تحقیقی درباره حضرت رقیه (ع)

غوغا در خرابه شام

در تاريخ آمده است كه حضرت زينب (و يا امّ كلثوم) اجازه خواست تا براى حسين‏(ع) سوگوارى كنند. يزيد هم موافقت كرد و دستور داد كه اهل بيت‏(ع) را به دار الحجارۀ ببرند تا در آنجا به سوگوارى بپردازند. اهل بيت‏(ع) در آن مكان، هفت روز عزادارى كردند و هر روز، گروه زيادى از زنان شام، گرد آنان جمع مى‏شدند و عزادارى داشتند. اين سوگوارى به قدرى شديد بود كه اطرافيان يزيد از جمله مروان پيشنهاد دادند كه اهل‌بيت‏(ع) را به مدينه برگردانند وگرنه حكومت يزيد به خطر خواهد افتاد.[39] اين ماجرا، بنابر قاعده، قبل از رحلت رقيّه بوده است؛ چون ورود اهل‌بيت(ع)‏ به شام، اوّل صفر سال 61 ق و رحلت اين شاهزاده خانم، پنجم و يا بعد از آن بوده است.

به هر حال، مرگ رقيه در خرابه شام غوغا برپا كرد و به قدرى زنان، به‏ويژه عمّه‏ها گريه كردند كه قابل انعكاس و تصور نيست؛ به‏ويژه در آن زمانى كه فردى را آوردند تا بدن نازنين نازدانه حسين را غسل دهد. برخى نقل كرده‏اند كه زن غسّاله، دست از غسل كشيد و پرسيد: «سرپرست اين اسيران كيست؟» حضرت زينب‏‏‏(س) فرمود: «چه مى‏خواهي؟» غساله گفت: «بيمارى اين دخترك چه بوده است كه بدنش كبود شده است؟»

حضرت زينب‏‏‏(س) در پاسخ فرمود: «اى زن! او بيمار نبود، اين كبوديها آثار تازيانه و ضربه‏هاى دشمنان است.»[40]

كرامتى از رقيّه

مرقد شريف اين نازدانه در خرابه شام، خاطرات تلخ و شيرين فراوانى از خود در سينه تاريخ ثبت كرده است. جا دارد انسان در مقابل ضريح اين نازدانه عرض كند:

از جمله قضاياى خرابه شام، داستان ذيل است كه خود كرامتى براى اين نازدانه حسين است:

حاج ميرزا هاشم خراسانى مى‏نويسد: عالم بزرگوار، شيخ محمّد على شامى، از جمله علما و محصلان نجف بود. او به حقير فرمود: «جدّ مادرى بدون واسطه من، جناب آقا سيد ابراهيم دمشقى كه نسبش منتهى مى‏شود به سيّد مرتضى علم الهدى و سن شريفش بيش از 90 سال بوده، بسيار شريف و محترم بودند.

وى، سه دختر داشت و اولاد ذكور نداشت. شبى دختر بزرگ ايشان، جناب رقيّه بنت الحسين‏(ع) را در خواب مى‏بيند كه مى‏فرمايد: «به پدرت بگو به والى بگويد ميان قبر و لحد من آب افتاده و بدن من در اذيت است. بيايد و قبر و لحد مرا تعمير كند.»

دختر، جريان را به پدر مى‏گويد، و سيد از ترس اهل تسنن، به خواب ترتيب اثر نمى‏دهد. شب دوم، دختر وسطى سيّد باز همين خواب را مى‏بيند و به پدر مى‏گويد؛ ولى او همچنان ترتيب اثرى نمى‏دهد. شب سوّم، دختر كوچك‏تر سيد همين خواب را مى‏بيند و به پدر مى‏گويد؛ باز ترتيب اثر نمى‏دهد.

شب چهارم، خود سيّد، آن مخدّره را در خواب مى‏بيند كه به طريق عتاب مى‏فرمايد: «چرا والى را خبردار نكردى؟!»

صبح، سيّد نزد والى شام مى‏رود و خوابش را براى او بيان مى‏كند. وى دستور مى‏دهد علما و صلحاى شام، از سنّى و شيعه غسل كنند و لباسهاى لطيف در بر كنند. آن‏گاه به دست هر كس كه قفل درب حرم مقدس باز شد، همان كس برود، نبش قبر كند و جسد مطهر را بيرون آورد تا قبر تعمير شود.

