تحلیل محتوای کتاب هدیه های آسمان سوم ابتدایی

چرا کتاب دینی تغییر کرد ؟

١- زمان تغییر کرده است .

2- بچه های امروزی با بچه های قبل فرق دارند .

3- والدین بچه ها عوض شده اند .

4- دین گریزی و دین ستیزی زیاد شده است .

5- پیشرفت علم و تکنولوژی

دلایل تغییر نام تعلیمات دینی به هدیه های آسمان :

- هدیه ملموس و محسوس است و با دنیای شناختی کودکان همخوانی دارد .

- هدیه برای کودکان و بزرگسالان خوشایند و دوست داشتنی است .

- هدیه جنبه ی کاربردی دارد و در زندگی کودکان قابل لمس است .

- آسمان مظهر زیبایی و آرامش است و دید وسیع و رو به بالا را تقویت می کند.

- نعمتهای خداوند از آسمان نازل می شود .

- تفکر کودکان دبستانی عینی و محسوس است . مفهوم دین و دینی انتزاعی و ذهنی هستند و برای کودکان قابل فهم نمی باشد .

تأکید مولفین : نگویید هدیه های آسمانی ، چون آسمانی امری معنوی و الهی است و جنبه ی انتزاعی دارد . بگویید هدیه های آسمان ، چون جنبه ی عینی دارد . و مفهوم آسمان برایشان قابل لمس و خوشایند است .

ساختار کتاب هدیه های آسمان :

هدیه های آسمان در دوره ی دبستان شامل ساختار زیر است .

(عنوان - متن - تصویر - فعالیت - برای خواندن - کتاب کار )

محتوای درس شامل :

کتاب هدیه های آسمان - کتاب کار - کتاب راهنمای معلم

اصول عنوان : ارائه ی پیام درس به صورت غیر مستقیم ، ایجاد انگیزه و تفکر ، ایجاد حس خوشایند .

حس کارکرد عنوان : ایجاد انگیزه برای یادگیری ، ایجاد آمادگی برای یادگیری ، تحریک کنجکاوی

اصول متن : واژه ها از آسان به مشکل ، کوتاه بودن متن ، داستانهای شیرین و جذاب ، با اتمام متن ، یادگیری پایان نمی پذیرد . و متنها به صورت واگرا هستند .

کارکرد متن : وسیله ای برای ارزشیابی و جمع بندی درس ، تهیه ی اهداف درس ، شروع درس ، راهنمای فراگیر برای رسیدن به نتیجه .

اصول تصویر : جذاب بودن ، ارائه ی پیام درس به صورت غیر مستقیم ، هدفمند بودن ، توجه به اصول کتاب کودک . ( تصویر گری و روانشناسی رنگها )

کارکرد تصویر : مکمل تدریس ، ایجاد انگیزه ، زیباسازی کتاب ، شروع تدریس با تصویر ، جمع بندی و نتیجه گیری درس ، تحریک خلاقیت و نوآوری .

اصول فعالیتها : برانگیختن حس تفکر و کنجکاوی .

کارکرد فعالیت : وسیله ای برای ارزشیابی ، ارتباط بین کتاب هدیه ها و کتاب کار ، ایجاد زمینه ی بحث و گفتگو ، جمع بندی مطالب ، کمک به تعمیق مطالب .

اصول کتاب کار : استفاده از فعالیتهای مورد علاقه ی بچه ها مانند : قصه ، شعر ، خاطره ف جمله نویسی و رنگ آمیزی ، کمک به ارزشیلبی ، تنوع در فعالیتها ، توجه به تفاوتهای فردی .

کارکردهای کتاب کار : ایجاد انگیزه برذای تدریس ، مکمل تدریس ، تثبیت یادگیری ، ارتباط بین خانواده و مدرسه ، تشویق به دقت در مشاهدات ، مرور تجربه ها ، افکار و آرزوها .

موضوعات کتاب : هدیه های آسمان شامل 6 بخش یا 6 موضوع است .

خداشناسی - پیامبری - امامت - آداب و اخلاق اسلامی - احکام اسلامی -معاد

کتاب هدیه های آسمان در دوره ی ابتدایی دارای 22 تا 25 درس می باشد .

با توجه به اینکه تقریباً 28 هفته ی مفید آموزشی داریم . پس در هر هفته یک درس تدریس می شود . در هر پایه در طول هفته 2 ساعت هدیه های آسمان داریم . می توان یک جلسه تدریس کرد و یک جلسه کتاب کار را انجام داد. یا می توان هر دو کتاب را در دو جلسه کار کرد . بستگی به نظر معلم دارد .

درس های خدا شناسی حتماً پشت سر هم تدریس شود ولی بقیه درسهارا می توان به صورت پیمانه ای تدریس کرد . مثلاً درس کلاس پنجم درس میراث پیامبر که در مورد عید غدیر است را می توان همزمان با عید غدیر تدریس کرد.

در کتاب هدیه ها شروع درس ها با سلام است ودرسی متناسب با توانا ودرک فراگیران درباره ی سلام آورده شده است.

فعل های انتخاب شده مضارع هستند به این دلیل فراگیر را در متن درس قرار دهد وبه عبارت دیگر فراگیر احساس کند که در حال وهوای داستان ئ یا متن درس قرار دارد.

بحث خداشناسی در پایه ی دوم : آشنایی با مهربانی خداوند در پایه ی سوم ، آشنایی با بخشندگی خداوند.

در پایه ی چهارم : آشنایی با دانایی وتوانایی خداوند ، در پایه ی پنجم : آشنایی با یگانگی خداوند.

روند آموزش نماز در پایه ی دوم : آموزش نماز دو رکعتی در پایه ی سوم . آموزش نماز چهار رکعتی در پایه ی چهارم ، آموزش نماز جماعت و نماز آیات. در پایه ی پنجم: آموزش نماز جمعه.

