نظریه توسعه پایدار

مقدمه

بشر در حالي به سدة بيست و يكم پا گذاشته كه جريان صنعتي شدن، نوگرايي، پيشرفت وفن آوري؛ ابعاد گسترده برگشت ناپذير يافته و اين روند پرشتاب در دهه هاي اخير به فرازي هراس آور رسيده است.توفيق شگفت انگيز انسان در دستيابي به فناوري پيشرفته، امكان توليد انبوه كالاهاي ارزان را پديد آورده، اما اين تحول هزينه اي سنگين به جامعه بشري تحميل كرده است كه همان مصرف گسترده منابع طبيعي و آلوده شدن محط زيست است.كشورهاي جهان تا اين اواخر به اهميت آنچه محيط زيست طبيعي انسان ناميده مي شد، توجه چنداني نداشتند تا اين كه نشانه هاي نگران كننده آشكار شد و انجام اموري در زمينه تحول و پايداري محيط زيست طبيعي، ضرورت یافت . پس از انقلاب صنعتي و توليد ماشين، پيشرفت سريع علوم وايجاد تحول در بنيانهاي فكري جامعة بشري؛ تعادل بين انسان و محيط زيست اندك اندك به هم خورد و تعارض آشكار شد. از يك سو به علت رشد سريع علوم و كاهش مرگ و مير، جمعيت انساني افزايش يافت و اين فزوني جمعيت سبب افزايش مصرف شد. از سوي ديگر به علت پيشرفت در توليد ماشين، نياز به مصرف مواد اولية طبيعي افزايش يافت و از سوي ديگر تغيير در الگوهاي مصرف، مصرف زدگي، رفاه طلبي را افزايش داد. نتيجة همة اينها استفاده بسيار زياد از طبيعت و توليد مواد غير قابل تجزيه و يا دير تجزيه در طبيعت و نفوذ آلاينده هاي ديگربه محيط زيست بود.به گونه اي كه تمام اينها به بحرانهاي زيست محيطي خطرناكي براي سلامتي انسان مبدل شد.

•

تعاریف

توسعه

که دارای تعاریف بسیار است اصطلاح توسعه بصورت فراگیر پس از جنگ جهانی دوم مطرح شده است .لذا در این تحقیق به تعریف توسعه از نظر مایکل تودارو می پردازیم.

توسعه را باید جریانی چند بعدی دانست که مستلزم تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی، طرز تلقی عامه مردم و نهادهای ملی ونیز تسریع رشد اقتصادی، کاهش نابرابری و ریشه کن کردن فقر مطلق است. توسعه در اصل باید نشان دهد که مجموعه نظام اجتماعی، هماهنگ با نیازهای متنوع اساسی و خواسته های افراد و گروههای اجتماعی در داخل نظام، از حالت نا مطلوب زندگی گذشته خارج شده و بسوی وضع یا حالتی از زندگی که از نظر مادی و معنوی بهتر است، سوق می یابد.

پایداری

پايداري وضعيتي است كه در آن امكانات موجود در طول زمان كاهش پيدا نمي كند. پايداري در معناي وسيع خود به توانا يي جامعه ، اكوسيستم يا هرسيستم جاري براي تداوم كاركرد در آينده نامحدود اطلاق مي شود ، بدون اينكه به طور اجبار در نتيجه تحليل رفتن منابعي كه سيستم به آن وابسته است يا به دليل تحميل بار بيش از حد روي آنها ، به ضعف كشيده شود

«توسعه پایدار» یکی از مفاهیمی است که در سالهای اخر دهه 1980 م و به ویژه پس از برگزاری کنفرانس جهانی زمین در سال1992 در شهر ریو مورد استفاده قرار گرفت در واقع استفاده از این واژه را برای اولین بار به باربارا وارد نسبت می دهند.

کمیسیون جهانی محیط زیست توسعه پايدار را به عنوان توسعه اي تعريف كرد كه: نيازهاي نسل فعلي را بدون ايجاد اشكال در توانايي نسلهاي آينده در برآوردن احتياجات خود تأمين ميكند.

توسعة پايدار در روند تكاملي توسعه با مفهوم فراگير آن در سه محور اصلي اقتصادی ،اجتماعي و اكولوژيكي مطرح گرديد

تاریخچه توسعه پایدار

اولين تحول در نگرش به توسعه در اواخر دهه1960 م. رخ داد و ويژگي آن بحث درباره كيفيت محيط زيست در برابر رشد اقتصادي و حاكي از تغيير بينش و نگرش درباره الگوهاي سنتي رشد اقتصادي بود بر همين اساس هیاتی از كارشناسان توسعه و محيط زيست در ژوئن 1971 م. در كشور سويس مسأله حمايت و بهبود محيط زيست را به عنوان نيازهاي فوري كشورهاي در حال توسعه مورد توجه قرار دادند . توصيه هاي اين هیأت كه معروف به توصيه اجلاس فونكس بود در يكسري از سمينارهاي منطقه اي كه به اين نام برگزار شد ، مورد بحث قرار گرفت.

