طراحی مسجد

یکی از مهمترین گونه‎های معماری در طول تاریخ، معماری مذهبی بوده است، بگونه‎ای که بخش مهمی از آثار ماندگار معماری جهان را فضاهای آرامگاهی و عبادتگاهی تشکیل می‎دهد. معماری مساجد به عنوان فضاهای عبادتگاهی مخصوص دین اسلام، مهمترین نمود معماری اسلامی محسوب می‎شود که در پهنه گسترده جغرافیای سرزمین‎های اسلامی از تنوع و گونه‎گونی خاصی از نظر نحوه طراحی و چگونگی برخورد با اقلیم خاص آن مناطق برخوردار است. در معماری ایرانی نیز که بخش عمده‎ای از تاریخ آن را دوران پس از اسلام تشکیل می‎دهد، نمونه‎ها و گونه‎های متنوعی از مساجد در دوره‎های مختلف تاریخی و نیز در مناطق مختلف اقلیمی ـ جغرافیایی قابل مشاهده و بررسی است. از زمان پیدایش اسلام تا چند قرن پیش، تغییرات مختلفی در الگوی طراحی مسجد ایجاد شده و نهایتاً در دوره صفوی الگوی چهارایوانی ابداع شده است که تکامل الگوهای پیشین محسوب می‎شود. اما در عصر حاضر با توجه به تحولات بنیادین نظری و تکنولوژیکی ایجاد شده در حوزه معماری، طراحی مسجد چنانکه شاید و باید نتوانسته است به الگوهای موفق و همگام با تحولات زمانه دست یابد که این امر بخوبی در ایران و اغلب کشورهای اسلامی مشهود است.

طراحی خلاقانه مسجد برای معماران کنونی بخصوص معماران جوان و دانشجویان معماری با در نظر گرفتن توأمان ارزش‎های زیبایی‎شناسانه جدید و نیز ارزش‎های نمادین و فکری و مذهبی جامعه، از دشواری‎ها و پیچیدگی‎های خاصی برخوردار است. بخش عمده‎ای از این پیچیدگی به برداشت‎ها و تصاویر ذهنی مردم از سوژه مسجد و نیز اندیشه‎های مذهبی و سنت‎گرای موجود در میان اقشار مختلف جامعه برمی‎گردد. تفکر و ذهنیت غالبی که امروزه از مسجد در فضای فکری جامعه وجود دارد، لزوماً بنایی با گنبد و طاق و منار می‎باشد. این تصویر ذهنی به یکباره و در شرایط حاضر ایجاد نشده است، بلکه طی قرن‎ها در ذهن مردم شکل گرفته و به آسانی‎ نمی‎توان آن را تغییر داد و یا از بین برد.
طراحی مسجد در دوره معاصر نیازمند خلاقیت و اندیشه‎های جدیدی است که بتواند فرم‎های جدید معماری امروز را به نوعی با ارزش‎های فکری و نمادین موجود در جامعه تطابق دهد و الگو یا الگوهای جدید و نسبتاً پایداری از طراحی مسجد را به جامعه عرضه کند. ذکر این نکته نیز ضروری است که با توجه به اینکه عصر حاضر عصر کثرت اندیشه‎ها و نظریه‎هاست، دیگر نمی‎توان در دوره معاصر یک الگوی ثابت برای معماری مسجد متصور شد، بلکه به تعداد طراحان و معماران موجود، الگوهای مختلف و متنوعی برای طراحی مسجد وجود خواهد داشت. آنچه در این میان از اهمیت خاصی برخوردار است، ارائه نمونه‎های موفق از معماری مسجد در دوره کنونی می‎باشد، بطوریکه این نمونه‎ها با ارزش‎های و نمادهای ذهنی مردم سازگار بوده و در فضای فکری جامعه از مقبولیت برخوردار باشند.

