تغذیه ، چرخه ی خواب و بیداری و اختلال خواب

خواب بنا برتعریف عبارت است از نوعی حالت عدم هوشیاری که با تحريک حسی می توان شخص را از آن حالت در آورد. انسان تقريباً يک سوم از زندگی خود رادر خواب سپری می کند. هدف از خواب حفظ و باز سازی سلول های عصبی مرکزی است .

پژوهشگران معتقد هستند که دو نوع کاملاًمتفاوت خواب وجود دارد: خواب موج آهسته[1] وخواب همراه با حرکات سریع چشم[2].خواب موج آهسته عمیق و آرامش بخش بوده، با کاهش تونوس عروق محیطی، فشار خون، سرعت تنفس و میزان متابولیسم همرا ه است. در خواب REM مغز کاملا̋ فعال است و عضلات اسکلتی منقبض می شوند. این نوع خواب 10 – 5 دقیقه طول می کشد و تقریباً هر 90 دقیقه یکبار تکرار می شود.

نقش بالقوه ی درشت مغذی ها و ريز مغذی ها در تنظيم چرخه ی خواب و بيداری به جهت بالينی و نيز از ديدگاه عمومی يک بحث بسيار جالب است.الگوی رژيم غذايی بر کيفيت خواب شبانگاهی، تمايل طبيعی بدن به خواب روزانه و نيز هوشياری و تمرکز تاثير دارد.الگوهای رژيم غذايی و مواد مغذی به چند طريق قادرهستند به خواب ، کفايت آن و نيز هوشياری و تمرکز تاثير بگذارند.در حال حاضر مکانيسم های عصبی کنترل کننده ی الگوهای خواب و بيداری تحت مطالعه هستند.رژيم غذايی به طور کاملاً مشخص می تواند در تغييرات ميزان ميانجی های عصبی به ويژه سروتونين موثر باشد.

درشت مغذی ها و تنظیم خواب

تاثیر نحوه توزیع درشت مغذی ها بر خواب تحت مطالعات زیادی قرار داشته است. مطالعات نشان می دهدکه تزریق درون معدی لیپید در مقایسه با تزریق محلول سوکروز و یا سالین ، موجب القای خواب آلودگی می گردد. همچنین هر دو رژیم پر چربی و پر کربوهیدرات موجب خواب آلودگی می شوند.محققین در یک مطالعه روی 10 فرد بالغ ،دریافتند که در مقایسه با آب یا وعده غذایی ایزوکالری ،یک رژیم جامد بدون توجه به ترکیب آن ، آغاز خواب را تسریع می دهد . با این حال ، برخی شواهد نشان می دهند که رژیم غذایی پر چرب بیشتر خواب آلودگی را القا می کند،که این امر احتمالاً به دلیل رها سازی هورمونی به نام کوله سیستوکینین است.

تفاوت های فردی قابل توجهی در خواب آلودگی بعد از صرف وعده غذایی وجود دارد.طی یک مطالعه روی 21 مرد سالم ،به یک گروه میان وعده داده شد و در گروه دیگر چیزی مصرف نشد.در هر دو گروه زمان شروع خواب به هم شبیه بود، اما در گروهی که میان وعده داده شده بود مدت خواب طولانی تر بود.اکنون مشخص شده است که یک رژیم غذایی پر کربوهیدرات در جهت القای خواب آلودگی عمل می کند.قطع موقتی تنفس(آپنه)در هنگام خواب در افراد با وزن معمولی هم اتفاق می افتد،اما این رخداد در افراد چاق شایع تر است.از خواب پریدن های مکرر و ناراحتی های پیامد آن به طور عمده به علت دریافت انرژی اضافی در زمان بیداری است.

اسید آمینه تریپتوفان که به سروتونین (هورمون موثر در تحریک خواب) تبدیل می شود ، نقش مهمی در تنظیم خواب بر عهده دارد . تریپتوفان ماده خواب آور در یک لیوان شیر گرم است.همچنین این اسید آمینه در گوشت قرمز و ماهی نسبتاً فراوان است.

