گياه نیشکر

از آنجا که گیاه نیشکر به عنوان ماده خام تولید شکر، تنها در اقلیم و شرایط آب و هوایی خاصی قابل کشت می باشد (نیشکر تنها در مناطق خاصی که رطوبت بالایی داشته باشند و حداقل میانگین درجه حرارت سالیانه آن ۲۰ درجه باشد، قابل کشت است) و استان خوزستان تنها ناحیه ای در کشور است که چنین قابلیت هایی دارد، پس از تشکیل شورای شکر در سال ۱۳۶۲ و مطالعاتی که از سال ۱۳۶۵-۱۳۶۳ توسط صندوق مطالعات نیشکر صورت گرفت ، ضرورت اجرای آن در سال ۱۳۶۶ به تصویب دولت رسید و در سال ۱۳۶۸ در قانون اول توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی براساس مفاد بند " ه" تبصره ۲۹ این قانون در سال ۱۳۶۹ تاسیس و اجرای طرح مطالعاتی توسعه کشت نیشکر در استان خوزستان و پیاده کردن نتایج مطالعات مذکور را برعهده گرفت که عملیات اجرایی آن نیز در اواخر سال ۱۳۷۰ آغاز گردید.
در کل۱۰ مجموعه کشت و صنعت نیشکر، در قالب ۷ واحد در خوزستان وجود دارد که عبارتند از: کشت و صنعت فارابی، دعبل خزائی، سلمان فارسی ، امیرکبیرو میرزاکوچک خان در جنوب اهواز و کشت و صنعت دهخدا و امام خمینی در جنوب شوشتر و کشت و صنعت میان آب و هفت تپه و کارون بین شوشتر و شوش.
کشت و صنعت امام خمینی یکی از واحد های هفت گانه شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی می باشد که مورد بازدید قرار گرفت. برداشت سبز نیشکر، مبارزه بیولوژیک با آفات، تصفیه پساب صنعتی و تولید سالانه یک صد هزار تن شکر، از ویژگی های این مجتمع به شمار می رود. لازم به ذکر است که این واحد، اولین دریافت کننده گواهینامه سیستم مدیریت یکپارچه IMS، در میان تولید کنند گان شکر می باشد.
میزان اراضی قابل کشت در کشت و صنعت امام خمینی، حدود ۱۲۸۰۰ هکتار می باشد، که پس از مراحل اولیه نقشه برداری، تسطیح اراضی، ایجاد زهکش های زیرزمینی( لترال)به طول بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر، جمع کننده زه آب های زیرزمینی ( کلکتور ) به طول ۵۶ کیلومتر، در مورخ ۲۰/۲/۷۳ اولین مزرعه وارد مرحله آبشویی گردید و در تاریخ ۲۹/۵/۷۳ مزارع B-۱۳۲ و B-۱۳۴ با EC کمتر از ۳۰۰۰ شیرین شده و آماده کشت شدند. در شهریور ماه ۱۳۷۳ با تهیه قلمه از شرکت های کشت وصنعت نیشکر هفت تپه و میان آب، مزارع این شرکت نیز به زیر کشت نیشکر رفتند.

آبیاری مزارع نیشکر

بر اساس نیاز آبی گیاه نیشکر و با توجه به قسمت های مختلف مزرعه، مقدار آب ورودی به مزرعه توسط دریچه هایی با دبی متغیّر (۱۵۰- ۲۵ لیتر در ثانیه) که بر روی کانال فرعی نصب شده اند، تنظیم می شود. در مرحله بعد آب وارد لوله های هیدروفلوم می شود. جنس این لوله ها پلی اتیلن ( قطر ۱۵ اینچ ) که با رول های صد متری و به وسیله رابط های فلزی به هم وصل می شوند و در طول مزرعه ( حدود یک کیلومتر) کشیده می شوند. در مقابل هر فارو یک روزنه توسط پانچ در لوله ایجاد می شود. با نصب دریچه های پلاستیکی بر روی لوله هیدروفلوم (با آبدهی حداکثر ۳ لیتر در ثانیه) می توانیم دبی ورودی هر فارو را تنظیم کنیم. به این ترتیب ،آبیاری مزرعه با سهولت و راندمان بالاتری صورت می پذیرد، به طوری که میزان آب مصرفی مورد نیاز در یک دور آبیاری برای گیاه نیشکر با روش آبیاری هیدروفلوم در این کشت و صنعت، حدود یک سوم در مقایسه با نمودار کلی و همچنین شرکت های مشابه کمتر شده است.
در این واحد دور از پیش تعیین شده ای برای آبیاری وجود ندارد. برای تعیین دور آبیاری از اندازه گیری رطوبت غلاف برگ استفاده می شود. بدین ترتیب که از هر ۴ مزرعه یک مزرعه به عنوان نمونه انتخاب گردیده و در این مزارع منتخب نیز ۵ ایستگاه مشخص شده است.
هر هفته نمونه ای برای اندازه گیری میزان رطوبت غلاف برگ برداشت می شود و با استفاده از جدولی که نشان دهنده میزان رطوبت در هر زمان است میزان کمبود رطوبت مشخص شده تا از طریق آبیاری کمبود رطوبت را جبران کنند.
به طور کلی نیشکر در طول دوره کاشت ۲۰- ۱۸ دور آبیاری می خواهد. عمق ریشه آن، حداکثر۴۰ سانتیمتر است ولی گاه تا ۱ متر هم می رسد.
لازم به ذکر است که سیستم آبیاری تحت فشار برای این منطقه و این الگوی کشت مناسب نیست چرا که تردد ماشین آلات زیاد است، به علاوه تراکم و ارتفاع نیشکر هم بالاست.

