یک پروژه کامل(سد سازی)

عنوان پروژه:

سد سازی

تهیه کننده:

استاد مربوطه:

گذری بر سدهای قدیمی ایران

با توجه به این كه توسعه آبیاری با پیشرفت و ترقی ملت ها رابطه مستقیمی دارد لذا مطالعه در بندهای متعددی كه از ادوار قدیم در ایران باقی مانده است جالب به نظر می رسد.

-قدیمی ترین سدهای ایران «سد كورش كبیر» كه محل آن در سرچشمه دجله واقع در سوریه امروزی بوده و «بند داریوش كبیر» كه بقایای آن در رودخانه كر واقع است در حدود 2500 سال قدمت دارند.

از پل بندهای خراسان آنچه می توان نام برد: «پل بند طوس» كه در شهر طوس قرار داشته و مطابق گزارش های تاریخی دختر فردوسی شاعر شهیر ایرانی آن را ساخته و وقف كرده است.

كه البته در اجرای برنامه های عمرانی جدید این پل بند تاریخی از بین رفته است!

سد طبس سدی قوسی كه در دره ای بسیار تنگ در 400 كیلومتری جنوب غربی مشهد واقع شده كه البته این سد هم از گل و لای پر شده است:

-بند اخلمد در 60 كیلومتری جنوب غربی مشهد كه شاه عباس دوم آن را بنا كرده و قابل استفاده نیست.

-خصوصیات فنی بندهای ایران .

1-مصالح بكار رفته.

بدیهی است كه در سد سازی حتی المقدور از مصالح محلی استفاده می شده است و به طور كلی آجر و سنگ با ملات آهكی، شالوده سدها را برای مقابله با فشار جانبی آب تشكیل می داده اند.

2-شكل سدها از لحاظ انتقال نیروی جانبی آب

الف) سدهای وزنی

همان طور كه می دانید در صنعت سد سازی اگر با تقویت ابعاد سد با فشار افقی آب مقابله شود سد را «سد وزنی» می نامند. در سدهای وزنی مقابله با نیروهای افقی از این راه صورت می گیرد كه ابعاد سد را آن قدر قوی و بزرگ انتخاب می كنند كه برآیند نیروهای عمودی و نیروهای افقی تنها در پی ها فشار ایجاد كند.

ب: سدهای قوسی

در این سدها با انحنایی كه به فرم بند داده می شود فشارهای جانبی را مستقیماً به سطوح جانبی كوه هدایت می كنند. با وجود این كه چندین سال پیش دولتهای غربی بكار بردن قوس و اختراع آن را از آن رومیها می دانستند به احتمال بسیار قوی اختراع سدهای قوسی را می توان به استادان سد ساز ایرانی نسبت داد.

ج: سدهای پایه‌ای

در این بندها با وجود این كه جدار خوربند نسبتاً نازك است ولی توسط پایه هایی كه معمولاً مثلثی شكل هستند در مقابل فشار آب تقویت می شوند مانند دو سد اخلمد و فریمان كه البته سد فریمان در وسط دارای هرم عظیمی به عنوان پایه است كه بصورت دیوار حائل، جداره ی بند را تقویت می كند چنین بنظر می رسد كه این پایه برای تقویت بند بعداً ساخته شده باشد.

د: انتخاب محل سد

در تمام نقاطی كه سدهای قدیم ایران بنا شده است. شرایط طبیعی از لحاظ تنگی دره و استقامت كوهها وغیره به خوبی مراعات شده است. این سدها اغلب در نقاط كوهستانی و دور دست كه حتی امروز به سختی می توان به آنها دسترسی پیدا كرد قرار گرفته اند، باید قبول كرد كه انتخاب محل سد پس از جستجوی بسیار توسط كارشناسان و سد سازان قدیمی صورت می گرفته است.

ه: شرایط شالوده ریزی:

شرایط شالوده ریزی سدها كاملاً با هم متفاوت بوده است در بعضی نقاط كه سنگ سخت كوه در كف رودخانه ها قرارمی‌گرفته شالوده ریزی سدها محكم و با وجود پر شدن از شن و لای هنوز پابرجا می باشند. ولی در اكثر موارد كه سدها را به علت نبود امكان خاكبرداری برای رسیدن به سنگ روی طبقات رسوبی بنا كرده اند موجودیت سدها با خطر مواجه شده است.

و: برج های آبگیر

ارتفاع سدهای مخزنی ایران بین 15 تا 40 متر است، با توجه به این كه مهار فشار آب در زمان باز كردن سد به منظور بهره برداری برای سازندگان سدها مشكلاتی ایجاد می كرده ایرانیان برای این كار راه حل جالبی یافته اند. بدین صورت كه در قسمت سرآب و چسبیده به بدنه سد برجهایی از كف رودخانه تا تاج سد از آجر یا سنگ بنا می كرده اند كه این برجها در ارتفاعات معینی مجهز به سوراخهایی افقی بوده كه با مخزن و در یا چه سد ارتباط داشته اند، دور برج مزبور پله حلزونی از تاج تا پایین ترین سوراخ آبگیری برج تعبیه می شده تا بندبازان از داخل سوراخهای افقی آن را باز كرده یا ببندند.

ح: تخلیه آبهای طغیانی

برای كلیه سدها آبهای طغیانی را ( آبهای اضافی را خصوصاً در مواقع طغیان و بروز سیلابهای عظیم) بدون آن كه به سد آسیبی برسانند باید دور كرد. ساده ترین راه برای حل این مسئله این است كه آبهای طغیانی و سیلابها از روی سد سرزیر شوند كه البته نیرویی كه از سقوط آبهای سیلابی روی بدنه و دریاچه سد وارد می شود می تواند باعث شسته شدن سد گردد. پس راه حل دیگری كه مشكل نامبرده را برطرف كند این است كه راه جداگانه ای جز بدنه و اجزاء اصلی سد برای عبور سیلاب در نظر گرفته شود یعنی در یك یا دو طرف سد قسمتی از تاج سد را از سطح اصلی پایین تر برده تا آبهای طغیانی بتوانند از این قسمت سرزیر شوند.

وضعیت كنونی سدهای ایران از لحاظ بهره برداری

تعدادی از سدهای قدیمی ایران ( مانند فریمان ) هنوز پابرجا هستند و از آنها بهره برداری می شود ولی به علت آن كه در پای سدهای قدیمی ایران «حوض آرامش» در نظر گرفته نشده انرژی توده های آب كه از روی بدنه سد سقوط كرده اند باعث شسته شدن سد شده است البته پس از این آبشویی معمولاً حوض آرامش طبیعی بوجود می آید كه آب موجود در آن به صورت تشكی برای از بین بردن انرژی آب در می آید كه اگر عمل شسته شدن كف رودخانه و زیر سد از حد معمول تجاوز نكند مشكلاتی بوجود می آید.

با توجه به ابتكار و خلاقیت استادان سد ساز ایرانی و با در نظر گرفتن پشتوانه علمی آنان در زمینه های مختلف امید است دانشجویان و متخصصین آب كشور با تلاش های روز افزون خود در جهت رفع مشكلات كمبود آب و منابع محدود آن راهكارهای مناسبی را همگام با مطالعات روز ارائه دهند.

