مديريت و سازماندهي مدارس در ايران

مديريت و سازماندهي مدارس در ايران

صاحب نظران مديريت آموزشي معتقد هستند كه فعاليتهاي عمده آموزش و پرورش در مدرسه صورت مي گيرد و تحقيق اهداف سازمان آموزش و پرورش به ميزان كارايي و اثر بخشي مدارس مربوط مي شود . زيرا مدارس محل انتقال فرهنگ بشري به دانش آموزان و رشد شخصيت آنان و تربيت و تامين درصد قابل ملاحظه اي از نيروي انساني كشور ما مي باشند.

تعريف مدرسه

در آيين نامه ، اجرايي مدرسه مصوب 1379 شوراي عالي آموزش و پرورش آمده است كه : « مدرسه مهمترين نهاد اجتماعي ، تربيتي و آموزشي و اصلي ترين ركن تعليم و تربيت است كه به منظور تربيت صحيح دانش آموزان در ابعاد ديني ، اخلاقي ، علمي ، آموزشي ، اجتماعي ، و كشف استعداد ها و هدايت و رشد متوازي روحي و معنوي و جسماني آنان ، برابر ضوابط و دستور العملهاي وزارت آموزش و پرورش تاسيس و اداره مي شود.»

انواع مدارس

طبق مصوبات شوراي عالي آموزش و پرورش انواع مدارس و مراكز پيش دبستاني ، دبستاني ، راهنمايي تحصيلي ، متوسطه ( دبيرستان ، هنرستان ، پيش دانشگاهي ) در ايران تاسيس گرديده است . در هر دوره تحصيلي نيز به تناسب نياز و امكانات استانها و مناطق مدارسي با نامهاي زير داير مي باشد :

1- مدارس دولتي

2- مدارس غير انتفاعي

3- مدارس استثنايي (عقب مانده ذهني ، نابينا و نيمه بينا ، ناشنوا و نيمه شنوا ، عقب مانده تحصيلي ، ناسازگار)

4- مدارس تيز هوشان

5- مدارس شاهد

6- مدارس ايثار گران

7- مدارس اقليتهاي مذهبي

8- مدارس خارجي

9- مدارس تطبيقي

10- مدارس بين المللي

11- مدارس نمونه دولتي

12- مدارس عمومي و مدارس تكميلي بزرگسالان

13- مدارس عشايري

14- مدارس اختصاصي وابسته به سازمانهاي مختلف

سازمان و درجه بندي مدارس :

سازمان و درجه بندي مدارس در ايران به پيشنهاد دفتر تشكيلات و بودجه وزارت آموزش و پرورش و تاييد سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور تعيين مي گردد .

سازمان و درجه بندي مدارس ابتدايي :

درجه بندي معمولا با توجه به شمار دانش آموزان تعيين مي گردد و براي هر مدرسه ، بر طبق درجه اي كه دارد پستهاي سازماني در نظر گرفته مي شود .

سازمان مصوب دوره ابتدايي ( مدارس دولتي ) شامل هشت درجه است كه تا سي نفر دبستان درجه يك و تا 750 نفر، دبستان درجه هشت ناميده مي شود .

در سازمان مدارس ابتدايي به تناسب درجه ، افرادي با نامهاي مدير ، معاون ، آموزگار ، دفتر دار ، مربيان بهداشت ، مربيان تربيتي و خدمتگزار و سرايدار فعاليت دارند .

در مناطق عشايري و در بسياري از كلاسهاي چند پايه روستاها ، كه مدارس يك معلمي دارند ، مدير واحد آموزشي ، علاوه بر مديريت ، امور ديگر مدرسه مانند تدريس را بر عهده دارد .

سازمان و درجه بندي مدارس راهنمايي تحصيلي

مدارس راهنمايي تحصيلي دولتي شامل 6 درجه است . مدرسه راهنمايي درجه يك مدرسه اي است كه 90 دانش آموز دارد . در مدارس راهنمايي تحصيلي افرادي در سمتهاي زير فعاليت دارند كه به تناسب درجه مدرسه افزايش يا كاهش مي يابد .

1- مدير مدرسه راهنمایي تحصيلي

2- معاون يا معاونان

3- مربي يا مربيان تربيتي

4- دبيران رشته هاي مختلف

5- دفتر دار

6- متصدي آزمايشگاه

7- خدمتگزار و سرايدار

سازمان درجه بندي دبيرستانهاي دولتي مناطق شهري

مدارس متوسطه شامل 9 درجه است . دبيرستان درجه يك ، دبيرستاني است كه حداقل 90 دانش آموز دارد .

