کنترل اجتماعی

بسم الله الرحمن الرحیم<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

مرکز تربیت معلم علامه امینی تبریز

موضوع :

کنترل اجتماعی

برای درس نظریه های جامعه شناسی

استاد: دکتر اکبریان

تهیه کننده : بهروز فتحی

دانشجوی ترم اول کارشناسی علوم اجتماعی

آبان ماه 1386

کنترل اجتماعی :

کنترل اجتماعی سازو کارهایی است که جامعه به وسیله آن تسلط خود را بر افراد اعمال می کند و آن ها را وا می دارد که با ارزش ها و هنجار های جامعه همنوا شوند.این اصطلاح را نخستین بار ادوارد راس یکی از پدران جامعه شناسی امریکایی به کار برد.وی در مقاله هایی که درست در قرن بیستم نوشت این بحث را مطرح کرد.مقاله های وی مدتی بعد در کتابی به نام کنترل اجتماعی گرد آوری شد.از آن زمان به بعد این اثر به صورت معیاری الگویی در مفهوم جامعه سازی جامعه شناسی آمریکایی در آمد.

راس اصطلاح کنترل اجتماعی را به صورت مفهوم نسبتاً مبهمی به کار برد.می توان گفت با این مفهوم ، نهاد های نظم دهنده ای را در نظر داشت که موجب همنوایی رفتار افراد با خواسته های گروهی می شود.او نشان داد که باورهای فوق طبیعی ، تشریفاتی ، افکار عمومی، اخلاق، هنر ، آموزش ، حقوق و پدیده های مربوط به آنها در حفظ ساختار هنجاری جامعه نقش مهمی دارند.

ویلیام سامنر که یکی دیگر از بنیانگذاران جامعه شناسی آمریکایی و هم عصر راس بود، در کتاب مشهورش به نام شیوه های قومی کوشید تا بحث را ادامه دهد.چنان که عنوان فرعی کتاب او (( پژوهشی در اهمیت جامعه شناختی عرف، آداب،رسوم و اخلاق))، نشان می دهد، نظر بنیادی سامنر متوجه شیوه هایی است که طی آن ، هنجارهای پذیرفته شده، موجب همنوایی فرد می شود .

به گفته سامنر ( شیوه های قومی عبارتند از عادتها و رسومی ... که نظم دهنده رفتار نسل های آینده و حاکم بر آنهاست ...و در کنترل اعمال فردی و اجتماعی تاثیر بسیاری دارد.)این پیشکسوتان پژوهش های جامعه شناختی ، درک ما را از کنترل اجتماعی بسیار افزایش دادند آنها یاد آوری می کنند که ساز و کارهایی کنترلی گوناگونی وجود دارد که قانون فقط یکی از نمونه های آن است.و آن هم شاید نه مهم ترین نمونه ، در حالی که در گذشته تصور می شد که قانون یگانه ابزار کنترل است.اما این تحلیل گران هرگز در باره این که کنترل خارجی چگونه در شکل گیری شخصیت فرد دخالت می کند، توضیح کافی ندادند.و هنگامی که با این مسئله ربرو می شوند تمایل دارند بعضی مفاهیم موقتی ،مانند تلقین و تقلید ، را به کار گیرند .این مفاهیم نه تنها توانایی تبیین سازو کار کنترلی را ندارند ، بلکه برای پدید هایی که هنوز تبیین نشد ه اند برچسب های مناسبی هستند.

برخی نظریه پردازان که مستقل از این جریان فعالیت کردند،به طور قابل توجهی به نتایج مشابهی رسیدند.امیل دورکیم که نخست می کوشد کنترل اجتماعی را فقط با توجه به موانع خارجی تبیین کند، در تحقیقات بعدی خود بدون این که فرد را در مقابل تاثیرات خارجی ببیند تاکید می نماید که هنجارهای اجتماعی در واقع در فرد درونی می شود ، (( به طوری که گویی همان جامعه است که در ما زندگی می کند.)) از آن زمان ، دور کیم معتقد شد که احساس کنترل اجتماعی در تفکر فرد نسبت به تکالیف اخلاقی است تا او را به اطاعت از یک قاعده وا دارد- یعنی پذیرش ارادی وظیفه است نه یک همنوایی ساده با فشار خارجی .دورکیم در کارهای سنجیده خود می گوید فقط خواسته های اخلاقی جامعه عناصر تشکیل دهنده شخصیت فرد است.

هر چند دورکیم به این نتیجه رسید که درونی کردن خواسته های اجتماعی مهم ترین عنصر در کنترل اجتماعی است.

