سیگار در ایران

بوميان قاره آمريكا در دوران باستان، به خواص گياه تنباكو پي ‌بردند. در سال 1492 ميلادي، كريستف كلمب و همراهانش به جزيره‌اي در ميان آمريكاي شمالي و جنوبي رسيدند. آنها ديدند بومي‌ها برگ‌هاي گياهي عجيب را روي آتش مي‌ريزند و دود آن را داخل ريه‌هاي خود مي‌كنند.

كريستف كلمب، تصور كرد چيزي جادويي كشف كرده است و هنگام مراجعت، مقداري از برگ‌ها و دانه‌هاي آن گياه را با خود به اسپانيا برد و به‌اين ترتيب، توتون به اروپا راه يافت. مردم اروپا اين گياه را توباكو و در ايران تنباكو ناميدند. استعمال توتون را فاتحان اسپانيايي آمريكا از بوميان آن سرزمين آموختند و لفظ سيگار برگرفته از زبان اسپانيايي است. نام توتون نيز از زبان بومي‌، احتمالا زبان ماليايي گرفته شده است.

توتون در سال 1605 كم و بيش در عثماني، مصر و هند شناخته شده بود. پس از تهاجم پرتغالي‌ها به جنوب ايران و اشغال جزيره هرمز و بندرعباس، توتون و تنباكو وارد ايران شده و در زمان شاه عباس صفوي كشت تنباكو از نواحي جنوب بهمناطق مركزي، شرق و شمال غربي ايران گسترش يافت. تاريخ ورود اين محصول را بعضي سال 1590 ميلادي مطابق با 999 هجري نوشته‌اند. در سال 1875 ميلادي، شخصي به نام استپان نوعي خاص از بذر توتون را از تركيه به گيلان آورد و كشت كرد. پس از آن، بذر توتون به مازندران برده شد و با توزيع آن ميان چند كشاورز كشت توتون در آن منطقه رواج يافت.

اعطاي امتياز انحصار محصول توتون و تنباكوي ايران از مرحله كشت تا فروش در داخل و خارج كشور به‌مدت 50 سال به يك شركت انگليسي از سوي ناصرالدين ‌شاه يكي از بزرگ‌ترين اتفاقات تاريخ دخانيات ايران بود.

ناصرالدين شاه در سومين سفرش به اروپا در سال 1275 خورشيدي (1890ميلادي) از راه روسيه به انگلستان رفت و چون در اثر ولخرجي زياد، پول‌هايش تمام شد امتيازي را در زمينه كشت، توزيع و فروش توتون وتنباكو به شخصي انگليسي به نام ماژور تالبوت داد و در مقابل مقداري پول گرفت و با رشوه به درباريان شركت تالبوت توانست امتياز تجارت انحصاري توتون و تنباكو را به‌مدت 50 سال در ايران از آن خود كند. اين امتياز كه به امضاي شاه و سرهنري ولف رسيد، داراي 15 فصل بود كه حكايت از اختيارات تام تالبوت در امور دخانيات ايران و بي‌اعتنايي به منافع ملت ايران داشت. مطابق با اين قرارداد، شركت رژي متعهد مي‌شد كه در ازاي انحصار خريد و فروش توتون و تنباكوي ايران به‌مدت 50 سال، سالانه مبلغ 15 هزار پوند استرلينگ به همراه يك چهارم سود خالص خود را به شاه بپردازد. با انعقاد اين قرارداد، توليد‌كنندگان و فروشندگان داخلي نيز استقلال خود را از دست دادند و براي فروش توتون و تنباكو بايد از شركت خارجي اجازه مي‌گرفتند كه با مخالفت‌هاي گسترده‌اي از سوي مردم و روحانيون مواجه شد. همزمان با ورود حدود 200 هزار نفر از اتباع دولت بريتانيا به‌عنوان كاركنان شركت رژي به ‌ايران، حدود 100 هزار مبلغ مسيحي نيز وارد ايران شدند و همان شيوه‌اي را كه در تصرف هند و ايجاد كمپاني هند شرقي و سپس حضور نظامي‌ به بهانه حفظ امنيت اين كمپاني و در نهايت مستعمره كردن هند به كار گرفته بودند، در ايران آغاز كردند.

