اهمیت سجده

امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند:
«نزدیك‌ترین حالت بنده، به خداوند بزرگ وقتی است كه در سجده است.»
خداوند فرمود: «سجده كن و تقرب جوی.»[۱]
در جای دیگر فرمودند:
«به خدا قسم كسی كه حق سجود را به جای آورد و سجده حقیقی كند به هیچ عنوان زبان متوجه او نشود، اگر چه در تمام مدت عمر چنین سجودی را یك بار به جای آورد.»[۲]
۱ـ۵: فرع پنجم، تعداد سجده‌های شكر برای هر سجده
امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند:
«فى كلِّ نَفَسٍ مَنْ اَنْفاس شكرٌ لازمٌ لَكَ بَلْ اَلْف وَ اَكْثَر».
برای هر نفس از نفس‌های (شما) شكری بر تو لازم است، بلكه هزار (شكر) یا بیشتر.
از دست و زبان كه برآید كز عهده شكرش بدر آید.[۳]
«اعملوا آلَ داوود شكراً و قلیلٌ من عبادی الشّكور».[۴]
بنده همان به كه ز تقصیر خویش عذر بدرگاه خدای آورد
ورنه سزاوار خداوندیش كس نتواند كه به جای آورد.[۵]
زیباترین نوع تشكر از خداوند در قالب سجده تحقق پیدا می‌كند و به صورت كاربردی در می‌آید. وقتی تشكری زیبا، در زیباترین صورت خود، در قالب یك سجده صورت می‌گیرد تازه به دنبال آن بی‌نهایت شكر لازم، بر دوش انسان می‌آید.
قرآن مجید می‌فرمایند:
«و اِنْ تَعُدّوا نِعمَهَ اللهِ لَا تُحْصُوها». یعنی «و اگر بخواهید نعمت‌های خداوندی را بشمارید از شماره آنها ناتوان خواهید گشت.»[۶]
مسأله فراتر از ریاضی و حساب و كتاب است. شاید توسط وجدان، بهتر بتوان به این نكات بلند معنوی پی برد تا به حساب و كتاب ظاهری.
وقتی بی‌نهایت كوچك در مقابل بی‌نهایت بزرگ قرار بگیرد، روال كار همین است با همان‌گونه كه از «روح روایات» به دست می‌آید.
از برای هر نَفَسی هزاران شكر لازم و برای هر سجده، هزاران سجده شكر واجب و برای هر سجده شكر، هزاران سجده شكر دیگر. و به دنبال آن بی‌نهایت سجده شكر، برای بی‌نهایت نعمت مادی و معنوی.
اصل دوم:
ره‌آورد سجده در آیات و روایات معصومین ـ علیهم السّلام ـ
۲ـ ۱: فرع اول، آرامش آرمانی
سجده، یك نوع مسافرت معنوی است كه دست‌آورد فراوانی را به همراه خواهد آورد. یكی از دست‌آوردهای بزرگ این ره‌آورد «آرامش آرمانی» است كه در سایه این آرامش بزرگ، انسان به «اِسْری» الهی دست خواهد یافت.
آرامش زیبا و با معنا، همان آرامش شب.
وَ الَّیلِ اِذا سَجی.
سوگند به شب در آن هنگام كه آرام گیرد.[۷]
سوگند به آرامش بزرگ و آرامش آرمانی. زمانی كه گستره آن، تمام هستی را فرا گرفته است و همانند خورشید پرتو افشانی می‌كند. سجده همسان شب. آرام‌بخش و آرامش‌آفرین است و در واقع سجده‌گاه، گهواره‌ای است كه در آن بندگان الهی به آرامش جان دست می‌یابند.
«اَلا بِذِكْرِ اللهِ تَطْمَئِنَّ القُلوب.»[۸]
اگر این آرامش بزرگ، در زندگی فردی و اجتماعی به دست آید؛ جامعه انسانی به جامعه دینی، سپس به جامعه آرمانی دست خواهد یافت.
اگر تمام انسان‌ها، جلوی فردی زانوی شاگردی به زمین بزنند،
اگر همه بشریت پشت سر فردی اقتدا نمایند،
اگر كل جهان را به فردی، هدیه بدهند،
اگر قدرت جهانی را به فردی بسپارند،
اگر در تمام عمر، زندگی شخصی، در «سمور» سپری گردد،
اگر اسمش بر تابلوهای طلایی نگاشته گردد،
اگر نامش در كتاب‌های آسمانی ثبت گردد،
اگر تاریخ جهانی، به نام فردی ثبت و ضبط گردد،
اگر جایزه جهانی به وی اختصاص یابد،
اگر او را برای تفریح در شهر به شهرِ جهان بگردانند،
اگر بتواند با دو بال مصنوعی بر تمام كرات، كره ماه و كیهان جهانی گشت زند،