کشت مزارع

کشت نیشکر در فصل گرم سال، معمولا از اواسط مرداد ماه تا اواسط مهرماه به صورت کشت دو ردیفه روی پشته (پایین اپل مستقیم) و کشت داخل فارو (پایین اپل معکوس) انجام می گیرد (البته مسئول این بخش توضیح می دادند که در عمل از اسفندماه تا شهریور ماه کشت صورت می گیرد). واریته های کشت با توجه به طول زمان برداشت از انواع نی های کشت شده با مشخصات CP۵۷ (زودرس)،CP۶۹(میان رس)، CP۴۸ و NCO (دیررس) می باشد.
کشت در مزارع به دو صورت دستی و ماشینی انجام می شود. در روش مکانیزه، دستگاهی موسوم به پلنتر، فارو را ایجاد می کند و در داخل فارو در دو ردیف، به فواصل ۴۰ سانتی متری، قلمه های نی را قرار می دهد و روی آن را می پوشاند.

داشت نيشكر

عمده فعالیت هایی که در مرحله داشت صورت می گیرد شامل آبیاری، کود دهی، دفع آفات و هلینگ آپ می باشند.
پس از رشد نی ها (ارتفاع حدودا ۲۰ سانتی متر بشود )، عملیات هلینگ آپ انجام می شود. در این عملیات ابتدا یک خراش روی پشته ها انجام می دهند ، سپس با استفاده از دیسک، خاک را در پای نی می ریزند و در واقع جای پشته و فارو را عوض می کند.
علت این امر این است که نیشکر نسبت به شوری خیلی حساس بوده و اگر از ابتدا روی پشته کشت شود چون شوری به طور طبیعی به سمت پشته حرکت می کند، روی جوانه زدن و سبز شدن آن اثر می گذارد. در نتیجه اول آن را داخل جوی می کارند و سپس محل ریشه
را تبدیل به پشته می کنند این امر موجب سهولت در آبیاری و حرکت مناسب آب در فارو شده و عملیات آبیاری نیز با بازده بالاتری صورت می گیرد. البته در زمان برداشت نیشکر، کف بری بهتری توسط ماشین های برداشت ( هاروستر) انجام می گیرد.
آفت نیشکر، کرمی موسوم به سزامیاس است که داخل ساقه قرار گرفته و نی را می خورد و باعث قرمز شده رنگ نی می شود. برای مبارزه با این کرم، به عنوان یک روش بیولوژیکی، زنبوری به نام قلنیوس که تخم کرمها را می خورد را در این واحد پرورش می دهند.
کود در این مجتمع در دو مرحله داده می شود. یکی قبل از کشت (فسفات در عمق ۱۵ سانتیمتری زمین) و دیگری سالیانه است که بیشتر شامل کود ازته و به میزان ۴۰۰ تن در هکتار می باشد.