اما نقش اساسي در تبيين و توجه به توسعه پايدار به د و كنفرانس و يك كميسيون مربوط مي شود:

ü كنفرانس محيط زيست استكهلم 1972

ü كميسيون جهاني محيط زيست و توسعه1987

ü کنفرانس ریو 1992

كنفرانس محيط زيست استكهلم 1972

در اين كنفرانس به اين واقعيت تأكيد شد كه دو سوم جمعيت دنيا گرفتار فقر، بيسوادي، سوء تغذيه و گرسنگي، نبود بهداشت و تخريب محيط زيست است و تا زماني كه اين مسائل حل و فصل نشود ، پيشرفتي در توسعه و بهبودي در وضع محيط زيست انسان حاصل نمي شود. به اين دليل بايد ملاحظات محيط زيستي در استراتژيهاي توسعه تلفيق شده و سعي شود كه از منابع طبيعي به نحو مناسب در جهت بهبود كيفيت زندگي مردم استفاده شود و از اشتباه هاي كشورهاي توسعه يافته پرهيز شود

كميسيون جهاني محيط زيست و توسعه1987

• اين كميسيون با عنوان کمیسیون برانتلند )آینده مشترک ما) از سازمان ملل خواست تا از كشورهاي مختلف براي ايجاد يك سيستم همكاري و تلاش مشترك براي دستيابي به رفتار مناسب در كليه سطوح و كسب منافع عمومي دعوت به عمل آور د. مهمترين هدف اين گردهما يي، همكاري جهاني و همكاريهاي دو جانبه و متقابل بين كشورهاي مختلف در زمينه مسائل توسعه بود.

كنفرانس ريو 1992

مهمترين نتيجه اين اجلاس جمع بندي آن است كه به عنوان دستور كار 21 شناخته شد و بر اساس آن دولتها موظف شدند چارچوب استراتژيكي خاصي را برگزينند كه تركيب اهداف توسعه اي و زيست محيطي را ميسر سازد. يكي از توصيه هاي مهم دستور كار 21 ، تشكيل كمسيون توسعه پايدار در سازمان ملل متحد بود.

نظریه زیست منطقه

از اواسط دهه 1980 میلادی و به موازات واکنشات مخالفی که در برابر تعبیر وراهبردهای متداول توسعه اوج می گرفت، به تدریج فلسفه توسعه نوینی تحت عنوان زیست-منطقه گرایی در امریکای شمالی شکل گرفت که مفهوم توسعه در محدوده منطقه نقشی محوری در آن داشت.در این نظریه مقیاس مناسب برای تحقق توسعه مورد نظر، منطقه تشخص داده شد اگرچه این فلسفه و راهکار منطقه ایش از مجموعه ای از نظریا ت بهره مند شده، اما نظر به اهمیت استفاده از نظریات توسعه پایدار، بهتر دیده شد که این نظریه توسعه منطقه ای همراه با عنوان نظریه توسعه پایدار آورده شود.

نظریه زیست منطقه گرایان از مفهوم ویژه ای به نام «اجتماع» شروع شد که مجموعه ای از این اجتماعات، ساکنین زیست منطقه را تشکیل می دهد و اجتماع مناسب ترین بستر برای توسعه پایدار است و در قلب این نظریه ایجاد پیوندی متقابل و رابطه ای متعادل و متوازن بین انسان و اجتماع و طبیعت است و بر جامعه مدنی متکی است که با اصالت دادن به روابط بوم شناسانه و روح همیاری اجتماعی و یکپارچگی نیاز های مادی و ومعنوی را به همراه دارد.

اصول توسعه پایدار

كنار گذاشتن تصور قدر قدرتي انسان

غفلت از ظرفيت نگهداشت و تحمل نظامهاي اكولوژيك ناشی از ناديده گرفتن اين واقعيت مي باشد كه انسان يك ارگانيزم از مجموعه ارگانيز ها ي محيط طبيعي است و نه بيشتر و بايد روابط معقول و متعادلي با ديگر موجودات نظام هستي كره زمين داشته باشد.

اكوسيستم بسيار مهمتر از درك و تصور فعلي است
كيفيت و كاركردهاي اكوسيستمها و خدماتي كه اكوسيستمها و محيط طبيعي ارائه مي دهند به مراتب مهمتر از آن چيزي است كه در برنامه ريزي توسعه و در تصور
عمومي وجود دارد و بيان آنها در قالب اصطلاحات و واژههاي اقتصادي ممكن نيست.

