمار مي رود كه بايستي با برنامه ريزي صحيح دنبال و به اجرا گذاشته شود.

بنده فقط خواستم مشكلات گذشته و امروز روستا را در چند سطر بيان كنم و بر روي موضوعاتي، اشاراتي نيز داشته باشم.

به اميد روزي كه زندگي در روستا يه يك ارزش ملي تبديل شود.

انشا الله

*جدول زمان بندي مراحل انجام تحقيق:

مراحل كار	تعداد روز
جستوجو و بررسي منابع مربوطه	3 روز
جمع آوري داده هاي مرتبط	4 روز
جمع بندي و تجزيه تحليل	2 روز
عمل تهيه و تايپ مطالب	2 روز