مشاهیر کرمان

كرمان در طول تاريخ پرفراز و نشيب خود مردان و زناني را در دامان خود پرورده است كه در هر دوره تأثيرات قابل توجهي بر حوزه هاي مختلف اجتماعي، سياسي، علمي و فرهنگي كشورمان گذاشته اند. مطلب زير به صورتي خلاصه به برخي از مشاهير كرماني در حوزه هاي مختلف مي پردازد، گرچه نام هاي بسياري نيز از قلم افتاده اند.

* ابوعبدالله محمد بن عيسي ماهاني (۲۱۰ هـ . ق)
قديمي ترين رياضيدان كرماني، ابوعبدالله محمدبن عيسي ماهاني كه حدود ۲۱۰
هـ . ق در ماهان به دنيا آمد. تخصص وي در هندسه و رياضي محض بود و معادله درجه سوم را به وي نسبت مي دهند كه در بين دانشمندان اسلامي به معادله ماهاني موسوم است.يكي از آثار نجومي وي با عنوان
« مقاله في معرفه السمت لاي ساعه اردت و في اي موضع اردت» است كه در استانبول موجود است. همچنين ماهاني بخش عمده اي از زندگي خود را صرف ساختن واژه ها و اصطلاحات فني كرد و قسمت هاي مهمي از اصول اقليدس را تفسير و تشريح كرد. نمونه اي از اين خدمات با عنوان«تفسير المقاله العاشره من كتاب اقليدس» در كتابخانه ملي پاريس موجود است.
*شاه شجاع كرماني (قرن - وفات: ۲۱۹ هـ . ق)
از مشاهير و عرفاي معروف كرمان است كه در قرن سوم (هـ . ق) مي زيسته. وي از تبار شاهان بود ولي بارقه عشق حقيقي چنان آتشي به خرمن وجودش زد كه زندگي شاهانه دنيا بگذاشت و گدايي درگاه حق به جان خريد.
پسري داشت كه وي نيز بر مسلك عرفا بود. نام كتابش مرآت الحكما است. حالت هاي عجيب و سخنان حكيمانه اي از او روايت شده - در اكثر كتب متقدمين مانند حليه الاوليا حفظ ابونعيم و ديگر كتب تاريخي شرح حالات او عنوان شده است، ضمناً محمد مظفر به دليل ارادتي كه به اين عارف خداجو داشت نام فرزندش را شاه شجاع گذاشت، هم او كه ممدوح حافظ نيز بود.
* سيد شمس الدين (محمد) ابراهيم بمي (قرن نهم - وفات: ۸۲۹-هـ . ق)
سيدشمس الدين ابراهيم بمي، عارف رباني و از مشايخ و عرفاي بزرگ قرن نهم و از معاصران
شاه نعت الله است. وي در ولايت اربعه (بم) پا به عرصه وجود گذاشت. او در عهد خويش مورد احترام مردم از وضيع و شريف و عامي و عارف بوده است. حكام و پادشاهان هم در وي به ديده تكريم و تقديس مي نگريسته اند. صاحب مقامات، وفات سيد شمس الدين ابراهيم را سال ۸۲۹ هـ . ق دانسته كه در تاريخ كرمان نيز مورد تأييد قرار گرفته است، اما با قرائن موجود مشكوك به نظر مي رسد زيرا مورخان و تذكره نويسان در عنوان احوال «شاه ولي » به اتفاق آورده اند كه او در مراسم تشييع و كفن و دفن شاه ولي حضور داشته و بر جنازه او نماز گذارده است، از اين رو عارف مزبور نه تنها تا سال ۸۳۴ هـ . ق تاريخ فوت «شاه ولي» مي زيسته بلكه به قول محرابي كرماني، صاحب مزارات كرمان، تا حدود ۸۵۰ هـ . ق يعني سال وفات ميرزا شاهرخ نيز در قيد حيات بوده است.
