آبادان، 5 مهر به مناسبت سالروز شکست حصر آبادان در عمليات غرورآفرين ثامن الائمه (ع)

در جنوب غرب ايران، جزيره اي قرار دارد به نام آبادان که از جنوب، آب هاي نيلگون خليج فارس و ازشمال و مشرق رودخانه هاي کارون و بهمنشير و از غرب، اروندرود آن را در برگرفته است. اروند رود ،تنها رودخانه قابل کشتيراني در ايران است و دو بندرمهم خرمشهر و آبادان در مسير اين آبراه واقع شده و آبادان را از عراق جدا مي کند.

محاصره شهر آبادان در آغاز جنگ

پس از تجاوز رژيم عراق در 31 شهريور 1359 و اشغال سريع بخش هايي از خاک کشور عزيزمان، خرمشهر مهم ترين شهر بندري ايران، پس از 40 روز مقاومت دليرانه دلاوران ارتش اسلام ، با خيانت آشکار منافقين، به دست دشمن بعثي افتاد. پس از سقوط خرمشهر، رژيم عراق در صدد اشغال جزيره آبادان برآمد و تلاش نمود تا از طريق شرق کارون و شمال بهمنشير وارد آبادان شود، زيرا عبور از اين قسمت آسان تر از عبور از رودخانه کارون در جنوب خرمشهر بود. با اين وضعيت آبادان در يک محاصره 330 درجه قرار مي گرفت و عبور از رودخانه بهمنشير مي توانست آن را با خطر جدي روبه رو کند. دشمن به خيال واهي خود گمان مي کرد ، اگر بتواند از اين رودخانه بگذرد، آبادان را براي هميشه تصاحب کرده است.

ارتش بعث براي تصرف آبادان در 8 آبان 1359، در منطقه ذوالفقاري روي رودخانه بهمنشير اقدام به نصب پل شناور کرد و با عبور دادن بخشي از نيروهاي خود، وارد آبادان شد و با انتخاب منطقه ذوالفقاري و استفاده از پوشش نخلستان ها تلاش کرد تا از ديد رزمندگان اسلام دور مانده و به راحتي وارد شهر شود.

عمليات ثامن الائمه (ع) به عنوان يکي از چهار عمليات برجسته در چارچوب سلسله تلاش هايي براي آزاد سازي مناطق اشغالي انجام گرفت، اما اين عمليات به منزله « نقطه عطف» براي انتقال استراتژي جنگ از وضعيت گذشته به وضع جديد بود. محسن رضايي در اين باره مي گويد:

«عمليات ثامن الائمه(ع) به عنوان مبداء آغاز استراتژي مرحله دوم جنگ است و يکي از نقاط اعتماد به نفس در استراتژي مرحله دوم ، اين عمليات حلقه واسط و مبداء تحول بود.»

رزمندگان اسلام ، شبانه ، سلاح بر دوش، به منطقه اعزام شدند و با جانبازي و فداکاري بسيار و با مقاومتي کم نظير ثابت کردند که دلاوري ها و شجاعت هاي آنان در اين منطقه به نام «حماسه ذوالفقاري» برگ زريني در تاريخ دفاع مقدس به شمار مي رود. در اين نبرد 280 نيروي بعثي به هلاکت رسيده و 130 نفر به اسارت در آمدند و ارتش قدرتمند اسلام توانست از نفوذ نيروهاي دشمن به شهر آبادان جلوگيري به عمل آورد.

نيروهاي عراقي بعداز اين شکست، سعي کردند از طرف فياضيه (بين ايستگاه 12 و خرمشهر) به سمت آبادان پيشروي کنند که در اين منطقه نيز با مقاومت غيورمردان سپاه اسلام مواجه و مجبور به عقب نشيني شدند. اين عمليات تا 18 آبان 1359، ادامه يافت و در نهايت نيروهاي بعثي از روستاي نخلستان عبادي نيز پاکسازي و مجبور به عقب نشيني شدند.

بعداز خلق اين حماسه، جهاد سازندگي جاده اي در ميان باتلاق هاي اطراف آبادان احداث کرد. اين جاده با دور زدن نيروهاي دشمن به جاده آبادان – ماهشهر وصل مي شد. از اين جاده که به جاده وحدت معروف بود، تدارکات نظامي نيروهاي پرتوان اسلام به راحتي انجام مي گرفت.