روند آشنایی با امامان: پایه ی دوم : آشنایی با حضرت علی (ع) و امام حسن (ع) و امام حسین (ع) در پایه ی سوم: امام سجاد (ع) و امام محمد باقر(ع) ، امام جعفر صادق (ع) در پایه ی چهارم امام موسی کاظم (ع) ، امام رضا (ع)، امام محمد تقی (ع) در پایه ی پنجم امام علی نقی (ع)، امام حسن عسکری(ع) و امام زمان عج .

در تمام پایه ها به زندگی حضرت امام مهدی عج اشاره ای شده است اما آشنایی کامل در پایه ی پنجم است در پایه های دوم و سوم و چهارم به صورت غیر مستقیم ومتناسب با درک وفهم در مورد حضرت مهدی (عج) مطالبی آورده شده ولی معرفی کامل ایشان در کتاب پنجم است.

کتاب کار:

کتاب کار در واقع مکمل هدیه های آسمان است و لازم است همزمان با کتاب درسی تدریس شود. حتی می توان تدریس در سها را از کتاب کار شروع کرد.

تمرینات کتاب کار باید توسط دانش آموزان و با نظارت و هدایت معلم در کلاس انجام شود و یا قسمتی از آن در خانه انجام شود.

سؤالات کتاب کار بیشتر به صورت واگرا است و لزومی ندارد همه به صورت یکسان پاسخ دهند هر دانش آموز به تناسب آموخته ها و درک و فهمش پاسخ می دهد .

رنگ آمیزی کتاب کار جنبه ی التذاذی دارد . اجباری نیست رنگ آمیزی تصاویر بنا به سلیقه ی بچه هاست . ودر ارزشیابی ملاک نیست .

در کتاب کار الزامی در نوشتن پاسخ ها نیست اگر به صورت شفاهی هم بیان کنند کافی است می توانند فعالیتها را به صورت فردی یا گروهی انجام دهند.

مهارتهایی که در کتاب کار به کار می برند عبارت است از: قضاوت کردن ، ارائه ی پیشنهاد، انتقاد، تعمیم دادن ، پیش بینی کردن ، ادامه نویسی یک واقعه و استفاده از تخیل.

کتاب کار در واقع ابزاری مناسب برای توسعه و تکمیل یادگیری و بروز خلاقیت و ابتکار می باشد.

فعالیت های کار را می توان به عنوان فعالیت خارج از کلاس تلقی کرد. و حتماً باید خودشان انجام دهند.

فعالیتهای کتاب کار:

- اطلاعات بچه ها را توسعه می دهد و طبقه بندی می کند.

- بچه ها را به تلاش و پویایی وا می دارد.

- به فراگیران انگیزه و شادی می بخشد و آنها را برای یادگیری بیشتر و بهتر آماده می کند.

- ابزاری مناسب برای ارزشیابی از کار بچه ها است .

- نتیجه ی کار هر یک از بچه ها می تواند به طور محسوس با سایرین متفاوت باشد .

آنچه در کتاب مهم است ، تلاش فکری عملی است که فراگیر از خود نشان می دهد . نه صرفاً زیبایی ظاهر و انجام تکالیف.

مهمترین نقش اولیا: تشویق و دلگرمی بچه ها در انجام تمرینات کتاب کار است.

نحوه ی ارزشیابی :

ارزشیابی به دو صورت انجام می شود:

نتیجه مدار: نتیجه ی کار و درستی پاسخ مهم است نه تلاش فراگیر.

فرایند مدار: تلاش فکری و عملی فراگیر اهمیت دارد و نه نتیجه ی کار.

روش ارزشیابی در در س هدیه های آسمان مشاهده ی رفتار است.

ابزار ارزشیابی در درس هدیه های آسمان چک لیست یا جدول ثبت مشاهدات آموزگار است.(نمونه ای از آن پیوست می باشد.)

بنا بر نظر مؤلفین کتاب هدیه های آسمان بر جنبه های نگرشی تأکید دارد و به دنبال این نیست که صرفاً محفوظات و اطلاعات دانش آموزان را توسعه دهد. بنابراین امتحان پایانی از درس دینی باید حذف شود . و ملاک قضاوت و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانش آموز، با توجه به مجموعه- ی نمراتی است که در طول تحصیلی کسب کرده است. این نمرات را معلم با مشاهده ی رفتار دانش آموز به او می دهد. چه بسا نمره ی فردی در امتحان پایانی 20 است ولی از نظر دینداری و اخلاق و رفتار بسیار پایین است و بالعکس.

پس باید رفتار و نگرش های بچه ها را مشاهده کرد ودر جدول ثبت مشاهدات نوشت .

در پایه های دوم، سوم،و چهارم حداقل 5 بار در 5 درس مختلف در هر نیم سال دانش آموز ارزشیابی می شود. ودر پایه ی پنجم حداقل 4 بار در هر نیم سال. و نمره ی پایانی دانش آموز، میانگین نمرات او در سال تحصیلی است.

در این پژوهش سعی شده است که به صورت مجزا و بخش به بخش در مورد محتوا روشهای تدریس مؤثر واهداف بحث شود.

قبل از پرداختن به محتوای کتاب ،نگاهی کوتاه داریم به تصویر روی جلد.این تصویر دختری را با چادر نماز نشان می دهد که با توجه به اینکه این عکس روی جلد کتاب پایه ی سوم چاپ شده است و دختران در همین سن و سال به سن تکلیف می رسنددلیل انتخاب این عکس مشخص و قابل توجیه است.تصویر کتاب کار نیز بخش های مختلف کتاب را پوشش داده و بر فصل یا فصول خاصی تاکید نکرده و تمامی آنها را دارای اهمیتی برابر می داند.