بزرگان و صلحاى شيعه و سنّى با غسل و لباس نظيف حاضر مى‏شوند، قفل به دست هيچ يك باز نمى‏شود؛ جز با دست مرحوم سيد ابراهيم. هنگامى كه كنار قبر مى‏روند، تك تك افراد حاضر بر قبر كلنگ مى‏زنند؛ ولى اثر نمى‏كند تا اينكه سيّد مزبور، كلنگ مى‏زند و قبر شكافته مى‏شود؛ آن‏گاه حرم را خلوت مى‏كنند و لحد را مى‏شكافند و مى‏بينند كه كفن آن مخدّره سالم است؛ ولى آب زيادى ميان لحد جمع شده است. سيّد، بدن شريف مخدّره را از ميان لحد بيرون مى‌آورد و بر زانوى خود قرار مى‏دهد. و سه روز به همين حالت بالاى زانوى خود نگه مى‏دارد. او مرتب گريه مى‏كند تا آنكه لحد آن مخدّره تعمير مى‏شود. اوقات نماز، سيّد بدن مخدرّه را بر بالاى چيز نظيفى قرار مى‏دهد و نماز مى‏گذارد. از كرامت بدن اين مخدّره در اين سه روز اين بود كه سيد نه محتاج غذا و آب مى‏شود و نه محتاج تجديد وضو.

سيد بعد از دفن آن مخدّره، دعا مى‏كند تا خداوند پسرى به او عنايت كند. در نتيجه خداوند پسرى به او عنايت مى‏كند كه نامش را مصطفى مى‏گذارند.

در پايان، والى تفصيل ماجرا را به سلطان «عبد الحميد عثمانى» نوشت، و او هم توليت زينبيّه و مرقد شريف رقيّه امّ كلثوم و سكينه را به سيد واگذار كرد. اكنون هم آقاى حاج سيّد عبّاس پسر آقا سيّد مصطفى پسر سيد ابراهيم كه ماجرايش ذكر شد، متصدّى توليت اين اماكن شريفه است.

حاج ميرزا هاشم خراسانى سپس مى‏گويد: «گويا اين قضيّه در حدود 1280 ق اتفاق افتاده است.»[41]

مرحوم آيت اللّه سيد هادى خراسانى نيز ماجرايى را نقل مى‏كند كه مؤيّد قضيّه فوق است. وى مى‏نويسد: «روى پشت بام خوابيده بوديم كه ناگهان مار، دست يكى از خويشان ما را گزيد. وى مدّتى مداوا كرد؛ ولى سود نبخشيد. سرانجام فردى به نام سيد عبد الامير نزد ما آمد و گفت: «مار، كجاى دست او را گزيده است؟» چون محل را به او نشان داد، بى‏درنگ دستى به آن موضع كشيد و درد به كلى از بين رفت. سپس گفت: «من نه دعايى دارم و نه دوايى. فقط كرامتى است كه از اجداد ما به ما رسيده است. هر سمّى كه از زنبور يا عقرب يا مار باشد، اگر آب دهان يا انگشت به آن بگذاريم خوب مى‏شود. علّتش نيز اين است كه جدّ ما، در شام، موقعى كه آب به قبر شريف حضرت رقيّه افتاد، جسد حضرت رقيّه‏‏‏(س) را سه روز روى دست گرفت تا قبر شريف را تعمير كردند، و از آنجا اين اثر در خود، اولاد و نسلهاى بعد از او باقى مانده است.»[42]

از آنچه گفتيم به خوبى به دست مى‏آيد كه شواهد روايى روز عاشورا و بعد از آن، و منابع تاريخى قرن هفتم به بعد و شياع و تسالم بين شيعيان به خوبى اثبات مى‏كند كه رقيّه يكى از دختران امام حسين‏(ع) بوده است كه در خرابه شام جان سپرده است.

البته به اين مسئله نيز اذعان داريم كه هر چه بر زبانها نسبت به ايشان جارى مى‏شود، به‏ويژه بر زبان برخى مداحان بى‏اطلاع، قابل اثبات و تأييد نيست.

منابع

[1]. مناقب آل أبي طالب، ابن شهرآشوب، قم، مؤسسه انتشارات علّامه، ج 4، ص 77؛ الارشاد، سلسله مؤلّفات شيخ مفيد، بيروت، دار المفيد، 1414 ق، ج 2، ص 135، اعلام الورى، طبرسى، قم، مؤسسة آل البيت‏(ع)، اوّل، 1417 ق، ج 1، ص 478؛ نسب قريش، مصعب الزبيرى، قاهره، دار المعارف، سوم، ص 59؛ انساب الاشراف، بلاذرى، بيروت، دار الفكر، اوّل، 1401 ق، ج 3، ص 1288؛ تذكرة الخواص، سبط بن جوزى، مؤسسة اهل البيت‏(ع)، ص 249.

[2]. كشف الغمّة في معرفة الائمّة، اربلى، تبريز، سوق مسجد الجامع، تحقيق رسولى، ج 2، ص38.

[3]. ر.ك: تذكرة الشهداء، حبيب اللّه كاشانى، ص193، به نقل از: ستاره درخشان شام، ص195.