آشتي توسعه و پايداري:

به عبارت ديگر در حالي كه بسياري از سياستهاي توسعه در گذشته براساس نظريه رشد بود ، توسعه پايدار رشد را يك عامل اقتصادي ميداند و بر پايداري اقتصادي ، اجتماعي ، سياسي و طبيعي يا زيست محيطي تأكيد ميكند

مشاركت و وفاق

مردم محوري

ديدي سيستمي و كل گرايانه

استفاده عاقلانه از منابع

عدالت و برابري

مبانی سیاست گذاری توسعه پایدار

ü به حداقل رساندن مصرف منابع طبیعی تجدید ناپذیر و یافتن جایگزین آن

ü مصرف منابع تجدید پذیر در حد بازتولید طبیعی

ü نگهداشتن حد تولید ضایعات و آلودگی ها در میزان ظرفیت جذب محلی و جهانی

ü پاسخگویی به نیاز های پایه انسانی و اجتماعی

مهمترين چالشهاي توسعه پايدار

توجه به رشد پايدار در مقابل توسعه پایدار
خطر رسيدن به آستانه هاي بحراني در حوزههاي مختلف مانند:

افزايش جمعيت و مصرف منابع
فقر.
تهي شدن منابع.
آلودگي.
تغييرات جهاني آب و هوا

بدهي
بيماريهاي خطرناك.
بي ثباتي سياسي..

ماهيت چند بعدی بسیاری از مسائل:مثل فقر، نابرابري و غيره كه محتاج توجه و راه حلهاي سيستمي و چند بخشي است.

شعار شدن توسعه پايدار
مسأله مهم اين است كه توسعه پايدار در معرض يك خطر جدي است و آن تبديل شدن توسعه پايدار به كليشه، تابلو و شعار است ، بدون اينكه تلاش جدي براي تحقق هدفهاي آ ن صورت بپذيرد.

کمبود آگاهی ،تجربه و ظرفیت
كه يك مسأله مهم مبتلا در كشورهاي جهان سوم است .
دشواري تأمين نياز فعلي بدون كاهش توان نسلهاي آينده
مشكل تلفيق تصميمها:

يك مشكل عمده تلفيق موضوعات مختلف است : تلفيق اهداف بخش هاي مختلف ، تلفيق بر نامه هاي كوتاه مدت و بلند مدت ، تلفيق سطوح بين المللي تا محلي و تلفيق بين نيازهاي نسل فعلي و نسلهاي آتي ..

فرجام سخن... ضرورت تحول بنیادین

انتخاب کنونی: تحولی داوطلبانه یا اجبار آتی

نه یک بحث تجملی بلکه یک ضرورت حیاتی

دگرگونی بنیادی بتدریج و فراگیر و همه جانبه

بیش از تدبیر مهندسی ، نهضتی اجتماعی

منابع و ماخذ

خاتون آبادی، سید احمد(1384) جنبه هایی از توسعه پایدار،چاپ اول،اصفهان،جهاد دانشگاهی

رئیسی،لیلا(1387)،« رابطه حفاظت از محیط زیست با صلح و توسعه پایدار» دانشکده ادبیات و علوم انسانی شهرکرد سال سوم،شماره 10

زاهدی،شمس السادات (1386)، توسعه پایدار،چاپ اول،تهران،سمت

زاهدی،شمس السادات،نجفی،غلامعلی(1385)،« بسط مفهومي توسعه پايدار»پژوهش های مدیریت در ایران، شماره 49

زیاری،کرامت ا..(1386)، اصول و روشهای برنامه ریزی منطقه ای،چاپ پنجم، یزد، دانشگاه یزد

صرافی،مظفر(1379)،مبانی برنامه ریزی توسعه منطقه ای،چاپ دوم، تهران،سازمان مدیریت و برنامه ریزی،

علیزاده،عبدالرحمن(1384)،« ارتباطات توسعه و توسعه پایدار» مجله رسانه زمستان،شماره 64

کلانتری،خلیل(1391)برنامه ریزی فضایی و امایش سرزمین،چاپ دوم،تهران،فرهنگ صبا

نظریه توسعه پایدار

مطالب مشابه :

نگاهی دوباره به تاریخ "عجب شیر"

بررسی رابطه و همبستگی بین سبکهای رهبری و رضایت شغلی کارکنان (سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی)

نظریه توسعه پایدار

شبكه‌هاي ماهواره‌اي فارسي زبان اساس خانواده را هدف گرفته‌اند

اگرهاي تاريخ

روان‌شناسي عمومي: روان‌شناسي پول (قسمت 1)

پانزده نفر که جهان مارا تغيير دادند

کرامات حضرت امام حسین علیه السلام

نظر يك كارشناس درباره هدفهمند كردن يارانه ها

قشر و طبقه در اندیشه مارکس، وبر و پولانزاس