پاسخ فعالیت های علوم سوم راهنمایی- بخش زيست شناسی

آزمایش کنید صفحه 108

استخوان جوشیده نرم شده است و از لحاظ رنگ و سختی و مقاومت با استخوان تازه متفاوت است .

بعلت اینکه رشته های پروتئینی بر اثر حرارت از بین رفته است.

اگر استخوان را در اسید بیندازیم مواد معدنی مثل کلسیم وفسفر خود را از دست می دهد و نرم می شود .

مقایسه کنید صفحه 109:

ستون مهره ها حالتی پیدا می کند تا در اثر راه رفتن آسیبی نبیند .مقاومت ستون مهره ها در برابر ضربه و حرکت ناگهانی زیاد می شود.و و انحنای مهره های پشت سبب می شود که بدن به هر طرفی حرکت نماید و حالت فنری بدست آورد .

فعالیت خارج از کلاس صفحه 111:

انواع مفصل:1-گوی و کاسه ای (کروی )در شنه ها وبین لگن واستخوان ران 2-لولایی در زانو و آرنج 3-لغزشی در مچ دست و پا 4-محوری مفصل انگشت بجز شست5-زینی در مفصل شست دست 6-مفصل محوری استوانه ای (مینسک)بین زند زیرین و زبرین

جمع آوري اطلاعات صفحه 113

ضرب ديدگي يا پيچ خوردگي Sprain

آسيبي كه در اثر حركات غيرعادي در محل مفصل ها مثل پيچش يا كشيده شدن زياد ازحد ايجاد مي شود. در اين حالت رباط ها چنان كشيده مي شوند كه مفصل دردناك مي شود . گاهي ممكن است رباط از استخوان يا مفصل جدا يا حتي قطع شود، اما استخوان در محل مفصل از هم جدا نمي شوند.

2)در رفتگيDislocation-Luxation

حالتي كه مفصل چنان پيچيده يا كشيده شود كه استخوان ها از محل طبيعي خود در مفصل خارج و يا جابه جا شوند. در اين حالت ممكن است رباط ها كشيده يا پاره شوند . مهم ترين علامت دررفتگي ، بي حركت ماندن سر استخوان در رفته در محل جديد است . علت دررفتگي اغلب ضربه ي غير مستقيم است. جا انداختن فوري در رفتگي در بهبود آن اهميت فراوان دارد .پس از جا انداختن دررفتگي ،مفصل را بايد براي مدتي به حركت نگه داشت. معمولا مردان بيش از زنان دچار در رفتگي مفصل ها مي شوند .3)آرتريت Arthritis

واژه است براي بيماري هايي كه مفاصل را دردناك و سفت و گاه متورم مي كند . آرتريت به بيش از 100 بيماري مربوط مي شود و مي تواند مانع فعاليت درست مفصل شود . اگر درمان آن سريع شروع شود ، از آسيب دراز مدت مفصل جلوگيري مي شود . در انواع آرتريت معمولا اشكالاتي در استخوان هاي مفصل ، غضروف مفصلي ، مايع مفصلي يا غشاء مولد مايع مفصلي پيش مي آيد. (آرتروز )

(استئو آرتريت) و آرتريت روماتويد از انواع مهم آرتريت هستندكه اولي شايع ترين آنهاست.

4)روماتيسم Rheumatism

التهاب و تورم مفاصل و عضلات همراه با درد را روماتيسم مي نامند كه به شكل حاد يا مزمن ايجاد مي شود . در اين بيماري چند مفصل با هم يا به طور متناوب دچار بيماري مي شوند . خطر مهم اين بيماري عارضه قلبي آن است. اين بيماري معمولا از عوارض ويروس عفونت لوزه ها و بخش فوقاني دستگاه تنفس يا گروهي از باكتري ها (استرپتوكوك ها ) است . روماتيسم حاد اغلب به دنبال گلودرد چركي ايجاد مي شود ، درد مفاصل در زانو ، مچ دست و پا و آرنج بيشتر ايجاد مي شود و از مفصلي به مفصل ديگر مي رود در حالت مزمن مفصل هاي قرينه بدن(مثل انگشتان دو دست) مبتلا مي شوند كه معمولا در اثر از بين رفتن هاي مفصلي ، استخوان ها ضخيم شده ، مفصل تغيير شكل پيدا مي كند.

جدول مقايسه اي ماهيچه ها صفحه113

مثال هاي مربوط به ماهيچه هاي اسكلتي ، بسيار گوناگون اند و در مورد قلب محدود به خود آن است. براي ماهيچه هاي صاف عنبيه چشم ، لوله هاي حالب (ميزناي) ، رگ هاي خوني ، روده ، معده و رحم را مي توان بيان كرد. در ميان مثال ها از اسامي معمولي استفاده كنيد . مانند ، ماهيچه جلوي بازو به جاي ماهيچه دوسر . همچنين از بيان مثال هايي كه بچه ها با چگونگي عملكرد آن ها آشنايي ندارند (ديافراگم) خودداري كنيد.

تجربه كنيد صفحه 115

بحث كنيد ماهيچه ها را با تجربه كنيد عملي شروع كنيد . اين فعاليت هيجان انگيز است و توجه دانش آموزان را كاملا جلب مي كند . دليل كوتاه شدن دست ، انقباض ، ماهيچه هاي آن و دليل بازگشت به حالت اول رفع انقباض ماهيچه است

مقايسه كنيد صفحه 116

هدف از اين فعاليت بررسي ويژگي هاي اهرم ها در بدن است:

الف- در اهرم نوع اول تكيه گاه بين نيروي محرك و مقاوم قرار دارد . در اين حالت اهرم نوع اول مطرح است .اين اهرم اگرچه با تغيير جهت نيرو به ما كمك مي كند ، اما طول بازوي مقاوم و محرك نيز مطرح است . مزيت مكانيكي اهرم نوع اول ممكن است بيشتر ، كمتر يا مساوي 1 باشد مفصل مهره اطلس گردن با استخوان پس سري (اطلنتوآكسيپيتال) ِِِAtlantooccipitalتكيه گاه بوده و عضلات پشت گردن نيروي محرك را وارد مي كند. نيروي مقاوم وزن سر است. حركت اهرم سر را با عقب خم مي كند

ب-در اهرم نوع دوم نيروي مقاوم بين تكيه گاه و نيروي محرك قرار دارد در اهرم نوع دوم ، مزيت مكانيكي ، بيش از 1 است . اين حالت در بدن معمول نبوده و بسيار كم است . بهترين مثال آن بلند شدن بر روي پنجه ي پاهاست . مفصل استخوان كف پا و انگشتان(متاتارسوفلنجيال) تكيه گاه بوده ماهيچه هاي پشت ساق پا نيروي محرك را وارد كرده ، وزن بدن نيروي مقاوم است.