دبيرستان درجه نه ، دبيرستاني است كه حداقل 590 دانش آموز در آن تحصيل مي كنند .

در مدارس متوسطه مناطق شهري ، افرادي به تناسب درجه مدارس ، در سمتهاي زير فعاليت دارند :

1- رئيس دبيرستان

2- معاون يا معاونان

3- مدير دروس

4- مشاور هدايت تحصيلي

5- مربي يا مربيان تربيتي

6- دبير به تعداد مورد نياز

7- مسئول يا متصدي امور دفتري و امتحانات

8- ماشين نويسي ، بايگاني ، متصدي تكثير

9- مسئول خدمات ماشيني

10- نامه رساني

11- خدمتگزار

12- سرايدار

وظايف مديران مدارس ابتدايي ، راهنمايي تحصيلي و متوسطه

در آيين نامه اجرايي مدارس مصوب 1379 شوراي عالي آموزش و پرورش نقشها و وظايف زير بر عهده مديران واحد هاي آموزشي سطوح مختلف تحصيلي گذارده شده است .

1- تهيه برنامه سالانه مدرسه در ابعاد مختلف با مشاركت كاركنان مدرسه و اولياي دانش آموزان و به تصويب رساندن آن در شوراي مدرسه .

2- برنامه ريزي در جهت تشكيل شوراي مدرسه ، انجمن اوليا و مربيان ، شوراي معلمان و شوراي دانش آموزان و اداره شوراها و نظارت بر فعاليتهاي آن .

3- آشنا كردن كاركنان مدرسه با شرح وظايف مصوب و نظارت بر اجراي صحيح آن .

4- بررسي پرونده تحصيلي كليه دانش آموزان حداكثر تا يك ماه پس از شروع سال تحصيلي .

5- برقراري ارتباط مستمر با خانواده ها در موارد لزوم و آگاه ساختن پدران و مادران از ميزان غيبت فرزندان خود در مدرسه .

6- دادن آزادي عمل به معلمان طبق مقررات مصوب و تصميم گيريهاي شوراي مدرسه در زمينه هاي زير :

- انتخاب روشهاي تدريس مناسب توسط معلمان

- بودجه بندي كتابهاي درسي

- طرح سوالهاي امتحاني

- به كارگيري وسايل كمك آموزشي و مواد كمك آموزشي

7- نظارت بر حسن اجراي فعاليتهاي آموزشي ، پرورشي ، مالي و اداري مدرسه .

8- تقويت منابع مالي مدرسه از طريق استفاده بهينه از منابع مالي دولتي ، بهره گيري از مشاركتهاي مردمي و كمكهاي افراد خير .

9- امضاي كليه كارنامه ها و گواهي نامه هاي تحصيلي مدرسه .

10-فراهم كردن شرايط و امكانات بازديد و گردشهاي علمي ، تربيتي و تفريحي دانش آموزان در محدوده شهرستان به كمك كاركنان ذيربط .

11- برنامه ريزي در جهت حفظ ساختمان و نگهداري و استفاده درست از وسايل و تجهيزات مدرسه و نظارت بر فعاليت هاي مسئولان ذيربط در اين زمينه .

12- فراهم كردن شرايط لازم براي جلوگيري از خستگي مفرط دانش آموزان از طريق :

- نظارت مستمر بر حجم تكاليف درسي دانش آموزان

- نظارت مستمر بر فعاليتهاي آموزشي و پرورشي مدرسه

- متعادل كردن دفعات امتحانات كلاسي

- نشاط آور ساختن محيط مدرسه و استفاده از روشهاي مناسب تشويق

13- آگاه ساختن دانش آموزان مدرسه به وظايف خود ، مقررات مربوط به تشويق و تنبيه و مفاد آيين نامه انضباطي مدرسه به تناسب فهم و سن آنان با همكاري كاركنان ذيربط

14- آگاه ساختن كاركنان مدرسه به مفاد آيين نامه هاي مختلف و ممنوعيت تنبيه بدني در مدرسه .