حضرت امام خميني (ره) در چهاردهم آبان 1359، فرمان شکسته شدن حصر آبادان را صادر فرمود و به همين دليل ، نيروهاي مسلح تمام تلاش و امکانات خود را براي شکستن محاصره آبادان و اجراي فرمان امام خميني(ره) به کار بستند.

صدام که خود را ناتوان از تصرف آبادان مي ديد، بعداز يازدهمين نشست سران عرب در «امان» چنين گفت:

«ما نمي خواهيم کشورگشايي کنيم. ما فقط مي خواستيم، تهديد ايران را از شهرهاي خود دور سازيم!»
اين گفته نشان دهنده شکست مفتضحانه عراقي ها در تصرف خاک ايران بود.

مقام معظم رهبري در مورد تاثير سخنان امام (ره) در نجات آبادان فرمود: «آبادان در معرض حمله و خطر بود، مثل خونين شهر، منتهي همين تاکيد امام که تکليف شرعي کردند که مبادا آبادان سقوط بکند، نيروهاي رزمنده را که در آن جا بود، تقويت کردند. البته در آبادان سپاه آن روز برتر از ارتش بود. بعداً ارتش هم در آبادان مستقر شد و در يک مورد که نيروهاي دشمن از بهمنشير عبور کردند و وارد جزيره آبادان شدند، بسيج توده اي مردم و شرافت نظامي عده اي از نظاميان ما حماسه آفريد و عراقي ها را در جايي که واقعاً بيرون کردن دشمن از آن جا بسيار دشوار بود، کوبيدند. عامل اصلي در حفاظت از آبادان همان فرمان امام بود و داغي که از سقوط نيمي از خونين شهر در دل برادران وجود داشت.»

وضعيت منطقه عمليات ثامن الائمه (ع)

منطقه عملياتي ثامن الائمه (ع) در شرق رودخانه کارون و در حد فاصل شمال شهر آبادان وجنوب منطقه دارخوين به وسعت 150 تا 180 کيلومتر مربع بود. رودخانه کارون و دو جاده اهواز- آبادان و ماهشهر- آبادان مناطق حساسي بودند و عوارض مصنوعي منطقه نيز شامل مواضع و استحکامات دشمن نظير خاکريزهاي متعدد، مواضع تانک، سنگرهاي اجتماعي و انفرادي مي شدند.

وضعيت نظامي دشمن

دشمن براي استقرار در شرق رودخانه کارون، دچار تناقض بود؛ از يک سو به لحاظ اهميت منطقه و ضرورت حفظ آن بايد از نيروي بسياري استفاده مي کرد و از سوي ديگر، با توجه به محدوديت عقبه خود، تجمع اين ميزان نيرو برايش غيرممکن بود. ضمناً، شناخت عراقي ها از توان نيروهاي خودي در عقب راندن دشمن (به ويژه پس از ناکامي ارتش در عمليات هاي سوم آبان و بيستم دي 1359 ) آن ها را مطمئن کرده بودکه مورد تعرض جدي قرار نخواهند گرفت.

آرايش يگان هاي دشمن در اين منطقه برابر اسناد به دست آمده از تيپ 8 مکانيزه ارتش عراق در 26 مرداد 1360 عبارت بودند از:

1- تيپ 8 مکانيزه از لشکر 3 زرهي که شامل سه گردان مکانيزه و يک گردان تانک مواضع پدافندي را تحکيم کرده بود.

2- تيپ 6 زرهي از لشکر 3 زرهي که با سه گردان تانک و يک گردان مکانيزه در شمال جاده ماهشهر - آبادان مستقر بود.

3- تيپ 44 پياده از لشکر 11 پياده، که با يک گردان تحت امر لشکر 3 زرهي در جنوب جاده ماهشهر - آبادان پدافند مي کرد.

4- تيپ 12 زرهي لشکر 3 در غرب کارون در احتياط قرار داشت و گردان هاي تانک الطارق و سيف سعد و چند گردان جيش الشعبي، در منطقه شرق کارون استقرار داشتند. بر اساس شواهد و اسناد موجود ، در پي گسترش حملات رزمندگان اسلام به منطقه اشغالي سرپل در نيمه اول سال 1360، دشمن دچار اضطراب شده و احتمال حمله نيروهاي خودي را پيش بيني مي کرد. بااين حال، عراقي ها همچنان به استقرار در مناطق اشغالي اصرار داشتند و اين امر بدين دليل بود که عراقي ها تصور مي کردند که نيروهاي اسلام از انجام دادن عمليات دقيق و برنامه ريزي شده در سطحي گسترده ناتوان هستند و فرماندهي عراق احتمال تدارک حمله از محور شرق رودخانه را پيش بيني مي کرد اما هرگز تصور نمي کرد اين حمله، گسترده و همه جانبه باشد.

