درس شیرین ریاضی (2)

بررسی محاسن و معایب کتب ریاضی دوره ی ابتدایی و ارائه ی راه کارهای رفع آن ها

یادم می آید ، حدود سه چهار سال پیش ، یکی از دوستانم مجموعه ای از کتاب های ریاضی دوره ی ابتدایی کشور آلمان را برایم آورد و من کنجکاوانه ، اگر چه زبان آلمانی را بلد نبودم ، به آن ها نگاه می کردم و برایم جالب بود که کتب درسی و مخصوصاً کتاب های درسی دوره ی ابتدایی یک کشور صنعتی ، چگونه است . پس از بازدید و بررسی آن ها متوجّه چند نکته ی جالب شدم :

اوّل قطع کتاب ها ، که در ابعاد 30×20 طرّاحی شده بود و همان طور که می دانید کودکان ابتدایی به کتاب های بزرگ علاقه ی خاصی دارند و این امر فقط در کتاب های فارسی و هدیه های آسمان و علوم تجربی رعایت شده است .
دوم جنس کاغذ استفاده شده در آن ها ، که مثل مجلّه های گران قیمت خودمان از کاغذ روغنی و بعضی از صفحه ها از کاغذ اندونزی ، تهیه شده بود .
سوم مطالب کتاب ها ، که خیلی مختصر و مفید بود و به جای تکرار زیاد دروس ، تمرین های زیادی داشت . همچنین استفاده از تصاویر زنده و جذاب و دارای شخصیّت های دوست داشتنی کودکان موجب علاقه مندی آنان نسبت به یادگیری درس شیرین ریاضی شده بود .

مطالب فوق و مقدّمه ی کوتاه ارائه شده ، حقیر را برآن داشت تا به بررسی اجمالی کتب ریاضی دوره ی ابتدایی بپردازم ، امّا ابتدا خوبی های آن را بیان می نمایم . چون همیشه معتقدم که در یک انتقاد سازنده ، ابتدا باید خوبی های یک چیز را دید و سپس به بررسی کاستی های آن پرداخت . به همین خاطر ، ابتدا محاسن آن ها را مورد ارزیابی قرار می دهم .

محاسن :

- طرّاحی جلد کتاب ها بسیار عالی و دارای پیام های آموزنده ای است و توازن در استفاده از تصاویر دختر و پسر در داخل آن ها رعایت شده است .

- مطالب کتاب هم بسیار ساده و روان می باشد که از این نظر با کتب درسی کشورهای پیشرفته ای مثل آلمان ، ژاپن و آمریکا برابری دارد و شاید هم از آن ها بالاتر باشد .

- طرح خاطراتی از زندگی امام خمینی (ره) بسیار عالی بوده است و امیدواریم که بهتر و بیشتر از آن ها استفاده شود .

معایب کلّی :

1- قطع کتاب ها بسیار کوچک و جنس کاغذ آن ها نامرغوب است و این عامل تأثیر منفی در رنگ بندی و طرّاحی مطالب و شکل های کتب دارد .

2- نام کتاب هم به نظر حقیر ، با توجه به گستردگی علم ریاضی و در بر گرفتن علومی چون منطق و فلسفه ، و ارائه ی دروس حساب و هندسه اشکال دارد.

3- انسجام و پیوستگی درباره ی مطالب ارائه شده ی دروس رعایت نشده است . به طور مثال ، موضوع عدد نویسی و مباحث مربوط به آن ، در تمام کتب ریاضی جدا از هم می باشد که باید در کنار هم آموخته شوند .

4- تمرین های کتاب نسبت به ارائه ی مطالب درسی بسیار کم است و تنوّع خاصی در آن به چشم نمی خورد .

5- بعضی از مسأله های کتاب ها بسیار طولانی هستند و این عامل باعث بروز خستگی ، بی انگیزگی و ترس از درس شیرین ریاضی می گردد.

6- خط ّ به کار برده شده برای نوشتن کتاب ریاضی ، مخصوصا ً در پایه های اوّل و دوم با کتاب بخوانیم و بنویسیم هم خوانی ندارد که باید به شکل خط ّ تحریری اصلاح گردد . البته برای پایه های بالاتر ، به جهت گستردگی مطالب ، همان خط نسخ روزنامه ای می تواند استفاده شود .

حال که با معایب کلی کتاب آشنا شدید ، در صفحه ی بعد ، به بررسی کتب ریاضی به صورت پایه ای خواهیم پرداخت .

پایه ی اوّل :

از نظر طرّاحی و ارائه ی دروس بسیار خوب ارائه شده است ، امّا باز هم همان مشکلات کلّی را که در قسمت بالا ذکر شد دارد .

پایه ی دوم :

کتاب ریاضی پایه ی دوم نیز ، مانند کتاب پایه ی اوّل ، از نظر طرّاحی و ارائه ی دروس بسیار خوب ارائه شده است امّا باز هم همان مشکلات کلّی را که در قسمت بالا ذکر شد دارد .