15- برنامه ريزي در جهت بازكردن حساب بانكي مدرسه برابر ضوابط اعلام شده و واريز كليه درآمد هاي مدرسه (سرانه دانش آموزان ، وجوه حاصل از خدمات فوق برنامه ، كمكهاي شوراي آموزش و پرورش مناطق و كمكهاي مردمي ) و ارايه گزارش عملكرد كمكهاي مردمي به شوراي آموزش و پرورش شهرستان .

16- فراهم كردن شرايط لازم براي بيمه ( حوداث ) نمودن دانش آموزان .

17- مراقبت در امور مربوط به :

- تامين آب آشاميدني سالم

- نظافت سرويسهاي بهداشتي

- توجه به پاكيزگي لباس ، بدن ، موي سر دانش آموزان

- تهويه و تامين رنگ و روشنايي مناسب فضاي مدرسه

- تهيه و توزيع مواد خوراكي در تعاوني مدرسه

- استفاده از لباس كار در كارگاهها

18- تاكيد بر مطالبه كارت بهداشتي تنظيم شده از سوي مراكز بهداشتي و حفظ و نگهداري آن در پرونده تحصيلي دانش آموزان به هنگام ثبت نام در پايه اول ابتدايي .

19- تهيه و ارسال گزارش فعاليت هاي سه ماه شوراها و انجمن اوليا و مربيان مدرسه به اداره آموزش و پرورش محل

20- مطالعه ، بررسي ، ارجاع و پاسخگويي به نامه ها ، بخشنامه ها و دستورالعملهاي واصله به مدرسه و برقراري ارتباط كاركنان ، شوراها و انجمنهايا سازمانهاي مختلف ويا خانواده ها .

ضوابط انتخاب و انتصاب مديران و معاونان مدارس

بهترين مراتب آن باشد كان به فصل و هنر به دست آيد

رتبتي كان نباشد استحقاق زودش اندر بنا شكست آيد ( ابن يمين )

يكي از راههاي موفقيت برنامه هاي آموزش و پرورش ، انتخاب و انتصاب مديران شايسته براي اداره مدارس دوره هاي مختلف تحصيلي است . تعيين ضوابط و شرايط لازم در اين امر كاملا ضرورت دارد . از اين رو ، شوراي عالي آموزش و پرورش به پيشنهاد وزارت آموزش و پرورش آيين نامه اي تحت عنوان آيين نامه نحوه انتصاب مديران و مسئولان آموزش و پرورش را تصويب و براي اجرا ، ابلاغ نموده است .

شرايط احراز مديريت مدارس

طبق ضوابط مصوب ، مديران مدارس بايد داراي شرايط عمومي و اختصاصي به شرح زير باشند :

الف- شرايط عمومي :

1- اعتقاد به اسلام و التزام عملي به احكام اسلامي و ولايت فقيه و قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران .

2- تخلق به اخلاق اسلامي مانند حسن خلق ، سعه صدر ، انصاف و روحيه گذشت و امانتداري از نظر همكاران

3- برخورداري از سوابق تجربي موفق و برخوداري از حسن شهرت و مقبوليت بين همكاران

4- داشتن توان مديريت و روحيه كارگروهي و قدرت برقراري ارتباط با ديگران ، جلب همكاري كاركنان ، دانش آموزان و اولياي آنها براي تحقيق اهداف آموزش و پرورش .

5- متاهل بودن

6- داشتن سلامت جسمي و رواني لازم براي انجام وظايف مديريت .

7- كارمند رسمي بودن در آموزش و پرورش

ب- شرايط اختصاصي :

حداقل تحصيلات و سوابق تجربي مورد نياز براي مديران مدارس برحسب نوع دوره تحصيلي و درجه مدارس .

نحوه انتصاب و عزل مديران مدارس ابتدايي ، آمادگي ، راهنمايي تحصيلي و متوسطه

1- مديران مدارس ابتدايي ، آمادگي ، راهنمايي و متوسطه توسط اداره آموزش و پرورش شهرستان ، منطقه يا ناحيه براساس شرايط مذكور در آيين نامه نحوه انتصاب مديران ، از ميان مناسب ترين افراد واجد شرايط تعيين و منصوب مي گردند .

2- عزل مديران مدارس ابتدايي ، راهنمايي و متوسطه مجاز نيست ، مگر اينكه ناتواني و يا عدم صلاحيت آنان با دلايل مستند به تاييد رئيس سازمان آموزش و پرورش استان برسد .