5- استعداد دشمن در اين منطقه برابر يک لشکر تقويت شده بود.

طرح عمليات ثامن الائمه (ع)

الف ) اهداف

هدف اصلي عمليات، انهدام نيروهاي دشمن در شرق رودخانه کارون وتصرف منطقه بود. در طرح اوليه سپاه آمده بود:

«سپاه پاسداران انقلاب اسلامي مستقر در آبادان و دارخوين و ماهشهر ماموريت دارند تا به همآهنگي و همکاري کامل لشکر 77 پياده خراسان از محور فياضيه و دارخوين به طور گسترده و از سه محور ايستگاه 12 و ايستگاه 7 و جاده ماهشهر– آبادان تک نمايند و نيروهاي دشمن را که از کنار کارون تا جاده ماهشهر – آبادان گسترش داشتند، به طور کامل محاصره و بعداز انهدام دشمن، در منطقه متصرفه پدافند نمايند.»
سران نظامي اميدوار بودند با انجام عمليات ثامن الائمه (ع) تهديد احتمالي دشمن براي تصرف آبادان که عراق آن را به صورت اهرم فشاري عليه ايران در تبليغات خود مورد استفاده قرار مي داد، خنثي شود.

ب ) نيروهاي اجراکننده عمليات

ترکيب نيروها در اين عمليات شامل ارتش، سپاه، بسيج و نيروهاي ژاندارمري بود:

- لشکر 77 با سه تيپ شامل 9 گردان نيروي پياده؛

- سپاه پاسداران انقلاب اسلامي با 16 گردان نيروي پياده که در سازمان سه قرارگاه تيپي عمل مي کرد؛
- تيپ 37 زرهي شيراز؛

- گردان 251 تانک از لشکر 16 زرهي؛

- گردان 107 ژاندارمري؛

- گروه رزمي 291 تانک؛

- جهاد سازندگي که علاوه بر احداث جاده وحدت در فروردين 1360، امور مقدماتي مهندسي عمليات را انجام داد.

اين براي اولين بار پس از حذف بني صدر بود که نيروهاي عمل کننده در چنين مقياسي با هم ترکيب شده و به نحو شايسته اي با همکاري و هماهنگي ، الگوي مناسبي براي ادامه همکاري ارتش و سپاه در ساير
عمليات ها شدند.

ج) ويژگي هاي عمليات

محور عمده براي انجام اين عمليات در محور شمالي شامل منطقه دارخوين و محمديه و در محور جنوبي شامل محور فياضيه و ايستگاه 7 بود. بر اساس اين طرح، تلاش فرعي نيروها براي پشتيباني نيز در محور جاده ماهشهر - آبادان انجام مي شد.

در مجموع، به نظر مي رسيد، دشمن به دليل برخورداري از نيروهاي احتياط و به ويژه امکان به کارگيري لشکرهاي 5 مکانيزه و 9 زرهي تحت امر سپاه سوم، در موضع برتري قرار دارد و لي نيروهاي اسلام با توجه به شناخت دقيق از دشمن، ويژگي برتر عملياتي، ترکيب جديد سپاه و ارتش که پيش از اين هرگز سابقه نداشت و بهره برداري مناسب از زمين موقعيت بهتري رادارا شده بود. علاوه بر اين، دشمن به جهت درک و باوري که از توان نيروهاي خودي داشت، به طور نسبي در غافل گيري به سر مي برد و اين عوامل در مجموع مي توانست دست يابي به پيروزي را آسان کند.

هم چنين افزايش تعداد قابل توجه نيروهاي سپاه در مقايسه با عمليات هاي قبلي و نقش طراحان نظامي سپاه در طرح ريزي و هدايت عمليات، از جمله ويژگي هاي عمليات ثامن الائمه (ع) و عامل برتري نيروهاي خودي در برابر دشمن بود.

بدين ترتيب، عمليات ثامن الائمه (ع) با هدف شکست حصر آبادان و انهدام نيروهاي عراقي در شرق رودخانه کارون پس از آماده سازي مقدمات آن، آغاز شد.