بخش خداشناسی

کلیات

هدف غایی تعلیم و تربیت دینی رشد معنوی کودکان است.رشد معنوی در واقع فراگیری ارزش هاو رویکردی اندیشمندانه به زندگی است.وصل شدن به کسی یا چیزی برتر از خود است احساس رشد یابنده ای است که زندگی را از تولد تا مرگ دارای معنا و مفهوم میسازد احساس وجود رازی در درون زندگی است.رشد معنوی نگرش همراه با احترام فزاینده به دیگر موجودات ودر یک کلام یادگیری برخورداری از ایمان است ایمان به خداوند.

چنین احساسی و نیز واکنش نسبت به آن از جمله اساسی ترین مسایل دینی است که در شکل والاتر آن به عنوان احساس ماورای طبیعی و مقدسی تلقی می شود. بدون چنین احساسی پاسخ های دین بهپدیده های عالم حیات وروابط آنها قایل درک نخواهد بود.

آموزش درباره ی خدا وسایر مفاهیم دینی با دیگر اموری که بین معلم و کودک روی می دهد تفاوت آشکاری دارد. این نوع آموزش در واقع اموختن زندگی به نوعی دیگر و برخورداری از زیستنی همراه با معنا امید تعهدات ارزشمند و تصمیم گیری مبتنی بر اندیشه و اراده است.

نکاتی در مورد اموزش های مربوط به مبحث خداشناسی

گرچه کودک ممکن است خدا را بالاتر از هر کس و هر چیز دیگری بداند اما در عین حال ممکن است او را به صورت یک انسان نیز تصور کند و درباره ی او تفسیری خود محورانه و عینی ارائه دهد. ممکن است کودک خدا را مادی و مانند انسان دارای دست و پا و رفتارهای انسانی تلقی کند یا در خیالهای خود او را در خانه ای با مهمانهای زیاد ببیند وتلقیی اش چنین باشد که مثل انسانها غذا بخورد و بخوابد.به طور کلی تصور بچه ها درباره ی خدا امیخته ای از تخیل و تجسم است.اما به هر حال این تصورات خدا را برای کودک واقعی تر ساخته و باعث میشود که بتواند با او رابطه برقرار کند.

تذکری به معلمان:کودک نمی تواند به طور کامل از خداوند تصوری غیرمادی داشته باشد.بنابراین به هیچ وجه نباید درصدد تلقین این مفهوم به وی بود وتوضیحات بیشتر به وی باعث شکل گیری تصوری مبهم تر میگردد. پس بهتر است بیشتر درباره ی زیبایی مخلوقات او مهربانی و دوست داشتنی بودنش صحبت کرد.در پایه سوم تاکید برنامه ریزان بر ایجاد احساسی خوشایند در دانش اموز نسبت به خداوند مهربان به عنوان بخشنده ی همه ی نعمت ها و تقویت احساس و علاقه ومحبت نسبت به او میباشد.

بخش اول کتاب هدیه های آسمان پایه ی سوم شامل 4 درس «سایه وسارا»،«مدرسه ی ده آفتاب»،« مهربانترین دوست» ،«همیشه با من» ویک شعر با مضمون خداشناسی است که دارای اهداف زیر میباشند:

دانش آموز :

1)به مهربانی و زیبادوستی خدا پی ببرد.

2)درباره ی احساس رضایت خود پس از رفع نیازهایش توضیح دهد.

3)فهرستی از نیازهای خود تهیه کند.

4)برخی از نعمت های خدا را برشمارد.

5)احساس خود را نسبت به خدا بیان کند.

6)راههای تشکر از خداوند را بیان کند.

7)با مفهوم دعا آشنایی پیدا کند.

تحلیل بخش اول

در مجموع متون انتخاب شده مناسب با پایه وسن فراگیران بوده و تصاویر انتخاب شده برای دروس متناسب است فعالیت برایم بگو در پایان هردرس آموخته های دانش آموز را از درس جدید می سنجد واو را در ذهن خودش مسلط بر موضوع جلوه می دهد.

تمرین (اکنون می توانی)نیز دانش اموز را توانا بر انجام اعمال حسنه ای میکند که هدف درس بوده است وبرای او ایجاد انگیزه و علاقه نسبت به انجام ان کار است.

درجه ی تناسب تمرین کتاب کار و متن درس اول همخوانی چندانی ندارد.به عبارت بهتر تمرین ارائه شده بسیار پیش پا افتاده وآسان است.تناسب در سایر دروس مناسب می باشد.

روشهای تدریس:

با توجه به اینکه دانش اموزان این پایه سال قبل درس هدیه های اسمان را گذرانده اند و با روشهای تدریس در این درس اشنایی نسبی دارند اجرای روشها مشکل نیست.تجربه های عینی و شخصی معلم ودانش اموزان در تدریس بسیار حائز اهمیت میباشد. دردرس سایه وسارا میتوان از روش قصه گویی بهره برد وپس از پایان قصه هر دانش اموز یک قسمت از قصه را نقاشی کند.روش پرسش وپاسخ نیز می تواند جزء جدایی ناپذیر تمامی تدریس ها باشد.یکی دیگر از روشهای مؤثر شیوه ی تدریس گروهی است.مثلا در این بخش میتوان افراد را به گروه های مختلف تصادفی تقسیم کرد و گروهی در مورد خداوند ونعمتهایش بحث کرد وپس از گفت وگودر گروه وارائه ی نتایج هم اندیشی اعضا توسط رابطین به سایر گروهها به مقایسه ی پاسخها پرداخت و بازخورد لازم را داد.گردش علمی و جمع اوری لیستی از افریده ها ونعمتها نیز در تدریس دروس این بخش خالی از لطف نیست.با توجه به ارتباط معنایی مفهومی تمامی دروس این بخش در تدریس میتوان از دروس تدریس شده استفاده کرد.