پایه ی سوم :

مشکلات جزئی که در کتاب سوم است ، از سایر پایه ها به مراتب بیشتر است . البته شاید به این خاطر است که بنده در طول چند سال خدمتم ، فقط پایه ی سوم و چهارم را داشته ام . با هم به بررسی مشکلات کتاب پایه ی سوم می پردازیم .

1- در صفحه ی 7 اشکال در نحوه ی ارائه ی سوال می باشد و بهتر است این گونه مطرح گردد :

با توجّه به شکل های سمت چپ ، جدول سمت راست را کامل کنید و شکل ها را کنار هم بکشند .
1-      در صفحه ی 11 ، تمرین شماره ی 3 ، جای خالی عدد 1000 گفته شده است که بچّه ها هنوز نخوانده اند .

2-      مسائل کتب و مخصوصاً مسأله های شماره ی 4 و 5 صفحه ی 17 بسیار طولانی هستند و باعث بروز خستگی در دانش آموزان می گردد . پیشنهاد من این است که یا حذف شود ، یا این که مسائلی کم حجم تر گنجانده شوند .

3-      استفاده از تصاویر ، اگرچه در کتاب ریاضی خوب است ، ولی در مسأله های صفحه ی 40 و 41 کتاب باعث ایجاد عدم تمرکز در فراگیران می گردد و بهتر است تا استفاده نشوند .

4-      تمرین صفحه ی 64 سوأل 4 مسأله ی ضرب برای مضرب 10 ، 100 و 1000 است و این مطلب مربوط به اواخر کتاب ، صفحه ی 127 و یا سال چهارم ابتدایی می باشد و دانش آموزان هنوز نخوانده اند.

5-      در صفحه ی 84 برای آموزش ضرب و جمع به فراگیران ، پاسخ سوأل ضرب مربوط به ضرب چند رقمی در یک رقمی می باشد و بهتر است که به آخر کتاب منتقل گردد .

6-      در صفحه ی 87 ، شکلی که برای قسمت محیط آمده است اشکال مفهومی دارد و همان طور که می دانید تعریف محیط عبارت است از اندازه ی دور هر شکل و ما اندازه ی سطح شکل را می خواهیم . بهتر این است که یا آن قسمت داخلی را حذف نمایند و یا اگر قرار است بگنجانند باید به صورت خط چین آن شکل را جدا کنند .
1-      نمودار ستونی ، در صفحه ی 89 و 90 بهتر بود که به پایه های بالاتر، مثل چهارم منتقل می شد .

2-      تمرین 2 صفحه ی 103 ، برای دانش آموز بدآموزی دارد . البته هنر همکاران عزیز در آموزش این قسمت بسیار مهم است و باید به دانش آموزان آموخت که نباید مدادشان را از دو طرف بتراشند !

3-      در صفحه ی 129 که راجع به محیط مستطیل می باشد ، اصلاً تمرین خاصّی ندارد و تمرین های آن با موضوع خواص ّ ضرب تداخل پیدا کرده است و بهتر بود که برای آن قسمتی جداگانه طرح می گردید .

4-      با توجّه به ارائه ی مطلب عدد نویسی و تغییری که در این رابطه برای پایه ی چهارم و آوردن قسمت خواندن و نوشتن آموزش اعداد بیش از شش رقم ، در کتاب سوم نیز بهتر است آموزش اعداد 6 رقمی هم بعد از آموزش کیلومتر یعنی بعد از صفحه ی 35 باشد .

5-      در قسمت های پایانی کتاب ، یعنی قابلیت های تقسیم و مفهوم کسر ، بهتر بود به پایه ی چهارم منتقل می شد . البته یادگیری آن برای دانش آموزان ضروری است ، امّا چون این قسمت در پایه ی چهارم دوباره تکرار شده است ، به آن دلیل عرض شد . ولی باز هم تصمیم با دست اندر کاران تألیف و برنامه ریزی کتب درسی می باشد .

6-      بعضی از سوأل های تمرین های دوره ای ، ضرورتی برای طرح ندارند و بهتر بود که حذف می شدند .

پایه ی چهارم :

1-      در ارائه ی مطالب نظم خاصی وجود ندارد و بین مطالب درسی مرتبط باهم فاصله ی طولانی وجود دارد.

به طور مثال عدد نویسی ص 30 باید به ص 9 انتقال یابد .

2-      مسائل ص 19 قدری طولانی هستند که باید اصلاح گردند .

3-      شکل صفحه ی 38 تناسبی با مفهوم دوم تقسیم (تعداد دسته ها معلوم و تعداد عضو ها ی هر دسته مجهول ) ندارد و هردو

( تعداد دسته ها و تعداد اشیای هر دسته – چهار دسته ی چهارتایی ) یکسانند و مهم تر از آن مفاهیم تقسیم جا به جا گفته شده است . یعنی اوّل باید مفهوم اوّل ارائه شود و سپس به ارائه ی مفهوم دوم اقدام گردد .