* افضل الدين ابوحامد كرماني (۶۱۵ - ۵۳۰ هـ . ق)
مورخ، نويسنده، شاعر و فيلسوف و پزشك عصر ملك دينار سلجوقي كه از جمله كتب ارزشمند او «عقد العلي للموقف الاعلي» و«بدايع الزمان في وقايع كرمان» در جغرافيا و تاريخ كرمان است كه به تاريخ افضل شهرت دارد. وي در امر پزشكي تبحر داشت و پزشك مخصوص دربار سلاجقه نيز بود.
* شيخ اوحدالدين كرماني (قرن هفتم)
اوحدالدين حامد بن ابي الفخر از عارفان و سرايندگان بنام است. وي در سفرهايي به حجاز و عراق و شام، با مشايخ بزرگ صوفيه از جمله شيخ ركن الدين سجاسي ديدار كرده است.
ازشيخ اوحد الدين مجموعه اي به يادگار مانده به نام « ديوان رباعيات» كه به كوشش احمد محبوب و با مقدمه استاد باستاني پاريزي چاپ شده است.
تخلص وي «اوحد» است و اوحدي مراغه اي كه مريد مكتبي وي بوده تخلص خود را به تيمن از همين نام گرفته است. اوحد الدين كرماني كه با شمس تبريزي هم ديدار داشته در بغداد به مقام شيخ الشيوخي رسيده و سرانجام در همان شهر چشم از جهان بسته و همانجا در قبرستان « شونيزيه» آرميده است.
* لاله خاتون (صفوه الدين) (نيمه دوم قرن هفتم هجري)
لاله خاتون از چهره هاي نادر تاريخ و از زنان با حشمت و عفيف و پاكدامن و مقتدر به شمار مي رود، كه زماني حكومت كرمان را در دولت قراختائيان كرمان در دهه آخر قرن هفتم هجري عهده دار بود. او ضمن پرداختن به امور سياسي، در شعر و ادب نيز دستي قوي داشت. آرامگاهش در محله قبه سبزكرمان قرار داشته است.
* خواجوي كرماني (۷۵۳-۶۸۹ هـ . ق)
كمال الدين ابوالعطا محمود علي بن محمود، شاعر، عارف و نويسنده تواناي قرن هشتم هجري و چهره تواناي ادب پارسي در ذيحجه سال ۶۸۹ هـ..ق ديده به جهان گشود. هنوز عماد فقيه و جلال عضد در كرمان و يزد شهرتي نداشتند كه آوازه شاعري شيرين سخن در ايران و بيشتر شهرهاي عراق پيچيد. خواجه را ارادتي خاص به خواجو بود و بسياري از غزل هاي خود را با الهام از سروده هاي خواجو به نظم كشيده است.
* عماد فقيه كرماني (عارف و شاعر بزرگ قرن هشتم) (۷۷۳ ـ ۶۹۰ هـ . ق)
خواجه عماد الدين علي فقيه، مشهور به عماد كرماني، از غزلسرايان نامي ايران و هم عصر با خواجوي كرماني بود. غزل او نيز همچون غزل خواجو به سبك عرفا و حلقه ارتباط زبان سعدي به زبان حافظ است.
ازاين سراينده نام آور به جز ديوان اشعار كه در سال۱۳۴۸ ش به كوشش ركن الدين همايون فرخ چاپ شده ۵ مثنوي نيز به نام ۵ گنج به يادگار مانده كه محتوايي عرفاني دارد، اين اثر هم به كوشش استاد همايون فرخ به چاپ رسيده است.
* شاه نعمت الله ولي (۸۳۴ -۷۳۱ هـ . ق)
شاه نورالدين سيد نعمت الله بن سيد عبدالله بن محمد، معاصر با امير تيمور گوركاني بوده و مدتي در كوهبنان و كرمان سكونت داشته و علاوه بر مقام عرفان در شعر و ادب نيز از پايگاه والايي برخوردار بوده است. ديوان شاه نعمت الله شامل قصيده، غزل، مثنوي و رباعي است. او نه فقط در ايران صاحب شهرت و داراي پايگاه مردمي بوده بلكه در هندوستان نيز مريدان بسياري داشت؛ از آن جمله مي توان بهمن شاه دكني را نام برد كه نخستين سنگ بناي آرامگاه او با هزينه همين پادشاه هندي گذاشته شد. آرامگاهش در ماهان (۳۰ كيلومتري جنوب شرق كرمان) است.