تمرینات درس هدیه های اسمان دو گونه است:1-سوال یافعالیت (برایم بگو)در کتاب هدیه ها 2-تمرینات کتاب کار

برای ارزشیابی دروس این بخش باید به انچه از خلال کلمات متن تصاویر ان ونکاتی که معلم حین تدریس به بچه ها گفته است ونکاتی که ضمن فعالیت های کلاسی به ذهن بچه ها منتقل شده توجه شود.همچنین معلم میتواند برای سنجش تمامی ابعاد شناختی عاطفی ومهارتی اموزش مواردی را مد نظر قرار داده وبعنوان ابزار ارزش یابی بکار بگیرد.شکر گذاری دانش اموز از نعمت های خدا نمونه ی بسیار خوبی برای سنجش بعد مهارتی است.

بخش نبوت

کلیات

استنباط کودکان از مفهوم پیامبری از یک تلقی خام آغاز شده به تدریج به سوی برداشتی پیشرفته سوق پیدا می کند. تجربه نشان داده که تا حدود نه سالگی تصویر بچه ها از پیامبر دین خود مغشوش وپراکنده است اما به هر حال تلقی انها این است که وی انسانی خوب مهربان و مفید بوده است.این نگاه درباره ی امامان نیز وجود داررد البته کودکان ایرانی با توجه به اموزش های غیر رسمی بیشتری که میبینند جزئیات بیشتری را می دانند وبا برخی از ائمه (ع) همچون امام حسین وامیر المومنین (علیهما السلام) آشنایی دقیقتری دارند. در این سنین می توان تلاش فراوانی کرد تا بچه ها به اولیای دین علاقه مند شوند.ذکر داستانهای ساده وشیرین از رابطه ی آنها با کودکان مهربانی آنها با مردم وحتی حیوانات وقصه هایی درباره ی کودکان آنها برای بچه بسیار مفید است واز آن مفیدتر شرکت در مراسم جشن و پایکوبی برای ولادت آنهاست.

نکته:مفهوم معجزه نیز در ذهن کودکان عبارت است از دخالت فیزیکی و مادی خداوند در امور.بدین ترتیب معجزه چیزی شبیه تر دستی است و بطور کلی در این باره عنصر تخیل وتوجیهات افسانه ای بسیار غالب است.به همین جهت توصیه میشود برای تقویت ایمان بچه ها به خدا و پیامبران از مفهوم معجزه استفاده نشود وبه هنگام ذکر قصه هایی از زندگی پیامبران نیز بر روی این گونه موارد تاکید نشود.

مبحث پیامبری در هدیه های آسمان پایه ی سوم ابتدایی صرفا به بحث در خصوص ویژگی های رفتاری و اخلاقی پیامبر اسلام در دوره ی کودکی ونیز ویژگی های رفتاری حضرت ابراهیم (ع) در دوره ی نوجوانی اختصاص دارد.این مبحث به دور از هر گونه مفهوم انتزاعی نظیر وحی معجزه و یا عصمت با ارائه ی تصویری ملموس و انسانی از پیامبران خدا درباره ی شخصیت ممتاز و ارزنده ی آنها گفت و گو می کند.

بخش دوم کتاب هدیه های آسمان پایه ی سوم، شامل5 درس، «کودک با برکت»،« برادرانم»،« نان تازه»،« لبخند پیامبر »و «دیدار پدر» است که دارای اهداف زیر میباشند:

دانش آموز :

1)با رسول الله بعنوان پیشوای دین اسلام آشنایی پیدا می کند.

2)به ارزش یاران پیامبر که خدمات شایانی انجام داده اند پی ببرد.

3)نسبت به پیامبران بزرگ الهی ادای احترام کند.

4)احساس خود را نسبت به پیامبر بیان کندو

5)با حضرت ابراهیم (ع) آشنایی پیدا کند.

6)از رفتار پیامبران خدا الگو بگیرد.

7)از ذکر صلوات در اعمال خود استفاده کند.

8) وضعیت قبل وبعد از حضور پیامبر در خانه حلیمه را مقایسه کند.

9)برداشت خود را از داستان بت شکنی حضرت ابراهیم بیان کند.

تحلیل بخش دوم

2 درس« کودک با برکت »و«برادرانم» مربوط به دوران کودکی پیامبر (ص) است که با زبانی متناسب با سن دانش آموزان بیان شده است.تصاویر درس خود گویای داستان است وایجاد انگیزه ای بسیار خوب را در اختیار معلم قرار میدهد. این دروس برای بچه ها ملموس تر می باشد چون پیامبر را همسن خود می دانند و هضم اعمال و رفتار ایشان برایشان امری پیچیده ونامفهوم نیست.سوالات (حالا برایم بگو)بدلیل اینکه تمامی درس را پوشش داده اند زمانی پاسخ مناسب از سوی دانش آموز به آنها داده میشود که مفهوم درس کاملا انتقال داده شده باشد.تمرین کتاب کار نیز بچه را به تحلیل رفتار پیامبر با اقشار ،گروه هاوسنین مختلف وا میداردو دانش آموز را به الگو گیری از او علاقه مند میکند.

تمرین(اکنون می توانی...)دانش آموز را به یادگیری مطالب بیشتر درباره ی پیامبر و تحقیق پیرامون ایشان سوق میدهد. والدین می توانند داستانهایی متناسب با سن فرزندان برایشان تعریف کنند که نتیجه ی آن علاقه به پیامبر (ص) می باشد.

درس «نان تازه »مفهوم احسان به والدین را به دانش آموز می اموزد واطلاعاتی مختصر در مورد حضرت فاطمه زهرا(س)به دانش آموزان انتقال میدهد.لبخند پیامبر هم مهربانی با افریدگان را مد نظر قرار داده است.