برداشت نیشکر

با کاهش دما، رشد نی ها نیز کاهش می یابد. اوج رشد نیشکر در شهریور ماه که اوج گرماست صورت می گیرد. از آغاز مهرماه همزمان با کاهش دما، برداشت نیز آغاز می شود.
برداشت نیشکر در این واحد به صورت مکانیکی است. عملیات برداشت توسط دستگاه اختصاصی نیشکر موسوم به هاروستر انجام می شود. اگر شرایط جوی اجازه دهد از مهرماه طی یک دوره ۱۰۰ روزه، روزانه ۱۰۰۰۰ تن نی برداشت و تحویل کارخانه می شود. اما درعمل در آبان و آذر بدلیل بارندگی کار متوقف می شود. ۳۰% برداشت نی، قبل از فصل بارندگی و مابقی آن پس از فصل بارندگی انجام می شود.
هر چه از قسمت ساقه نیشکر به سمت پایین برویم درجه عصاره آن بیشتر می شود، بنابراین جوانه ها یا سرنی برای کارخانه ارزشی ندارد و در نتیجه سرزنی انجام می شود. سرزنی توسط تیغ هایی که در بالای هاروستر قرار دارد؛ صورت می گیرد.
در پایان عملیات برداشت ماشینی، عملیاتی موسوم به " لی لی کو " انجام می شود. در این عملیات توسط نیروی کارگری جایی که نی ریخته شده یا کف بری انجام نشده برداشت می شود.
برداشت در این جا به صورت سبز انجام می شود؛ ولی گاهی هم به هنگام برداشت بدلیل بارندگی دستگاه ها نمی توانند وارد زمین شوند و در نتیجه برای کاهش رطوبت زمین، مزارع را آتش زده تا خشک شده و ماشین آلات بتوانند وارد شوند.این آتش زدن بر روی شکر داخلی نیشکرها تاثیر منفی ندارد و حتی می توان گفت هر چه برگ سبز بیشتری وارد کارخانه شود، درجه استحصال قند کاهش می یابد.
لازم به ذکر است که برای آتش زدن لازم است از شرکت صادر کننده ایزو " مودی " مجوز گرفته شود و همچنین لازم است معادل خسارتی که به محیط زیست زده می شود، شرکت غرامت پرداخت نماید.
در برداشت سوخته نیازی به سر زنی نیست، چرا که این بخش ها خود به خود از بین رفته است. عمل کف بری توسط تیغه های دوار در جلوی ماشین انجام می شود، سپس توسط مکنده ها به داخل کشیده می شود و در داخل دستگاه به قطعات ۴۰-۳۰ سانتی متری تبدیل می شود و در نهایت توسط تسمه پروانه به سمت سبد های حمل نی در عقب دستگاه منتقل می شود. استوانه هایی در جلوی دستگاه وجود دارد که عمل جداسازی نی هایی که به هم چسبیده اند را انجام می دهند؛ به این صورت که یکی را به سمت داخل و دیگری را به سمت بیرون کج می کند. بالای دستگاه، دو فن مکنده وجود دارد که کار جداسازی پوشال از ساقه را انجام می دهند. پوشال ها به خاطر سبک بودنشان از عقب دستگاه به بیرون پرتاب می شوند. این دستگاه تمام هیدرولیکی است و در سیستم هیدرولیک آن از حدود ۴۰۰ لیتر روغن استفاده می شود سرعت کار دستگاه برداشت ۶۰۰ تن نی در یک شیفت کاری از صبح تا ظهر است.( هر سه دقیقه یک فارو )
کلیه تجهیزات این دستگاه از استرالیا وارد و در هپکو اراک مونتاژ شده است.
هر گاه برداشت یک مزرعه از ۶۰ تن پایین بیاید؛ برای واحد مقرون به صرفه نیست و آن مزرعه را از سیستم کشت خارج می کنند . در حالت آیش از کشت های جنبی نظیر گندم و جو و یونجه استفاده می شود

علف‌هاى هرز، برگ‌پهن و گرامينه يک‌ساله و چندساله معمولى و ريزوم‌دار از مسائل عمده مزارع نيشکر در خوزستان مى‌باشد.

آفات نيشکر که براساس نوع تغذيه و اهميت به پنج دسته تقسيم مى‌شوند:

ساقه‌خواران، آفات مکنده، حمله کننده به‌ قسمت‌هاى زيرزمينى گياه، آفات برگ‌خوار و برگ‌ريز، جانوران زيان‌آور

بيمارى‌ها شامل بيمارى سياهک ساقه، بيمارى بوته‌ميرى آوندي، بيمارى چاقوبريدگي، بيمارى پوسيدگى قرمز غلاف، بيمارى برگ‌سوختگى و بيمارى ويروسى موزائيک مى‌باشد.

گياه نیشکر

مطالب مشابه :

گياه نیشکر

اخبار روز خوزستان

نیشکر در خوزستان و آلودگی کارون

تاریخچه کشت نیشکر

آگهی های استخدامی اهواز و خوزستان در 29 مهر 92

کشت و صنعت کارون

بزرگترین کارخانه تولید اتانول کشور در خوزستان به بهره برداری رسید

تعیین نیازآبی و ضرایب گیاهی نیشکر در اراضی کشت و صنعت هفت تپه خوزستان

وضعیت نیشکر در ایران و جهان

مبارزه ی بیولوژیک با افات نیشکر