* ابواسحاق كوهبناني (قرن نهم هجري)
اديب، فيلسوف و نويسنده معروف كه در رياضي و نجوم و فلسفه و موسيقي نيز دست داشته و كتب او و نيز نظرات فلسفي اش در دانشگاه سوربن فرانسه تدريس مي شده است. مجموعه خطي او حاوي ۸ رساله است كه در كتابخانه مركزي دانشگاه تهران نگهداري مي شود. از بين رساله هاي او مي توان رساله اي در تقويم كواكب و رساله اي در شطرنج را نام برد.
*مشتاق عليشاه « ميرزا محمد تربتي» (وفات: ۱۲۰۶ هـ . ق)
نامش ميرزا محمد تربتي و به مشتاق عليشاه ملقب بود. او از چهره هاي سرشناس عرفان و شعر ادب و هنر به شمار مي رود . مدفن او در ميدان مشتاقيه زيارتگاه اهل عرفان است. سيم مشتاق سيم چهارم ۳ تار از يادگارهاي اوست.
*حياتي (بي بي جان) (اواخر قرن دوازدهم - اوايل قرن سيزدهم هـ .ق)
اين بانوي عارف اواخر قرن ۱۲ هجري در شهر بم قدم به عالم هستي گذاشت. ديوان حياتي مشتمل بر انواع شعر از غزل و رباعي و قصيده و ترجيع بند و تركيب بند است. اشعارش چاشني عرفان و اخلاق دارد. او در نيمه نخست قرن سيزدهم درگذشت و آرامگاهش در حوالي مشتاقيه كرمان واقع است.
* ميرزا رضاي كرماني (وفات ۱۳۱۴ هـ . ق)
وي فرزند ملاحسين عقدايي و از آزاديخواهان بنام اين ديار است كه در سال ۱۳۱۳ (هـ . ق) ناصرالدين شاه را در حرم حضرت عبدالعظيم كشت و به سال ۱۳۱۴ در ميدان تهران به دار آويخته شد. اين ابيات كه پس از قتل ناصر الدين شاه سروده شده از اوست:
محب آل رسولم غلام هشت و چهارم
فداي همه ايران رضاي شاه شكارم
«رضا » بحكم قضا كشت ناصر الدين را
زكيفر عملش بود، من گناه ندارم
* ناظم الاسلام (۱۳۳۷-۱۲۸۰هـ . ق)
محمد ناظم زاده شعاعي كرماني دومين فرزند علي كرماني، در سال ۱۲۸۰ هـ . ق در خانواده اي مؤمن و متعهد به احكام شريعت به دنيا آمد او بعد ها به ناظم الاسلام ملقب شد.
غير از قرآن و علوم شرعي، علوم متداول عصر از جمله ادبيات صرف و نحو، حساب و منطق هيأت و نجوم را به خوبي فرا گرفت. معلم او در منطق شرح اشارات ميرزا آقاخان بردسيري بود.
ناظم الاسلام پس از آموختن علوم مختلف به تهران رفت و بلافاصله در صف آزاديخواهان مشروطه قرار گرفت. بزرگترين اثر او « در تاريخ بيداري ايرانيان » است. از آثار ديگر او «شمس التصارف» و «شمس اللغات » و ترجمه مقام هاي حريري است. روزنامه نوروز نيز از يادگارهاي او به شمار مي رود.
* مجد الاسلام (۱۳۴۲ - ۱۲۸۸هـ . ق)
روزنامه نگار سياستمدار، نويسنده، شاعر و چهره سرشناس علم و ادب كرمان به سال ۱۲۸۸ هـ . ق در كرمان متولد شد. تحصيلات ابتدايي را در مدرسه خاندانقلي بيگ به پايان رساند. در سال ۱۳۲۳ به دليل حمايت از علماي متحصن در شاه عبدالعظيم به اتفاق
۲ نفر از همفكران خود به كلات تبعيد شد و پس از آزادي به نگارش روزنامه هاي «محاكمات»، «كشكول»، «نداي وطن» و «الجمال» همت گماشت. اقدام هاي او در بيداري مردم و صدور فرمان مشروطيت موجب حبس او در باغ شاه از سوي محمدعلي ميرزا شد. همچنين در تمامي انواع شعر نيز دست داشت. آثار به جا مانده از او بدين قرارند: كتاب شهر خاموشان، تاريخ انقلاب و ديوان شعر مجدالاسلام.