با توجه به اینکه دانش آموزان پایه ی سوم در سال قبل در کتاب قرآن در مورد حضرت ابراهیم (ع)مطالبی را یاد گرفته اند درس «دیدار پدر »در جهت تکمیل دانسته هایشان بسیار حائز اهمیت می باشد.تمرین (حالا برایم بگو)نیز یادآوری پیش دانسته های قبلی است.نکته جالب در این درس این است که درس ناتمام است وچون دانش آموز اطلاعاتی در این باره دارد می تواند به نحو احسن از پس پاسخگویی به تمرین (اکنون می توانی...) بر آید و داستان درس را ادامه دهد.تمرین کتاب کار هم بر پیش دانسته های دانش آموز صحه می گذارد.‌‍

روشهای تدریس

در تدریس دروس مربوط به این بخش میتوان از روشهای نمایشی و ایفای نقش استفاده کرد.فیلم های کارتونی و انیمیشن های موجود در بازار که دسترسی به آنها بسیار راحت است در امر تدریس گره گشای کار معلمان شده است ومفاهیم مورد نظر را در ذهن دانش آموز ماندگار میکند. ایفای نقش و به عهده گرفتن مسئولیت همیشه برای کودکان لذت بخش بوده است.این روش برای بچه ها غریبه نیست چون انها در بازیهای خود ،دائم نقشی را ایفا می کنند.همچنین برای به فعالیت وا داشتن افراد کم رو روشی مؤثر می باشد.روش دیگر بسیار کارآمد «قصه گویی »است.درتدریس این دروس میتوان از داستانهای حاشیه ای و مرتبط استفاده کرد که البته برای دانش آموز قابل درک باشد.اگر معلم دسترسی به نقاشی یا پوستری در زمینه موضوع درس دارد ،می تواند از آن استفاده کند .تهیه ی قصه ی دیواری نیز بسیار مناسب است.می توان از قبل بچه ها را به خواندن قصه و تهیه یا کشیدن نقاشی برای آن تشویق کرد.نقاشی بچه ها ابزار خوبی برای قصه گویی معلم ،یا خود بچه ها خواهد بود.

متن درس «دیدار پدر »که در مورد حضرت ابراهیم خلیل الله(ع)میباشد پیام چندانی در بر ندارد،بلکه صرفا برای اینکار مناسب است که بچه ها توسط آن به مطالعه درباره ی حضرت اراهیم بپردازند.بنابراین،بهترین شیوه برای آموزش مطالبی درباره ی حضرت ابراهیم(ع)،تشکیل گروههایی برای تحقیق در این باره است.کتاب درسی قرآن آنها در سال دوم ابتدایی(چنانکه قبلا اشاره شد)منبع خوبی برای اینکار به شمار می آید،که البته تاکید اصلی مؤلفان و برنامه ریزان این کتاب بر قصه ی بت شکنی حضرت ابراهیم(ع) است.

برای ارزشیابی دروس این بخش بیش از هر چیز باید بر احساسات بچه ها و تلقی و جهت گیری آنان توجه کرد.البته این کاری دشوار است اما،معلم باید روشهای مناسبی را برای ارزشیابی احساسات و عواطف بچه ها ونیز تلقی آنان نسبت به رفتار پیامبر اکرم(ص) در کودکی ،بیابد.تمرینات کتاب کار نیز بر ایجاد علاقه و انگیزه در بچه ها تاکید دارد.

بخش امامت

کلیات

یکی از مهمترین مقاصد تعلیم وتربیت دینی در دوره ی ابتدایی ،ایجاد علاقه مندی و محبت نسبت به اولیای دین است تا از این طریق، اوامر آنان و راه و روش زندگی یشان در کودک اثر گذارده و شیوه ی زندگی آنان برایش همچون سرمشق تلقی شود.

معلم ممکن است بخواهد در معرفی پیامبران و امامان بیشتر به جنبه ی تقدس و احترام معنوی آنان توجه کند وسعی در شناساندن آنها به عنوان افرادی برجسته و مرتبط با دستگاه غیب و ملکوت داشته باشد وکرامات و معجزات آنان را بیان کند، اما باید متذکر شد که این شیوه ،کافی نیست.نباید فراموش کرد که امامان ،پیشوایان مردم برای زندگی هستند ویک پیشوا،باید سرمشق عملی انسانها باشد.ضمن آنکه باید بخاطر داشت،که ذکر کرامات و معجزات بزرگان دین،برای این پایه، مناسب نیست.بدین ترتیب مناسب است به زندگی روزمره و سیره ی عملی آنان در زندگی،توجه و در این باره جست وجو شود واز مکارم اخلاق و فضیلت ها وخدمات آنان ،متناسب با سن کودک شاهد آورده شود.

بازگویی اینکه آنان در زندگی خویش به افراد نیازمند،کمک وراهنمایی می کردند وسعی داشتند مردم را از گرفتاری ها نجات بخشند،اینکه با زیر دستان خود مهربان بودند ،اینکه دانا و اهل علم وفضیلت بودند،با مردم برخوردی سازنده ،و از روی عطوفت و مهر ورزی داشتند،اینکه با کودکان مهربان بودند ،پر تلاش،فعال و باپشتکار بودندو... همه وهمه می تواند در تلقی کودکان نسبت به ائمه دین، تاثیر مثبت بگذارد.

بخش سوم هدیه های آسمان پایه سوم،مربوط به امامان است که شامل 8 درس است.«یاد او»،«روز دهم»،«بانوی قهرمان»،«سجاد وسجاده»،«او می آید»،«دانا ترین مردم»،«عیادت» و«میزبان مهربان» دروس این بخش را تشکیل می دهند.

گزیده ای از اهداف این بخش به شرح زیر است.

دانش آموز

1)به ائمه اطهار علاقه پیدا کند.

2)اطلاعاتی مختصر در مورد سایر امامان بدست بیاورد.

3)باحضرت زینب کبری(س)،نماد شجاعت وصبر ،آشنایی پیدا کند.

