حلوا سفید

تکثير و پرورش مصنوعی ماهی حلوا سفيد

اين مقاله از نشريات بخش آبزي پروري شيلات و اقيانوس شناسي موسسه تحقيقات علمي كويت به قلم دكتر سليمان المطر و چارلز جيمز ترجمه شده است.

ماهي حلوا سفيد با نام انگليسي silver pomfret و نام علمی Pampus argenteus<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

كه در كويت زبيدي ناميده مي شود ، داراي ارزش غذايي بالايي است كه در سراسر جهان مشتريان فراواني دارد . اين ماهي همچنين داراي پراكندگي وسيعي در مناطق مختلف جهان از درياي شرق چين در آسياي جنوب شرقي و اقيانوس هند تا خليج فارس دارد . در سالهاي اخير به علت بهره برداري بيش از حد ذخاير اين گونه در آبهاي طبيعي ، كاهش شديدي در ذخاير آن در كويت و ساير مناطق جهان ايجاد گرديده است . عليرغم كاهش ايجاد شده در ذخاير طبيعي اين گونه و افزايش قيمت آن تحقيقات اندكي بر روي توسعه تكنولوژي هچري و پرورش اين گونه در سالهاي اخير انجام گرديده است .

در ژوئن سال 1997 در يك تلاش مقدماتي براي توسعه هچري و تكنيكهاي پرورش لارو بخش آبزي پروري شيلات و اقيانوس شناسي موسسه تحقيقات علمي كويت براي اولين بار در جهان در پرورش لارو و توليد بچه ماهي حلوا سفيد در شرايط كشت در هچري به موفقيت هايي دست يافت كه با استفاده از تخم كشي از مولدين وحشي كه به وسيله تورهاي گوشگير سطحي صيد گرديده بودند ، تعداد 45 قطعه لارو بصورت موفقيت آميزي تا مرحله بچه ماهي نورس پرورش داده شدند0
متعاقب اين موفقيت كسب شده در مورد پرورش لارو در سال 1997 ، يك پروژه تحقيقاتي 5 ساله با بررسي امكانات فني كشت ماهي حلوا سفيد در كويت از آوريل 1998 آغاز گرديد . ازآن پس تاكنون اين پروژه توانست بطور موفقيت آميزي چندين هزار بچه ماهي انگشت قد ماهي حلوا سفيد را براي پرورش در نرسري و محيطهاي پرورشي توليد نمايد و تكنيك هاي پرورش لارو براي پرورش بازاري توسعه يافت0 در حال حاضر تلاشهاي مستمري براي توسعه مولدين پرورشي براي تكثير در شرايط كنترل شده پرورشي نيز در دست اقدام مي باشد.

عملكرد هچري :

