رفتار سازمانی / ساختار سازمان

ساختار سازماني چيست ؟

چينش واحد هاي مختلف سازماني جهت پيشبرد اهداف سازماني

هدف اين فصل :

تاثير انواع ساختارهاي سازماني روي رفتار و نگرش كاركنان

شش عامل مورد مطالعه در ساختار سازماني به اين شرح مي باشند

1- تقسيم كار 2- گروهبندي 3- زنجيره فرماندهي 4- حوره كنترل 5- تمركز 6- رسميت

1- تقسيم كار : خورد كردن يك واحد كاري به اجزاء متعدد و سپردن هركدام از آنها به يك نفر كه داراي مزاياي زير مي باشد:

افزايش مهارت كاركنان در همان كار خاص (افزايش سرعت و بهره وري)

استفاده بهينه از منابع سازماني

كم شدن دوره هاي آموزشي------ كاهش هزينه هاي سازمان

افزايش بيش از حد تقسيم كار داراي معايب زير مي باشد:

خستگي
كسالت و كاهش توليد
تنش
جابجايي

راه حل : گسترس دامنه شغلي و تمركز به وي‍‍ژ‍گي هاي شغل به وسيله استفاده از افراد در تيمهاي مختلف كاري

2- گروهبندي : انواع تقسيم بندي دواير سازماني

1- 2 وظيفه اي : گروهبندي سازمان به وسيله وظايف خاصي كه هر قسمت انجام مي دهد

مانند: دايره حيابداري ، دايره مهندسي ،‌ دايره R&d و غيره

2 -2 نوع محصول : گروهبندي دواير سازماني برحسب نوع محصولي كه در هر دايره توليد مي شود

مانند گروه توليد خودروي سبك ، نيمه سبك و سنگين در يك شركت توليد خودرو

3- 2 منطقه جغرافيايي: مخصوص سازمانهاي بزرگ : هرواحد مستقر در يك منطقه جغرافيايي كوچك شده سازمان اصلي است

4- 2 فرايندهاي توليد هر دايره به يك فرايند از كل فرايندي كه توسط سازمان انجام مي شود اختصاص دارد مانند واحد مواد اوليه ،‌توليد و فروش در يك شركت توليدي

5- 2 نوع مشتري : گاهي برخي از شركتها دواير سازماني خود را برحسب نوع مشتري تقسيم بندي مي كنند مانند دايره عمده فروشي ، خرده فروشي ‌،مشتريان دولتي ، مشتريان ويژه و غيره

ممكن است يك سازمان از چند روش گروهبندي بطور همزمان استفاده كند مثل تقسيم بندي براساس مناطق جغرافيايي و در هر منطقه تقسيم بندي وظيفه اي

در دهه اخير( از دهه 1990 ) دو روش زير مورد توجه قرار گرفته است :

1- انواع مشتري ها : جهت شناخت بهتر نيازها و تغيير سلايق

2- گروهبندي برحسب وظيفه و تشكيل تيم ها با ساختارهاي ماتريسي كه كارها به صورت پروژه اي انجام شده و كليه مراحل تكميل پروژه در يك تيم با گروههاي مختلف انجام مي شود

زنجيره فرماندهي : به ساختار سلسله مراتب سازماني و ميزان اختيارات آنها اشاره دارد

1-اختيارات سازماني :حقوق و اختياراتي كه به يك فرد هنگام احراز يك پست سازماني داده ميشود مباحث مهم

2- وحدت فرماندهي : هرفرد يك رييس دارد و تنها به يك رئيس گزارش مي دهد

در سازمانهاي نوين به علت وجود ساختارهاي تيمي و پروژه اي و گسترش IT در سطح سازمان مباحث مربوط به وحدت فرمانده اي و زنجيره فرماندهي اهميت كمتري پيدا مي كنند.

حوزه كنترل : تعداد افرادي كه هر سطح مديريت كنترل مي كند.