جرج هربرت مید فیلسوف اجتماعی آمریکایی و زیگموند فروید روان پزشک اتریشی هم در گسترش فهم ما در مورد درونی کردن هنجارهای اجتماعی گام های مهمی برداشتند.مید می گوید هنگامی که شخص با کمک تجربه اجتماعی متوجه انتظار ها و ارزیابی های دیگران می شود، تصویر از خود یعنی (( خودم
)) از طریق تجربه اجتماعی مفهوم وسیع تری پیدا می کند.نگرش (( دیگران مهم))در شخص درونی می شود و (( دیگر تعمیم یافته)) ،(( وجدان))، فرد،به وجود می آورد.از این طریق انتظار های دیگران در جامعه شخصیت و ((وجدان)) فرد را شکل می دهد.وجدان محصولی اجتماعی است. زیگموند فرویددر نظریه ،من برتر، درونی شدن هنجارهای اجتماعی را متضمن محرک های نظم یافته ای می داند که از طریق مداخله ی انتظارهای دیگران در سختار روانی شکل می گیرد.

بررسی نظریه ی استادانه روانشناس سویسی ژان پیاژه روش دیگری از درونی کردن اجتماعی را نشان می دهد که بسیار شبیه نظریه مید است.نظر پیاژه در یکی از آثار او به نام داوری های اخلاقی کودک بیان شده ،که می گوید داوری های مستقل اخلاقی، فقط با ارتباط های اجتمعای مشترک درونی می شود.در حالی که ارتباط های اجتماعی اقتدار گرا فقط منجر به همنوایی با شلطه گران نامتجانس می شود.نوع اخلاق فردی به طور طبیعی متاثر از ساختار اجتماعی است که شخص در آن قرار دارد.

دنیس رانگ ، منقد برجسته و خلاق، از جامعه شناسان همکار خود در آمریکا که اخیراً در برابر کنترل اجتماعی مجاب شده اند و کمتر به خود انگیختگی انسان توجه می کنند انتقاد کرده است.انتقاد او زمینه مناسبی برای فعالیت مجدد ماست.آن چنان که دریافته ایم رانگ به مفهوم اجتماعی شدن افراطی شخص اعتراض دارد چون آن را با طبیعت انسانی به طور کامل سازگار نمی داند.

نقش رسوم اخلاقی در کنترل اجتماعی (( سامنر ))

رسوم اخلاقی را می توان به صورت دقیقی تعریف کرد و گقت که این رسم ها،راه ها و روش انجام امور متداول در جامعه است و پاسخگوی نیازها و خواست بشر و متناسب با اعتقادات،پندارها،قاونو و معیارهای درست زندگی است که با آن راه و روش ها رابطه ی حیاتی دارند.رسوم اخلاقی سراسر جامعه را فرا می گیرد و راه های فکر کردن درباره تمام شرایط زندگی را کنترل می کند و از جهان انتزاع به دنیای عمل آمده، تا راهنما باشد و و دوباره احیا شود.((رسوم اخلاقی)) بیش از هر باز اندیشی ، نظم دهنده ی رفتار سیاسی ، اجتماعی و مذهبی فرد است.اندیشه ی آگاه ، بدترین دشمن رسوم اخلاقی است.زیرا رسوم اخلاقی نا آگاهانه به وجود می آید و در پی منظورهای نا آگاهانه است و اغلب پس از یک فرآیند پیچیده و طولانی بازاندیشی می شود، و نیز برای این که وجود آن بستگی به این فرض دارد که رسوم اخلاقی بدون دخالت اندیشه و تعمق، رسوم اخلاقی پذیرش و رواج عمومی می یابد.رسوم اخلاقی به صورت ابزار یا برآوردن یک نیاز طبیعی مطلق ( مثل خوردن و خوابیدن) متجلی نمی شود و این که به خواست های اختیاری فرد بستگی ندارد و به طور کلی به عنوان امری پسندیده،مناسب و ارزشمند،پذیرفته می شود.پس در همه گروه های اجتماعی موجودیت و کاربرد دارد.

آیین رسوم اخلاقی

اخلاقیات آیینهای اجتماعی هستند که همه ما نا آگاهانه در آن سهیم هستیم.عادت های رایج، مانند ساعات کار،ساعات غذاخوردن،زندگی خانوادگی،ازدواج،آداب دانی،تفریح،مسافرت،تعطیلات،آموزش،استفاده از نشریات و کتابخانه ها و بسیاری دیگر از جزئیات زندگی را می توان اجزایی از این آیین دانست.در این زمینه ها همه مانند یکدیگر عمل می کنند.جامعه انسانی برای کلیه امور و ما نیز در انجام بسیاری از امور همان قاعده ای را رعایت می کنیم که همه می کنند.با تلقین و همنشینی باور می کنیم که انجام آن ها باید دلیل و سودی داشته باشد.بخش عظیمی از شیوه های قومی باعث نظم زندگی شده و تکیه گاه رفتار روزمره و عادت های ما هستند.اگر مجبور باشیم برای همه این امور و پیش از این که به آن ها عمل کنیم،درباره آن ها داوری کنیم و اگر مجبور باشیم که همیشه خردمندانه عمل کنیم،تحمل این فشار غیر ممکن می شود.