منبع كنوني براي پرورش لارو استفاده از تخم هاي گرفته شده از مولدين وحشي است . نرها و ماده هاي كاملا رسيده در مدت ژوئن تا سپتامبر در آبهاي ساحلي كويت در اعماق حدود 5 تا 20 متر يافت مي شوند . آنها با تورهاي گوشگير سطح، در زمان جز ر و مدهاي بلند هنگام ماه نو و كامل در ساعات روز صيد مي گردند . در مدت دوره تخمريزي ، دامنه دماي سطحي آب دريا بينC º 33-28 و شوري بين 39-35 قسمت درهزار مي باشد .
پيك تخمريزي در ژوئن – جولاي ، هنگامي كه دماي آب در حدودC º 29-28 است ، مي باشد . ماده هاي كاملا رسيده با تخم هاي آزاد سيال و آبدار ، بين ساعت هاي 15 تا 18 در هنگام جزر يافت مي شوند0 در صيد با تور گوشگير ، نرهاي كاملا رسيده از نظر تعداد نسبت به ماده ها، به نسبت 5:1 بيشتر مي باشند0 نرها با يك شاخص گنادوسوماتيك( GSI) خيلي كمتري كه نسبت به ماده ها دارند، زودتر به رسيدگي جنسي مي رسند 0 مطالعات هم آوري و بافت شناسي نشان مي دهد كه مولدين با علائم نامشخصي كه دارند مي توانند حداقل شش بار از ژوئن تا آگوست با يك هم آوري نسبي 6/170 عدد تخم به ازائ هر گرم وزن بدن در هر بار ، تخمريزي نمايند . هم آوري مطلق براي يك ماهي ماده 500 گرمي حدود 350000 تخم مي باشد . بطور متوسط از هر عدد مولد رسيده حدود 40000 تا 60000 تخم سالم بر اساس اندازه و وضعيت تخمدان ها مي توان گرفت . در صد تخم هاي سالم بر اساس فصل / ماه صيد مي باشد بنابراين بالاترين درصد تخم هاي سالم مربوط به تخم هايي است كه در ماه ژوئن گرفته شده اند . تخم هاي لقاح يافته ، كروي، شفاف و شناور و قطري حدود 1/1 ميلي متر دارند . زمان تفريخ تخم ها 15 ساعت در دمايC º30-29 مي باشد و نسبت تفريخ بر اساس زمان و وضعيت جمع آوري تخم ها و معمولا بين 50-28 درصد مي باشد . لاروهاي تازه هچ شده داراي يك كيسه زرده بيضوي بزرگ و اندازه اي حدود 4/2 ميلي متر دارند .

پرورش لارو :
بهترين درجه حرارت براي پرورش لاروهاC º 29-27 درجه سانتي گراد و
شوري PPT 40-39 مي باشد . معمولا لاروهاي تازه تفريخ شده را در تراكم 120-30 قطعه لارو در ليتر ذخيره سازي مي كنند . با وجود اين ميزان ذخيره سازي 40-20 قطعه لارو در ليتر را بدون هيچ اختلاف معني داري در بقائ لارو در اين ميزان ذخيره سازي استفاده مي نمايند .
ميزان بقا در 12 روز بعد از تفريخ ، براي لاروهاي تغذيه شده با تركيبي از مخلوط چندگونه از ميكروآلگها شامل كلرلا ، ايزوكرسيس و نانوكلروپسيس با تراكم سلولي يك ميليون سلول در ميلي متر در آب محيط پرورش لاروها، به همراه روتيفرهاي غني سازي شده با مواد مغذي ، در مقايسه با استفاده از فقط يك گونه از آلگ ها ، بطور فابل ملاحظه اي بالاتر بوده است .
ابتدا لاروها را با روتيفر با تراكم 5 عدد روتيفر در ميلي متر تا روز ششم بعد از تفريخ ، تغذيه مي نمايند و سپس تراكم را به 15-10 عدد روتيفر در ميلي ليتر ، تا زمان اوج رفتار تغذيه اي شكارگري لاروها در روز هشتم ، افزايش مي يابد تا اينكه آنها را با ناپلي آرتمياي تازه هچ شده تغذيه نمايند .
لاروها بطور قابل ملاحظه اي بيشتر از روتيفرهايي كه محيط كشتشان با مخلوطي از چند گونه آلگ باشد در مقايسه با اينكه محيط كشت آنها فقط از يك آلگ باشد ، تغذيه مي كنند . علاوه بر آن چربي هاي امگا سه اساسي كه داراي اسيدهاي چرب غير اشباع با زنجيره بلند هستند در روتيفرهايي كه با مخلوطي از چند گونه آلگ ، همراه با مكمل هاي تجاري مانند Selco Super و
protein selco DHA تغذيه شده اند بطور قابل ملاحظه اي بيشتر است .
درخلال يك هفته از تغذيه با ناپلي آرتميا ، لاروها قادر به تغذيه با غذاهاي فرموله خميري مي باشند . لاروها همچنين به راحتي جهت تغذيه با غذاهاي خميري در سيني هاي آويزان شده در ستون آب عادت مي كنند .
در شرايط آزمايشي، بقاء تا مرحله بچه ماهي جوان 2/4% بوده است . پرورش لارو و توليد بچه ماهي با استفاده از تانك هاي فايبر گلاس گرد با ظرفيت يك تا چهار متر مكعب موجب بقائ بهتر لاروها در مقايسه با تانك هاي بزرگتر بوده است .
يكي از علل تلفات لاروها در هچري ناشي از رفتار لاروها در بلعيدن حباب هاي كوچك هوا در سطح آب است كه اين ناشي از رفتار ذاتي لاروهاي ماهي حلوا سفيد مبني بر مصرف مدوزها و ژله ماهي هاي كوچك است ، حبابهاي كوچك كه در ظاهر به شكل ژله ماهي هاي غير واقعي است توسط لاروها خورده شده و موجب شناور شدن و از دست دادن تعادل لاروها در ستون آب مي گردد . اين پديده در مرحله دوم پرورش لارو از روز 25 پرورش به بعد افزايش مي يابد. تلفات لاروها بر اثر بلعيدن حباب هاي هوا را با جايگزين كردن تكنيك هاي هوادهي مستقيم در تانك هاي پرورش لارو مي توان كاهش داد . تلفات لاروها بر اثر همجنس خواري در مقايسه با ساير گونه هاي ماهيان دريايي كمتر است . فقدان همجنس خواري و آمادگي پذيرش غذاي فرموله ، تكنيك هاي هچري را توسعه مي دهد و موجب اميدواري جهت توليد تجاري لارو مي باشد . مطالعات تحقيقات آتي براي بهبود پرورش لارو ، بر روي تغذيه و تكنيك هاي مديريت تانك براي افزايش توليد بچه ماهي خواهد بود .