مزاياي زياد بودن حيطه كنترل

كاهش تعداد مديران ----- كاهش هزينه
افزايش آزاذي عمل كاركنان
ارتباطات آسان ----- انجام سريعتر كارها
افزايش انعطاف پذيري سازمان

كاربرد IT : در سازمانهاي امروزي با رشد IT در سازمان مي توان ساختار آن را هرچه بيشتر تخت كرد

تاثيرات كاربرد IT در سازمان

1- اطلاع رساني به وسيله IT

2- كنترل عملكرد كاربران به وسيله IT و برنامه ريزي آنها

3- ارتباطات و هماهنگي راحت تر و آسان تر

تمركز : ميزان يا درجه اي كه تصميمات در نقطه اي خاص گرفته مي شوند

دربعضي سازمانها همه تصميمات توسط مديران ارشد گرفته مي شوند--- تمركز زياد

در بعضي سازمانها تصميمات كاري مربوط به كاركنان توسط خودشان گرفته ميشود---تمركز كم

بسته به نوع فعاليت سازمان ميزان تمركز متفاوت است

كارها تكراري و منظم اند------- تمركز زياد

كارها غير تكراري و ساخت نيافته اند------تمركز كم

IT : استفاده از IT مي تواند هم تمركز و هم عدم تمركز را به همراه داشته باشد به طوري كه تصميمات توسط سطوح پايين گرفته مي شود(عدم تمركز) ولي توسط گروه بالاتر كنترل مي گردد(تمركز)

رسميت: ميزان استاندارد بودن كارها و شرح مشاغل

هرچه كار استاندارد، تكراري و شيوه انجام و رويه هاي آن مشخص ترباشد رسميت بيشتر و هرچقدر از برنامه ريزي و مقررات كمتر و روشهاي انجام بيشتري برخوردار باشد رسميت آن كمتر آست

همه شش عنصر بالا شالوده انواع ساختارهاي سازماني را مشخص ميكنند و تركيبهاي متفاوت از آنها ساختارهاي متفاوتي را به وجود مي آورد .

انواع ساختارهاي سازماني

1- ساده : كاملا تخت است : حيطه كنترل زياد ، رسميت كم ، تمركز زياد،‌پيچيدگي روابط كم

اين ساختار در سازمانهايي كه تعداد نفرات كمي دارند و يا كار خاصي انجام ميدهند كاربرد دارد . در ضمن سازمانهاي بزرگ تر نيز هنگامي كه با بحران مواجه ميشوند براي مقابله با بحران و هدايت اثربخش تر آن شكل ساده را به خود مي گيرند

2- بروكراسي :‌استاندارد سازي همه امور : و جود واحدهاي تخصصي و حرفه اي با تمركز بالا ،‌ رسميت زياد، سطح كنترل كم، و ورابط پيچيده

مزايا:

انجام كارهاي استاندارد با راندمان بالا،‌روابط تعريف شده و معين ،‌ قابليت استفاده از مديران تازه كار در رده هاي مياني و پايين

معايب: بهينه سازي بخشي(اهداف سازماني تحت الشعاع اهداف هر قسمت قرار مي گيرد) سردرگمي هنگام برخورد با مسائل تعريف نشده و ارجاع كار به رده بالاتر

امروزه سازمانها به بروكراسي حرفه اي يا ساختار بخشي روي آورده اند(ساختارهايي با بروكراسي هاي كوچك و محول كردن ماموريتهاي مورد نظر به آنها و نتيجه خواستن از آنها)

3- ساختار ماتريسي :

داراي دو گونه گروهبندي هستند:

1- گروهبندي وظيفه اي : تجميع متخصصان در يك گروه (مانند بروكراسي)

2- گروهبندي پروژه اي : جمع شدن افراد با تخصصهاي گوناگون براي انجام دادن يك پروژه تحت مديريت مدير پروژه

مزايا: هنگام انجام يك پروژه منابع مورد نياز به آساني و هماهنگ در دسترس مدير پروژه قرار دارد و مسائل پيچيده و چند بعدي به راحتي قابل حل اند.

و نيز به علت ايجاد كانالهاي افقي بين بخشها معايب بروكراسي تعديل شده است .