[4]. ستاره درخشان شام، على ربّانى خلخالى، قم، انتشارات مكتب الحسين، اوّل، ص 17.

[5]. ر.ك: ستاره درخشان شام، همان، ص 15، فوائد الرضويه، شيخ عباس قمى، دار الكتب الاسلامية، ص 111.

[6]. اللهوف، سيد بن طاووس، تحقيق شيخ فارس تبريزيان (حسّون)، قم، انتشارات اسوه، 1414 ق، ص 140 و 141 و ستاره درخشان شام، ص 16.

[7]. مقتل الحسين و مصرع اهل بيته وأصحابه في كربلاء، المشتهر بمقتل ابى مخنف، قم، منشورات

الرضى، 1362 ش، ص 131 و ر.ك: ينابيع المودّة، قندوزى، ص 346 و احقاق الحق، ج 11، ص 633.

[8]. موسوعة كلمات الامام الحسين، معهد تحقيقات باقر العلوم، قم، دار المعروف، اوّل، 1415 ق، ص511 و ينابيع المودة، ج 2، ص 416.

[9]. وقايع عاشورا، سيد محمّد تقى مقدّم، ص 455 و حضرت رقيّه، شيخ على فلسفى، ص 550؛ به نقل از: ستاره درخشان شام، ص 200.

[10]. بحار الانوار، محمّد باقر مجلسى، بيروت، مؤسسة الوفاء، ج 45، ص 115.

[11]. سيف از اصحاب بزرگوار امام صادق‏(ع) و امام كاظم‏(ع) و از راويان برجسته و مشهور شيعه بوده است كه رجال شناسان بزرگى چون شيخ طوسى در فهرست، نجاشى در رجال، علّامه حلّى در خلاصة الاقوال، ابن داوود در رجال و علّامه مجلسى در وجيزه به وثاقت وى تصريح كرده‏اند.

ابن نديم در فهرست خويش، وى را از آن دسته از مشايخ شيعه مى‏شمارد كه فقه را از ائمه‏(ع) روايت كرده‏اند. شيخ طوسى در رجال خويش، وى را صاحب كتابى مى‏داند كه در آن از امام صادق(ع) روايت نقل كرده است. مرحوم سيّد بحر‌العلوم در الفوائد الرجاليّه ليستى از راويان شهير شيعه، همچون: محمّد بن أبي عمير و يونس بن عبد الرحمان را آورده است كه از وى روايت نقل كرده‏اند. همچنين وى، طبق نقل امام باقر(ع)از جمله راويان زيارت معروف عاشورا است.

(ر.ك سياهپوشى در سوگ ائمه نور، شيخ على ابو الحسنى (منذر)، ص 140 و 141، به نقل از: ستاره درخشان شام، ص 20.)

[12]. المنتخب في جمع المراثى والخطب المشتهر بالفخرى، شيخ فخر الدين طريحى، بيروت، مؤسسة الاعلمى، 1412 ق / 1992م، ج 2، ص436؛ سياهپوشى در سوگ ائمّه نور، همان، ص 320؛ اعيان الشيعه، سيد محسن امين، تحقيق سيد حسن امين، بيروت، دار التعارف للمطبوعات، 1403 ق، ج 7، ص 326؛ ستاره درخشان شام، همان، ص 21 و ادب الطف، سيد جواد شبّر، بيروت، مؤسسة البلاغ، ج 1، ص 196.

[13]. الوقايع والحوادث، محمّد باقر ملبوبى، قم، انتشارات دين و دانش، ج 3، ص 192؛ سوگنامه آل محمد(ص)، محمدى اشتهاردى، قم، انتشارات ناصر، 1375 ش، ص 340، نامبرده از انوار الشهاده نقل كرده است؛ سرگذشت جانسوز حضرت رقيّه، ص 22.

[14]. همان، ص 518 و 519.

[15]. سرگذشت جانسوز رقيه، ص 29؛ ثمرات الحياة، ج 2، ص 38؛ به نقل از: ستاره درخشان شام، ص 202.

[16]. حضرت رقيّه، على فلسفى، ص 7، به نقل از: ستاره درخشان شام، ص 203.

[17]. ر.ك: ستاره درخشان شام، ص 204 و سرگذشت جانسوز رقيّه، ص 27.