. نكته قابل توجه در اين حركت آن است كه ، باري اين عمل ماهيچه هاي پشت پا كه با قدرت زياد انجام مي شود ، ماهيچه هاي متقابلي كه به همان اندازه نيرو وارد كنند وجود نداشته و بازگشت به حالت اوليه در اثر نيروي جاذبه انجام مي شود.

در اهرم نوع سوم نيروي محرك بين تكيه گاه و نيروي مقاوم قرار دارد. ) اين حالت كه مربوط به اهرم نوع سوم است ، در بدن رايج است در اين نوع اهرم ، مزيت مكانيكي هميشه كمتر از 1 بوده و مسافت و سرعت اثر نيرو افزايش مي يابد . در اين مثال مفصل آرنج ، تكيه گاه بوده ، ماهيچه جلوي بازو نيروي محرك را وارد كرده ، ساعد دست بازوي مقاوم است . در اين حالت كمي انقباض ماهيچه مي تواند دست را به مقدار زيادي جا بجا كند.

ج-در اين نوع اهرم ، ماهيچه ها مي تواند به نزديكي مفصل متصل بوده و با انقباض كم حركات سريع و زيادي را اجرا نمايد.به همين دليل ما مي توانيم به سرعت بدويم يا چيزي را پرتاب كنيم .مقدار بازوي مقاوم و محرك د ر اهرم نوع سوم با سرعت و مسافت اثر نيرو و نيز ميزان نيروي مقاوم مرتبط است . رايج بودن اين نوع اهرم و كم بودن اهرم نوع دوم در ماهيچه ها و استخوان هاي ما نشان مي دهد ساختار بدن ما سرعت را به قدرت تر جيح مي دهد.توانايي برداشتن گام هاي بلند تر باعث پيمودن مسير هاي طولاني در زمان كوتاه تر مي شود.

فكركنيد صفحه 117

براي آن كه كار هماهنگي ايجاد شود ، وجود سه شرط لازم است:

الف)يك قسمت يا قسمت هايي از بدن جاندار بايد هماهنگ كننده باشد

ب) اطلاعاتي از قسمت هاي مختلف بدن جاندار يا محيط اش به قسمت هماهنگ كننده برسد.

ج) اطلاعاتي از قسمت هماهنگ كننده به قسمت هاي ديگر بدن جاندار برسد . در دستگاه عصبي، احساس كردن به معني دريافت حس از طريق محرك هايي مثل نور ، صدا و لمس كه گيرنده هاي مربوطه را تحريك كرده اند ، مي باشد. تصميم گيري به معني هماهنگي و تفسير علايم حسي و تنظيم پاسخ ها در مراكز فرهنگي بوده و عمل كردن پاسخ حركتي است كه در پي ارسال علايم از مركز هماهنگ كننده به سلول هاي عمل كننده صورت مي گيرد . مثال هاي مختلفي درباره هماهنگي مي توان مطرح كرد :

1) وقتي لقمه اي غذا در دهان قرار مي گيرد حركت منظم آرواره ها و دهان و زبان موجب جويده شدن غذا مي گردد. سپس حركات منظم زبان و ماهيچه هاي حلق سبب بلع لقمه جويده شده مي گردند. در همين هنگام ترشحات غدد بزاقي و شيره معده افزايش مي يابد. در انجام اين فعاليت ها بخش هاي مختلفي مؤثرند : كمك گيرنده هايي (مكانيكي و چشايي) كه وجود غذا در نقاط مختلف دهان حس مي كنند. گروهي از اعصاب اين خبر را به مركز تنظيم كننده (در مغز) مي برند. گروه ديگري از اعصاب از اين مراكز دستور هاي به عضله ها و غذه هاي ويژه ي گوارشي مي برند.

2) گربه اي كه در حال استراحت است . بوي گوشت را استشمام مي كند، از جاي برخاسته و پس از بو كردن فضاي اطراف خود ، مسير بو پيدا كرده و به طرف منشاء آن حركت مي كند. در اين مورد نيز بوي گوشت موجب تحريك گيرنده هاي بويايي شده و پس از اطلاع مراكز هماهنگي (مغز و نخاع) از طريق راههاي عصبي فرمان هاي لازم در مورد نوع حركت و رفتار جانور صادر مي شود

3)براي آنكه جسمي را در دست بگيريم ، اتفاقات متعددي رخ مي دهد : ابتدا اطلاعاتي در باره ي محل اين جسم و وضعيت آن از چشم ها از طريق راه هاي مربوطه (اعصاب) به مراكز هماهنگي برود و پس از تجزيه و تحليل آنها و ارتباط باساير بخش هاي مركز هماهنگ كننده مسئول كنترل فعاليت ماهيچه ها دستور لازم به ماهيچه ي دست ارسال شود. در اثر اين دستور ماهيچه هاي انگشتان دست به گونه اي منقبض مي شوند كه با اندازه ، وزن و شكل جسم مورد نظر متناسب باشد مچ دست ، آرنج و شانه نيز به صورت هماهنگ حركت مي كنند تا دست باز شده و جسم را بگيرد . از طرف ديگر چون مركز ثقل بدن هنگام حركت و باز شدن دست ، جابه جا مي شود ، الگوي انقباض بسياري از ماهيچه هاي ديگر بدن بايد پيوسته تنظيم شود تا وضعيت قائم بدن محفوظ بماند

مقايسه كنيد صفحه 120

در مركز تلفن بخشي از كارها مثل برقراري ارتباط بين مشتركين به صورت خودكار انجام مي شود. در دستگاه عصبي هم بعضي از اعمال به صورت غير ارادي و بدون تصميم گيري انجام مي شود. وقتي يك سلول چيزي را حس مي كند كه لازم است در واكنش به آن سلول ديگري به سرعت كار خاصي را انجام دهد.نورون هايي كه پيام حس را به مركز عصبي مي برند و آن ها كه دستور انجام كار را باز مي گردانند مثل سيم هاي تلفن مشتركين هستند كه توسط مركز تلفن به يكديگر مرتبط مي شوند.