كشت در محيط هاي پرورش :

تاريخ كشت ماهي حلوا سفيد در محيط هاي پرورشي در خشكي به سيستم كشت با استفاده از تانك هاي گرد با ظرفيت هاي متفاوت حتي بيش از 65 متر مكعب با جريان مداوم آب دريا بر مي گردد .
توليد غذاي تجاري مناسب براي استفاده در فاز پرورش نيز هنوز در دست اقدام مي باشد . بطور هم زمان ، بر اساس نتايج بدست آمده از تجربيات گوناگون ، يك غذاي نيمه مرطوب استفاده گرديده است ، غذا را در ظروف پلاستيكي كه در ستون آب آويزان است قرار مي دهند .
در آزمايشات انجام گرفته بين سالهاي 2003-1998 ، متوسط وزن حاصل شده براي ماهيان زير 50 گرم ، بيش از 34/.0 گرم در هر روز براي هر ماهي و 23/0 گرم در هر روز براي هر ماهي بالاي 50 گرم بوده است كه بدليل بهبود غذاهاي ساخته شده با افزودني هاي غذايي در سال 2004 ، ميزان رشد براي ماهيان زير 50 گرم ، به 62/0 گرم در هر روز براي هر ماهي و در سايزهاي بالاي 50 گرم ، به 32/1 گرم در هر روز براي هر ماهي افزايش يافته است .
در طول اين دوره نسبت رشد ويژه ( SGR ) برابر با 96/5% در هر روز براي هر ماهي در سايز زير 50 گرم و حدود 13/2% در هر روز براي هر ماهي بالاي سايز 50 گرم بوده است .
ميزان رشد در طول زمستان از نوامبر تا مارس در كويت هنگامي كه دماي آب به زير 13 درجه سانتي گراد مي رسد ، كاهش مي يابد . عملكرد رشد در اين ماهيان كه در تراكم هاي مختلف 60 ، 80 ، 100 و 120 قطعه در متر مكعب در روش كشت در تانك هاي با سيستم گردشي، ذخيره سازي شده اند نشان داد كه در تراكم ذخيره سازي 60 قطعه در متر مكعب ، بقائ بهتري را مي توان بدست آورد . عملكرد رشد ماهي حلوا سفيد در استخرهاي خاكي و قفس هاي دريايي تاكنون مورد بررسي قرار نگرفته است