4)راهنما وراهبر دوران،امام عصر(عج) را بشناسد.

5)در مورد احساسات خود در روز عاشورا توضیحاتی بدهد.

6)در مورد نقش حضرت زینب(س) در کربلا تحقیق کند.

7) در مورد اعمال ورفتار ائمه اطهار اشاره شده در دروس اطلاعاتی بدست بیاورد.

8)به هنگام شنیدن نام امام زمان(عج)،ابراز احترام کند.

9)با آداب عیادت آشنایی پیدا کند.

10)پیشنهادهایی برای خشنود کردن بیمار ارائه دهد.

تحلیل بخش سوم

متن درس (یاد او...)به گونه ای است که دانش آموز با خواندن سطر اول می تواند مفهوم درس را در یابد.همچنین این درس نمایانگر رسوم عزاداری مسلمانان است که دانش آموزان را آماده تر برای حضور در مراسمات می کند وعلاقه به شرکت کردن در اینگونه امور را در آنها تقویت می کند.درس هجدهم دارای متنی بسیار کوتاه در حد دو سه سطر رست و اکتفا به این متن در یادگیری تاثیر چندانی ندارد.قابل ذکر است که متن این درس تا حد زیادی تفسیر پذبر است و اطلاعات حاشیه ای زیادی را در خود نهفته دارد که ، بازگویی آنها خالی از لطف نیست.

به نظر می رسد ،درس داناترین مردم در صورتی که با اطلاعات خارج از کتاب همراه شود ،برای دانش آموز سنگین باشد ودرک آن مستلزم دقتی فراتر از فهم آنها باشد.

درس (عیادت) بر خلاف درس گذشته دارای متنی ساده وآشنا برای دانش آموزان بوده وزمان زیادی را برای آموزش و یادگیری از معلم وفراگیر نمی گیرد.تعدد دروس با متون شبیه به این درس هم در دانش آموزان علاقه ایجاد میکند ،هم تدریس را آسان می نماید. تمرینات کتاب کار، برای درسهایی که در مورد واقعه ی کربلا طراحی شده است،سه قسمت است که در قسمت اول به چشم ها وگوش ها مربوط است ،که مشاهدات بچه ها را به هنگام حضور در مساجد و عزاداری،در بر می گیردو در تربیت دینی آنها هم مؤثر است و.قسمت دوم ،یک فعالیت تحقیقی برای دانش آموزان است که از آنها می خواهد که از مراسم عزاداری ونحوه ی برگزاری آن گزارشی تهیه و به کلاس ارائه دهد قسمت سوم هم با عنوان کاردستی بسازیم ،اختصاص دارد به ساخت کاردستی توسط بچه ها.

روشهای تدریس

دروس 14،15 و16 به وقایع حادثه ی کربلا اختصاص دارد و معلم میتواند به روش پیمایشی این دروس را در ایام الله محرم تدریس نماید.بنابر این دانش آموزان با اصل موضوع بیگانه نیستند.فیلم ها،تئاتر ها ، نمایش ها وتعزیه هایی که درایام محرم از طریق تلویزیون پخش و و یا در شهر وروستا اجرا میشود،خود رسانه ای برای تدریس معلم می باشند.روش تدریس مناسب برای دروس این بخش،همانند دروس قبلی ،قصه گویی است.در قصه گویی رعایت نکاتی الزامی است:معلم فرصت اندکی را به به تعریف داستان و یا خواندن آن اختصاص دهد.فراموش نشود که درس در قالب یک داستان خوانده شود ،نه یک متن درسی.

همچنین معلم در ضمن تعریف یا خواندن قصه ،حرکات شخصیت های اصلی آن را انجام داده وسخنان آنها را تکرار کند.در تدریس دروس این بخش به مانند بخشهای قبلی می توان از قصه ی دیواری استفاره کرد.

برای تدریس دروس مربوط به امام محمد باقر(ع) وامام جعفر صادق(ع) وایجاد علاقه واحترام نسبت به اعمال و رفتار ایشان به بیان نمونه هایی از زندگی واعمال و رفتار ایشان پرداخته و ضمن معرفی شناسنامه ای آنان ،داستان هایی از زندگی و اخلاق و رفتار ونیز خدمات این دو امام بزرگوار ذکر می شود.

ارزشیابی از آموزش ارائه شده میتواند فعالیت ها را شامل شود ومعلم توضیحات دانش آموز در مورد حادثه ی کربلا ،گزارش واطلاعات جمع آوری شده توسط دانش آموز،رعایت آداب مهمانی حتی به صورت ایفای نقش،ایجاد علاقه نسبت به ائمه ،احترام به امام عصر(عج)،نقاشی قسمتی از حادثه ی کربلا و... رابرای ارزشیابی در نظر بگیرد.

بخش معاد

کلیات

در این بخش برای اولین بار در دوره ی ابتدایی ،مفهوم معاد مطرح می شود.درک این مفهوم نیز همانند بسیاری از مفاهیم دینی دیگر ،به واسطه ی ماهیت انتزاعی آن ، مشکل وطرح برخی از جوانب وابعاد آن،برای این دوره هنوز زود است.

اساسا هدف از آموزش معاد در دوره ی ابتدایی ،تاکید بر جنبه ی اعتقادی آن نبوده وآنچه مد نظر برنامه ریزان درس تعلیم و تربیت دینی است،تاثیر مثبت این مفهوم بر اعمال و رفتار کودکان می باشد.به همین جهت ،در این کتاب بیش از آنکه بر مفهوم معاد وتمثیل قیامت تاکید شود،به نیکی و بدی اعمال آدمی و تناسب نتیجه ی اعمال با همین موضوع پرداخته شده است.بنابر این در این پایه نباید بدنبال ،ترسیم معاد،تذکر امکان وقوع آن ویا ضرورت آن بود،بلکه این ثمره ی عملی توجه به نتایج مثبت و منفی اعمال آن استکه در این پایه مورد تاکید قرار گرفته است. آشنایی بیشتر دانش آموزان با نیکیس وبدی اعمال هم از مقدمات این مبحث است که باید مورد توجه معلمان محترم قرار گیرد.