آغاز عمليات

عمليات در ساعت 1 بامداد روز پنجم مهر 1360 آغاز شد. قواي ايران در ساعات اوليه عمليات، باتهاجم به مواضع دشمن و در هم شکستن مقاومت نيروهاي آنان، خاکريزهاي اول دشمن را تصرف وتأمين کردند. مقاومت اوليه نيروهاي عراقي در برخي از محورها و به ويژه تداوم آن در منطقه پل حفار، نشان دهنده هوشياري نسبي دشمن بود.

با روشن شدن هوا و ادامه پيشروي نيروهاي ايراني از محور شمالي به سمت پل مارد و تهديد عقبه نيروهاي دشمن، نخستين ضربه شکننده بر نيروهاي عراقي وارد شد. نيروهاي دشمن در منطقه پل حفار همچنان مقاومت مي کردند. گستردگي محورهاي تهاجم و عقب ماندگي دشمن سبب شد تا نيروهاي خودي با به دست گرفتن ابتکار عمل و ادامه پيشروي ، دشمن را تحت فشار قرار دهند.

از سوي ديگر، در پي تغيير وضعيت ميدان جنگ، فرماندهي نيروهاي دشمن تلاش مي کرد تا تاريک شدن هوا به مقاومت در پل حفار ادامه دهد. دشمن قصد داشت، باتقويت منطقه، ابتدا منطقه سرپل را حفظ کند و پس از آن، با نصب پل روي رودخانه کارون، نيروهاي محاصره شده را نجات دهد . بر اين اساس، دشمن در اولين اقدام با وارد کردن تيپ 10 زرهي گارد جمهوري، تلاش کرد پل حفار را حفظ کرده و با استقرار تيپ 16 زرهي از لشکر 6 زرهي درغرب رودخانه کارون، از پيشروي نيروهاي خودي جلوگيري کند.

تهاجم رزمندگان به نيروهاي تيپ 10 سبب شد تا اين نيروها در همان لحظات اوليه حضور در منطقه سرپل، محاصره شده و عقب نشيني کنند. با آزاد شدن جاده ماهشهر - آبادان در ساعت 8:32 بامداد روز پنجم مهر و پيشروي نيروهاي خودي از شمال به جنوب وتصرف پل قصبه، امکان مقاومت از عراقي ها سلب شد.

در بعد از ظهر همان روز ، عراقي ها براي باز نگه داشتن عقبه نيروهاي محاصره شده خود در شرق کارون، همچنان مقاومت مي کردند، به طوري که با تاريک شدن هوا حرکت ستون نيروهاي دشمن از اهواز به سمت خرمشهر ديده مي شد.

روز اول عمليات در حالي به پايان رسيد که دشمن به دليل عقب ماندگي، توان مقابله را نداشت و تنها، به تاريک شدن هوا، باز نگاه داشتن پل حفار براي تقويت منطقه و يا امکان عقب نشيني نيروهاي محاصره شده اميدوار بود. در روز دوم عمليات (ششم مهر)، در حالي که پيشروي نيروهاي خودي همچنان ادامه داشت، دشمن واکنش جدي از خود نشان نداد و از بعدازظهر همان روز نيروهاي عراقي به تدريج تسليم شده و يا عقب نشيني کردند و سرانجام در پايان اين روز عملاً منطقه سرپل دشمن آزاد شد.

در روز سوم عمليات نيز با پاکسازي منطقه، محاصره آبادان به پايان رسيد و فرمان امام خميني مبني بر شکستن حصر آبادان، در مدت 48 ساعت آفند تحقق يافت و نيروهاي خودي پس از پاکسازي منطقه، در ساحل شرقي رودخانه کارون استقرار يافتند.

نتايج عمليات ثامن الائمه (ع)

در اين عمليات لشگر پيروز اسلام به نتايج مهمي دست يافتند، از جمله:

1- تصرف ساحل شرقي رودخانه کارون

2- خارج شدن آبادان از محاصره يک ساله

3- آزاد سازي بيش از 150 کيلومتر مربع از اراضي اشغال شده

4- کشته و زخمي شدن بيش از 3 هزار نفر از نيروهاي دشمن و به اسارت در آمدن 1656 نفر

5- انهدام 90 دستگاه تانک و نفربر، 100 دستگاه انواع خودرو و سرنگوني تعداد 3 فروند هواپيما و يک فروند هليکوپتر عراق

6- به غنيمت گرفتن 100 دستگاه تانک، 60 دستگاه نفربر، 3 دستگاه لودر و 150 دستگاه خودرو

صدام پس از اين شکست دستور تيرباران 7 تن از فرماندهان خود را صادر کرد.
با توجه به نقش شجاعانه لشکر 77 پياده با تصويب شوراي عالي دفاع درتاريخ يازدهم مهر 1360، نام اين لشگر به لشگر پيروز خراسان تغيير يافت.

