فرش دروازه بهشت

فضای زیر محراب نمائی از بهشت است با آبگیر و آسمانی برنگ فیروزه ای ، گوئی بافنده تمام ذهنیات و برداشتهای خود را از بهشتی که در کلام الله مجید به مومنان وعده داده شده است ، به تصویر کشیده است . حاشیه اصلی قالی با زمینه ای به رنگ روشن پوشیده از طرح گل و مرغ است . حاشیه اصلی توسط چند حاشیه فرعی با نقش بندی کتیبه ای و گل و مرغ محاط گردیده است . ترکیب رنگها و هماهنگی طرح و نقش، مهارت و نبوغ هنرمندان اصفهان را بخوبی نشان می دهد .

عکس: فرش دروازه بهشت
ایران شناش مشهور ، ریچارد اتینگهاون سنت طراحی ایران را بر اساس سه ویژگی "قوت رنگ آمیزی" ، "تجریدگرائی" و در" آرمان خواهی" توصیف و تعریف می کند . او غلبه رنگهای فروزان و گل و گیاه را در طراحی قالیهای ایرانی نشانه ای میداند از آرمان خواهی مردمانی که محیط زیست بیشترینشان خشک است و خالی از خرمی . قالی ایران اثر از تلاش پایان ناپذیرمردمانی دارد که می خواهند واقعیت زودگذر و گریزان بهار خرم رنگارنگ را تسخیر کنند و جاویدان سازند .در جستجوی زمینه ها یا بنیادهای طرح قالی ایرانی ، باید بیش از هر چیز به نقشه باغها و تصور ایرانی از باغ فردوس (paradise) که گلستان مینوی است ، توجه کرد .فکر باغ را نمیتوان از مفهوم فردوس جدا کرد ، زیرا فردوس باغی است عظیمتر ، با زیبائیهای پایدار و جذابیت های گوناگون و فراوانتر ، این باغ فردوس یکی از اساسی ترین مفاهیم در فرهنگ ایرانی است و همیشه موقعیتی مرکزی در اندیشه و احساسات ایرانیان داشته است ، و بسیاری از قالیهای ایرانی چیزی جز تلاش برای شکوفا داشتن گلزارها و بوستانها نیستند و همه را مقصود آن است که باغ آرمانی ملکوتی را بر زمین و عالم خاکی شکوفا سازند . و در بسیاری از موارد این اندیشه بر شهرت فرش نیز تاثیرگذار است ،فرش دروازه بهشت هم همانگونه که از نامش پیداست چشم اندازی است به سوی عالم معنا .