4-      بعضی از شکل های کتاب ، به طور منظّم کشیده نشده اند . مثال ص 122

پایه ی پنجم :

محتوای کتاب بسیار خوب ارائه شده است ، امّا باز هم همان مشکلات کلّی وجود دارد که به امید خدا و توجّه مسئولین امر قدری کاسته گردد .

حال که به بررسی پایه به پایه ی کتب ریاضی دوره ی ابتدایی پرداختیم ، در قسمت پایانی ، جهت بهبود وضعیّت درس ریاضی ، چند پیشنهاد و راهکار دارم که با هم به آن ها توجّه می نماییم .

پیشنهادات و راهکارها ؛

1-     به جهت گستردگی مباحث علم ریاضی ، در کتب ابتدایی و راهنمایی ، تنها به علم حساب و هندسه پرداخته شده است . به همین دلیل بهتر است نام کتاب ریاضی به « حساب و هندسه » تغییر یابد.

2-     از طرفی به خاطر تداخل مباحث حساب با هندسه ، بهتر است مطالب حساب از هندسه جداگردد و در دو بخش حساب و هندسه تقسیم شود .

3-    به جهت کم بودن تمرین های کتاب ، و رو آوردن همکاران و دانش آموزان به کتاب های کار متنوّع ، آیا موقع آن نرسیده که مسئولین محترم دفتر برنامه ریزی و تألیف کتاب های درسی ، با یک باز نگری عمیق در رابطه با کتب درسی ، مانند کتاب فارسی ، برای کتاب ریاضی ، کتاب کار تهیه کنند تا همکاران تلاش گر ، با داشتن سوأل های استاندارد ، برای طرح سوأل های امتحانی پایه های تحصیلی مختلف به سایر کتاب های کمک آموزشی متوسّل نگردند . هم چنین بهتر است تا مسائل طولانی حساب در کتب دوره ی ابتدایی گنجانده نشود .

4-    طرّاحی قطع کتاب ها و جنس کاغذ ی که کتاب با آن چاپ می شود ، مانند کتاب های فارسی باید در ابعاد 30 × 20 تهیه گردد    و جنس کاغذ آن به صورت روغنی و یا کاغذ اندونزی باشند .    %

5-    برای ارتقای کیفیّت کتب درسی دوره ی ابتدایی و مخصوصا ً کتاب های ریاضی ، بهتر است تا هیئتی جهت نظارت بر چاپ آن ها ، در محلّ چاپ خانه ی مذکور حاضر شوند تا کتاب با کیفیّتی خوب به دست بچّه ها برسد .

6-    مسئولین مناطق آموزش و پرورش ، جهت انعکاس مشکلات کتب درسی دوره ی ابتدایی ، بهتر است هر سال ، نشستی را با سرگروه های پایه های تحصیلی داشته باشند ، تا نتایج کار آنان به وضوح در دفتر برنامه ریزی و تألیف کتب درسی قابل مشاهده باشد .

7-    گروه های آموزشی مناطق آموزش و پرورش ، جهت ارتقای توانمندی همکاران ، در زمینه ی طراحی آموزشی دروس ابتدایی و ارائه روش های نو و ابتکاری در تدریس دروس مختلف و به خصوص در شیرین ریاضی که موضوع بحث ما می باشد ، بهتر است نسبت به برگزاری کارگاه های آموزشی هر چه جدّی تر اقدام کنند .

در پایان از بذل عنایت و سعه ی صدر عزیزان ، به جهت تحمّل عرایض حقیر سراپا تقصیر کمال امتنان را دارم وبرایتان از خداوند متعال ، آرزوی پیروزی در تمام امور زندگی را خواستارم .

با سپاس فراوان

مهدی سلمانی – سرگروه پایه ی چهارم دبستان اباصالح (عج)– شهرستان شهریار

15/05/90

درس شیرین ریاضی (2)

مطالب مشابه :

فعالیت های بخوانیم در کتاب فارسی چهارم و پنجم

بررسی ساختاری کتب فارسی (بخوانیم و بنویسیم)پایه اول ابتدایی

نرم افزار تاپ آموزشی بخوانیم و بنویسیم چهارم دبستان/محتوای الکترونیکی بررسی اجزای تشکیل دهنده خون ان

شوراي معلمان -بررسی درس فارسی (بخوانیم و بنویسیم )دروه ابتدایی

بررسی ریاضی

بررسی محتوای درسی ابتدائی با محوریت همت مضاعف،کارمضاعف

گزارش فعالیتهای گروه های آموزشی پایه سوم ابتدایی 87-86

تحلیل محتوای کتب درسی فارسی و علوم دورۀ ابتدایی در ارتباط با محیط زیست و حفاظت از آن

درس شیرین ریاضی (2)

نمونه طرح درس بخوانیم وبنویسیم اول ابتدایی