اگر تمام حركات و سكنات زندگی وی حتّی نفس كشیدن‌های وی جهت یادبود به فیلم كشیده شود و عكسبرداری گردد،
و اگر ...، ذرّه‌ای از آن آرامش آرمانی بدست نخواهد آمد و غیر از خدا كسی نمی‌تواند تكیه‌گاه و پناهگاه انسان باشد.
غیر از خدا چه كسی می‌تواند ستار العیوب باشد؟!
كدام پدر؟ كدام جد؟
كدام مادر؟ كدام فرزند؟
كدام برادر و خواهر؟
كدام معلّم و دوست؟
كدام همسایه و همشهری؟
كدام بیگانه؟!!
چند بار و چه مدّت؟
غیر از خدا احدی نمی‌تواند رازدار انسان باشد و در تمام امور زندگی، فرد مطمئنی برای انسان محسوب گردد.
«با دلی آرام و قلبی مطمئن و روحی شاد و ضمیری امیدوار به فضل خدا ... به سوی جایگاه ابدی سفر»[۹] كرد.
این است آرامش آرمانی و اِسری بزرگ.
۲ـ۲: فرع دوم، تواضع و تقرب:
اوج تواضع را باید در سجده جستجو كرد.
حضرت علی ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند:
«هنگامی كه انسان نماز می‌خواند، سابیدن گونه‌ها به خاك نشانه تواضع و گذاردن اعضای شریف بر زمین، دلیل كوچك و حقارت است.»[۱۰]
بنده خدا، بهترین عضو از اعضای بدن خود را بر خاك می‌نهد و با این كار بهترین ارتباط را با خدای خود برقرار می‌كند. با بهترین وجه با معبود خود سخن می‌گوید و با یكتای بی‌همتا درددل می‌كند، ناله می‌نماید، گریه می‌كند و خود را به خاك می‌كشد و سر بر خاك می‌نهد تا فكر خودش را الهی كند و جان خود را نورانی نماید.
رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرمایند:
مَالیِ لَا اَری عَلَیكُمْ حلاوهَ الْعِبادَهِ؟ وَ مَا حَلاوَهُ الْعِبادَهِ؟ قالَ اَلتّواضُعُ!
«چه می‌شود كه شیرینی عبادت را در شما نمی‌بینم؟[۱۱] عرض كردند: شیرینی عبادت چیست؟ فرمود: تواضع است.»
سجده‌گاه، آموزشگاهی است كه بنده خدا، تواضع، تقرّب جستن، تخلّص، تزكیه، تنهایی، تفكر و تكلیف را در آن تجربه می‌كند و به صورت علمی و كاربردی تمرین می‌نماید.
۲ـ۳: فرع سوم، تشكّر و تذكّر:
جایی كه «شعاع شمس»، برای خداوند سجده می‌كند؛ چرا انسان بر خداوند سجده نكند؟ چرا انسان تشكر زیبا به جا نیاورد؟
در اعمال مسجد بزرگ كوفه می‌خوانیم:
«اَنْتَ الّذی سَجَدَ لكَ شُعاع الشّمس»[۱۲] ؛ تو آن خدایی هستی كه شعاع شمس (خورشید)، برای تو سجده می‌كند.
حضرت علی ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند:
آسمان سجده‌گاه فرشتگان است.
«در دوران دیگری از آفرینش جهان، خداوند، آسمان‌های فرازین را از درون شكافت و سرشار از فرشتگان ساخت. فرشتگانی گونه گون كه:
ـ بی هیچ ركوعی تنها سر بر سجده دارند.
ـ دو دیگر گروهی كه بی هیچ قیامی در ركوعی مدامند.
ـ سه دیگر گروه، صف به صف، قیام كنندگانی بی‌تزلزل و لرزشند.
ـ چهارمین گروه تسبیح گویان خستگی ناپذیرند كه نه چشمشان پرده خواب فرو افتد و نه اندیشه‌شان به خطا می‌رود و نه خستگی به دژ تنهاشان راه می‌یابد و نه آگاهیشان به غفلت فراموشی مبدل می‌شود.
در تمام طبقات آسمان حتّی چندان پوست تخمی نمی‌توان یافت كه بر آن، فرشته‌ای در سجود یا كوشنده‌ای در كار و تلاش نباشد.»
اگر آسمان سجده‌گاه فرشتگان است؛ چرا دنیا فرودگاه و سجده‌گاه عاشقان حق نباشد؟!
مگر شكر نعمت واجب نیست؟ پس از خداوند چگونه می‌توان تشكر كرد؟
خداوند می‌فرماید: «سَبَّحَ لِلّهِ مَا فِی السّموَاتِ وَ الْاَرْضِ و هو العزیزُ الْحكیمُ»[۱۳]
«آنچه در آسمان‌ها و زمین است برای خدا تسبیح می‌گویند و او عزیز و حكیم است.»