در مركز تلفن ارتباط با داخل و خارج كشور مي تواند برقرار شود . در مركز عصبي نيز به محرك هاي دروني (اتفاقات داخل بدن ) و خارجي واكنش نشان داده مي شود. در مركز عصبي برخي اعمال به صورت ارادي صورت گرفته و درباره انجام آن ها تصميم گيري مي شود . در مركز تلفن نيز برخي كارها ، با درخواست مشتركين تلفن انجام مي شود مثل راه اندازي سرويس هاي ويژه تلفني (انتظار مكالمه ، انتقال مكالمه... )

- چنانچه بخواهند تلفن يك خانه را به همه تلفن هايي كه مي خواهند با آن ارتباط داشته باشند متصل كنند بايد به تعداد تلفن ها ، رشته سيم هايي به آن خانه متصل شود. براي هرخانه ديگر نيز همين وضعيت وجود دارد . در اين حالت شبكه اي عظيم و پيچيده اي از سيم كشي مورد نياز است . براي برقراري ارتباط با هر شماره ي تازه اي بايد سيم كشي جديدي انجام شود. رفع اشكالات احتمالي در چنين شبكه اي بسيار تفاوت هاي بسياري بين مركز عصبي و مركز تلفن وجود دارد ، مثلا : تعداد مراكز عصبي (مغز و نخاع)، وجود تصميم گيري براي ارائه ي پاسخ و برقراري ارتباط در مركز عصبي ، تنوع پاسخ در برابر محرك هاي مختلف ، جدا بودن مسير رفت و برگشت پيام عصبي ، برقراري ارتباط بين چندين نقطه (در مقابل مكالمه ي سه نفره ي مركز تلفن)

فكر كنيد صفحه 122

باريك و دراز بودن سلول ، داشتن دنباله هاي سيتوپلاسمي ، داشتن قابليت تحريك پذيري ، هدايت و انتقال پيام عصبي.

دندريت ها گيرنده هاي نورون ها هستند كه تحريك وارده را به صورت پيام عصبي به جسم سلولي منتقل مي كنند و آن آكسون پيام عصبي را از جسم سلولي تا انتهاي خود هدايت مي كند.

ماهيت آن تقريبا الكتريكي است. جانوران موجوداتي متحرك اند و نوع زندگي آن ها ايجاب مي كند كه جاندار بتواند خيلي سريع نسبت به تغييرات محيط خود پاسخ دهد

وجود ارتباط يك طرفه موجب مي شود كه حركت پيام عصبي در شبكه هاي عصبي با نظم ويژه اي صورت گرفته و تنظيم عصبي به خوبي ممكن گردد. عدم تداخل پيام ها و امكان ارسال همزمان پيام هاي حسي و حركتي از مزاياي اين وضعيت هستند

فكر كنيد صفحه 123

- عقب كشيدن دست : محرك (سوزن )پاسخ( دور شدن از سوزن) منظور (جلو گيري از آسيب دست)

- ترشح بزاق: محرك (مشاهده غذا)پاسخ (تحريك غدد بزاقي)منظور (شروع عمل هضم يا گوارش)

- پلك زدن:محرك(حركت جسم خارجي به طرف چشم)پاسخ( بستن چشم)منظور(محافظت از چشم)

- ريزش اشك:محرك (گردو غبار )پاسخ (شستشوي چشم)منظور (خروج گرد وغبار ا چشم )

- عطسه: محرك( ذرات معطر و تند)پاسخ(خروج هوا از بيني)منظور(دوركردن ذرات معطر وتند از بيني

- سرفه: محرك(ذرات غذا)پاسخ ( خروج هوا از ناي و دهان )منظور (عدم ورود غذا به ناي)

- تغيير قطرمردمك چشم :محرك(نور زياد)پاسخ(تنگ شدن مردمك چشم)منظور(كاهش ميزان ورود نور)

- خميازه:محرك (كاهش اكسيژن)پاسخ (باز شدن دستگاه تنفس فوقاني به مقدار زياد )منظور (دريافت مقدار زياد اكسيژن)

- پرش زانو : محرك (ضربه ي سريع به زير زانو)پاسخ(حركت ساق پا به بالا )منظور( دور شدن از ضربه)

بايد توجه داشت كه معمولا در ستون پاسخ مفهوم نوع انعكاس نوشته مي شود.

در اينجا يك عمل انعكاسي رخ داده است كه عقب كشيدن دست در هنگام برخورد با يك جسم داغ مي باشد . در اين انعكاس ، محرك ، درد است كه پس از برخورد يك جسم داغ با پوست ايجاد مي شود . اين درد راگيرنده هاي درد دردست احساس مي كنند.اين گيرنده ها ، پيام را به نورون هاي حسي كه پيام ها را به نخاع منتقل مي كنند ، انتقال مي دهند. در نخاع ، اين پيام ها به نورون هاي رابط داده مي شوند و نورون هاي رابط ، آن ها را به نورون هاي حركتي منتقل مي كنند ماهيچه ها منقبض مي شوند و دست را از محل درد به عقب مي كشانند . ماهيچه هايي كه به محرك پاسخ داده اند ، پاسخ دهنده نام دارند.

- زيرا جهت حركت پيام عصبي در نورون ها يك طرفه است .

- عمل انعكاسي در حداقل زمان ممكن انجام مي شود

- بسياري از اعمال انعكاسي به صورت ذاتي و از بدو تولد وجود دارد ، ولي برخي از انعكاس ها مثل انعكاس هاي شرطي (مانند ترشح بزاق هنگام مشاهده يك ميوه ترش) نوعي ياد گيري بوده و اكتسابي هستند

بلي ، مثل تغيير قطر مردمك چشم گربه ، مكيدن شير توسط گوساله ي تازه متولد شده.

مقايسه كنيد صفحه 124

در برقراري ارتباط به وسيله تلفن ، مخاطب ، يك فرد خاص است . چنين ارتباطي بسيار سريع برقرار مي شود گاهي از اوقات به كمك سرويس هاي ويژه تلفني ، ممكن است هم زمان چند نفر با هم در باره موضوع يكساني صحبت كنند . اين افراد مي توانند نظرات مختلفي را درباره آن موضوع داشته و نقش هاي متفاوتي در بحث تلفني ايفا كنند . در ارتباط عصبي ، پيام ها به سرعت منتقل شده و به اندام مورد نظر مي رسند .گاهي نيز ممكن است براي يك اتفاق چند پيام عصبي در همان رابطه به اندام هاي مختلفي برسد و هركدام از آن ها در همان ارتباط كار خاصي را انجام دهند ، كه با ديگري متفاوت باشد.