سعيد نفيسي كرماني (۱۳۴۵-۱۲۷۴هـ . ق)
استاد سعيد نفيسي در سال ۱۲۷۴ هـ . ق متولد شد او فرزند مرحوم دكتر ميرزا علي اكبر خان نفيسي (ناظم الاطباء كرماني) و جد هشتم وي ميرزا شريف كرماني از پزشكان نامي قرن يازدهم بود. در سال ۱۲۹۰ نخستين اثر سعيد نفيسي يعني ترجمه كتاب
« معالجه تازه براي حفظ دهان و دندان » با پشت جلد ترجمه سعيدبن ناظم الاطباء منتشر شد. استاد نفيسي در بيست ودوم آبان ماه ۱۳۴۵ هـ .ق در تهران بدورد حيات گفت.
* استاد روح الله خالقي (۱۳۴۴-۱۲۸۵ هـ . ش)
سازنده سرود «اي ايران» استاد روح الله خالقي فرزند ميرزا عبدالله به سال ۱۲۸۵ هـ . ش در شهر كرمان به دنيا آمد. او در موسيقي، ذوقي وافر داشت و در ۱۵ سالگي به ديدار درويش خان نايل شد. ۱۷ ساله بود كه به جرگه شاگردان كلنل علينقي خان وزيري درآمد و پس از گذراندن دوره تكميلي در مدرسه عالي موسيقي سرانجام از نام آوران موسيقي ايران شد.
* فواد كرماني (۱۳۱۷-۱۲۲۷ هـ . ش)
آقا فتح الله قدسي كرماني متخلص به فواد از ارزنده ترين شاعران ولايي كرمان است. وي عارفي رباني و شاعري آسماني بود. شرح حال اجمالي خود را از ۷ تا
۶۰ سالگي در قالب مثنوي جمع آورده است. آرامگاهش در ۳ كيلومتري شهر كرمان در دامنه كوه سيد حسين واقع است. اثر مشهور او «شمع جمع» نام دارد كه در آن مصائب اهل بيت عصمت و طهارت را به گونه اي عاشقانه و عارفانه به نظم كشيده است.
*آيت الله حاج ميرزا محمد رضا احمدي (۱۳۲۴-۱۲۴۳هـ . ش)
آيت الله احمدي از تبار شيخ الطايفه حاج آقا احمد و فرزند خلف حاج ابو جعفر از چهره هاي برجسته جهاد و اجتهاد و از شاگردان آخوند خراساني است كه تأييد مراتب اجتهاد ايشان از سوي آيت الله سيد محمد كاظم طباطبايي و نيز استادش آخوند خراساني دليلي بر اقتدار مشاراليه در عرصه علم و ايمان است. ستم ستيزي او چنان خشم ظالمان زمان را بر انگيخت كه وي را در محل حكومتي فلك كردند. اقدامي كه به اعتقاد بسياري از صاحبان نظر مقدمه اي بر انقلاب مشروطيت بود. مدفن وي در مسجد صاحب الزمان، زيارتگاه اهل ايمان است.
* بهمنيار كرماني (دهقان) (۱۳۳۴-۱۲۶۸ هـ . ش)
احمد بهمنيار در خدمت پدر خردمندش ادبيات فارسي، عربي، فقه، اصول، فلسفه و رياضيات را آموخت و سر آمد اقران خويش شد. زبان انگليسي و تركي را نيز به خوبي آموخته و در اين ۲ زبان صاحب تحقيق و تاليف است. در سال ۱۲۸۹ روزنامه دهقان را براي اشاعه انديشه هاي ملي خويش منتشر كرد اما به دليل دارا بودن افكار آزادي خواهانه زنداني شد. بعدا در سال ۱۳۰۳ اين روزنامه را در خراسان منتشر كرد.