مراحل احداث یک سد خاکی به شرح زیر است:

تجهيز كارگاه :

در پروژه‌هاي بزرگ تجهيز كارگاه، خود پروژه‌اي محسوب مي شود. در مرحله تجهيز كارگاه از اولين كارها احداث كانكس‌هاي موقت است. احداث اتاقك نگهباني وفنس كشي دور محوطه پيمانكار نيز در ابتدا انجام مي شود .

فضاهاي كه در مرحله تجهيز كارگاه براساس نقشه‌هاي مشاور بايد احداث گردند طبق روال ابتدا ريز شده و در نقشه‌هاي جزئيات به تاييد نظارت مي رسد و سپس اجراي آنها شروع مي‌شود . فضاهاي معمول تجهيز كارگاه در يك پروژه سدسازي عبارتند از :

- كانكس‌هاي اداري شامل دفاتر رياست كارگاه، رياست دستگاه نظارت، دفتر فني نظارت، دفتر فني پيمانكار ، اتاق جلسات، سالن اجتماعات، نمازخانه ، سرويسهاي بهداشتي ، دفاتر امور اداري ، امور مالي ، امور پشتيباني، دبيرخانه ، مخابرات و ...

- كانكس‌هاي كمپ مسكوني شامل خوابگاه مديران ومهندسان ، خوابگاه كارمندي و كارگري ، انبار كمپ ، آشپزخانه و كلوپ (سالن تلويزيون)

- كانكس‌هاي ساختمانها و تاسيسات اجرايي شامل : رختكن و اتاق استراحت مهندسين وكارگران ـ انبارها ـ آزمايشگاه ـ تعميرگاه ماشين آلات ـ كارواش ـ بچينگ وتاسيسات وابسته مانند كولينگ و يخ‌سازها ـ كانكس‌هاي واحد برق ، تراشكاري، كارگاه چوب، كارگاه فلز ، سوله آرماتوربندي، انبار ناريه واتاق پرسنل آتشباري، پمپ بنزين، اتاقهاي پرسنل ماسه شويي و سنگ شكن وپست برق، باسكول ، سيلوي سيمان و انبار آن، كمپرسورخانه، سايبان ديزل ژنراتور، منبع آب ، منبع سوخت، ساختمان بهداري، ايمني وآتش نشاني، تيرهاي چراغ برق، سپتيك‌ها وغيره .

محل هر يك از آيتمهاي فوق كه در پلان جانمايي كارگاه مشخص مي شوند بايد به نحوي باشند كه در مسير جاده يا محل احداث سازه‌هاي وابسته قرار نگيرند .

عمليات اجرايي سد:

با توجه به اسناد ارزيابي آيتمهاي اجرايي یک سد عبارتند از : حفاري پي و تكيه گاه سد وتحكيمات ، احداث ديوار آب بند و پرده آب بند، حفاري سرريز و آبگير ، خاكريزي بدنه سد ونصب ابزار دقيق، بتن ريزي سرريز و آبگير كه در ذيل روش اجراي آنها خواهد آمد .

حفاري پي سد وتكيه‌گاههاي جناحين :

كلا" عمليات خاكي مانند خاكبردراي وحفاري وابستگي زيادي به ماشين آلات دارد. بلدوزر ، لودر ، كمپرسي، بيل مكانيكي، بيل شاول، داپتراك، دريل واگن ، جك هَمِر، از انواع ماشين آلات كاربردي در عمليات خاكي هستند .

يكي از مسائلي كه در اجراي پروژه‌ها باحجم خاكبرداري زياد مطرح است تعيين محل دپوي خاكهاي حاصل از حفاري وخاكبرداري است كه بايد قبل از شروع عمليات با هماهنگي دستگاه نظارت، محل دپو مشخص گردد .

الف ـ‌ خاكبرداري پي :

حفاري وخاكبرداري پي تا جايي ادامه پيدا مي كند كه به لايه نفوذ ناپذير مانند سنگ برسيم. با توجه به اينكه در پروژه‌هاي سدسازي معمولا" سطح آبهاي زيرزميني بالا مي‌باشد اگر در حين خاكبرداري به آب رسيديم با تعريف ايستگاههاي پمپاژ و اجراي زهكش‌ها و سپس لجن برداري توسط بيل مكانيكي يا بلدوزر با تلاقي عمليات حفاري را ادامه مي دهيم. اگر در كار لجن برداري با مشكل مواجه شديم مي توان اندكي خاك خشك به لجن اضافه كرد و سپس آنرا با لجن ميكس كرد و بعد اقدام به بارگيري وحمل نمود .

در حفاري پي سنگهاي سست بايد برداشته شود كه بسته به حجم سنگ مي توان از جك همر يا دريل واگن و انفجار نسبت به برداشتن سنگ اقدام كرد .

ب ـ حفاري تكيه‌گاه :

خاكبرداري وحفاري تكيه‌گاه نيز معمولا" تا رسيدن به جنس مناسب مصالح ادامه پيدا مي‌كند. در احداث سدها خاكبرداري تكيه‌گاه با شيب مناسب ومطابق طرح از مسائل مهم به شمار مي رود .

در زمينهاي خاكي عمليات خاكبرداري با بلدوزر و با هدايت مباشر عمليات خاكي براساس سرشيبهاي پياده شده توسط نقشه‌بردار انجام مي‌شود تا شيب مناسب در خاكبرداري حاصل آيد .

در زمينهاي خاكي با حجم سنگي پايين وحفاري با جك همر بايد همر دستگاه در زاويه مناسب قرار داشته باشد و در زمينهاي سنگي كه حجم سنگ بالا است و نياز به انفجار دارد چالهاي حفر شده توسط دريل واگنها بايد زاويه مطلوب را داشته باشد .

در خاكبرداري همواره بايد توجه داشته باشم كه مسيرهاي دسترسي را قطع نكنيم. همچنين بايد مراقب بود تا با كسر حفاري مواجه نشويم چرا ممكن است بعدا" اصلاح كم حفاري‌ها به دليل عدم وجود دسترسي غيرممكن گردد و عمليات اجرا نظم خود را از دست بدهد .

در جاهايي كه حفاري وخاكبرداري بيشتر به علت محدوديتهاي توپوگرافي مقدور نباشد يا هزينه بيشتري را موجب شود يا به هر دليل ديگري نخواهيم حفاري ادامه پيدا كند با توجه به جنس ونوع مصالح ترانشه بايد آنرا تحكيم كرد. تحكيمات با توجه به نوع پروژه، جنس مصالح و زمين، موقعيت سنگها و واريزه‌ها انواع مختلفي دارد :

استفاده از بتن پاشي در يك يا دو لايه يا بيشتر ، بستن مش در لايه‌هاي شاتكريت (بتن پاشي) توسط سيم انتظار استفاده از راك بولتها وانكرها و تزريق تحكيمي دوغاب سيمان (در صورت نياز جهت مهار قطعات سنگي ترانشه) استفاده از ديوار حائل بتني يا سنگي وغيره .