آگاهی نسبت به خوبی و بد بودن اعمال،در این دوره ،می تواند به احساس نسبی در مورد درستی ونادرستی آنها ،بیانجامد و و علاقه ی کودک را به انجام کارهای نیک،تقویت کند.

بخش چهارم ،شامل دروس «عاقبت کار»،«خوش به حال تو»و«پاداش نیکی» است که زنجیره ای از مفاهیم میان آنها ،ارتباطی معنا دار برقرار ساخته است.نتیجه ی کار خوب ،خوب است ونتیجه ی کار بد،بد،هر کار نتیجه ای دارد،نتایج اعمال ما در آخرت مشخص می شود،خداوند به اعمال پسندیده ی انسان پادش می دهد و... این مفاهیم را تشکیل می دهند.مهمترین اهداف این بخش به شرح زیر است:

دانش آموز:

1)با مفهوم پاداش و اعمال خوب وبد آشنایی پیدا کند.

2)این مطلب که «هر کاری نتیجه ای دارد» را درک کند.

3)به کارهایی که نتایج مثبت دارند ،ابراز علاقه کند.

4)در مورد کارهای خوب وبد قضاوت کند.

5)چند نمونه از کارهایی که نتایج آن در بلند مدت مشخص می شود،را بر شمارد.

6)بهشت و جهنم را در حد سن خود درک کند.

7)چون به سن تکلیف می رسد،اعمال واجب شده را انجام دهد.

تحلیل بخش چهارم

مؤلف در متن درس«عاقبت کار»،شادی را نتیجه ی کار خوب می داند،اما شاد نبودن وبی نشاطی را ثمره ی «بی توجهی».به نظر می رسد بکار گیری که این اصطلاح بجای کار بد تا حدودی غیر منطقی بنظر برسد.همچنین مؤلف خنده و گریه ی شخصیت های داستان رانتیجه ی کدام عمل یا اعمال می داند؟دانش آموز در پاسخ به سؤال «نظر تو در این باره چیست؟» ،چه چیز را تفسیر کند؟تمرین «اکنون می توانی »هم خطر افتادن از دزخت را متوجه دانش آموز می سازد.

درس 22 مفهومی عینی و تجربه شده ،برای دانش آموز داردوبدلیل اینکه دانش آموز نسبت به نمرات بالا در کارنامه علاقه ی زیادی دارد،این درس برایش لذت بخش خواهد بود.متن «پاداش نیکی» بر اعمال خوب تکیه کرده وآن را می ستاید وجهت تاکید بر آن آیاتی از قرآن کریم را سرلوحه قرار می دهد.تمرینات کتاب کار هم زاویه ی دید دانش آموز را مد نظر قرار داده است و بیش از هر چیز بر کارهای نیک و ارزش و اهمیت آن ونیز برخی از کارهای نادرستی که نتایج بدی به همراه دارد ،تاکید می کند.بنابراین اولین قسمت کتاب کار این بخش با عنوان«چه اتفاقی» با تاکید بر مفهوم نتیجه و عاقبت کار ،از کودکان می خواهد که بر اساس آنچه در تصویر ملاحظه می کنند،درباره ی قبل و بعد آن و اتفاقاتی که افتاده یا خواهد افتاد ،قضاوت کنند.تمرین درس بعدی ، با اتفاقات قبل و بعد کاری ندارد وقضاوت را به خود دانش آموز واگذار می کند.

روشهای تدریس

روش قصه گویی به مانند دروس قبلی شیوه ای کارگشاست.علاوه بر آن (مثلا در درس عاقبت کار) متن دروس کوتاه است،و هیچ اطلاعات خاصی را در اخنیار بچه ها نمی گذارد.بنابراین بهترین شیوه برای ارائه درس ،بحث و گفت و گو و نظر خواهی از دانش آموزان است. این گفت و گو ها به هیچ عنوان نباید به طرح مباحثی درباره ی بهشت و جهنم وکیفیت زندگی در آنها و خصوصیات زندگی اهل بهشت و جهنم منجر شود.همچنین این مباحث نباید موجب ترس،نا امیدی و یا ناآرامی بچه ها شود.طرح این مباحث صرفا برای آن است که آنان به انجام کارهای نیک بیش از پیش علاقه مند شوند.این برنامه بخوبی از طریق کار گروهی و شیوه ی قضاوت عملکرد قابل اجرا است.

مهمترین مسئله در درس «آن وقت ها»آموزش مسائل مربوط به سن تکلیف است.تشرف به سن تکلیف برای بچه ها امری خوشایند ومطلوب می باشد.متن درس ابزار خوبی برای گفت و گو میان بچه ها وانتقال تجربیات ودانش میان آنها است.همچنین دانش آموزان می توانند خاطرات خود را در این زمینه برای همدیگر بازگو کنند.برای جمع آوری اطلاعاتی از دانش آموزان در مورد اعمال خوب و بد و نتایج آنها تاثیرات روش «پرسش و پاسخ» انکار ناپذیر است.

برا ی آموزش نماز چهار وسه رکعتی می توان از نمایش فیلم استفاده یا اینکه معلم خود به صورت عملی،طریقه ی خواندن را به دانش آموزان آموزش دهد.البته چون دانش آموزان نماز جماعت ظهر وعصر را در مدرسه می خوانند،با آن آشنایی نسبی دارند.

جهت ارزشیابی ،همانند فصل قبل می توان فعالیت های عملی دانش آموز نظیر انجام دادن اعمال نیک،خواندن نماز چهار و سه رکعتی،علاقه به شرکت در نماز جماعت و مراسمات دینی،نیکی به همکلاسی و... را مد نظر قرار داد.