هنگامي كه روزنامه ها توزيع مي شوند . امكان تهيه و استفاده از آن ها براي همه وجود دارد. يعني مخاطب روزنامه ، عام است . اما فقط بعضي از افراد آن را مي خرند . هر فرد نيز در روزنامه به دنبال مطلب يا مطالب خاصي است.گاهي نيزممكن است يك نفر چند موضوع مختلف را پيگيري نمايد . وقتي هورمون ها ترشح مي شوند ، وارد جريان خون شده و از كنار سلول هاي بدن مي گذرند. اما فقط برخي از سلول ها نسبت به آن حساس بوده و از هورمون تاثير مي پذيرند . ممكن است يك هورمون روي چند سلول مختلف اثر كند يا اينكه يك سلول به چند هورمون گوناگون حساس باشند.

مقايسه كنيد صفحه 126

نوع پيام دستگاه هورموني شيميايي بوده و مسير انتقال پيام عصبي ، اعصاب است

سرعت نسبي پاسخ در دستگاه هورموني كم است ، در حالي كه سرعت پاسخ در دستگاه عصبي زياد است . دوام پاسخ در دستگاه هورموني زياد است.

فكر كنيد صفحه 126

به دليل ماهيت پيام عصبي كه درحقيقت به صورت پالس هاي كوتاه الكتريكي ارسال ميشود، تاثير لحظه اي دارد و براي اثرات طولاني تر بايد تحريك آن تداوم داشته باشد كه اين وضعيت نيز محدوديت هايي دارد . هورمون ها مواد شيميايي هستند كه پس از ترشح ،حضورشان تداوم بيشتري داشته و تاثير تنظيمي وكنترل كننده ي آنها تا مدت طولاني تري حفظ مي شود

تفسير كنيد صفحه 127

در نوزادان مصرف پروتئين نسبت به وزن بدنشان بيشتر از كودكان دبستاني است ،يعني يك نوزاد به ازاي هر كيلو گرم از وزن بدن خود پروتئين بيشتري نسبت به يك كودك دبستاني مصرف مي كند ،ولي چون وزن كودك دبستاني بيشتر است ،مقدار كلي مصرف پروتئين اونيز بيشتر است

خير ،زيرا چنين سلولي كه دچار تورم (آماس-تورژسانس)مي شود ،با از دست دادن آب به حالت قبلي باز مي كردد.

بحث كنيد صفحه128

خانه هاي جدول به ترتيب از بالا به پايين عبارتند از :بلوغ جنسي –بلوغ جسمي-بلوغ رواني-بلوغ اقتصادي و اجتماعي –بلوغ شرعي

در باره تغييرات جنسي بحث خود ررا اين گونه مطرح كنيد

در دوره نوجواني ،علاوه بر تغييرات وزن و قد ،تفاوت هاي ديگري هم در دختر ها و پسر ها ايجاد مي شود .هورمون هاي جديدي كه هورمون هاي جنسي هستند ،در خون ترشح مي شوند و اين مواد شيميايي سبب بروز تغييراتي در سراسر بدن مي شوند .مثلا تارهاي صوتي در حنجره پسر ها رشد بيشتري كرده و صدايشان بم تر مي شود .آنها براي مدتي نمي دانند كه هنگام حرف زدن صدايشان چگونه است و از اين نظر ممكن است در كلاس يا مقابل ديگران دچار ناراحتي مختصري شوند . همچنين در نقاط مختلف بدن ،مثل زير بغل يا صورت پسر ها موها رشد بيشتري مي كنند.در دختر ها رشد سينه ها ،جمع شدن چربي در زير پوست ،رشد سريع استخوان ها به ويژه بزرگ شدن استخوان هاي لگن سبب عوض شدن وضع ظاهري بدن مي شود.

فكر كنيد صفحه130

عوامل مؤثر در بلوغ شامل زمينه هاي مختلفي است

عوامل ارثي (وضعيت جسماني و استخوانبندي ، زمينه هاي ژنتيكي خانوادگي ، جنسيت ) وضعيت جغرافيايي آب و هوا ، عوامل عصبي و رواني ، عملكرد دستگاه هورموني ، نوع تغذيه ، عوامل فرهنگي

وضعيت شجره نامه ي خانوادگي از نظر سن بالغ شدن قابل توجه است. معمولا افراد كوتاه قد زودتر از افراد بلند قد بالغ مي شوند. در مناطق سرد سير معمولا بلوغ قدري ديرتر واقع مي شود . بيماري هاي مزمن ، سوءتغذيه و حوادث ناگوار و تلخ در تاثير بلوغ مؤثراند . بهبود شرايط زندگي ، ارتقاء كيفيت تغذيه و بهداشت در دهه هاي آخر قرن بيستم باعث كاهش سن بلوغ در جوامع غربي شده است

بحث كنيد صفحه 131

هدف از اين بحث كنيد ارائه پاسخ هاي از قبل پيش بيني شده براي پرسش هاي آن نيست بلكه هدف طرح سؤال هايي است كه به بحث شما در زمينه ي تغييرات عاطفي كمك كرده و فرصت مناسبي را براي نتيجه گيري ايجاد نمايد

- ارزش يابي از نتايج تصميم گيري ها ، ميزان آيندا نگري بر آن ها ، وضعيت كار آمدي و ميزان صحت تصميم ها و درصد موفقيت آن ها را نشان داده و امكان بررسي عوامل پيروزي و شكست را فراهم مي آورد

- اين پرسش زمينه ي مناسبي براي بررسي ارتباط نوجوان و خانواده در دوران بلوغ است . فقط به نكاتي مثل تجربه بزرگ ترها و جامع نگري آن ها بسنده نكنيد.

