شرح قانون مدنی

تعریف اموال

اموال چیست ؟

جمع مال است آن چیزی است که ارزش مبادله را دارا باشد.

اصطلاحات راجع به اموال

اموال امانی – اموال بدون مالک خاص- اموال بلاصاحب – اموال دولتی – اموال فرهنگی – اموال متوفای بلاوارث – اموال مجهول المالک ت آن چیزی است که ارزش مبادله را دارا باشد.

معانی حق

اموری که در قانون پیش بینی شده و قابل تغییر است.

نوعی مال است که در مقابل عین، دین، منفعت و انتفاع بکار می رود.

قدرتی که از طرف قانون به شخصی داده شده است.

هر حقی که شخص معین در موضوع معین دارا باشد . مانند حق مالکیت بر مال معین .

اقسام حق

حق  مالی

حق غیر  مالی

حق دینی

حق عینی

اصلی (مستقل ) به چیزی وابسته نیست.

تبعی: وابسته به یک حق دینی است.

تعریف  حق مالی

حقوقی که متعلق به آنها مال باشد. مانند حق مالکیت خانه ، حق مستاجر در انتفاع از خانه ، حق خیار ، حق تحجیر ، حق شفعه ، حق بستانکار بر بدهکار .

مشخصه حق مالی

مربوط به دارایی است.

قابل اسقاط است.

قابل نقل و انتقال است

قابل تقویم به پول است.

تعریف حق غیر مالی

حقوقی که قابل تقویم به پول نباشد مانند حق ابوت و تولیت و وصایت .

مشخصه های حق غیر مالی

قابل تقویم به پول نیست،

مربوط به شخصیت افراد است .

قابل توقیف نیست،

خارج از دارایی است،

قابل نقل و انتقال نیست،

قابل اسقاط نیست

نمونه هایی از حقوق غیر مالی

حقوق خانوادگی

حجر

قیمومت

ولایت

حضانت

وصایت

تعریف  حق عینی

حق مالی به دو دسته تقسیم می شود: حق عینی 2- حق دینی

حقی است مالی که متعلق آن عین خارجی باشد.

به عبارت ساده ، حق عینی رابطه شخص با مال است

تعریف حق دینی

حقی است که شخص به عهده دیگری دارد .

به عبارت ساده رابطه شخص با شخص است.

مصادیق و نمونه های حق دینی : حق بستانکار بر بدهکار ، دین

نمونه ها و مصادیق حقوق عینی

حق تحجیر

حق ارتفاق

حق مستاجر بر عین مستاجره

حق وثیقه

مالکیت انتفاع برای مهمان نسبت به ماکولات

حق مرتهن بر مال مرهونه

مالکیت عین و مالکیت منفعت برای مستاجر

علاقه اشخاص نسبت به اموال ( حق عینی)

مالکیت(ماده 30 تا 39 ق.م.)

حق شفعه

حق عینی تبعی

حق انتفاع( ماده 40  تا 54 ق.م.)

حق ارتفاق(ماده 93 تا 139 ق.م.)

حق تحجیر

در ماده 29 حق مالکیت ، حق انتفاع و حق ارتفاق ذکر شده است.

حق مالکیت:  کامل ترین نوع حق عینی است : به صاحبش تمام اختیارات را بر روی مال می دهد.دو نوع است : 1- عین 2- منفعت

مثال : خانه عین است . سکونت در خانه منفعت است. ماشین عین است سوار شدن اتومبیل منفعت است. کتاب عین است خواندن کتاب منفعت است. و.... 

حق انتفاع: حق بهره برداری ( ماده 40 ق.م.) از 1- مالی که عین آن ملک دیگری است 2- مالی که مالک خاصی ندارد.

 انتفاع از نوع منفعت غیر مادی است .  .

تفاوت حق انتفاع با مالکیت منفعت : در منفعت ، تملیک صورت می گیرد مانند تملیک منافع مستاجره ولی در انتفاع تملیک صورت نمی گیرد و منتقل الیه فقط حق انتفاع دارد .

به عبارت دیگر ، در مالکیت منفعت ، مال دو مالک دارد یک نفر مالک عین است و یک نفر دیگر مالک منفعت و منافع برای مالک منفعت است. اما در حق انتفاع ، یک مالک داریم او هم مالک عین و هم مالک منفعت است و منتفع مالک چیزی نیست و فقط حق دارد از منافع دیگری استفاده کند.

حق ارتفاق :حقی است برای شخص در ملک دیگری ( ماده 93 . ق. م. )مانند حق عبور آب از ملک غیر  .

حق تحجیر :شروع در احیاء ، فراهم کردن مقدمات احیاء ، آباد کردن اراضی موات و مباحه(ماده 141ق.م.)

1- زراعت 2- درختکاری 3- بنا ساختن و...

 شروع در احیاء ( ماده 142 ق.م. )  1- سنگ چیدن اطراف زمین 2- کندن چاه و.... و مواد 143 تا 145

تحجیر موجب مالکیت نمی شود ولی برای تحجیر کننده ایجاد حق اولویت در احیاء می نماید.

حق شفعه :هر گاه مال غیر منقول قابل تقسیمی بین دو نفر مشترک باشد و یکی از دو شریک حصه خود را به قصد بیع ، به شخص ثالث منتقل کند شریک دیگر حق دارد قیمتی را که مشتری داده به او بدهد و حصه مبیعه را تملک کند حق مزبور را خیار شفعه و حق شفعه و به اختصار شفعه و صاحب آن حق را شفیع گویند. ماده 808 ق.م. )

حق عینی تبعی : تابع حق دینی است .مثال :  طلبکار حق دینی دارد بر بدهکار .

حق عینی تبعی چگونه به وجود می آید

قرارداد

تصمیم مقامات قضایی

حکم قانون

قرارداد :

1-  ساده ترین و بهترین راه پیدایش حق عینی تبعی است.

2- بدهکار با طلبکار توافق می کند بدهکار مالش را به طلبکار می دهد . (عقد رهن)

3- به عقد رهن وثیقه قراردادی می گویند.

تصمیم مقامات قضایی : بدهکار حاضر نمی شود مالش را به رهن دهد طلبکار می رود ثبت یا دادگاه مال بدهکار را توقیف می کند ( وثیقه قضایی) .

1- در تصمیمات مقامات قضایی یک اراده وجو دارد.

حکم قانون : خود قانون مال بدهکار را می دهد . مثل ارث زوجه ( زوجه از زمین ارث نمی برد از قیمت زمین و اعیان ارث می برد )