در پروژه‌هاي سدسازي براي اينكه جلوي آبهاي نشتي از زير بدنه سد را بگيرند بايد پي سد را در برابر آب درحد قابل قبول نفوذ ناپذير نمايند. اين كار معمولا" بوسيله تزريق دوغاب سيمان به لايه‌هاي زير پي سد در زيرهسته رسي انجام مي شد كه به احداث پرده آب بند يا پرده تزريق معروف مي باشد.

در سد خاكي با هسته رسي و ديوار آب بندي، اگر منظور احداث ديوار آب ‌بند به منظور آب بندي پي سد باشد مي توان از مطلب زير استفاده كرد .

احداث ديوار آب بند در پي سد :

اگر به دليل سست بودن و تخلخل زياد لايه‌هاي ريزپي از نظر زمين شناسي، روش پرده تزريق كارايي لازم را نداشته باشد ذيل عمل خواهیم کرد :

ابتدا مقدمات كار يعني احداث حوضچه گل، ديوارهاي راهنما و سكوي حفاري مي بايست انجام شود.

احداث حوضچه ها : ابتدا حوضچه‌هاي گل تازه، گل كاركرده، آب تازه و ايستگاه پمپاژ ساخته مي شوند . ابعاد حوضچه‌هاي گل براساس عمق پانل ومشخصات خاك بستر تعيين مي‌گردد. باتكميل حوضچه‌ها كار نصب لوله وپمپ انجام مي شود .

ساخت ديوارهاي راهنما : به منظور هدايت وكنترل كاتر دستگاه حفاري ، ديوارهاي زوج راهنمابا بتن ساخته مي شوند .

براي سكوي حفاري نيز يك پلتفرم يا محل صافي را خاكبرداري يا خاكريزي كرده با غلطك مي كوبند تا دستگاه حفار در آنجا قرار گيرد .

حفاري پانلهايي به عمق حداكثر 87 متر وعرض حدود 8/0 متر وطول 4/2 متر توسط دستگاه هيدرو فرز انجام مي‌شود . پانلها بصورت اوليه وثانويه حفاي مي شوند به اين طريق كه بين پانلهاي اوليه حفاري شده، پانلهاي ثانويه حفاري مي‌شوند تا يكپارچگي ديوار آب بند تامين گردد يعني به صورت يك در ميان اوليه وثانويه حفر مي شوند . در هنگام حفاري، مصالح حاصل از حفاري بهمراه گل حفاري به واحد تصفيه گل هدايت شده و پس از جدايش مصالح از گل حفاري، دوباره گل حفاري به داخل پانل هدايت مي‌شود. گل حفاري در اصل كار تامين پايداري ترانشه حفاري شده را انجام مي دهد .

در حين حفاري مشخصات گل دائما توسط آزمايشگاه كنترل مي‌گردد. با اتمام عمليات حفاري عمليات بتن ريزي توسط لوله ترمي آغاز مي‌شود. بتن ريزي در شرايطي صورت ميگيرد كه پانل از گل حفاري پر است. براساس مشخصات طرح پانلها براساس بتن پلاستيك (بتن بنتونيت‌دار) يا بتن سازه‌اي پر مي‌شوند . بتن پلاستيك از مقاومت فشاري كم ولي مدول ارتجاعي و نفوذناپذيريي بالايي برخوردار است .

در پروژه‌هايي كه از ديوار باربري بالايي انتظار مي‌رود قبل از بتن ريزي ابتدا قفسه آرماتور نصب مي شود در غیر این صورت در ديوار آرماتور به كار نمي رود.

اجراي پرده آب بند يا پرده تزريق :

1- در اكثر پروژه‌هاي سد سازي ابتدا چالهاي اكتشافي حفاري مي شود وپس از كر (مغزه) گري و بررسي جنس لايه‌هاي زمين اقدام به تصميم گيري درخصوص احداث پرده تزريق مي‌شود.

2- تزريق يكي از رشته‌هاي تخصصي ژئوتكنيك محسوب مي شود .

3- تعيين جزئيات روش اجرايي معمولا" از ابتكار پيمانكار نشأت مي گيرد .

4- پيمانكار لازم است در طي آزمايشهايي دوغابهاي مختلف را مورد بررسي قرار دهد.

5- طبيعت پنهان كارهاي تزريق اقتضاء مي كند كه پيمانكار از كارهاي انجام شده در هر مرحله نتيجه گيري وارزيابي داشته باشد و با هماهنگي نظارت كارهاي بعدي را با نتايج بدست آمده برنامه ريزي كند.

6- براي اجراي پرده تزريق ابتدا مقدمات آنرا فراهم مي كننداین مقدمات شامل موارد زیر می باشد:

آماده سازي سكوي تزريق ـ تجهيزات آزمايشگاه صحرايي جهت انجام آزمايشات دوغاب سيمان ـ تهيه دبي سنج و فشارسنج ثابت جهت بالا بردن دقت آزمايش لوژن (نفوذپذيري آب و ترزيق دوغاب سيمان)، خريد سیمان با استعلام از كارخانه‌هاي سازنده بصورت بسته بندي شده.

پس از فراهم آوردن مقدمات ابتدا شروع به حفاري گمانه‌هاي تزريق مي نمايند. براي جلوگيري از ريزش ديواره گمانه‌ها روشهاي مختلفي وجود دارد كه بستگي به شرايط پروژه و قطر گمانه وجنس زمين دارد. يكي از كاربردي‌ترين روشها كيسينگ گذاري گمانه است .

پس از حفاري گمانه‌ها دستگاههاي تزريق در محل شروع به تزريق مي نمايند. هرچه بلين سيمان بيشتر باشد براي تزريق مناسبتر است. چون در شيارها وحفره ها بهتر نفوذ مي كند . البته انتخاب بلين سيمان بستگي به شرايط زمين شناسي دارد . در هنگام تزريق مشخصات سيمان مانند بلين و ميزان سياليت دوغاب كنترل مي گردد. دوربين‌هاي تلويزيوني براي مشاهده اندازه ، تعداد ، كيفيت درزها و نيز دستگاه اتوماتيك اندازه‌گيري دوغاب مصرفي از ابزارهاي مهم در عمليات اجرايي تزريق محسوب مي شود .

خاكريزي بدنه سد :

يكي از مهمترين مسائل در پروژه‌هايي كه حجم خاكريزي زيادي نياز دارد تامين محل قرضه مناسب مي باشد تا حدي كه ممكن است به دليل عدم وجود تامين مصالح پروژه را غيراقتصادي كند. وجود معادن مانند معدن رس در سدهاي خاكي در نزديكي محل پروژه مي‌تواند به توجيه پذير بودن پروژه از لحاظ اقتصادي كمك كند. براي تامين ساير انواع مصالح در سدهاي خاكي مانند فيلتر ، درين ، كوبل و سنگريزه و ريپ راپ راههاي مختلفي موجود است بعنوان مثال براي تامين فيلتر احداث پلانهاي ماسه شويي معمولا" اجتناب ناپذير است . همچنين ممكن است مثلا" براي تامين سنگريزه از مصالح حاصل از انفجارات سرريزها و آبگيرها استفاده شود كه اين موارد بستگي به نوع مصالح بدنه سد و جنس زمين اطراف سد دارد .