رژیم کتوژنیک یک رژیم پر چرب ، کم کربوهیدرات و کم پروتئین است که برای کودکان مبتلا به صرع مقاوم به درمان از دهه 1920 تجویز می شود.صرع وحملات آن خواب را تحت تاثیر قرار می دهند.صرع با تغییرات خواب، افزایش بیدار شدن در طول خواب و کاهش کیفیت خواب همراه است.رژیم کتوژنیک منجر به بهبود کیفیت خواب می شود . این اثر رژیم کتوژنیک می تواند با کاهش تولید انسولین پلاسما و تحریک لیپولیز( تجزیه چربی ) و تولید اسید های چرب آزاد مرتبط باشد.

تحقیقات در دانشگاه شیکاگو نشان می دهد که محرومیت خواب سطوح در گردش هورمون هایی که گرسنگی را تنظیم می کنند، تغییر می دهد و اشتها و میل به غذاهای پر کربوهیدرات و پر کالری را افزایش می دهد. مطالعه ای در دسامبر 2007 مکانیسمی را برای ارتباط بین کمبود خواب و اپیدمی چاقی مطرح نمود.تحقیقات روی افرادی که تنها در طی 2 روز 4 ساعت خوابیده بودند 18 درصد کاهش در لپتین ( هورمون مهار کننده اشتها ) و 28 درصد افزایش در گرلین ( هورمون تحریک کننده اشتها ) را نشان دادند. نمونه های مورد مطالعه 24 درصد افزایش در اشتها با میل به شیرینی هایی همچون آب نبات و کلوچه ، غذاهای نمکی مانند چیپس و مغز ها و غذاهای نشاسته ای مانند ماکارونی و نان را نشان دادند . مطالعه ای دیگر نشان داد افرادی که کمتر از 4 ساعت در شب می خوابند 73 درصد بیشتر احتمال چاقی دارند.

ریز مغذی ها و تنظیم خواب

ویتامین A- مطالعات نشان می دهند که کمبود خواب منجر به افزایش بیان ژن پروتئینی به نام ترانس تیرتین (پروتئین ضروری برای انتقال ویتامین A ) می شود.این نتایج نشان می دهند که ویتامین A (رتینول و مشتقات آن ) در تنظیم نوسانات امواج مغزی مسئول خواب نقش دارند.

ویتامین B12–مطالعات نشان داده است که ویتامین B12 (کوبالامین)اختلالاتچرخه خواب و بیداری را کاهش می دهد.در سال 1998مطالعه ای به منظور روشن سازی اثر درمانی ویتامین B12 بر اختلالات چرخه خواب و بیداری انجام شدونتایج آن اثرات سودمند این ویتامین رامطرح کردند. علاوه بر این، نشانه های فردی همچون خلق و خو در هنگام بیداری و خواب آلودگی روزانه توسط B12 به طور قابل توجهی بهبودمی یابد.

در یک مطالعه مصرف دوز بالای متيل کوبالامين (یک شکل از ویتامین B12 ) به میزان mg/day6 در مقایسه با دوز پایین آن (mg/day 03 /0) منجر به بهبود معنی داری در پارامترهای چرخه خواب و بیداری در هفته چهارم تجویز و بهبود نشانه های کلی بالینی در پایان هفته هشتم گردید.

در یک مطالعه B12 از طریق اثر بر ترشح هورمون ملاتونین از غده پینئال بر حساسیت انسانی به نور موثر واقع شد. این یافته ها قویاً اثرات سودمند این ترکیب روی چرخه خواب و بیداری را پیشنهاد می کنند.با این حال تا کنون نتایج در این مورد اندک بوده اند .

این نکته قابل توجه است که ترکیب یاد شده ممکن است به عنوان یک عامل افزایش دهنده همراه با دیگر روش ها در کاهش اختلالات چرخه خواب و بیداری انسان سودمند باشد و استفاده از آن به تنهایی از نظر درمانی ناکافی است.

منیزیم –بین 300 تا 400 هزار نفر سالیانه درایالات متحده به طور ناگهانی جان خود را از دست می دهند و بسیاری از این افراد ظاهرا̋ در سلامت کامل و بدون هیچ گونه شواهد قبلی از بیماری قلبی عروق کرونر بوده اند . مرگ قلبی ناگهانی بطور مکرر در افراد به ظاهر سالم هم چنين در بيماران قلبی با خستگی مزمن اتفاق می افتد.مکانيسم مرگ قلبی ناگهانی در بيماران با خستگی مزمن از نظر پزشکی و اجتماعی بحث انگيز است . در این زمینه توجهات از یک سو به اثر محرومیت خواب مزمن به عنوان يک علت مرگ قلبی ناگهانی و کمبود منیزیم و از سوی دیگر به عملکرد منیزیم جلب گردید.