اين پرسش نيز يك مثال علمي و عملي در جهت بررسي تصميم گيري نوجوان است . از اين سؤال براي نتيجه گيري بحث هاي كلاسي نيز مي توان استفاده كرد. بررسي علاقه فردي ، عناوين درسي هر رشته ، امكان ادامه تحصيل ، كاربرد هاي هر رشته تحصيلي و زمينه هاي كاري براي ادامه تحصيل مي تواند مورد توجه قرار گيرد. براي شغل نيز نوع علاقه ، ميزان توان مندي ، شرايط عمومي هر كار ، نوع محيط كار ، چگونگي ارتقاء شغلي ، بر آوردن انتظارات اقتصادي مي تواند در نظر گرفته شود. به هر حال مطالعه كافي و دقيق ، اصول مذهبي ، ارزش هاي خانوادگي و افكارو احساسات و علايق فردي در تصميم گيري ها مؤثراند

بحث كنيد صفحه132

اهميت اين قسمت نيز در بحث و گفت و گوي كلاسي است كه باعث تعامل دانش آموزان در جهت رسيدن به نتيجه كامل تر و بهتر مي گردد .

- سه مورد اول نوعي دليل تراشي و مورد آخر نوعي جايگزيني است.

واكنش هاي دفاعي ، شيوه هايي هستند كه بدون رويارويي به يك مساله ، آدمي را در برابر اضطراب ناشي از آن محافظت مي كنند. گرچه ممكن است در همه آن ها نوعي خود فريبي احساس شود ، اما در حقيقت مشكلات و محروميت هاي دروني و بيروني همواره شخصيت (خود) انسان را تهديد مي كنند و اين واكنش ها به منظور جلوگيري از تحقير و در هم پاشيدگي اين شخصيت و فراهم كردن شرايط تقويت و ترقي روحي ايجاد شده اند . واكنش هاي دفاعي در برخي از موارد به نتايج مثبتي منتهي مي شوند و اين در صورتي است كه براي ناچيز جلوه دادن شكست ها در وجود انسان و حمايت در مقابل نگراني ها و بروز احساس ارزش و كفايت استفاده مي شود. اما افراط در به كارگيري اين واكنش ها كه براي حفظ تماميت شخص به وجود آمده اند ، خود موجب اختلال شخصيت مي گردند.

بحث كنيد صفحه 135

نتيجه كليدي فعاليت هاي غير توليد مثلي كه يك جاندار انجام مي دهد، نگه داري و بقاي فرد است اما فعاليت هاي توليد مثلي در جهت بقاي فرد عمل نمي كنند ، بلكه در راه بقاي نسل آن جاندار يا در حقيقت در جهت بقاي گونه اي عمل مي كنند كه جاندار عضوي از آن است .

- بقاي نسل هر جاندار به عوامل ديگري مانند عوامل ارثي و محيطي نيز مربوط است . توانايي مقاومت در برابر بيماري ها ، شكار شدن ، عوامل محيطي مثل آب و هوا ، بلاياي طبيعي مثل سيل و زلزله و آتشفشان از جمله مثال هاي مربوط به عوامل ارثي و محيطي هستند

- خير ، اگر محيطي كه جاندار در آن زندگي مي كند ، هميشه ثابت و بدون تغيير باقي مي ماند ، هيچ مشكلي پيش نمي آمد ، ولي حقيقت اين است كه عوامل محيطي مثل دما ، مواد غذايي ، فشار و نظاير آن ها به طور دائم در حال تغييراند. از آن جا كه ميزان مقاومت و مقدار سازش پذيري هر فرد نسبت به تغييرات محيط زيستش محدود است ، اگر همه جانداران يك گونه كاملا مانند هم بوده و خصوصيات ساختماني و حياتي يكسان داشته باشند و شرايط محيطي آنها به گونه اي عوض شود كه براي آنها مضر باشد ، همه نسل آن جاندار از بين خواهند رفت . بنابراين ، بقاي نسل هر جاندار ايجاب مي كند كه ميان افراد يك گونه تنوع كافي وجود داشته باشد تا در صورت تغيير شرايط محيطي و مرگ اجتناب ناپذير برخي از افراد گونه ، عده ي ديگري كه باشرايط جديد سازگاري دارند ، باقي بمانند و نسل آن جاندار منقرض نشود

افزايش تعداد در توليد مثل غير جنسي تامين مي شود ولي در توليد مثل جنسي علاوه بر آن افزايش تنوع نيز حاصل مي گردد.

آزمايش كنيد صفحه 136

هيدر كه جاندار كوچكي از كيسه تنان است و نيز بسياري از اسفنج ها به روش جوانه زدن توليد مثل مي كنند. هيدر كه در آب هاي شيرين به سر مي برد توانايي توليد مثل جنسي را دارد. اين جانور هنگام توليد مثل غير جنسي ، گروهي از سلول هايش تقسيم شده ، جوانه اي ايجاد مي كنند جوانه رشد كرده و بازوهايي مثل هيدر اولي پيدا مي كند هيدر جوان ممكن است از هيدر مادر جدا شده يا متصل به آن باقي بماند

جمع آوري اطلاعات صفحه 136

بعضي از گياهان مانند شمعداني و سيب زميني به ندرت دانه توليد مي كنند . گياهان ديگري نيز هستند كه با كندي بسيار دانه به وجود مي آورند و دانه هايي كه توليد مي كنند ، ممكن است به خوبي جوانه نزند. معمولا چنين گياهاني را از طريق توليد مثل غير جنسي تكثير مي كنند . توليد مثل رويشي به صورت طبيعي و مصنوعي به روش هاي مختلفي ايجاد مي شود . ساقه هاي زير زميني و ساقه هاي خزنده از روش هاي طبيعي و قلمه زدن ، پيوند زدن ، خوابانيدن و جدا كردن از روش هاي مصنوعي به شمار مي آيند

-بر روي ساقه هاي زير زميني ، جوانه هايي وجود دارد كه از رشد آن ها ساقه هاي هوايي جديد توليد مي شود. (اختر – زنبق – ريواس – مهر سليمان – ني خيزران)

- ساقه هاي خزنده كه روي خاك گسترده مي شوند ، از محل گره هاي خود ريشه توليد كرده و سپس ساقه برگ به وجود مي آورند. (توت فرنگي – تمشك)

- قلمه زدن شامل تهيه قطعه اي از گياه است كه وقتي در خاك قرار گيرد مي تواند ريشه هاي نابجا توليد كرده و از رشد جوانه هاي آن اندام هاي مختلف گياه پديد آيد. (ساقه در شمعداني – برگ در بگونيا)

