عقده ادیب (پسر )و عقده الکترا ( دختر )

عقده ادیب و عقده الکترا

عقده ادیب که در نخستین سالهای رشد کودک ( بخصوص از سه سالگی به بعد ) بوجود می اید و معمولا در حدود پنچ یا شش سالگی تصفیه می گردد به اعتقاد فروید یکی از مهمترین اکتشافات او بود است ولی همین اکتشاف و بیان جنسیت سبب شد که کشیشان و گروهی از صاحب نظران و دانشمندان بر او بتازند و او را فاسد بخوانند و مشوق شهوات رانی و مروج فساد اخلاق معرفی کنند . در صورتی که فروید شخصا مردی پرهیز کار بوده و هیچگاه تشویق به شهواترانی نکرده است . بلکه صرفا" به توصیف و بیان آنچه به نظرش حقیقت و واقع می آمده پرداخته است .

توصیف عقده ادیب

کودک نوزاد مادر را نخستین کسی می شناسد که در این جهان به رفع احتیاجات او می پردازد ، به او غذا می دهد ، او را تر و خشک می کند و مورد ناز و نوازش قرار می دهد ، این همه سبب می شود که او به تدریج مادر را از خود و خود را از مادر بداند و با او همانندی پیدا کند ، کودک بر اثر این احساس که وجودش بستگی به مادر و به توجه و مراقبت او دارد – نسبت به او یا قائم مقام ( جانشین ) او دلبستگی پیدا می کند و او را به شدت دوست می دارد . کودک در این ضمن با بدن و اعضای بدن خود آشنایی پیدا می کند و متوجه عضو جنسی خود می گردد . در این زمان عقده ادیب در پسر ( و عقده الکترا در دختر ) به ظهور می پیوندد و گسترش می یابد . پسر نسبت به پدر که گاه گاه در اغوشش می گیرد و نوازشش می کند نیز محبت دارد و چون او را نیرومند می بیند و از حیث ساختمان بدن و عضو جنسی همانند خود می یابد مایل است به اینکه با او کاملا همانندی و این همان شود . ( این همانی یا همانندی یکی از مکانیسم های دفاعی رشد شخصیت است و سه معنی دارد یکی بازشناسی یا تطبیق وجود ذهنی چیزی یا کسی یا وجود خارجی آن کس یا آن چیز است . معنی دوم انتقال پاسخ اختصاصی یک امر به امری دیگر است که همانند امر اول تشخیص داده شده باشد . تمام زبان مستلزم این گونه همانی است . معنی سوم گرفتن صفات مناسب دیگری و از آن خود ساختن آنهاست . ضمنا" شخصیت هرکسی در هر زمان از مجموع این همانی ها تشکیل گردیده است که تا آن زمان در او صورت گرفته است . ) ولی بتدریج ، بخصوص پس از اینکه از شیر مادر گرفته شد ، متوجه می شود که پدر قسمت زیادی از وقت و محبت مادر را بخود اختصاص می دهد . از این رو نسبت به او بدبین می شود و او را رقیب خود می داند و از او تنفر حاصل می کند ، بخصوص که پدر گاه و بیگاه و احیانا با خشنونت به او امر و نهی می کند و از پاره ای کارهائی که زیان بخش یا نابسند می داند ( در صورتی که برای کودک لذت بخش هستند ) بازش می دارد . این دو گانگی عاطفی ( مهر و کین ) مدتی باقی می ماند تا اینکه کودک را این بیم دست می دهد که مبادا پدر متوجه رقابت و نفرت او شده باشد .و در مقام انتقام برآید و برای مجازتش عضو جنسی او را که سبب این رقابت و نفرت گردیده است قطع کند و از میان ببرد .این بیم که فروید آن را <<عقده اختگی و << دلواپسی اختگی >> خوانده است کودک را دچار تشویش و اضطرابی تحمل ناپذیر می کند ، و این موقعی است که عقده ادیب به کمال خود رسیده است اما << اصل واقعیت >> که این بیم و هراس را بوجود آورده است ضمنا برای حل مشکل مکانیسم دفاعی و واپس زنی را نیز به کار می اندازد و سبب می شود که دشمنی نسبت به پدر و تمایل جنسی نسبت به مادر << واپس زده >> شوند و این دشمنی و تمایل مخاطره انگیز به ناخود آگاه بروند . بدین طریق عقده ادیب تصیفه می گردد و چیزی که همانند شدن کودک با پدر بود از میان می رود و این همانی تحقق می پذیرد .