يكي از مبناهاي اصلي شروع خاكريزي سدها اجراي خاكريز آزمايشي است كه مي تواند همزمان با حفاريهاي پي سد انجام شود. هدف از اجراي خاكريز آزمايشي مشخص نمودن مقدار max تراكم مصالح موجود به وسيله تغييرات درصد رطوبت، ضخامت لايه، تعداد عبور غلطك، نوع غلطك، سرعت غلطك، وزن غلطك مي باشد .

قبل از اجراي خاكريزي، بستر وپي بايد از نظر مشخصات فني به تاييد دستگاه نظارت برسد وهر قسمت از بستر آماده خاكريزي شده توسط پيمانكار تحويل بستر به نظارت انجام شده و صورتجلسه شود. سپس دستگاه نظارت اقدام به دادن مجوز خاكريزي مي‌كند. قبل از اجراي هسته رسی لازم است تا چاله‌ها توسط بتن پركننده پر شود. عيار بتن پركننده بسته به نوع پروژه از 150 تا 200 كيلوگرم سيمان در مترمكعب متغير است . سپس به جهت محافظت از هسته رسي بتن ريزي هسته رسي كه به بتن پلنيت معروف است اجرا مي شود كه عيار آن بين 200 تا 300 مي باشد .

در برخي پروژه‌ها با توجه به نوع پروژه ممكن است تكيه گاه در محل هسته رسي نيز بتن پاشي (شاتكريت) شود. رعايت مشخصات مصالح و رسيدن به تراكم لازم خاكريزي از مهمترين مشخصات فني سدهاي خاكي است. نوع مشخصات فني مصالح با توجه به جنس مصالح متفاوت است بعنوان مثال در هسته رسي مشخصاتي مانند دانه بندي ، pi و ll ،در صد نفوذپذيري مصالح ، مقاومت قطعات سنگ،درصد ريز الك 200،ارزش ماسه‌اي se و pi مد نظر می باشد.

رس اتصال يعني رسي كه در مجاورت پي يا تكيه‌گاهها است نيز مشخصات خاصي دارد خصوصا" حد خميري آن بايد طبق مشخصات فني رعايت گردد .

روش اجرا با توجه به نوع مصالح متفاوت است به اين ترتيب كه محل آبدهي مصالح ، نوع غلطك، ارتفاع لايه‌هاي خاكريزي، درصد تراكم لازم، نوع آزمايش دانسيته .

رسي كه بعنوان هسته نفوذناپذير سد اجرا مي شود ابتدا بايد عمل آوري شود يعني يكسري كارهايي روي رس انجام شود تا آماده ريختن وتراكم گرفتن حداكثر شود افزودن آب به رس در محل عمل آوري بتن از نظر اقتصادي به صرفه‌تر است . در عمل آوري ابتدا محل كرت‌هاي عمل آوري توسط نقشه‌بردار پياده مي شد. سپس رس از معدن به محل عمل آوري توسط كمپرسي‌ها حمل شده در عمل آوري دپو مي شد. بعد با بلدوزر خاك رس را پخش مي‌كردند آبدهي به مصالحي مانند سنگريزه در محل خاكريزي به دو شكل مي تواند انجام شود :

تانكر آبپاش

علمك‌هايي كه در ايستگاه پمپاژ احداث شده‌اند وتوسط پمپ و لوله به روي باند خاكريزي هدايت شده و شلنگ آبپاشي انجام مي شود .

مقدار اختلاف ارتفاع در باندهاي خاكريزي بستگي به نظر نظارت ومشاور دارد. بعنوان مثال در سدهايي كه هسته رسي مايل دارند لايه‌هاي پايين دست بايد حدود 5/0 متر بالاتر از لايه‌هاي بالادست خود باشند تا مصالح هسته رسي روي فيلتر بخوابد .

در ادامه عمل آوري :

حوضچه‌هايي درست مي كنند و آب را داخل آنها مي اندازند و آب آنقدر در اين كرت‌ها مي ماند تا ته نشين شود. سپس توسط بلدوزر خاك رس را ميكس مي‌كنند بعد از اينكه ميكس كامل انجام شد رس عمل آوري شده، دپو مي شودو توسط لودر بارگيري و توسط كمپرسي به محل خاكريزي هسته رسي سبز انتقال داده مي شوند با اين اقدام ديگر نيازي به آبدهي در محل خاكريزي براي رس وجود ندارد .

قبل از خاكريزي هرلايه بايد بر آن لايه order يا مجوز خاكريزي صادر شود. در مجوزهاي خاكريزي بايد تاريخ ، نوع مصالح، شماره لايه يا عرض وضخامت لايه، وضعيت ابزار دقيق، وضعيت مصالح در اتصال به تكيه‌گاه ، محل دقيق خاكريزي مشخص شده، نتيجه آزمايش دانسيته در آن ثبت مي‌گردد و اگر نتيجه آزمايش مثبت بود مجوز خاكريزي لايه بعدي توسط نظارت صادر گردد . اگر نتيجه آزمايش دانسيته مثبت نباشد بستگي به مقدار دانسيته دو حالت اتفاق مي‌افتد يا بايد غلطك چند پاس ديگر لايه بكوبد يا مصالح نامرغوب بايد جمع‌آوري شود و مصالح جديد با مشخصات فني مطلوب ريخته و كمپكت شوند . شيب لايه‌هاي خاكريزي دائما" توسط نقشه بردار كنترل مي گردد .

نصب ابزار دقيق سدها

ابتدا پیمانکار شركت های تأمین کننده ابزار دقيق را به دستگاه نظارت معرفي مي نمايد و از بين آنها يك شركت برگزيده مي شود و سفارش به آن شركت ارسال مي گردد. قبل از خاكريزي نصب ابزار دقيق انجام مي شود.برای نصب بعضي از ابزار دقيق ها مانند rp لازم است تا گمانه‌هائی در پي حفر شوند و همزمان با بالا آمدن لايه‌هاي خاكريزي،لوله ابزار دقيق هم بالا بیاید.

زماني كه ابزار دقيق در سنگريزه قرار مي‌گيرد دور لوله آنرا با مصالح نرم‌تر مانند ساب بيس پر کرده وبا كمپكتورهاي دستي مي كوبند .

در هنگام خاكريزي بايد از كابلهاي ابزار دقيق مراقبت كرد تا در اثر عبور ماشين‌آلات قطع نشود. انواع ابزار دقيق با توجه به مشخصات پروژه سدسازي عبارتند از :

ep ) electric piezometer )

sp) stand pipe piezometer)

rp) rock piezometer)

بتن ريزي سرريز و آبگير :

پس از حفاري وتحكيمات ابتدا بايد طبق نقشه آرماتورهاي سازه سرريز (ديواره‌ها وكف) در سوله مربوط به آرماتورها طبق ليستوفر خم وبرش شده به پاي كار حمل شوند. سپس نقاط قالبها توسط نقشه‌بردار مشخص مي شود و بعد اكيپ آرماتوربند اقدام به جاگذاري و بستن آرماتورها طبق نقشه مي نمايد. وجود دستگاه جرثقيل يا تاوركرين جهت جابجايي آرماتورهاي دپو شده و رساندن به داخل مقطع آرماتوربندي سرعت كار را افزايش مي دهد . با توجه به نوع شبكه آرماتور كه آرماتور كف باشد يا ديوار،ساپورت يا خرك (در صورت نياز) تعبيه مي شود. براي اينكه كاور آرماتورها رعايت شود اقداماتي را بايد انجام داد كه اين اقدامات با توجه به نوع شبكه آرماتور متفاوت است. البته شايع‌ترين اين اقدامات قرار دادن لقمه سيماني بين آرماتور و قالب است. پس از بستن شبكه آرماتور نوبت به قالب بندي مي‌رسد .