-در پيوند زدن يك جوانه يا شاخه حامل جوانه را به گياه مناسب ديگري متصل و مرتبط مي كنند . از پيوند زدن براي تكثير و نيز تهيه محصولات مناسب تر استفاده مي شود

-خوابانيدن صورت ديگري از قلمه زدن است بااين تفاوت كه شاخه تاتشكيل ريشه نابجا به گياه مادر متصل باقي مي ماند. (خرزهره - ماگنوليا - رازقي)

- در جدا كردن ، انبوهي از گياه را كه داراي ريشه و ساقه زياد يا داراي ريشه و جوانه اي زيادي بوده و همگي از يك گياه به وجود آمده اند ، از يك ديگر جدا نموده و به طور جداگانه آن ها را كشت مي دهند. (كوكب - گل صد توماني )

آزمايش كنيد صفحه 137

كپك نان و كپك روي ميوه هايي مثل مركبات در گره هاي مختلفي از قارچ ها قرار دارند . آنها از نظر شكل ظاهري ، نحوه زندگي و توليد مثل و نيز شكل هاگدان و هاگ هاي خود متفاوت اند. كپك هاي كپك نان درون هاگ دان كروي شكلي قرار دارند ولي هاگهاي كپك مركبات مانند دانه هاي تسبيح در انتهاي رشته هاي ويژه ي باريكي در كنار هم جاي گرفته اند.

مشاهده كنيد صفحه 139

- گل ها با توجه به اينكه به كدام از نهان دانه گان تعلق داشته باشند ، گرده افشاني آن ها چگونه انجام شوديا ويژگي هاي ديگري از اين قبيل ، در شكل ظاهري ، تعداد اجزاي بخش هاي مختلف گل ، داشتن يا نداشتن برخي از اجزا و نظاير آنها متفاوت اند. برخي از اين تفاوت ها حتي در يك گونه گل هم ديده مي شوند.

- ترتيب و آرايش قرار گرفتن تخمك درون تخم دان كه به آن جفت بندي مي گويند ، در گل هاي مختلف ، متفاوت است .

-ديواره خارجي دانه هاي گرده داراي تزئينات و سوراخ هاي متعدد است. برجستگي ها وفرورفتگي هاي سطحي كه تزئينات ديواره خارجي را مي سازند در شناسايي دانه هاي گرده و نيز جابه جايي آن ها مؤثراند. سوراخ هاي اين ديواره براي رويش لوله ي گرده استفاده مي شوند

بحث كنيد صفحه 139

در گل هاي نر -ماده ، گامت هاي نر و ماده متعلق به يك گياه هستند . بنابراين دانه هايي كه به وجود مي آيند ، معمولا بسيار شبيه گياه اوليه هستند در اين حالت تكثير گياه ساده تر و سريع تر صورت مي گيرد ، اما تنوع ميان گياهان جديد بسيار كم بوده و شباهت آنها به يكديگر بسيار زياد است . البته چون توليد مثل آن ها به روش جنسي صورت مي گيرد ، امكان گوناگوني بين گياهان جديد و نيز گياهان جديد با گياه اوليه بيشتر از توليد مثل غير جنسي است

- وقتي گل هاي نرو ماده روي شاخه هاي مختلف يك گياه باشند باز هم گامت هاي نرو ماده متعلق به يك گياه هستند ، ولي چون گل ها از هم دوراند ، بنابراين امكان قرار گرفتن دانه هاي گرده گل ديگري از همان نوع و متعلق به گياه ديگر بر روي كلاله ي مادگي آن وجود دارد. در اين حالت امكان تنوع در اين دانه ها و گياهان حاصل بيشتر مي شود .

هنگامي كه گل هاي نر و ماده بر روي گياهان مختلفي از يك نوع (پايه هاي متفاوت ) قرار داشته باشند. امكان گرده افشاني با گرده هاي مختلف بيشتر شده و بر اثر لقاح بين نمونه هاي مختلف از يك گياه ، گياهان جديد تنوع بيشتري پيدا مي كنند.

آزمايش كنيد صفحه 141

هسته ي رويشي لوله ي گرده باعث ايجاد اين لوله و خروج آن از سوراخ هاي سطحي پوسته ي بيروني دانه ي گرده مي شود. درون اين لوله 2 گامت نر از تقسيم هسته زايشي دانه گرده به وجود مي آيند. اين عمل وقتي دانه گرده روي كلاله مادگي قرار مي گيرد رخ مي دهد. لوله گرده ، در كلاله نفوذ كرده وارد خامه شده و پس از عبور از آن به تخمك مي رسد.

بحث كنيد صفحه 143

تعداد گامت ها بايد زياد باشد تا امكان برخورد مؤثر و انجام لقاح افزايش يافته و تخم هاي زيادي توليد شودتا برخي از آن ها كه از شرايط نامساعد محيطي در امان مي مانند ، بتوانند رشد كنند. از طرف ديگر گامت هاي نر و ماده بايد همزمان توليد و رها شوند تا لقاح انجام شود. پوسته خارجي چنين گامت هايي به ويژه گامت هاي ماده كه بعدا مسئوليت حفاظت از جنين را نيز بر عهده دارد بايد محكم باشد .

زيرا امكان برخورد مؤثر گامت ها و انجام گامت ها كمتر است. امكان رشد تخم ها و تبديل آن ها به جانداران بالغ به دليل تاثير عوامل محيطي مثل شكار شدن كمتر است. از طرف ديگر توليد تعداد زيادي گامت كه هركدام بايد داراي اندوخته غذايي باشند و اين در گامت هاي ماده اهميت بيشتري دارد.

توليد و تهيه ذخيره غذايي كافي براي هريك از گامت ها و به ويژه تخمك ها كه اندوخته آن ها بايد براي رشد جنين كافي باشد موجب صرف انرژي زياد شده و نياز به مقدار زيادي ماده اوليه دارد

امكان لقاح بيشتر شده و شرايط لازم براي تغذيه ، حفاظت و رفع ساير نيازهاي طبيعي جنين در مراحل اوليه رشد بهتر فراهم مي شود. ضمن اينكه در جانوراني كه تخم گذار نيستند ، نيازي به وجود اندوخته غذايي زياد در گامت ماده نيست چون جنين از نظر تغذيه مستقل نبوده به مادر وابسته است البته در تخم گذاراني كه لقاح خارجي دارند نيز احتياجي به تعداد زيادي گامت ماده وجود ندارد.