[18]. مرحوم شيخ عباس قمى درباره كتاب كامل بهائى مى‏نويسد: «كتاب كامل بهائى نوشته عماد الدين طبرى، شيخ عالم ماهر خبير متدرّب نحرير متكلّم جليل محدّث نبيل و فاضل فهّامه، كتابى پرفايده است كه در سنه 675 ق تمام شده و قريب به 12 سال همّت شيخ مصروف بر جمع‏آورى آن بوده است؛ اگر چه در اثناى آن چند كتاب ديگر تأليف كرده است. سپس مى‏افزايد از وضع آن كتاب معلوم مى‏شود كه نُسخِ اصول و كتب قدماى اصحاب نزد او موجود بوده است؛ از جمله كتاب «الهاويه في مثالب معاويه» تأليف قاسم بن محمّد بن احمد مأمونى از علماى اهل سنّت. ر.ك: ستاره درخشان شام، همان، ص 15 و فوائد الرضوية، ص 111

[19]. كامل بهائى، عماد الدين طبرى، قم، مكتبة المصطفوى، ج 2، ص 179.

[20]. منتهى الآمال، شيخ عباس قمى، چاپ اسلاميّة، ج 1، ص 316؛ همان، چاپ مؤسسة انتشارات هجرت، ج 1، ص 807.

[21]. نفس المهموم، شيخ عباس قمى، قم، انتشارات بصيرتى، و چاپ انتشارات مكتبة الحيدرية، اوّل، 1379 ش، ص 415 و 416؛ معالى السبطين، حائرى، بيروت، مؤسسة النعمان، 1412 ق، ج 2، ص 170؛ الدمعة الساكبة، محمّد باقر بهبهانى، بيروت، مؤسسة الاعلمى، ج 5، ص 141.

[22]. رياض الاحزان، محمّد حسن قزوينى، ص 144، به نقل از: قصّه كربلا، ص 518.

[23]. معالى السبطين، همان، ج 2، ص 214؛ سرگذشت جانسوز حضرت رقيّه، ص 9، به نقل از ستاره درخشان شام، همان، ص 197.

[24]. دختران.

[25]. تذكرة الشهداء، ملا حبيب اللّه كاشانى، منتخب التواريخ، ص 299، به نقل از: ستاره درخشان شام، همان، ص 195 و 196.

[26]. سرگذشت جانسوز حضرت رقيّه، ص 53 و ستاره درخشان شام، همان، ص 13 - 14.

[27]. رياحين الشريعه، محلّاتى، كتابفروشى اسلاميه، ج 3، ص 309.

[28]. معالى السبطين، همان، ج 2، ص 214؛ سرگذشت جانسوز حضرت رقيه، ص 9، به نقل از: ستاره درخشان شام، ص 197.

[29]. زندگانى چهارده معصوم، عمادزاده، ج 1، ص 633؛ كشف الغمّه، اربلى، همان، ج 2، ص 216؛ ابصار العين في انصار الحسين، ص 368؛ اخبار الطوال، دينورى، قم، منشورات الرضى، ص 262.

[30]. السيده رقيّه، عامر الحلو، ص 42، به نقل از: ستاره درخشان شام.

[31]. ترجمه ارشاد شيخ مفيد، ج 2، ص 137.

[32]. ر.ك: ستاره درخشان شام، ص 199.

[33]. كامل بهائى، ج 2، ص 179.

[34]. نفس المهموم، ص 456؛ معالى السبطين، ص170 والدمعة الساكبه، ص 141.

[35]. منتهى الآمال، همان (چاپ اسلاميه)، ج 1، ص317.

[36]. منتهى الآمال، همان، ج 1، ص 317، با تلخيص.

[37]. شعراء/227.

[38]. منتخب التواريخ، ميرزا هاشم خراسانى، انتشارات علميه اسلاميه، باب پنجم، ص 299 و ستاره درخشان شام، ص 211.

[39]. قمقام زخار، فرهاد ميرزا، تهران، انتشارات اسلاميه، ص 579 و قصّه كربلا، ص 520.

[40]. الوقايع والحوادث، ج 5، ص 81؛ ستاره درخشان شام، همان، ص 220؛ زينب، فروغ تابان كوثر، ص 366.

[41]. منتخب التواريخ، ميرزا هاشم خراسانى، انتشارات علميه اسلاميه، ص 388، باب ششم و ستاره درخشان شام، ص 11 و 12، با تلخيص و تغيير عبارات.

[42]. كرامات و معجزات، سيد هادى خراسانى، ص 9، به نقل از: ستاره درخشان شام، ص 13.

[43]. همان، ص 279.

تحقیقی درباره حضرت رقیه (ع)

مطالب مشابه :

اشتباه من و سلحشور در مورد تاریخ و زمان حضرت یوسف

شهید حسن هداوند میرزایی...

تاريخ پيامبران به همراه تصاوير استثنائي

مدفن سر حسین بن علی کجاست؟

کرامات شهدا (قسمت سیزدهم)

تحقیقی درباره حضرت رقیه (ع)

بررسي قصهٔ " يوسف(ع)"

اهميت ماشين عروس

مدفن سر امام حسین کجاست؟ و دو مطلب دیگر