انسان كه اشرف مخلوقات است چه؟
دنیا، سرزمین تقدیر و تشكر است. و در قالب یك قاعده عقلایی، شكر منعم واجب است و بهترین نوع تشكّر، برای بهترین‌ها است و زیباترین نوع تشكر، در قالب یك سجده ساده انجام می‌گیرد كه هم اختصاص دارد برای خداوند منان و هم كاربردی و عملی است، نه صرفاً زبانی.
زندگی انسان، همان آواز آسمانی است و آوازها هم، آوای الهی می‌گویند.[۱۴] همه چیز موسیقی معنوی می‌خوانند و تسبیح می‌گویند.
در سجده‌های طولانی، باید از خداوند تشكر كرد، سپس تار وجود خویش را نواخت.[۱۵]
در فرهنگ عرفان همیشه سخن از سحر است و سجده شكر. آسمانیان و زمینیان، همه باید با آواز بلند، خداوند را بخوانند.
وَ النّجمُ و الشَّجرُ یَسجُدان.[۱۶] گیاه و درخت سجده می‌كنند.
تشكر زیبا به جا می‌آورند. سجده كن صد بار می‌گو ای خدا نیست این غم غیر در خورد و سزا.[۱۷]
سجده، شیرین‌ترین سرودی است كه هر موجودی، توسط آن خودش را به توحید ناب و حق محض نزدیك می‌سازد.
سوختن عاشقانه را در سجده‌گاه باید تمرین كرد و پرواز عارفانه را در سجده باید تجربه نمود. «پرّ من بگشای تا پرّان شوم در حدیقه ذكر و سیبستان شوم».[۱۸]
۲ـ۴: فرع چهارم، استكبار زدایی
حضرت علی ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: «فَاللهَ فَاللهَ فی عاجِلِ الْبَغْیِ، ...»
«پس خدا را! پس خدا را! بپرهیزید از سركشی در این جهان و بترسید از كیفر ناخوشایند ستم در آن جهان، و پایان زشت خودبینی كه دامی است نهاده شیطان. دامی بزرگ و فریفتنی سترگ. بر دل مردان راه یابد، چون زهر كشنده كه در اندام‌ها شتابد. هیچ‌گاه از كار باز نماند، و به خطا كس را از مكر خود نرهاند. نه دانشمندی را به خاطر دانش و نه مستمندی را در فرسودگی پوشش؛ و خدا بندگان با ایمان خود را از این آسیب بر كنار می‌دارد، با نمازها و زكات‌ها و روزه گرفتن‌های دشوار، در روزهایی كه واجب است تا اندامهاشان بیارمد با این كار، و دیده‌هاشان خاشع شود و جانهاشان خوار و سبك ساختن دلهای آنان، و بردن خودبینی از ایشان، به فروتنی كه در عبادت‌ها است: از چهره‌های شاداب را به تواضع برخاك سودن، و با چسبانیدن اندامهای پاكیزه بر زمین خویش را نمودن، و رسیدنِ شكم‌ها به پشت به فروتنی و خواری به خاطر روزه‌داری و آنچه در زكات است از دادن بهره‌های زمین و جز آن، به مستمندان و بیچارگان.
________________________________________
[۱] . روضُ المتقین، ج۲، ص ۳۸.
[۲] . بحار الانوار، ج ۸۵، ص ۱۳۶.
[۳] . گلستان سعدی.
[۴] . سوره سباء، ۳۴ / ۳.
[۵] . گلستان سعدی.
[۶] . سوره نحل، ۱۶ / ۱۲.
[۷] . سوره الضحی، ۹۳ / ۲.
[۸] . سوره رعد، ۱۳ / ۲۸.
[۹] . وصیت‌نامه الهی سیاسی امام خمینی ـ رحمه الله علیه ـ .
[۱۰] . نهج البلاغه، خ ۱۹۲.
[۱۱] . میزان الحكمه، ج ۴، ص ۲۱۸۲۵.
[۱۲] . مفاتیح الجنان، اعمال مسجد كوفه.
[۱۳] . سوره حدید، ۵۷ / ۱.
[۱۴] . مفاتیح الجنان، نماز امام هفتم ـ علیه السّلام ـ .
[۱۵] . اشاره به داستان حكیم جهانگیرخان قشقایی.
[۱۶] . سوره الرحمن، ۵۵ / ۵ و ۶.
[۱۷] . مثنوی معنوی، دفتر پنجم، ۳۹۹۰.
[۱۸] . همان.

منبع : موسسه جهانی سبطین

اهمیت سجده > اسرار نماز

مطالب مشابه :

متن های ادبی زیبا درباره نماز

متن ادبی"برای انشای نماز"

(متن ادبی) درباره نماز

(متن ادبی) درباره نماز

متن ادبی به مناسبت نخستین همایش شعر و متون ادبی نماز

متن ادبی در باره ی نماز

جملات کوتاه و زیبا درباره ی نماز

اهمیت سجده > اسرار نماز