زيرا عمر گامت ها و مدت زماني كه امكان لقاح وجود دارد ، كوتاه است و از طرف ديگر تعداد گامت ماده به خاطر لزوم زياد بودن اندوخته غذايي كمتر است. بنابر اين وقتي تعداد گامت هاي نر زياد باشد ، احتمال لقاح و ايجاد تخم افزايش مي يابد.

فكر كنيد صفحه

- زيرا در جانوران تخم گذار ، جنين از نظر تغذيه مستقل از مادر است . بنابر اين بايد نيازهاي غذايي او بايد در گامت ماده فراهم باشد تا در ضمن رشد از آن ها استفاده كند.

- حفاظت از جنين بهتر انجام شده دماي مناسب ، غذاي كافي و رطوبت مناسب به راحتي تامين شده و تبادل گازهاي تنفسي و مواد زايد ساده تر صورت مي گيرد.

بحث كنيد صفحه 147

- مزاياي استفاده از كود هاي شيميايي::

مي توان به كمك آزمايش خاك فقط ماده مورد نياز را به خاك افزود و مقدار ساير مواد خاك را تغيير نداد. از طرف ديگر مي توان هرمقدار كود شيميايي را به سهولت و سرعت تهيه و استفاده كرد.

- معايب استفاده از كود هاي شيميايي:

آلودگي ناشي از كاربرد نامناسب و خارج از اندازه لازم كود هاي شيميايي از طريق تغيير خصوصيات فيزيكي ، شيميايي و بيولوژيكي خاك صورت مي گيرد كه عمدتا شامل اين موارد است:

تغيير غلظت املاح خاك ، تغيير ميزان اسيديته ي خاك و تغيير در مقدار عناصري كه بايد به ميزان كمي در خاك وجود داشته باشند ، آلودگي آب ، اختلال در زندگي گياهان و جانوران (در اثر استفاده بيش از حد.)

- مزاياي استفاده از كود هاي طبيعي:

بازگشت طبيعي موادي كه روزي در ايجاد پيكر گياهان استفاده شده است ، زياد بودن ظرفيت پذيرش خاك براي كود هاي طبيعي.

- تجزيه و تخريب بخشي از كود به وسيله فعاليت هاي ميكروبي

– انجام واكنش بين مواد معدني اين كود ها با خاك به صورت مستقل از فعاليت هاي ميكروبي.

- معايب استفاده از كود هاي طبيعي:

آلودگي خاك ناشي از آلودگي هايي كه در پيكر جانداران مولد كود وجود داشته (اعم از آلودگي هاي ميكروبي و انگلي يا عناصري كه در بدن آن ها در اثر آلودگي هاي محيطي ذخيره شده و افزوده شدن آنها به خاك مضر است). آلودگي آب هاي سطحي و زير زميني ناشي از انتشار سطحي آب ها و شسته شدن از خاك و پخش شدن آن ها در محيط به ويژه در مناطق مرطوب، آلودگي هوا ناشي از پراكنده شدن ذرات كود طبيعي در هوا ، شيوع بيماري هاي مختلف به وسيله ميكروب هاي موجود در كود طبيعي.

- به كار گيري همزمان كود هاي طبيعي و شيميايي نتيجه بهتري نسبت به استفاده از كودهاي شيميايي دارد. كودهاي طبيعي علاوه بر اين كه خود داراي مقداري از عناصر غذايي مورد نياز گياهان هستند ، در بهسازي فعاليت هاي ميكروبي خاك و جذب بيشتر عناصر غذايي موجود در كودهاي شيميايي به وسيله گياهان مؤثراند.

.فعاليت خارج از كلاس صفحه 149

- در طبيعت ، موجودات زنده (توليد كننده ها، مصرف كننده ها و تجزيه كننده ها ) با محيط غير زنده روابط متقابلي دارند. عوامل غير زنده ( دما،آب،نور،گاز،مواد شيميايي و ...) بر روي زندگي موجودات زنده مؤثراند.آلودگي ، يا سالم ماندن عوامل غير زنده اهميت فراواني در حفظ محيط زيست دارد.

- تغيير در محيط هاي طبيعي (ايجاد مزارع و درياچه هاي مصنوعي)ايجاد محيط هاي مصنوعي (شهرها) استفاده از آفت كش ها ، پرورش برخي از گياهان و حيوانات خاص ، استفاده بي رويه از منابع طبيعي، افزايش جمعيت ، گسترش آلودگي هاي محيطي ، از جمله تاثيراتي هستند كه در اثر فعاليت هاي انسان در طبيعت ايجاد شده اند.

مشاهده كنيد صفحه 150

اگر نمونه برداري از جاهاي مختلفي كه ميزان آلودگي آنها با يكديگر متفاوت است انجام شده باشد ، مقدار ذرات درشت يا ذره بيني كه روي كاغذ ها قرار گرفته اند متفاوت بوده و مي تواند شاخص ساده اي براي ميزان آلودگي هوا باشد.

با اين روش آلودگي هاي گازي هوا را نمي توان بررسي كرد ، ولي ذرات معلق (particulates) را مي توان مشاهده نمود. ذرات معلق ، شامل ذارت زنده يا قابل زيست (vilable-capable of livinig) و ذرات غير زنده يا غير قابل زيست (noviable) مي شود. از گروه اول باكتري ها ، جلبك ها ، قارچ ها و هاگ جانداران مختلف و گروه هاي گياهان را مي توان نام برد. گروه دوم شامل ذرات تركيب هاي آلي ، فلزات ، گرد و غبار ، دود سيگار و اتومبيل و نيز قطره هاي كوچك مايعات مختلف است.

فكركنيد صفحه 151

بيشتر چيزهايي كه دور ريخته مي شوند مي توانند دوباره مورد استفاده قرار گيرند ، البته شايد نه به آن شكلي كه دور ريخته شده اند. در طي فرآيند بازيافت به روش هاي ويژه اي زباله ها را به چيزهاي سودمند تبديل مي كنند. بين استفاده مجدد و بازيافت تفاوت كوچكي وجود دارد وقتي يك بطري شير يا نوشابه شسته شده و دوباره پر مي شود ، استفاده مجدد صورت گرفته است . ولي اگر اين بطري ها ترك برداشته باشد ، آن ها را دوباره ذوب كرده و شيشه ديگري را مي سازند. اين عمل نوعي بازيافت است. به هرحال در هر دومورد اشياي سود مند دوباره به كار گرفته شده اند.