معماران معاصر ایران رویه‎های مختلفی را در طراحی مسجد اتخاذ کرده‎اند. بررسی نمونه‎های امروزی مساجد نشان می‎دهد که سه رویکرد در معماری معاصر مساجد وجود دارد که این رویکردها بطور کلی در معماری معاصر ایران نیز قابل مشاهده و بررسی هستند:
ـ رویکرد سنتی: طراحی و ساخت مساجد بر اساس الگوهای قدیمی
ـ رویکرد مدرن: استفاده از فرم‎ها و الگوهای مدرن در عناصر مختلف معماری مسجد
ـ رویکرد تلفیقی: تلفیق فرم‎ها و مصالح مدرن با نمادهای سنتی مسجد از قبیل طاق و گنبد

اصولاً هر اثر معماری را می‎توان از دو جنبه بررسی و تجزیه و تحلیل نمود:
1. از لحاظ فرم یا شكل
2. از لحاظ محتوا یا مفهوم
در مقاطع مختلف تاریخ معماری، این دو جنبه معماری یعنی فرم و محتوا بر یكدیگر تأثیر نهاده‌اند و در مواردی فرم بر محتوا یا برعكس محتوا بر فرم برتری یافته است. معماری مذهبی بخصوص معماری اسلامی ـ ایرانی نیز از این امر مستثنی نیست. حتی می‌توان گفت این معماری در طول تاریخ به مفاهیم بیشتر از فرم‎ها توجه نشان داده و الگوهای مختلفی از طراحی را بر مبنای مفاهیم پایدار و درونی خود تجربه نموده است.
اكنون نیز در این برهه از زمان، در طراحی مساجد می‌توان از دو منظر به گذشته نگاه كرد و از آن بهره جست:
1. برداشت فرمی یا شكلی
2. برداشت محتوایی یا مفهومی
برداشت فرمی، بازنمایی نظیر به نظیر عناصر و الگوهای طراحی معماری گذشته در معماری امروز، یعنی استفاده از قوس‎ها، طاق‎ها، گنبد، مناره یا الگوهای مختلف بصورت تقلیدی است. در مقابل، برداشت محتوایی توجه به مفاهیم بنیادین معماری اسلامی همچون ریتم، تكرار، هندسه، تقارن و سلسله مراتب و پیاده نمودن این مفاهیم در قالب فرم‎های معماری امروز می‌باشد.
به نظر می‌رسد، در عصر كنونی برداشت محتوایی بسیار مناسب‌تر و باارزش‎تر از برداشت فرمی باشد، چرا كه فرم‎های معماری سنتی در طول سالیان دراز ثابت نمانده‌اند و در هر دوره فرم‎های جدید تجربه شده و جایگزین فرم‎های قبلی گشته‌اند، بگونه‌ای كه معماران ایرانی از زمان پذیرش اسلام تا دوره صفویه و حتی قاجار در پی تجربه طرح‎ها و الگوهای مختلف مسجد بوده‌اند تا اینكه تقریباً در دوره صفویه به الگوی واحد چهارایوانی دست یافته‎اند و از آن زمان تاكنون تغییر عمده‌ای در الگوی مسجدسازی روی نداده است. بنابراین معماری گذشته ما كه بدان افتخار می‌كنیم، هیچ ابائی از تجربه فرم‎ها و الگوهای جدید در قالب مفاهیم مشخص نداشته ‌است. اكنون نیز روحیه تنوع‎طلبی و خلاقیت بشر، تحولات زمانه و پیشرفت تكنولوژی، بیان نوینی از فرم در معماری مسجد می‌طلبد. برای رسیدن به این بیان نوین، بسته به دیدگاه‎ها و نگرش‎های متنوع طراحان استراتژی‎های مختلفی می‎توان در طراحی در نظر گرفت که این موضوع خود نیازمند بحث جداگانه‎ای است.