برخي قالبها در محل كار ساخته مي‌شوند مانند قالبهاي تخته‌اي پركننده يا قالبهاي كوچك چوبي نما يا قالبهاي فلزي نما كه در محل كار مونتاژ مي‌شوند و برخي قالبها در نجاري يا آهنگري ساخته شده به محل نصب حمل مي‌شوند. قالبها بايد طبق نقشه ليفت بندي بسته شوند. نقشه ليفت‌بندي و ليستوفر آرماتوربندي معمولا" توسط دفتر فني پيمانكار از روي نقشه‌هاي اصلي مشاور تهيه و ريز شده جهت تاييد به نظارت ارسال مي شود و پس از اصلاح وتاييد توسط نظارت به پرسنل اجرايي پيمانكار داده مي‌شود.

انواع قالبها چه قالب نما باشند چه قالب بتن پركننده بايد خوب مهار شوند تا در برابر فشار بتن‌ريزي مقاومت كافي را داشته باشند.

طريقه مهار قالب در برابر بتن ريزي وابستگي زيادي به ارتفاع بتن ريزي دارد. هرچه ارتفاع بتن بيشتر باشد فشار آن به قالب بيشتر است . پس از بستن قالب نوبت تميزكاري مقطع وتحويل آن به نقشه‌بردار وپس از آن به پرسنل نظارت كه اين تحويل براساس مجوزهاي بتن‌ريزي مكتوب مي شود. در مجوزهاي بتن ريزي تاريخ، محل بتن ريزي، رقوم بتن‌ريزي، وضعيت جوي هوا ، ساعت شروع وخاتمه نوع بتن، حجم تقريبي، كنترل پي، نقشه‌برداري، قطعات مدفون ، آرماتوربندي، قالب بندي ، نوار آب بند (واتراستاپ) ، پمپ بتن، جرثقيل، ويبراتور، شمشه ماله ، آزمايشگاه ، تميزكاري، كروكي ومختصات، سيمان ، مصالح سنگي، بتن ساز مركزي، تراك ميكسر، دماي بتن ، دماي محيط ثبت می شود.

ارزیابی ویژگیهای هیدرودینامیكی یك سازند كربناته در ساختگاه سد تنگ شمیران ایلام

سازند آسماری به سن اولیگومیوسن و با تركیب سنگ شناسی آهكی از سازندهایی است كه در ایران به عنوان بستری با آمادگی زیاد برای گسترش پدیده كارستی شدن شناخت ه شده است. این سازند كه در باختر ایران در گستره استان ایلام بصورتی جدانشده با سازند شهبازان و با نام آسماری – شهبازان شناخته شده است، تركیب اصلی سنگ شناسی تكیه گاهها و بخشی از مخزن سد تنگ شمیران را در ١٠٠ كیلومتری جنوب باختری شهرستان كرمانشاه تشكیل می دهد . بمنظور بررسی ویژگیهای هیدرودینامیكی و چگونگی تراوایی در این سازند، در تكیه گاه راست سد روش ردیابی رنگی بكار گرفته شده است . بدین منظور ماده رنگی در كرانه راست رودخانه گنگیر در حدود ٤ كیلومتر بالادست در مخزن سد تزریق و نمونه برداری در فواصل زمانی و نقاط ت عیین شده به مدت 2/5 ماه انجام شد . استفاده از این روش منجر به شناخت بهتر وضعیت گسترش ناهمگون پدیده انحلال در سازند كربناته آسماری –شهبازان شد . نتایج بدست آمده نشان می دهند كه ماده رنگی اورانین پس از طی مسافت ٤ كیلومتر در مدت چهار روز به محل چشمه شماره دو ر سیده است . سرعت بدست آمده بر پایه زمان پیدایش نخستین اثر ماده رنگی در چشمه حدود ٩٨٠ متر در روز می باشد كه با توجه به تصورهای پیشین در مورد سازند آسماری – شهبازان سرعتی بالا است . با وجودی كه نتایج بدست آمده نشان می دهند در مسیر بین نقطه تزریق اورانین تا چشمه شماره دو پدیده كارستی شدن به گونه ای چشمگیر در سازند كربناته گسترش یافته، شكل نمودار زمان – غلظت در چشمه شماره دو نشاندهنده این است كه سیستم كانالهای انحلالی كاملا" یكپارچه و همگن نبوده و جریان آب زیرزمینی از مسیر شكستگیها و كانالهای گوناگونی گذر نموده ا ست. روش آزمایشگاهی مورد استفاده در این پژوهش اندازه گیری بروش اسپكتروفلوئوریمتری و با دستگاه شیمادزو RF -5000 بوده است

مواد افزودنی در پروژه های سد سازی

امتیازات فیزیکی و اقتصادی قابل ملاحظه ای که مواد افزودنی برای بتن ایجاد می کند و همچنین در بسیاری موارد، مزایای فنی موجب رشد روز افزون کاربرد این مواد در بتن شده است.این مواد نه تنها امکان به کار بردن بتن را در شرایط پیچیده فراهم کرده اند که پیش از آن امکان استفاده از بتن در این شرایط به دلایل مختلف فنی وجود نداشت، بلکه امکان استفاده از گستره وسیع تری از مواد متشکله در مخلوط بتن را نیز به وجود آورده اند.سدها به علت نقش اساسی که در سیستم اقتصادی، اجتماعی، سیاسی کشور دارند و نیز به علت سرمایه گذاری کلانی که برای ساخت آنها می شود، جز سازه های استراتژیکی محسوب می شوند که لازم است از عملکرد و دوام مناسبی در دراز مدت برخورداری باشند.ملاحظات اقتصادی مانند استفاده از مصالح در دسترس و کاهش مصرف سیمان، ضوابظ پایایی از جمله هوازایی، کاهش نفوذ پذیری، آب بندی و کاهش نسبت آب به مواد سیمانی، استفاده از مواد کمک سیمانی مانند پوزولانها ، سرباره و دوده سیلسی برای بهبود خواص وپایایی بتن که عموما منجر به افزایش آب مورد نیاز مخلوط می شوند، بهبود شرایط اجرایی مانند حمل و نقل، ریختن ومتراکم کردن بتن، بهبود خواص فیزیکی، مکانیکی و شیمیایی بتن و امکان ادامه عملیات اجرایی و بتن ریزی در شرایط آب و هوایی مختلف از جمله مواردی هستند که استفاده از مواد افزودنی در پروژه های سد سازی را اجتناب پذیر می کنند.با توجه به اندرکنش مواد افزودنی با مواد سیمانی و سایر اجزای تشکیل دهنده بتن و از آنجا که گستره وسیعی از مواد افزودنی با نامهای تجاری گوناگون موجود و در دسترس می باشند، آگاهی از خصوصیات کلی، مکانیزم واکنش و عوامل مو ثر بر عملکرد این مواد می تواند در انتخاب آنها برای یک پروژه خاص، به ویژه پروژه سد سازی، سودمند باشد.در این مقاله پس از بررسی کاربرد، مکانیزم واکنش و عوامل موثر بر عملکرد مواد افزودنی متداول در پروژه های سد سازی، راهکارهایی برای انتخاب این مواد برای یک پروژه سدسازی ارایه می گردد.