بازيافت در موارد مختلفي سودمند است

- استفاده از مواد خام جديد كاهش مي يابد.

- چنانچه فلزات بازيافت شوند ، نيازي به استخراج فلزات جديد از زمين نيست . اين به آن معنا است كه تا زماني كه در آينده واقعا به اين مواد معدني احتياج پيدا نكرده ايم ، آن ها مي توانند در زمين و به اين صورت حفظ شوند.

انرژي لازم براي استخراج منابع و معادن طبيعت بسيار زياد است . از طرف ديگر مقدار فراواني انرژي براي توليد منابع به كار گرفته شده است. به كمك بازيافت انرژي ها ذخيره مي شوند. مثلا جمع آوري قطعات فلزي و ذوب آنها براي استفاده مجدد نسبت به تشكيل آن ها در طبيعت ، استخراج و توليد آن ها به انرژي كمتري نياز دارند.

- بازيافت از بسياري از آلودگي هاي محيطي جلوگيري مي كند . برخي زباله ها ، بو ، گازهاي قابل اشتعال و تركيب هاي شيميايي سمي دارند كه مي توانند وارد آب ، خاك و هوا شوند. روش هاي معمول مثل دفع زباله نمي تواند از بسياري از خطرات جلوگيري كند . اين نوع آلودگي ها ممكن است براي انسان و ساير جانوران و گياهان مشكلات جدي ايجاد نمايند.

بازيافت موادي كه بايد از كشورهاي ديگر وارد شوند ، باعث صرفه جويي در هزينه مي شوند.

منافع – اقتصادي بازيافت به خصوص در زمينه فلزاتي مثل آلومينيوم بسيار قابل توجه است.

فعاليت صفحه 152

فيلتر هايي كه داراي تركيبات آهك هستند ،گوگرد (گوگرد دي اكسيد )موجوددر گاز هاي كارخانه اي اسيدي را جذب مي كنند . به كمك اين فيلتر ها ،دوده و ذرات جامد را نيز مي توان جذب نمود . در اين حالت آلودگي هاي اسيدي هوا كاهش مي يابد

استفاده از وسايل نقليه ي عمومي در شرايطي كه امكانات لازم براي اين كار به خوبي و درستي فراهم شده باشد ،باعث استفاده ي كمتر از خود روهاي شخصي مي شود در اين حالت مقدار گاز هاي آلاينده هوا كه برخي از آنها تركيبات اسيدي توليد مي كنند كاهش مي يابد .از طرف ديگر استفاده از مبدل هاي كاتاليزگر در لوله هاي اگزوز اتومبيل ها باعث كاهش نيتروژن اكسيد مي شود ،كه خود سهم بسزايي در كمتر شدن تركيبات اسيدي هوا دارد.

- استفاده از انرژي هاي جايگزين سوخت هاي فسيلي باعث كاهش گازهاي سمي ناشي از احتراق اين سوخت ها مي گردد حتي سوخت هاي فسيلي مثل گاز طبيعي آلايندگي كمتري نسبت به زغال سنگ ، نفت و بنزين دارند. انرژي خورشيدي و انرژي باد توسط پيل هاي خورشيدي و توربين هاي بادي به كار گرفته شده و انرژي حاصل از آن ها در زمينه هاي مختلفي استفاده مي شود.

فرآيند توليد انرژي هسته اي مانند انرژي حاصل از سوخت هاي فسيلي باعث ايجاد گازهايي كه ميزان تركيبات اسيدي هوا را زياد مي كنند نمي شود. اما نيروگاه هاي هسته اي نيز آلودگي هاي محيطي فراواني مثل توليد زباله هاي هسته اي و تغييرات گرمايي آب ها دارند . امروزه تلاش دانشمندان روي يافتن راهي براي استفاده از هيدروژن به جاي مواد راديواكتيو در نيروگاه هاي هسته اي متمركز شده است تا توليد انرژي بدون ايجاد مشكلات زيست محيطي انجام شود

بحث كنيد صفحه 154

استفاده از چنين حشره كش هايي باعث نابودي برخي از مصرف كننده هاي زنجيره هاي غذايي مي شود. در اين حالت ، تعداد جانداراني كه به اين صورت منابع غذايي شان كم شده ، كاهش يافته اند و تعداد آنهايي كه دشمن طبيعي خود را از دست داده اند ، افزايش مي يابد . اين وضعيت زنجيره هاي غذايي را به هم ريخته ، توازن طبيعت را از بين مي برد.

در مورد ددت پيدا شدن آن در كبد پنگوئن هاي قطب جنوب در دهه 60 ميلادي بحث زيادي را برانگيخت. سرانجام مشخص شد اين ماده كه هرگز در اقيانوس منجمد شمالي استفاده نشده شده بود ، از طريق زنجيره هاي غذايي به آن سر زمين راه يافته است. اين سم در مزرعه ها براي از بين بردن حشرات آفت ، روي محصولات پاشيده مي شد. مقداري از آن نيز به زمين هاي غير زراعي رفته ، وارد رودخانه ها شده است. سپس با حل شدن در آب رودخانه ها وارد درياها شده است. سر انجام مقداري از آن را ماهيها مصرف كرده اند كه غذاي پنگوئن هاي قطب جنوب بوده اند. بدين ترتيب ددت به كبد پنگوئن ها راه پيدا كرده است.

پاسخ فعالیت های علوم سوم راهنمایی- بخش زيست شناسی

مطالب مشابه :

جواب پرسش های کتاب درسی علوم تجربی سال اول راهنمایی فصل 1 تا 7

آزمایش های علوم سوم راهنمایی

جواب پرسش های کتاب درسی علوم تجربی سال اول راهنمایی فصل 1 تا 7

موضوع تحقیق درس علوم تجربی دانش آموزان پایه سوم

پاسخ سوالات کتاب علوم دوم راهنمایی

جواب تمام فکر کنید های کتاب حرفه و فن سال سوم راهنمایی

موضوعات تحقیق کلاس سوم راهنمایی در درس علوم

پاسخ فعالیتها ی کتاب علوم تجربی راهنمایی( آزمایش کنید)

پاسخ فعالیت های علوم سوم راهنمایی- بخش زيست شناسی

جواب های بحث گروهی کتاب حرفه و فن سال سوم راهنمایی