ميرزاي شيرازي، مرجع عاليقدر شيعه به واسطه نامه‌هايي كه از علماي ايران دريافت مي‌كرد در جريان امور قرار داشت. ميرزاي شيرازي، نامه‌اي به شاه مي‌نويسد و مفاسد اين اقدام را براي او بازگو مي‌كند. در نهايت پس از بي اعتنايي شاه، حكم تحريم تنباكو از طرف آيت‌الله ميرزاي شيرازي صادر مي‌شود.

سرانجام شاه تحت فشار شديد لغو كامل امتياز را اعلام مي‌كند و پس از لغو امتياز تنباكو، حكم تحريم تنباكو نيز پس از 55 روز از سوي علما لغو شد.

اين اقدام نه تنها در تاريخ دخانيات تاثير زيادي داشت بلكه به نوعي تاريخ ايران را نيز رقم زد. بسياري از مورخان سرآغاز نهضت مشروطيت را از اينجا مي‌دانند.

اما سيگار اين تحفه استعمارگران براي اولين بار با نام پاپيروس از طريق روسيه تزاري وارد ايران شد و تا مدت‌ها با استقبال مردم روبه‌رو نبود، ولي سرانجام ترفندهاي استعمارگران و پولسازان، سد فرهنگي مخالفت با سيگار را درهم شكست و كم كم عده‌اي قليان و چپق را كنار گذاشته و به سيگار رو آوردند و عده‌اي هم از ابتدا شروع به سيگار كشيدن كردند و كشت توتون و تنباكو كه به علت دريافت ماليات قابل توجه، مورد مخالفت دولت نبود در قسمت‌هاي مختلف كشور رواج يافت و كارخانه‌ها و كارگاه‌هاي توتون‌سايي و توتون بري و سيگار پيچي دستي و.... بوسيله بخش خصوصي داير و با مارك‌ها و انواع مختلف دسته‌بندي و به بازار عرضه مي‌شد. تا سرانجام در سال 1294 ه .ش‌‌مجلس شوراي ملي، نخستين قانون مربوط به انحصار دخانيات را تصويب كرد و با اصلاحات سال‌هاي 1302 و 1307 حق وارد كردن، صادر كردن، خريدن، فروختن، ساختن، نگاهداري و حمل و نقل مواد دخاني و انواع كاغذ سيگار و متفرعات آن در سراسر كشور به دولت واگذار شد و وظايفي براي توتون‌كاران مقرر شد. سپس با قانون سال 1310 انحصار دخانيات، گسترش و موسسه انحصاري دولتي دخانيات تأسيس شد.

خريد دستگاه‌هاي مربوط به دخانيات از جمله حقوق ديگري بود كه به موسسه انحصار دخانيات محول گرديد و صدور مواد دخاني، از پرداخت حقوق گمركي معاف شد و قاچاق آن مشمول قانون 1310 شناخته شد. همچنين خريد و فروش و ورود سيگار در انحصار موسسه قرار گرفت. وزارت ماليه از 1311 مأمور اجراي اين قوانين شد و در سال‌هاي 1313، خريد توتون سيگار و 1314 خريد توتون چپق و تنباكو و نظارت بر ديگر مراحل انتخاب محل، نوع كشت، داشت، برداشت و رسيدگي به وضعيت و توليد مواد دخاني توسط دولت عملي شد.

اولين كارخانه سيگارت‌سازي در 5 مهر 1316 ه .ش در زميني به مساحت 10 هكتار در محل فعلي شركت دخانيات واقع در تهران،‌ خيابان قزوين احداث شد و شروع به كار كرد و سيگارت‌هاي اشنو، فومن، گرگان، افسر، تاج، ارديبهشت و نيز انواع سيگار برگ و جيگاره و انواع تنباكو، توتون چپق و انفيه و توتون پيپ با حمايت دولت وارد بازار شد.

نقل از : روزنامه جام جم

سیگار در ایران

مطالب مشابه :

فروش سیگار در دکه‌های مطبوعاتی غیرقانونی است

طرح فروش سیگار از طریق عاملان مجاز بزودی آغاز می شود

سیگار در ایران

وقتی ناصرالدین شاه به فرانسه رفت و ماجرای توتون و تنباکو پیش آمد

مراكز رسمي فروش سيگار مشخص مي شود

دخانیات در گذر تاریخ

ممنوعیت عرضه سیگار از سوی دکه‌های مطبوعاتی

رتبه مناطق ۲۰گانه تهران در سیگار کشیدن

سوداگران مرگ در كمین مصرف كنندگان قلیان

قیمت سیگار در بازار تهران و ایران