سد سازی در فصل سرما

با اجرای نخستین تجربه سدسازی در مناطق سردسیر، از این پس شاهد توقف زمستانی عملیات احداث سدها در کارگاه های سدسازی کشور در فصول سرد سال نخواهیم بود. دانش بکار گرفته شده در ساخت سدها در هوای سردسیر که در نوع خود یک طرح منحصر بفرد می باشد، اولین تجربه مهندسی در نوع خود می باشد که با اتکا بر دانش و توانمندیهای کارشناسان صنعت آب کشور طراحی و برای نخستین بار در استان آذربایجان غربی به اجرا درآمد.
با اجرای موفقیت آمیز این تجربه گرانبها که برای نخستین بار در تاریخ صنعت سدسازی کشور در سد ساروق تکاب به اجرا گذاشته شد، پس از این دیگر شاهد ادامه عملیات سدسازی در فصول سردسیر و در دماهای بسیار پایین نیز خواهیم بود. در مناطق سردسیر بارش نزولات جوی، شرایط آب و هوایی، سرمای زودهنگام و دیرپا و بروز یخبندان از فاکتورهای مهم و قابل توجه در اجرای پروژه های عمرانی خصوصا سازه های حساس از جمله سدسازی است. سد مخزنی ساروق نیز که در منطقه سردسیر و با زمستان های بسیار سرد در منطقه تکاب احداث می شود بلحاظ شرایط فوق باید در ماههای یخبندان عملیات اجرایی آن متوقف می شد. این در حالی بود که با توجه به مشکلات تامین آب آشامیدنی مردم تکاب و برنامه زمان بندی طرح و لزوم آبگیری در اسرع وقت ایجاب می کرد حداقل تراز بدنه سد به 1820متر از سطح آبهای آزاد برسد.
همین احساس مسولیت مضاعف درقبال نیاز اساسی مردم چاشنی کار شد و در اوج سرما چرخ های باز ایستاده از حرکت ناشی از سرما و یخبندان به گردش درآمدند و کار در زمستان نیز تداوم یافت و سد ساروق چهار متر دیگر نیز بالاتر رفت. معاون طرح و توسعه شرکت سهامی آب منطقه ای آذربایجان غربی در این زمینه می گوید: بحث تعطیلی کارگاه های سدسازی درمناطق سردسیر وتوقف عملیات اجرایی طی چندین ماه سال از دغدغه های مسوولان وزارت نیرو ومدیران شرکت مادر تخصصی مبنی بر عدم تعطیلی کارگاه های سدسازی در زمستان بود. سجاد برشنده گفت: ادامه عملیات اجرایی سد در دمای بسیار پایین به دلیل رعایت حاشیه ایمنی ویژه و ضرورت آب بندی دقیق بدنه سد همچنین اجرای هسته رسی در ساختار سدهای خاکی در کنار رعایت مسایل فنی مرتبط از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. وی معتقد است: هرچند راندمان اجرای هسته رسی در فصل زمستان بخاطر شرایط اجرایی آن معادل 50درصد راندمان کار در فصل تابستان بود ولی کاهش هزینه های توقف کار و بیکاری پنج ماهه درکنار کاهش زمان اجرا وآغاز سریع آبگیری از جمله مزیت های کار در فصل سردسیر است. برشنده گفت: با توجه به آنکه آذربایجان غربی یکی از استان های پیشتاز در امر سدسازی در کشور است و در زمان حاضر 24سد در حال مطالعه و احداث دارد از اینرو اجرایی شدن این طرح در همه کارگاه های سدسازی استان می تواند نقش مهمی در صرفه جویی در عنصر زمان داشته باشد. مدیرعامل شرکت سهامی آب منطقه ای آذربایجان غربی نیز با تشریح اهمیت این دستاورد مهم در صنعت سدسازی کشور گفت: برای اولین بار باتلاش های انجام شده در زمستان گذشته عملیات حساس اجرای هسته رسی سد ساروق در زیر برف و یخ انجام گرفت و در زمستان نیز کارگاه سد سازی به فعالیت خود ادامه داد. نقی کریمی افزود: پشت سرگذاشتن مشکلات طبیعی و به انقیاد درآوردن شرایط در کاهش زمان دستیابی به ثمرات اجرای پروژه های سدسازی در حالی است که کارشناسان ما این فناوری ارزشمند را برای شکوفایی هرچه بیشتر صنعت سدسازی کشورمان به ارمغان آورده اند.
وی گفت: با بکارگیری این دانش جدید که در سد "ساروق" شهرستان تکاب و در فصل زمستان به اجرا درآمد ارتفاع این سد 4متر و به حجم 15هزار متر مکعب افزایش پیدا کرد .
اجرای عملیات خاکریزی بخصوص اجرای "رس" کاری حساس و تعهد آور است برای فراهم کردن شرایط ادامه کار و نیز جلوگیری ازافزایش رطوبت یکی از راهکار ها، ایجاد پوشش مرتفع است که به دلیل زمانبر بودن و هزینه بالای آن و نیز آسیب پذیری پوشش مرتفع خصوصا در مقابل بادهای تند منطقه کنار گذاشته شد. ایجاد پوشش سطحی و استفاده از لایه خاک محافظ و بکارگیری مواد شیمیایی نیز به دلیل تبعات بعدی و مشکلات جانبی قابل اجرا نبودند. پس از بررسی های زیاد، کارشناسان استفاده از پوشش سطحی و لایه خاک محافظ را در دستور کار قرار دادند.
هرچند استفاده از لایه خاک محافظ که نوعی پوشش سطحی نیز محسوب می شود کار دشوار و پر هزینه ای است از اینرو بهترین عایق در مقابل رطوبت و برودت محسوب می شد. از سوی دیگر "فوم پلی اتیلن" به دلیل داشتن ترکیبی از پلی اتیلن فشرده و حبابهای ریز هوا بهترین پوشش در دسترس و عایق رطوبتی و حرارتی است که علاوه بر مزیت های فراوان در اجرا، با توجه به ضخامت از کارآیی مطلوبی برخوردار است. به این ترتیب عملیات اجرایی با برداشتن آخرین لایه رسی متراکم شده که یخ زده بود برداشته شد و اجرای رس آغاز و در پایان هر روز کاری نیز لایه فوم روی آخرین رس متراکم شده پهن گردید. برای حصول اطمینان از نحوه عملکرد فوم پلی اتیلن، شبها حداقل دمای محیط و دمای زیر فوم اندازه گیری شد و این چرخه هر روز تکرار گردید.
اگر چه دو ماه آذر و دی برای تداوم کار از دست رفت ولی با پشت کار همه کارشناسان و کارگران اجرای این طرح، تراز رس به 1792متر رسید و به این ترتیب هسته رسی سد ساروق به ارتفاع چهارمتر و حجم 15هزار مترمکعب افزایش یافت. سد ساروق که آبگیری آن بزودی آغاز می شود قادر خواهد بود سالانه50 میلیون مترمکعب آورد رودخانه را تنظیم و از طریق یک رشته تونل آبیاری به طول 637 متر و با قطر تمام شده 5/3متر به مصارف مورد نیاز انتقال داد. بدون شک اجرای این طرح در سد مخزنی ساروق در برودت چندین درجه زیر صفر و در زیر قندیل های یخ بیانگر تجربه موفق از توانمندی های متخصصین مجریان این صنعت افتخار آفرین است که همچون نگینی بر تارک توانمندی های مردم پر استقامت این مرز و بوم خواهد درخشید