ملاحظات كلي در مورد انتخاب ، انتصاب و عزل مديران و معاونان مدارس

از مفاد آيين نامه انتخاب و انتصاب مديران استنباط مي شود كه علاوه بر شرايط عمومي ، براي مديران هر يك از دوره هاي تحصيلي ، شرايط اختصاصي نيز تعيين شده است . مديران هر دوره از نظر مدرك تحصيلي با هم تفاوت دارند . طبق آيين نامه مذكور افرادي كه جديد الاستخدام باشند نمي توانند مدير شوند و داشتن سابقه خدمت آموزشي و پرورشي از شرايط اصلي انتصاب مديران است .

گرچه اولويت انتخاب مديران به افرادي كه در رشته مديريت آموزشي تحصيل كرده اند ، داده شده است ، ولي گذرانيدن دوره مديريت قبل از انتصاب به اين سمت و يا اختصاص اين پست فقط به افرادي كه در رشته مديريت آموزشي تحصيل كرده اند ، مورد تاكيد و توجه اصلي قرار نگرفته است . از موارد مثبت و مهم اين آيين نامه توجه به ثبات مديريت است ، زيرا عزل مديران مبتني بر دلايل كافي و تاييد استان مي باشد .

تربيت و بازآموزي مديران مدارس

در وزارت آموزش و پرورش مديران مدارس از راههاي زير تربيت وتامين مي شوند :

1- تحصيل در دانشگاههاي دولتي كشور

2- تحصيل در مراكز عالي ضمن خدمت فرهنگيان

3- تحصيل در مراكز مديريت دولتي

4- تحصيل در دانشگاههاي آزاد اسلامي

5- شركت در دوره هاي بازآموزي قبل از انتصاب به مديريت

6- شركت در دوره هاي بازآموزي مديريت

در يك بررسي از روساي دبيرستانها و هنرستان سوال شد كه براي دوره هاي كوتاه مدت مديريت جه مباحثي بايد تدريس شود ، آنان موضوعات زير را مورد تاكيد قرار دادند :

1- اصول ، روشها و نظريه هاي مديريت

2- اخلاق اسلامي

3- اصول ، نظريه ها و روشهاي مديريت آموزشي

4- سازمان و تشكيلات آموزش و پرورش

5- قوانين و مقررات آموزش و پرورش و آيين نامه هاي مختلف مدارس

6- روان شناسي كودك ، نوجوان و جوان

7- خدمات راهنمايي و مشاوره

8- فلسفه و اهداف آموزش و پرورش

9- اهداف ، ساختار آموزش و پرورش ايران و تحول آن

10-آموزش و پرورش كشور هاي مختلف و نوآوريهاي مربوط به مديريت در آنها

11- مقررات اداري ، مالي ، استخدامي و شيوه نامه نگاري

12- مقدمات برنامه ريزي آموزشي و درسي

13- اصول و روشهاي سنجش و اندازه گيري و امتحان

14- مشكلات و اختلالات تحصيلي و رفتاري دانش آموزان

15- فن آوري و راههاي استفاده از آن در فرآيند يادگيري و ياددهي

16- رايانه ها و نحوه كاربرد آن در مديريت آموزشي

17- پژوهش در آموزش و پرورش و راههاي تهيه و اجراي طرحهاي پژوهشي در مدارس

18- بهره وري و راههاي افزايش آن در مدارس

19- روشها و فنون تدريس و تشويق و تنبيه

20- نظارت و ارزشيابي در مديريت و روشهاي ارزشيابي از برنامه و كاركنان

راههاي بهسازي توانمندي و مهارت مديران مدارس

1- اختصاص ظرفيت كامل رشته مديريت و برنامه ريزي آموزشي در دو سطوح كارشناسي و كارشناس ارشد در دانشگاهها به معلمان و مديران مدارس

2- گسترش رشته هاي تربيت مدير در وزارت آموزش و پرورش در سطح استانها ، در مراكز تربيت معلم يا مراكز عالي ضمن خدمت فرهنگيان .