نكته مهمی که در معماری اماکن مذهبی باید در نظر داشت، این است که در این نوع معماری نباید اسیر فرم‎ها شویم، چرا كه در روند تحول تاریخی این معماری محتوا یا مفهوم همیشه پررنگ‎تر از فرم بوده و امروزه نیز بایستی مفاهیم طراحی مسجد بیشتر از شكل یا فرم آن مورد توجه قرار گیرد. توجه به الگوهای طراحی و مفاهیم نهفته آنها در طراحی مسجد، می‎تواند ما را در آفرینش فرم‎های متنوع و جدید یاری رساند، بدون اینكه متوسل به بازنمایی فرم‎های سنتی شویم.
برای طراحی نمادهای مسجد همچون گنبد و منار باید در فلسفه پیدایش این عناصر دقت و تأمل نمود. به عنوان مثال كاربرد گنبد در ابتدا دلیل سازه‌ای داشته و به مرور زمان تبدیل به یك نماد یا نشانه برای مسجد شده است. پس اكنون اگر ما از گنبد استفاده كنیم، تنها توجیه‌مان می‎تواند نمادپردازی باشد، بنابراین اگر ما گنبد را به عنوان یك نشانه بپذیریم، چه دلیلی دارد كه از همان گنبدهای سنتی استفاده كنیم. آیا نمی‌توان نمادها را با فرم‎های جدید به‌روز كرد و با تكنولوژی روز مطابقت داد و در عین توجه به گذشته، نیم نگاهی به آینده داشت؟ همین مسأله در مورد منار و سایر عناصر سنتی طراحی مسجد نیز صدق می‌كند. به بیان دیگر نمادها و نشانه‎های تاریخی مسجد (گنبد، منار و سردر) می‎توانند در قالب فرم‎های مدرن به نشانه‌های جدید معماری امروزی مسجد تبدیل شوند.
در یك كلام، معماری مسجد صرف نظر از یك فرم خاص و محدود باید بگونه‌ای باشد كه هر انسانی را به خضوع و سجود در برابر خداوند متعال وادارد. در عین حال نمای بیرونی مسجد و حجم كلی آن باید تا حدودی بیانگر كاربری مذهبی ـ فرهنگی آن باشد.
فرهنگ‎سازی و تغییر نگرش مردم نسبت به معماری نوین مسجد، وظیفه سنگینی است كه بر دوش همه معماران و بخصوص معماران جوان قرار دارد و بدیهی است این امر با تلاش معدودی از معماران و در یك مدت زمان محدود محقق نمی‎شود. ما وارث میراث ارزشمندی از هنر ایرانی ـ اسلامی هستیم كه در طول تاریخ هیچگاه دچار ایستایی و ركود نشده و در هر برهه از زمان بدور از هرگونه تعصب كوركورانه، با اخذ مفاهیم مختلف از فرهنگ‎های گوناگون و تلفیق آنها با عقاید خویش به حیات خود ادامه داده است و اینک وظیفه ماست كه این كاروان عظیم و پربار را در مسیر مناسب هدایت كنیم و به نسل آینده بسپاریم و این امر مستلزم توجه به پویایی و نوگرایی، با تکیه بر مفاهیم مذهبی و تاریخی معماری مسجد می‎باشد.


مطالب مشابه :


گونی دوزی

هنرکده روبان صورتی - تالار گفتمان هنری - گونی دوزی - هنرهای دستی، روبان دوزی، طراحی




عروسک های کنفی (گونی)

عروسک های کنفی (گونی) سلام بر دوستان گل که به هنرهای دستی علاقه دارن امروز با هم دیگه




طراحی

طراحی از پا. مراحل طراحی از پا نیز مانند طراحی از دست می باشد. با این تفاوت که بر خلاف دستها




آموزش گونی دوزی:جای قرآن و سجاده و جانماز

۱- گونی به اندازه برش بزنید و دور تا دور آن را با نوار تزیینی بدوزید و قسمت وسط را با طراحی




خلاصه داستان سریال ترکی کوزی گونی

با طراحی منحصر به در ماشین بحث شان بالا می گیرد و در این بین گونی که راننده بود با پسری




طراحی مسجد

طراحی مسجد از تنوع و گونه‎گونی خاصی از نظر نحوه طراحی و چگونگی برخورد با اقلیم خاص




تکنولوژی جدید در عایقکاری رطوبتی ساختمان ها

معماری/سنگ/طراحی با ربع قرن سابقه رطوبتی قیر و گونی می باشد که با پیشرفت




آموزش گونی دوزی : کوسن و روتختی گونی بافی

ابتدا گونی مورد نظر را با ۴ سانت نوار تزیینی بدوزید و قسمت وسط را با طراحی از سجاد ه




برچسب :