كنترل كیفیت سیمانهای مصرفی در پروژه سد :

یكی از مصالح اصلی مصرفی در بتن سیمان میباشد كه عامل اصلی ایجاد ژل چسبناك بتن بوده و لذا كیفیت آن تاثیر مستقیم بركیفیت بتن ساخته شده خواهد داشت . بمنظور كنترل كیفیت بتن ساخته شده در یك كارگاه سد سازی میبایست در وحله اول یك سیستم كنترل كیفی دقیق و گسترده در كارگاه برای مصالح مصرفی در بتن ایجاد نمود تا در صورت مشاهده هر گونه نوسان غیرمجاز در كیفیت مصالح برای جلوگیری ازبه خطر افتادن كیفیت بتن تو لیدی بتوان اقدامات شایسته را منظور نمود . از پارامترهای كیفیتی قابل اندازه گیری و سنجش كیفیت سیمان در كارگاه میتوان به مقاومت سیمان در سنین مختلف ( اعم از فشاری و خمشی ) –نرمی سیمان - زمان گیرش اولیه و نهایی سیمان - انبساط حجمی(اتوكلاو) و همچنین دمای سیمان مصرفی اشاره نمود. پروژه سد و نیروگاه مسجدسلیمان كه عملیات اجرایی اصلی آن از سال ۱۹۹۵ تاكنون توسط مشاركت شركتهای دایلیم از كره جنوبی و ساتو از ژاپن با همكار ایرانی مشاركت شركتهای تابلیه و پرلیت آغاز گردید دارای ویژگی های خاص از نقطه نظرسیمان مصرفی در سازه های بتنی خود بوده است . در طول دوره ساخت سازه های بتنی این سد كه دارای حجمی بیش از یك میلیون متر مكعب بوده است ازمحصولات تولیدی كارخانجات سیمان مختلف استفاده شده و لذا كنترل كیفی سیمانهای یاد شده هم از نقطه نظر ذخیره سازی و مصرف و هم از لحاظ كیفیت سیمان و اثرات آن بر كیفیت و بالاخص مقاومت بتن ساخته شده دركارگاه از حساسیت خاصی برخوردار بوده است.آنچه در این مقاله ارائه شده مختصری از روشهای كنترل كیفی سیمان در كارگاه سد و نیروگاه جریانی مسجدسلیمان و نتایج بدست آمده از تحلیل آمار ی مقاومتهای فشاری سیمان های مصرفی و بتن های تولید شده میباشد . در این مقاله با بررسی نتایج مشاهده خواهد شد كه اولا كیفیت سیمانهای كارخانجات مختلف علیرغم تحت پوشش قرارداشتن آنها توسط ارگانهای مسئول ذیربط شدیدا باهم متفاوت بوده و ثانیا كیفیت سیمانهای ساخته ش ده توسط برخی ازكارخانجات سیمان مورد بحث , درطول زمان ثابت و پایدار نبوده است و این امر موجب بروز مشكلات عدیده برای واحد كنترل كیفیت كارگاه گردیده است. درادامه ابتدا نتایج حاصل از كنترل كیفیت برخی ازخواص فیزیكی و شیمیایی سیمانهای یاد شده و مقایسه آنها ارائه گردیده و سپس تاثیر تغییرات كیفیت مقاومتی سیمانهای مذكوربرروی كیفیت مقاومتی بتنهای ساخته شده با سیمانها مورد بررسی قرار گرفته است.

سد کرخه بزگترین سد تاریخ ایران

کشور ایران با وسعت 1648000 کیلومتر یکی از فلات های پهناور آسیا است حدود جنوبی آن خلیج فارس و دریای عمان ، حد شمالی دریای خزر ، حد غربی آن کوههای زاگرس و حوزه اروند رود است که در شرق به کوههای پامیر محدود می باشد .
میانگین بارندگی سالانه کشور حدود 250 میلیمتر است که کمتر از میانگین بارندگی آسیا و حدود یک سوم میانگین جهانی می باشد. تنوع اقلیمی ، شرایط توپوگرافی و جغرافیایی ، توزیع ناموزون مکانی و زمانی جریانهای سطحی در انطباق با نیازهای آبی و تغییرات شدید بین سالی از ویژگیهای هیدرولیکی بخش وسیعی از کشور محسوب می شود. از اینرو اصول مهندسی آبیاری از روزگاران پیشین مورد توجه ایرانیان قرار داشته ، تا جائی که به آن هنر آبیاری اطلاق می نموده اند . عظمت و اهمیت آبیاری در معتقدات مذهبی آداب و رسوم و سنتهای ایران جای والایی داشته است .

ایرانیان در صنعت سدسازی سابقه بسیار طولانی دارد یکی از قدیمی ترین سدهای قوسی جهان بنام سد کباری مشهور است که طول تاج آن 55 متر و ارتفاع 26 متر و فقط 5 متر ضخامت دارد و شعاع قوس آن 38 متر می باشد که نشان دهنده توان اجرائی گذشتگان در ساخت سد قوسی است . برنامه های عمرانی گوناگون که با هدف توسعه اقتصادی اجتماعی کشور ، تاکنون تدوین گردیده است به طور اصولی جملگی دارای زیربنای متکی به توسعه منابع آب بوده اند . از این رو توسعه بهره برداری از منابع مختلف آب در اولویت نخست برنامه های مذکور قرار داشته و تامین آب عاملی برای دستیابی به آرمانهای رشد گردیده است رشدی که فقرزدایی ، قطع وابستگی ، ایجاد عدالت اجتماعی ، رفاه و سرافرازی را به ارمغان داشته است توسعه کشاورزی در ایران به عنوان یکی از اهرمهای پیشرفت اقتصادی همراه با عوامل مهمی چون افزایش جمعیت ، بالاتر رفتن سطح بهداشت محدودیت آب شیرین ، برداشت بیش از حد از آبهای زیر زمینی و سرانجام هجوم جبهه های آب شور به شیرین احداث سد های مخزنی را در اولویت کارهای عمرانی قرار می دهد . از جمله این سدهای بزرگ که با شیوه مدرن ساخته شده است سد کرخه می باشد که بطور خلاصه در زیر به آن پرداخته شده است . رودخانه کرخه از مناطق میانی و جنوب غربی رشته کوههای زاگرس در نواحی غرب و شمال غرب کشور سرچشمه گرفته و پس از طی مسافتی در حدود 900 کیلومتر در امتداد شمال به جنوب ، سرانجام در مرز مشترک ایران و عراق به مرداب هور العظیم می رسد رودخانه کرخه پس از رودخانه های کارون و دز سومین رودخانه بزرگ ایران از نقطه نظر آبدهی محسوب می شود .
حوزه آبریز رودخانه کرخه به وسعت حدود 43 هزار کیلومتر مربع می باشد و شامل استانهای همدان و کرمانشاه و کردستان ایلام لرستان و خوزستان می باشد . سرشاخه های اصلی تشکیل دهنده رودخانه کرخه ، رودخانه های سیمره کشکان قره سو گاماسیاب و چرداول هستند .
سد کرخه نخستین سد بزرگ با طراحی و اجرای داخلی و نخستین تجربه مدیریت پروژه کلان در صنعت سدسازی بوده است .سد مخزنی و نیروگاه برق آبی کرخه در فاصله 24 کیلومتری شمال غرب اندیمشک در استان خوزستان احداث گردیده است . در احداث این سد قرارگاه خاتم الانبیاء وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ، شرکت های وابسته به وزارت نیرو و بیش از 120 شرکت پیمانکاری و هشت شرکت مشاوره ای همکاری داشتند و ساخت آن نقش مهمی در ارتقای سطح دانش فنی و فن آوری صنعت سدسازی ایران داشته است .
معاون برنامه ریزی و هماهنگی شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران گفت : درآمد و منفعت سد کرخه ، مسجد سلیمان و کارون 3 با فروش هر کیلو وات ساعت 5 سنت سالانه حدود یک میلیارد دلار است .