3- اعطاي بورس تحصيلي خارج از كشور در زمينه مديريت آموزشي و استفاده از مراكز آموزشي مديران مورد تاييد يونسكو

4- گسترش دوره هاي كوتاه مدت مديريت آموزشگاهي با برنامه هاي جامع و مناسب قبل از انتصاب مديران

5- افزودن درس مديريت آموزشي در مراكز تربيت معلم

6- استفاده از فارغ التحصيلان رشته مديريت آموزشي در سمتهاي مديريت و معاونت مدارس

7- ايراد سخنرانيهاي متعدد به وسيله صاحب نظران مديريت آموزشي طبق برنامه منظم براي مديران مدارس مناطق كشور

8- انتشار گسترده مجله مديريت در آموزش و پرورش براي همه مديران مدارس و معرفي آخرين كتابها ، مقالات و تحقيقات انجام شده در زمينه مديريت و مديريت آموزشي در آن

9- نگارش كتابهاي مناسب براي مديران مدارس در زمينه مديريت آموزشي ، آموزشگاهي و سرمايه گذاري بيشتر آموزش و پرورش در اين زمينه

10-توجه اساسي به طرح مباحثي در دوره هاي كوتاه مدت كه مهارتهاي انساني ، ادراكي و فني مديران را افزايش دهد .

11- تجديد نظر در برنامه هاي درس رشته مديريت ، برنامه ريزي آموزشي دانشگاههاي در سطح كارشناسي ارشد وتوجه به نيازمنديهاي مدارس و ساير مديريتهاي وزارت آموزش و پرورش

12- تجديد نظر در نحوه پذيزش دانشجو براي رشته هاي مديريت و برنامه ريزي آموزشي دانشگاهها و تاكيد بر شاغل بودن داوطلبان .

13- فراهم كردن زمينه بازديد مديران از مدارس موفق در داخل و خارج كشور

مشكلات مديران مدارس

مديران مدارس ابتدايي ، راهنمايي و متوسطه شهر و روستا ، دخترانه و پسرانه با مشكلات مختلفي مواجه هستند كه نتايج اين پ‍ژوهش كه در تهران انجام شده است به شرح زير است .

1- كمبود امكانات (فضا ، تجهيزات و بودجه)

2- كمبود نيروهاي كار آزموده

3- كمبود اطلاعات علمي

4- عدم همكاري مسئولان منطقه در بعضي از موارد

5- زيادي حجم كار

6- انجام كارهاي خدماتي ، تعميراتي و اجرايي

7- كم توجهي به مديران در جامعه

8- وجود مقررات دست و پاگير

9- اختيار ندادن به مديران

10- عدم ثبات مديريت

11- صدور بخشنامه هاي متعدد و تكراري به مدارس

12- كمي حق مديريت

13- و ...

راههاي رفع مشكلات مديران مدارس و افزايش منزلت آنان

1- تقدير و تشكر از مديران

2- ارزشيابي صحيح از كار مديران

3- تأمين امكانات رفاهي و مالي مديران مدارس

4- افزايش اختيارات مديران مدارس

5- توجه به پيشنهادهاي مديران مدارس

6- اختصاص سرانه كافي به مدارس

7- آزادي مديران در انتخاب همكاران

8- خودداري از صدور بخشنامه هاي متعدد و غيرضروري

9- فراهم كردن زمينه بازديد از مدارس نمونه و موفق كشور

10- و ...

آيين نامه هاي مدارس و نقش مديران مدارس در اين زمينه :

1- آيين نامه اجرايي (آموزشي) مدارس

2- آيين نامه امتحاني مدارس

3- آيين نامه بهداشت محيط مدارس

4- آيين نامه مالي مدارس

5- آيين نامه انضباطي

6- آيين نامه تخلفات امتحاني

7- آيين نامه انجمن اولياء و مربيان واحدهاي آموزشي

مديريت و سازماندهي مدارس در ايران

مطالب مشابه :

اولین مدرسه دخترانه ایران /مدرسه دوشیزدگان

* مدارس تيزهوشان نياز به "مشاور " دارند، نه فوق‌برنامه

اعلام ثبت نام دانشگاههاي افسري ارتش جمهوري اسلامي ايران 92

مديريت و سازماندهي مدارس در ايران

ساخت سرود رسمي مشاوران مدارس

بانك موضوعات پايان نامه رشته تاريخ

آزمون ورودي مدارس استعدادهاي درخشان و نمونه دولتي استان اردبيل

نتایج آزمون ورودی مدارس نمونه دولتی و استعدادهای درخشان استان خوزستان 93

مدارس جمهوری اسلامی ايران در خارج از کشور