رسوم اخلاقی اقتدار واقعیت ها را دارند.رسوم اخلاقی از گذشته به ما رسیده است.هر فردی در این محیط های اخلاقی به دنیا می آید،همان طور که در محیطی پر از هوا متولد می شود.هر فردی هنگامی که متولد می شود، هیچ تصوری از رسوم اخلاقی ندارد و نمی تواند آن ها را سبک و سنگین کند،همان گونه که هیچ نوزادی نمی تواند پیش از نفس کشیدن شناختی از هوا داشته باشد.هر فردی تحت تاثیر رسوم اخلاقی است و پیش از این که بتواند استدلالی با آن ها برخورد کند، با آن ها بزرگ می شود.

ممکن است امروزه از همه سنت ها انتقاد شود به دلیل این که از گذشته باقی مانده است، اما اگر مواردی از این امور را در نظر بگیریم که هنوز کمابیش به طور کامل تابع رسوم اخلاقی هستند در می یابیم که قضیه این گونه نیست.مذهب اصولاً جزیی از رسوم اخلاقی بوده که بعداً به صورت یک نهاد اجتماعی در آمد و از کارکردهای دولت شد و دوباره تا حد زیادی به رسوم اخلاقی بازگشته است.

رسوم اخلاقی را ناآگاهانه یاد می گیریم،همان گونه که راه رفتن و نفس کشیدن را یاد می گیریم.مردم هرگز نمی دانند که راه رفتن و نفس کشیدن را چونه یاد گرفته اند.رسوم اخلاقی شامل پندارها،آموزه ها و ضرب المثل هایی است که خود واقعیت هایی در زمان حال هستند.

خوبی یا بدی رسوم اخلاقی به سازگاری آن ها با اوضاع زندگی و علایق زمانی و مکانی بستگی دارد.رسوم اخلاقی نشانه سهولت و راحتی است چون نیازی به فکر کردن ندارد و خود به فکر کردن کمک می کند.

درونی کردن کنترل اجتماعی (( دورکیم ))

ویژگی های متمایز اخلاقی کدامند؟ به نظر می رسد کل اخلاقیات یک جامعه به صورت مجموعه قواعد رفتاری است.همه روش ها از اصولی پیروی می کنند که رفتار شخص را در شرایط معین تعریف می کند.

واقعیت اخلاقی دو جنبه متفاوت دارد که باید به طور قطع از هم متمایز شود: جنبه های عینی و ذهنی.هر جامعه ای در مقطعی از تاریخ خود اصول اخلاقی دارد و بر مبنای این اصول است که دادگاه حکم می کند و قضات نظر می دهند.علاوه بر این اصول اخلاقی جمع اصول نامحدود و متعددی است.وجدان اخلاقی هر فرد با راه و روش خاص او نشان دهنده ی اخلاق جمعی است. هر فرد اخلاق جمعی را از زاویه متفاوتی می بیند و می فهمد.هیچ کس نمی تواند با اخلاقیان زمان خودش به طور کامل سازگار شود و می توان گفت هیچ وجدانی نیست که به نحوی از اصول اخلاقی تخطی نکند.ذهن هر شخص تحت تاثیر محیط اجتماعی، آموزش یا وراثت،قواعد اخلاقی را به شیوه ای متفاوت درک می کند.واقعیت اخلاقی عینی یعنی آن معیار عمومی و غیر شخصی که کنش ها را ارزیابی می کند.گوناگونی وجدان اخلاقی افراد گویای آن استکه نمی توان با استفاده از آن ها خود اخلاق را شناخت.می توان اخلاق را مجموعه ای از اصول یا قواعد رفتاری دانست.که در جامعه نقش ضمانت هایی اجرایی را بر عهده دارند.قواعدی وجود دارند که دارای این ویژّگی هستند: اعمالی که ممنوع شده اند، و ما صرفاً به دلیل این که آن ها ممنوع شده اند آن ها را انجام نمی دهیم.این معنای تکلیفی قاعده اخلاقی است.البته اصول اخلاقی هم هستند که جنبه تشویق و تحسین را در کنترل اجتماعی فرد دارند و کسانی که آنها را انجام می دهند محترم هستند.

وقتی این اصول اخلاقی و وجدانیات در فرد درونی شود،فرد بر کنتل خود تسلط می یابد و خود را همنوا با جامعه پیش می برد.

جرج هربرت مید معتقد است که وقتی فرد توانست موقعیت خود را در جامعه تعیین کند و وظایف و اختیاراتش را دانست،بهتر می تواند با استفاده از درونی کردن معیارهای جامعه همسو با جامعه حرکت کند.و این همان خودی است که بلافاصله آگاهی در آن بوجود می آید.نگرش دیگران در رفتار شخص تاثیر دارد.فرد رفتارخود را با نگرش دیگران شکل می دهد.

کنترل اجتماعی

مطالب مشابه :

کنترل اجتماعی

علامه امینی کیست؟

اسامي قبولشدگان كنكور كارداني به كارشناسي مركز تربيت معلم علامه اميني تبريز رشته حرفه

زندگینامه

شالیزار روستای کوجنق (قره قالا)

نخستین کنفرانس رشد ریاضی ، آموزش و نوآوری در تبریز برگزار شد

دانشگاه فرهنگیان را به قطب تعلیم و تربیت تبدیل خواهیم کرد

فهرست دانشگاه‌های ایران