مشخصات بدنه سد :

نوع : خاکی با هسته رسی
حجم کل بدنه سد : 32.5 میلیون متر مکعب
تراز تاج سد : 234 متر از سطح دریا
ارتفاع سد لز پی : 127 متر
طول تاج سد : 3030 متر
عرض تاج سد : 12 متر
حداکثر عرض سد در پی : 1100 متر
سیستم انحراف آب سد کرخه شامل یک آبراهه بتنی چهار دهانه ( کالورت ) ، سازه های آبگیر ورودی ، حوضچه آرامش انتهایی ، پیش فراز بند ، فراز بند و نشیب بند می باشد . به منظور نفوذ ناپذیر نمودن پی و جلوگیری از زه آب ، در پی سد دیواره یا غشایی نفوذ ناپذیر اجرا گردیده و به علت هزینه زیاد حفاری و تزریق ناپذیری پی سد کرخه و برای آب بندی مطمئن تر پی ، بجای اجرای پرده آب بند ، از دیوار آب بند با بتن پلاستیک استفاده شده است این دیوار آب بند که با بدنه سد هم محور می باشد ، در زیر پی سد ودر مرکز هسته رسی اجرا شده است .
با درنظر گرفتن پارامتر هائی از قبیل ارتفاع سد ، حجم مخزن ، نوع سد و اهمیت آن در تامین نیازهای کشاورزی تولید انرژی برق آبی ، موقعیت قرارگیری سد نسبت به مناطق مسکونی پایین دست و خسارات اقتصادی و اجتماعی ناشی از شکست سد ، سرریز سد کرخه برای تخلیه مطمئن حداکثر سیلاب محتمل ( P.M.F ) و با در نظر گرفتن ارتفاع آزاد مناسب طراحی گردیده است مشخصات این سرریز به شرح ذیل میباشد :
نوع : اوجی با شوت دریچه دار
موقعیت : جناح راست بدنه
ظرفیت تخلیه : 18260 متر مکعبدر ثانیه در حالت وقوع سیلاب
ودارای بخش های زیر است : کانال تقرب ، سازه ورودی ، شوت ، حوضچه آرامش

یکی از بزرگترین مزایا ی سد کرخه مهار سیلاب هاست که موجب وارد آمدن خسارت به بخش های مختلف ازجمله به بخش کشاورزی است بر اساس آمار ثبت شده از سال 1334 تا سال 1384 حدود 80 سیلاب بزرگ در حوزه کرخه بوقوع پیوسته است . در زمان بهره برداری از سد عظیم کرخه در طی سالهای 1382 تا 1384 چهار سیلاب در حوزه کرخه اتفاق افتاد که از میان این سیلاب ها ، سیلابهای اسفند ماه 1383 و بهمن ماه 1384 از حجم آورد بیشتری برخوردار می باشد که سد کرخه این سیلاب ها را مهار نمود .

عوامل موثر در پایداری سدها

طراحی و اجرا

هدف اصلی در طراحی یک سد خاکی دستیابی به سازه‌ای است که آب را در پشت خود نگاه دارد و علاوه بر آن از نشت آب در دامنه پایاب که رگاب و گسیختگی را به همراه خواهد داشت، جلوگیری کند. اجرای یک سد ساخته شده از مصالح همگن تنها در مواردی معدود که مصالح مناسبی در اختیار بوده و سد ارتفاع زیادی نداشته باشد، مورد توجه قرار می‌گیرد. در اغلب سدها ، مقطع سد حالتی منطقه‌ای دارد تا به این وسیله بتوان ضمن استفاده از مصالح موجود در محل ، کارایی سد را افزایش داد. سدهای منطقه‌ای محتاج هسته‌ای نفوذ ناپذیرتر برای کنترل جریان در داخل بدنه سد هستند.

سدهای خاکی اگر بطور غیر صحیحی طراحی و اجرا شوند، می‌توانند مشکلات و خطرات زیادی را به همراه داشته باشند. سدهای خاکی معمولا با ریختن و کوبیدن لایه‌های متوالی خاک دارای رطوبت مناسب ساخته می‌شوند. تراکم ناقص خاکریز سد یا پی ضعیف آن باعث نشت تدریجی بدنه سد می‌شود و در نتیجه از مقدار « ارتفاع آزاد » آب می‌کاهد یا باعث بوجود آمدن ترکهایی در بدنه سد می‌شود که می‌توانند مسیرهای ناخواسته‌ای برای عبور آب نشتی نشت کنترل نشده داخلی و خارجی باعث رگاب و ایجاد فشارهای بالازدگی زیاد در پی سد می‌شود

شکل سد

انتخاب مقطع مناسب برای سد به عوامل چندی وابسته است. عامل

ارتفاع سد

ارتفاع سد خاکی تابعی از ارتفاع مورد نظر برای مخزن است. ارتفاع مخزن خود عاملی تعیین کننده در مورد نیروهای جانبی که باید توسط خاکریز تحمل شوند و همچنین فشارهای ناشی از نشت آب در اطراف خاکریز ، است. مقدار نیروی آب نشتی در پی خاکریز ارتباط مستقیم با ارتفاع مخزن دارد و ممکن است توسط عرض خاکریز نیز تاثیر بپذیرد.

پی و تکیه‌گاهها

ویژ

یک پروژه کامل(سد سازی)

مطالب مشابه :

فروش و خرید جواز صنعتی

سنباده و انواع آن

آئین نامه قانون معافیت ازپرداخت حق بیمه سهم کارفرمای کارگاهها به میزان پنج نفر

کارآموزی در عرصه بهداشت جامعه: پروژه بهداشتی

یک پروژه کامل(سد سازی)