پيامدهاي عمليات

موفقيت عمليات ثامن الائمه (ع) درابعاد مختلف ، پيامدهايي به همراه داشت که به دو محور عمده، داخلي و خارجي تقسيم مي شود.

الف - پيامدهاي داخلي

1- تقويت روحيه و توانمندي نيروهاي رزمنده پس از انجام موفقيت آميز اولين عمليات وسيع ايران در جبهه ها

2- انسجام بيش از پيش وضعيت سياسي کشور ، کمتر از يک هفته بعد از اين عمليات، مردم با شرکت در سومين انتخابات رياست جمهوري، حضرت آيت الله خامنه اي را به رياست جمهوري برگزيدند که اين امر منجر به موفقيت بيشتر در سياست خارجي نظام گرديد.

ب - پيامدهاي خارجي

1- تشکيل شوراي همکاري خليج فارس توسط کشورهاي حاشيه جنوبي خليج فارس، به منظور جلوگيري از گسترش و نفوذ انقلاب اسلامي و ياري رساندن به رژيم متجاوز عراق بود

2- افزايش تحرکات نظامي امريکا در خليج فارس به منظور اعمال فشار بر ايران و حمايت از کشورهاي منطقه

امريکا با اعزام ناوگان نظامي خود در خاورميانه و آب هاي درياي عمان و انجام مانور ، تهاجم تبليغي
گسترده اي را عليه ايران آغاز کرد .

بعد از پايان پر افتخار عمليات ثامن‌الائمه رزمندگان اسلام , فرماندهان ارتش و سپاه قصد عزيمت به تهران را داشتند كه هواپيماي حامل آنان در نزديكي تهران دچار سانحه شد. در نتيجه اين حادثه 49 تن از جمله پنج سردار رشيد اسلام به فيض شهادت نائل آمدند :

1 ـ سرلشگر فلاحي ، جانشين رئيس ستاد مشترك ارتش

2 ـ سرلشگر كلاهدوز ، قائم مقام سپاه پاسداران انقلاب اسلامي

3 ـ سرلشگر نامجو ، وزير دفاع

4 ـ سرلشگر فكوري ، مشاور جانشين رئيس ستاد مشترك ارتش

5 ـ سرلشگر جهان آرا ، فرمانده سپاه پاسداران خرمشهر و آبادان

حضرت امام خميني(ره) در پيام خود به مناسبت شهادت اين سرداران رشيد فرمود :« ما اگر چه عزيزان ارزشمندي را از دست داديم لكن هدف همچنان به قوت خود باقي است»

عمليات ثامن‌الائمه معادله نظامي در جنگ بين ايران و عراق را به هم زد و از اين تاريخ به بعد نيز دشمنان نظام جمهوري اسلامي از جمله آمريكا بيش از گذشته در ياري رساندن به رژيم ديكتاتور صدام تلاش نمودند.
اما نتيجه‌ اين حمايت چيزي نبود جز روسياهي براي رژيم حزب بعث و حاميان آن در تاريخ .

آبادان، 5 مهر به مناسبت سالروز شکست حصر آبادان در عمليات غرورآفرين ثامن الائمه (ع)

مطالب مشابه :

آموزش و پرورش آبادان با تغيير نام مدرسه‌هاي تاريخي روند جديد تخريب آن‌ها را آغاز كرد

دومين يادواره شهدای آموزش و پرورش آبادان برگزار می‌شود

بيست‌ويك مدرسه‌ي تاريخي ديگر در آبادان شناسايي شد

کمبودبیش از 650 آموزگار در آبادان

مشارکت مردمی در آموزش و پرورش

آبادان، 5 مهر به مناسبت سالروز شکست حصر آبادان در عمليات غرورآفرين ثامن الائمه (ع)

رزرو اینترنتی فرهنگیان در خانه معلم استانهای سراسر کشور