توسعه مولدين پرورشي :

در طول مدت پرورش ماهياني كه رشد سريع تري داشتند را در تانك هاي جداگانه اي به منظور توسعه مولدين پرورشي نگهداري كردند . مطالعات بافت شناسي نشان مي دهد كه ماهي حلوا سفيد از
گونه هاي Gonochroistic مي باشد كه جنس هاي نر و ماده از هم جدا مي باشند0 مطالعات همچنين نشان مي دهد كه پروسه تفريق جنسيت براي نرها و ماده ها به ترتيب در سن 115 و 135 روز بعد از تفريخ كامل مي شود . در شرايط پرورش در تانك ، اندازه رشد كامل مولدين از 124 تا 832 گرم است0 ماهياني كه براي توسعه مولد سازي انتخاب شده بود ند رسيدگي گنادها در شرايط اسارت در آنها به سختي صورت مي گرفت ، چنانچه اولين نشانه وجود نرهاي كاملا رسيده براي توليد اسپرم در اندازه هاي 134 گرم وزن بدن و 17 سانتي متر طول چنگالي ( FL) مشاهده مي گرديد و ظهور ماده هاي رسيده در مولد سازي با مرحله 2 گنادها در اندازه 4/222 گرم وزن بدن و 5/19 سانتي متر طول چنگالي( FL) بود .
در مدت جولاي سال 2004 يك ماهي ماده 408 گرمي با مرحله چهار رسيدگي تخمدان مشاهده گرديد0 سرانجام مولدين نگهداري شده در تانك ها به Criptocarion آلوده شده و روند تخمريزي مولدين را در سال 2004 مختل نمود . بررسي هاي آتي در خصوص توسعه مولدين پرورشي از ماهيان توليد شده در هچري خواهد بود . به منظور دستيابي به تخمريزي مولدين نگهداري شده در كارگاه ، تلاش هايي جهت تزريق ماهيان با هورمون HCG صورت گرفت كه بر اثر تلفات ماهيان هيچ نتيجه اي حاصل نگرديد . پتانسيل مولدين پرورشي تحمل دستكاري و استرس تزريق را در مقايسه با مولدين وحشي ندارد و تكنيك هاي تخمريزي طبيعي مولدين در شرايط اسارت با استفاده از بهبود مديريت تانك پرورش و تغذيه هنوز در حال توسعه مي باشد .

چشم انداز آينده :
بطور معمول ، تكنولوژي هاي توسعه كشت تجاري گونه هاي ماهيان دريايي جهت تحقيقات و توسعه چندين سال وقت نياز دارد . در مقايسه با برخي از گونه هاي تجاري مهم دريايي پرورشي ، تحقيقات بر روي ماهي حلوا سفيد نسبتا در مراحل متاخرتري قرار دارد و در مراحل اوليه توسعه به نظر مي رسد كه به هر حال پروسه هاي ارزشمندي به منظور كاربرد تجاري صورت گرفته است . براساس نتايجي كه اخيرا حاصل شده، به نظر مي رسد كه ماهي حلوا سفيد يك كانديد جالب براي آبزي پروري با پتانسيل خيلي بالايي از ارزش بازاري و تقاضا بخصوص در خاور ميانه و آسياي جنوب شرقي باشد.

ترجمه : علي يوسفي كارشناس ارشد شيلات استان بوشهر

حلوا سفید

مطالب مشابه :

انواع ماهیان خلیج فارس و دریای عمان

سياه ماهی

معرفی برخی ماهیان جنوب کشور

فهرست آبزیان و فرآورده‌های دریایی

حلوا سفید

انواع ماهیان

معرفی انواع ماهیهای جنوب

حلوا سیاه

پرورش حلوا سفید در قفس

فهرست آبزیان و فرآورده‌های دریایی