معايب: به علت ابهام در نقش، فرد دچار تعارض و تنش مي شود : هر فرد بايد به دو نفر گزارش دهد كه گاهي دچار سردرگمي ميشود

ساختارهاي جديد

ساختار تيمي:

ويژگي اصلي: سدهاي بين دواير فرو ميريزد و تصميمات غير متمركز است

در سازمانهاي بزرگ ساختار تيمي مكمل ساختا ربروكراسي است و فرق آن با ساختار ماتريسي دائمي بودن آن است

سازمانهاي مجازي :

يك هسته مديريتي تشكيل مي شود و همه امور سازمان را برونسپاري كرده و آنها را مديريت و هماهنگ مي كند

سازمانهاي بدون مرز:

ايده اصلي آنها برداشتن تمام مرزهاي افقي ، عمودي و پيراموني سازمان است .

برداشتن مرزهاي عمودي: با خذف سلسله مراتب و تشكيل تيمهاي متشكل از تمام رده هاي سازماني مرزهاي عمودي ازبين مي روند.

برداشتن مرزهاي افقي :با جابجا كردن افراد در سطح سازمان ايجاد ميتوان مرزهاي افقي سازمان رابرداشت

برداشتن مرزهاي پيراموني: بستن قرارداد با شركتهاي ديگر و يا دراختيار گذاشتن اطلاعات مورد نياز شركتهاي عرضه كننده مواد اوليه و يا خريدار به صورت Online (مثل در اختيار گذاشتن اطلاعات موجودي انبار مواد اوليه به شركت تامين كننده آن مواد)

عوامل تعيين كننده ساختار سازماني:

1- استراتژي سازمان: نوع استراتژي سازمان و نگاه آن به اهداف سازماني ساختار آن سازمان را شكل مي دهد

سازمانهاي آينده نگر: سازمانهاي پويا و نوآور-----ساختارهاي ارگانيك

سازمانهاي تدافعي: سازمانهاي محافظه كار -----ساختارهاي مكانيكي

سازمانهاي تقليدگر: دنباله رو سازمانهاي پويا با حفظ حاشيه سود هستند و هردو نوع ساختار ارگانيك و مكانيك رادارا مي باشند

اندازه سازمان: اندازه سازمان با نرخي كاهنده سبب مكانيكي شدن ساختار سازمان ميگردد

2- تكنولوژي: نحوه تبديل داده هابه ستاده هادر سازمان

نوع تكنولوژي از نظر تكراري بودن يا غير تكراري بودن برساختار سازمان موثر است . به طوري كه تكنولوژي تكراري باعث افزايش ارتفاع سازمان مي شود(سازمان مكانيكي مي شود) هرچه تكنولوژي تكراري تر شود رسميت سازمان بيشتر ميشود.

4- عدم اطمينام محيطي:

هرچه محيط سازمان پوياتر-----ساختار ارگانيك تر

هرچه محيط سازمان باثبات تر-----ساختار مكانيكي تر

البته هنگام مواجه سازمان با يك محيط پويا آن قسمتي از سازمان كه وابستگي موضوعي بيشتري با محيط دارد بيش از ساير قسمت ها حالت ارگانيك به خود مي گيرد.

تاثير ساختار سازماني بر عملكرد كاركنان

تاثير ساختار سازماني برعملكرد كاركنان بسته به نوع شخصيت آنها و نوع نگاه آنها به آن ساختار مشخص، متفاوت است ممكن است شخصي نوع خاصي از ساختار را به دليل آزادي عمل بيشتر بپسندد و بهروري او درآن ساختار زياد باشد ولي كس ديگري به علت نبودن روش خاص براي انجام وظايفش ازآن بيزار باشد . جدول زير به طور خلاصه علت محبوبيت انواع اجزاء‌ساختاري را بيان ميكند .

رفتار سازمانی / ساختار سازمان

مطالب مشابه :

انواع ساختارهای سازمانی فصل نهم تئوری سازمان استیفن رابینز

رفتار سازمانی / ساختار سازمان

ابعاد ساختار سازماني در سازمانهاي دانش محور

انواع ساختارهای سازمانی / پاورپوینت

تئوري مديريت بخش انواع ساختار سازمانی

سازمان و مدیریت

طراحی ساختار سازمانی(to design of organizational structure)

مبانی ساختار سازمانی

ابعاد ساختاری در سازمانهای دانش محور

انواع سازماندهی