نقوش فرش "دروازه بهشت " :
فرش یکی از هنرهائی است که نقوش نمادین به مقدار زیادی در آن حضور یافته است . این نقوش به صورتهای مختلف و همراه با عناصر تزئینی دیگر در قالی "دروازه بهشت " جای گرفته است . گاهی نیز کل فرش بر اساس نماد و رمز شکل گرفته . شکل گیری فرش "دروازه بهشت " نیز بر پایه باورهای نمادین بوده است .(مفهوم پردیس و بهشت و...)
در فرش "دروازه بهشت " ، تزئینات به گونه ای است که انواع مختلف نقوش در ترکیب بندی های گوناگون در کنار یکدیگر طراحی شده اند و نقوش نمادین و تزئینات غیرنمادین همراه با هم در این قالی قرار گرفته اند . آنچه قابل توجه است این است که اینگونه نقوش در فرش ، تذهیب ، تجلید و کاشیکاری و مینیاتور و ... در بسیاری از مواقع شباهت بسیاری به یکدیگر داشته و بنابرین این امکان را حاصل میسازند که نقوش آنها بر یکدیگر تاثیرگذار بوده اند . در این مورد آذرپاد این نتیجه را گرفته که : "هنرمندان تذهیب کار برای طراحی نقوش ، چه برای قالی و چه برای تزئینات معماری مانند کاشیکاری ، گچبری و آثار آجری نیز بکار پرداختند . کارهای این هنرمندان و همچنین هنرمندان خاتمکار مورد بهره برداری طراحان قالی قرار گرفت و طراحی های قالی نیز در نقوش تذهیب بازتاب یافت."( آذرپاد ، 1372 :ص36) همچنین با مطالعه نقوش برخی از قالی ها با سقف های درونی این بناها این گمان بوجود می آید که تزئینات آنها در ارتباط با یکدیگر بوده و ناشی از وجود ایده آلهای یکسان در طراحی آنان بوده است . (ژوله ، 1381 : ص 36)
• نقوش سنتی : این گروه شامل نقوش گیاهی و هندسی مباشد. نقوش گیاهی خود شامل گل اناری ، گل های ترکیبی و گل بوته های سه شاخه و اسلیمی هاو ... می باشد .
نقوش هندسی نیز متشکل از طرحهای هندسی با خطوط راست و شکسته و انواع تقسیمات هندسی میباشد . از نقوش هندسی فرش دروازه بهشت نیز می توان به به کتیبه های واقع در حاشیه فرش اشاره کرد که ریشه یکی از این نقشها را آئین مهر می دانند (سواستیکا) . نقش محراب را که نیز توضیح آن در قبل مطرح شد می توان در زمره نقوش هندسی در نظر گرفت .
• نقوش طبیعت گرا : این گروه متشکل از نقوش گیاهی وعناصری از طبیعت مانند(آسمان ، ابر ، کوه ،برکه و....)است که اکثرا همراه با یک یا چند نقش سنتی مورد استفاده قرار گرفته و به عنوان نقش اصلی اثر محسوب می شود .
نقوش گیاهی شامل گلها و گیاهانی است که در طبیعت وجود داشته و بعضا دارای سابقه ای نمادین در سنت نقش پردازی ایرانی
می باشند . این گیاهان عبارتند از : درخت بید مجنون ، درخت چنار ، درخت سرو ، درخت انا ر، سیب ، انجیر ، انگور گل زنبق ، گل سرخ ، انواع درختان شکوفه دار ، بوته های کوچک و ... که بصورت مجموعه ای از گل و گیاهان مختلف نشان داده شده اند . از دیگر نقوش طبیعت گرا ، عناصری از طبیعت مانند آسمان ، ابر، آب ، کوه ، تپه ، و سنگ و ... است که وجود مشابه آن در مینیاتور ایرانی حاکی از آن است که بافندگان و طراحان فرش "دروازه بهشت " از نقاشی و سایر هنرها الهام گرفته اند .

بررسی برخی از نقوش سنتی فرش دروازه بهشت :
1. گل اناری :
از اواخر دوره تیموری است که انار هم به تنهائی و هم بصورت گل انار در هنرهای تزئینی رخ می نماید . با نظری به گل اناری توجه شدید به طرحهای تجرید یافته انار و گل آن به خوبی حس می شود . این " گل انار نخست به شکل میوه انار بود با شکوفه ای که از دهانش روئیده بود ، آنگاه در طرحهای بعدی بخشی از پوست انار باز شد و پس از آن همه پوست انار ترک ترک شده بر گرد میوه حلقه زده که هنوز نیز در وسط گل اناری ، دانه هائی که نشانه دانه های انار است پیداست . "( آذرپاد ، حسن و حشمتی رضوی، فضل الله ، 1372 :ص 126 ) حضور گل اناری در دوره صفویه به اوج خود رسید اما در فرش دروازه بهشت به میزان کم و ناچیز در ترکیب با سایر درختان و درختچه های طبیعت گرا مشاهده می شود

فرش دروازه بهشت

مطالب مشابه :

استاد محمود فرشچیان(مینیاتور ایرانی)

مدل مانتو با حجاب ایرانی

مدل نقاشی

فرش دروازه بهشت

اردشیر مجرد تاکستانی

واژه های فرانسوی در زبان فارسی!

معرفی چند نمونه از مراکز خرید تبریز

آموزش اجرای درخت برجسته روی دیوار