نمونه ای از طرح درس هدیه های آسمان پایه سوم

عنوان:هدیه های آسمان موضوع:عیادت مدت: 50دقیقه

صفحه:66-67 کلاس:سوم نام دبستان:

_____________________________________

هدف کلی

1-آداب عیادت از مریض

2-امام صادق علیه السلام

______________________________________________

هدفهای جزئی

1-عبادت به عنوان یکی از خلقیات خوب و زیبای مسلمانان .

2-برای کمک به دوستان بیمار خود وخوشحال کردن آنان پیشنهادهایی می دهند .

3-کارهایی که می توان برای خشنودی بیمار انجام داد نام ببرند .

4-موقعیت هایی را که باید در آن آداب عیادت را رعایت کرد نام ببرند.

5-به عیادت رفتن دیگران علاقه نشان دهند .

6-از درس نتیجه گیری کنند .

______________________________________________

مفاهیم

مهربانی-خوش رفتاری-با دیگران به خوش رویی برخورد کنیم

کلید واژه ها

عیادت-امام صادق -هدیه-سلام کردن به دیگران-با خوشرویی با دیگران برخورد کردن

______________________________________________

دروس یاددهی یادگیری:

پرسش و پاسخ-نمایشی-شیوه کار گروهی-روش تلفیقی ______________________________________________

مواد آموزشی

کتاب درسی -کارتهای تصویری-کتاب داستان-کتاب کار

______________________________________________

مدل کلاس

1-میز ها راگردانده و روبه روی هم بنشینند

2-دایره ای

______________________________________________

مراحل تدریس

آمادگی و ایجاد انگیزه

خواندن شعر همراه بادس زدن دانش آموزان

______________________________________________

ارزشیابی تشخیصی

معلم:از یکی از دانش آموزان می خواهد خلاصه ای از درس قبل را بازگو کند

فراگیر:خلاصه درس را بازگو می کند

معلم:دردرس قبل درباره کدام امام با هم صحبت کردیم

فراگیران:امام محمّد باقر امام پنجم

_____________________________________________

ارائه درس

معلم:بچه ها امروز می خواهیم به کمک هم یکی از درس های شیرین هدیه آسمان را بیاموزیم و از آن نتایجی خوب بگیریم

معلم:کدام می دانید ما چند امام داریم

معلم:چند ویژگی امامان را بگویید

فراگیران:

معلم:خدا برای چه امامان و پیامبران را فرستاده است ؟

فراگیران:

معلم:نام امام ششم چیست؟

فراگیران:

آموزگاربه تعداد دانش آموزان کلاس کارتهایی می دهد که درست کرده و

حروف کلمه "عیادت"را روی آن نوشته و به کمک همین کارتها دانش آموزان را گروه بندی کرد.

فراگیران:با توجه به رنگ کارتها تشکیل گروه داده و حروف را کنار هم

می گذارندو کلمه "عیادت"را می سازند.

معلم:از فراگیران می خواهد در گروه با کلمه عیادت جمله بسازند.

فراگیران:جمله می سازند و آنها را می خوانند و یکی دوتا از جمله ها را روی تابلو می نویسند.

معلم:آیا می دانید معنی کلمه عیادت چیست

فراگیران:

معلم:آیا تاحالا به عیادت کسی رفته اید؟چه کسانی؟

فراگیران:

معلم:چرا به عیادت آنها رفته اید؟

فراگیران:

معلم:چه چیزهایی برای آنها برده اید؟

فراگیران:

معلم:چرا این وسایل را برده اید؟

فراگیران:

معلم:از فراگیران می خواهد هر کدام در گروه درس را به صورت انفرادی بخوانند.

فراگیران:مشغول خواندن درس می شوند

معلم:از سه گروه می خواهد درس را برای اعضای گروه شرح دهند.

فراگیران:درس را برای اعضای گروه توضیح می دهند.

معلم:از فراگیران می خواهد که هر کدام از اعضای گروه نظر خود را درباره داستان بنویسند.

فراگیران:نظرات خود را می نویسند.

معلم:نظرات را برای هم بخوانید و نتیجه نهایی را بنویسید.

فراگیران:نتیجه نهایی را می نویسند و می خوانند و نتیجه را به کلاس

می چسبانند.

معلم:از فراگیران می خواهد ذاستان را به صورت نمایش در کلاس اجرا کنند

فراگیران:انجام می دهند

معلم:می خواهم جواب را پس از فکر کردن برایم بگویید

فراگیران:جواب را برای دیگران می گویند.

	دانستنی	مهارت	نگرش
کارهایی که برای خشنودی بیمار میتوان انجام داد
ارائه پیشنهادهایی برای کمک به دوستان بیمار خود
موقعیت هایی که در آن آداب عیادت را باید رعایت کرد
نتیجه گیری از درس
شرکت در کار گروهی
انجام فعالیّت کتاب کار

تعیین تکلیف:تعریف یک خاطره یا داستان در این مورد.

«کربلا در کربلا میماند،اگر زینب نبود»

یا حسین

تحلیل محتوای کتاب هدیه های آسمان سوم ابتدایی

مطالب مشابه :

تحلیل محتوا و اهداف کتاب تعلیمات اجتماعی کلاس پنجم

تحلیل محتوای تعلیمات اجتماعی پایه چهارم ابتدایی

تحلیل محتوای تعلیمات مدنی چهارم ابتدایی

تحلیل محتوا

طراحی آموزشی در تعلیمات اجتماعی چهارم ابتدایی درس 1

نقد وتحلیل محتوای کتب ابتدایی

تحلیل محتوای کتاب هدیه های آسمان سوم ابتدایی

روش تدریس تعلیمات اجتماعی - قسمت اول