در یک مطالعه با هدف تعیین این که آیا عملکرد منیزیم توسط محرومیت خواب مزمن تحت تاثیر قرار می گیرد، از غلظت منیزیم گلبول های قرمز به عنوان شاخص محتوای منیزیم کل بدن استفاده شد. نتایج نشان داد که افراد تیپ A شخصیتی نسبت به افراد تیپ B سطوح منیزیم گلبول قرمز و سرم پایین تری دارند . مطالعه دیگر نشان داد که سطوح بالای نور اپی نفرین که در طول ورزش اتفاق می افتد در طول محرومیت خواب زود گذر بیشتر و در طول محرومیت خواب مزمن کمتر است.در طول محرومیت خواب زودگذر ،تمایل به افزایش غلظت نور اپی نفرین مربوط به کاهش غلظت منیزیم اریتروسیت است که خود به دلیل از دست رفتن منیزیم از طریق کلیه ها با مشارکت تولید بیش از حد نور اپی نفرین است .

این نتایج نشان می دهد که تجويز خوراکی منيزيم می تواند کاهش تحمل ورزش مشاهده شده در زمان محروميت خواب مزمن را بهبود بخشد.

از بحث حاضر می توان نتیجه گیری کرد که کمبود خواب در نتیجه محدودیت ارادی مدت زمان خواب از نشانه های جامعه مدرن است.در طول 40 سال گذشته مدت زمان خواب گزارش شده توسط آمریکایی ها 5/1 تا 2 ساعت کاهش یافته و نسبت بزرگسالانی که خواب کمتر از 7 ساعت در شب دارند از 6/15 درصد در سال 1960 به 1/37 درصد در سال2002-2001 رسیده است. نتایج مطالعات صورت گرفته در زمینه ارتباط بین خواب و رژیم غذایی نشان می دهد که کیفیت رژیم غذایی مصرفی بر کیفیت خواب اثر مستقیم دارد و تامین کافی ویتامین ها بخصوص A و B12 و املاحی همچون منیزیم در ایجاد خواب با کیفیت بالا موثر است.تعادل دریافت انرژی مصرفی از طریق بهبود کیفیت خواب منجر به کنترل وزن می شود. به نظر می رسد توزیع درشت مغذی ها به صورت60-55 درصد از کل کا لری به طور غالب از کربوهیدرات های پیچیده ، 25-20 درصد از چربی و 20-15 درصد از پروتئین و اجتناب از مصرف الکل و کافئین اضافی در رژیم غذایی دررسیدن به هدف بهبود کیفیت خواب مفید باشد.در حال حاضر، بسیاری از پژوهشگران توصیه هشت ساعت خواب در روز را کافی نمی دانند . به هر حال به مطالعات بیشتردر زمینه ارتباط دیگر مواد مغذی با اختلال خواب نیاز است.

[1] . Slow-Wave Sleep((SWS

[2] Rapid- Eay- Movment sleep.(REM )

نویسندگان:1- مهشید نقاش پور، دانشجوی کارشناسی ارشد علوم تغذیه 2- دکتر رضا امانی ، دانشیار علوم تغذیه

آدرس : گروه تغذیه ، دانشکده پیرا پزشکی ، دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز

تغذیه ، چرخه ی خواب و بیداری و اختلال خواب

مطالب مشابه :

لاغری موضعی با لیپولیز با لیزر کم توان بدون جراحی

تغذیه ، چرخه ی خواب و بیداری و اختلال خواب

ناگفته هایی در مورد تغذیه از پروفسور منوچهر جعفریان

اهمیت و نقش رکوردگیری

دلم گرفته، بیا بازش کن.

ارتباط بین ضربان قلب و ورزش

هورمون ها

آشناي با داروی فنوفیبرات ( Fenofibrate )

راهنمای تزریق انسولین در بیماران دیابتی

ازدواج و ریزش مو فعلا تعطیل!!!