چون این تغییر و تحول مصادف با زمانی است که کودک امر و نهی والدین و دستورهای اخلاقی آنان را به اندرون خود برده و از آن خود ساخته است ، یعنی مصادف با ظهور << من برتر >> است ، ( فروید من برتر را میراث تصفیه عقده ادیب می داند .فروید شخصیت را مرکب از سه دستگاه ( سیستم ) یا سه سطح می داند 1- نهاد که تابع اصل لذت است . 2- من که با واقغیت سرکار دارد 3- من برتر که جنبه اجتماعی شخصیت را می رساند . این سه سطح ظاهرا از هم جدا هستند ولی با هم کار می کنند و رفتار آدمی تقریبا همیشه نتیجه عمل هر سه آنهاست ).تصفیه عقده ادیب در حدود پنچ یاشش سالگی صورت می گیرد . عدم تصفیه این عقده یا ناقص بودن این تصفیه بعدها موجب ناراحتیها و اختلالات روانی خواهد بود اما این عقده حتی در صورت تصفیه نسبتا" کامل باز در شخصیت آدمی در تمام عمر کما بیش آثار باقی می گذارد و در وضع و رفتار او نسبت به جنس مخالف و نسبت به صاحبان قدرت که جانشین پدر محسوب می شوند نمودار می گردد .

عقده الکترا

ظهور و تصفیه عقدا الکترا همانند عقده ادیب است ، با این فرق که دختر در عین محبت نسبت به مادر و اینهمانی با او متوجه اختلافی که از حیث ساختمان بدنی با پدر دارد می شود و مادر را که از این حیث همانند خود اوست و از محبت و ناز و نوازش پدر بهرمند است ، رقیب خود احساس می کند و ضمنا او را مسئول نداشتن عضو جنسی پسر( برای خود ) می داند ، یعنی در او هم عقده اختگی پیدا می شود . در این مورد عقده اختگی از نداشتن جنسی پسر بوجود می آید ، در صورتی که در مورد پسر بیم محروم گردیدن از آن موجب آن عقده می شود . باری دختر نیز دچار دو گانگی عاطفی ( مهر و کین ) می گردد و این امر باعث تشویش و دلواپسی او می شود . در اینجا هم اصل واقعیت با مکانیسم دفاعی واپس زنی مشکل را حل می کند . و دختر تمایل جنسی نسبت به پدر را به ناخودآگاه می برد و خود را از ناراحتی و دلواپسی رها می سازد . با این همه باید دانست که رقابت دختر نسبت به مادر طولانی تر از رقابتی است که پسر نسبت به پدر دارد ، و عقده الکترا پس از تصفیه شدن آثارش تا هنگام زناشویی و تولد فرزندان کما بیش باقی و از آن پس متوجه همسر و فرزندان می گردد .

اگر چه به نظرات فروید ایرادهای فراوانی گرفته شده ولی در برابر انتقادهایی که به عقده ادیب و الکترا شده نو فرویدنها توجیهاتی عنوان نموده اند که دشمنی کودک نسبت به پدر را که فروید معلول رقابت جنسی می داند در واقع باید معلول سخت گیریها و امر و نهی های پدر دانست . چون کودک تابع اصل لذت است هر کسی که مانع لذت جویی او شود دشمن خواهد دانست . چنانچه در یکی از قبایل بدوی که دایی بجای پدر عهد دار تربیت کودک و امر و نهی کردن است ، دیده شده است که این اوست که معروض نفرت کودک است نه پدر . دوم اینکه ناراحتی و حسادت دختر را فروید ناشی از توجه دختر به اینکه فاقد عضو جنسی پسر است پنداشته است ، در صورتی که می توان آن را معلول توجه بیشتری که والدین معمولا نسبت به پسر مبذول می دارند دانست .

عقده ادیب (پسر )و عقده الکترا ( دختر )

مطالب مشابه :

عقده ادیب (پسر )و عقده الکترا ( دختر )

افراط و تفريط در محبت به كودك

مهارت های تربیت فرزند6

محبت به خانواده و دیگران

اگر کودکتان از محبت شما سیراب نگردد

عقده ها در فرآیند تحلیل های روانی فروید

محبت و اثرات آن بر بچه

علاقه خود را نشان بدهیم ...