* دكتر عباس رياضي كرماني (۱۳۶۷- ۱۲۸۶هـ . ش)
استاد نجوم دانشگاه تهران به سال ۱۲۸۶ در كرمان متولد شد. تحصيلات ابتدايي را در كرمان و تحصيلات عالي را در تهران و فرانسه سپري كرد و از دانشگاه سوربن دكترا گرفت. وي از جمله اساتيد برجسته دانشگاه بود كه از سال ۱۳۲۵ اقدام به تهيه و ارائه تقويم ايران كرد. از او در زمينه نجوم و رياضي تاليفات عديده اي بجا مانده است.
* ناظر زاده كرماني - احمد (۱۳۵۵-۱۲۹۶هـ.ش)
دكتر احمد ناظرزاده كرماني فرزند محمد ناظر ايران بوده است. ارزشمند ترين تاليفات وي تحقيقي است درباره عمادالدين فقيه كه به وسيله مركز
كرمان شناسي و مؤسسه سروش به چاپ رسيده است.
دو مجموعه از اشعار وي به همت فرزندش انتشار يافته است و آرامگاه وي در ابن بابويه واقع است.
*همايون كرماني (۱۳۵۸- ۱۲۹۰ هـ.ش)
محمد تجربه كار متخلص به همايون از غزل سرايان مكتب عراقي است كه، به شيوه حافظ تمايل دارد. غزل هاي او جانمايه عرفاني، اخلاقي دارند. او سال هاي جواني و شكل گيري فكري خود را در همگامي با فواد كرماني گذراند و هنوز سومين دهه عمرش به پايان نرسيده بود كه به عنوان غزل سرايي توانا از ديار خواجو و به عنوان خواجوي دوم مطرح شد.
ديوان همايون كرماني به وسيله مركز كرمان شناسي در سال ۱۳۷۶ هـ . ش منتشر شده است.
* محمد ابراهيم باستاني پاريزي (متولد ۱۳۰۴ هـ.ش)
دكتر باستاني پاريزي فرزند حاج شيخ علي اكبر حاج آخوند پس از تحصيلات ابتدايي و متوسطه در پاريز و سيرجان از دانشگاه تهران در رشته تاريخ و جغرافيا ليسانس گرفت و به كرمان بازگشت و به تدريس در دبيرستان ها پرداخت. همزمان روزنامه هفتواد و نشريه فرهنگ كرمان را منتشر كرد. پس از سالي چند دوباره به تهران رفت و تحصيلات عاليه را ادامه داد تا موفق به اخذ دكترا در رشته تاريخ شد و هم اكنون سال هاست كه استاد رشته تاريخ دانشگاه تهران است.
او كه از فضلا، ادبا و شعراي نام آشناي معاصر است بيش از ۴۰ اثر ادبي، اجتماعي و تاريخي به چاپ رسانيده كه از آن جمله است:
تصحيح تاريخ كرمان، جغرافياي كرمان، ياد و يادبود
كتب تحقيقي تاريخي سياست و اقتصاد، عصر صفوي و يعقوب ليث، از سير تا پياز، از پاريس تا پاريز، پيغمبر دزدان.
نخستين اثر استاد مجموعه اي به نام هاي خاتون ۷ قلعه، آسياي ۷ سنگ، ناي ۷ بند، اژدهاي ۷ سر، كوچه ۷ پيچ، زير اين ۷ آسمان سنگ، ۷ قلم و ۸ الهفت و مقدمات و مقالات متعدد است.
* اطهري كرماني (۱۳۷۷-۱۳۰۵ هـ . ش)
علي اطهري فرزند احمد به سال ۱۳۰۵ هـ . ش در كرمان به دنيا آمد. اشعار وي نخستين با در روزنامه هاي كرمان خصوصا روزنامه روح القدس چاپ و مورد توجه قرار داشت. اشعار او شور و سوزي خاص دارد. يكي از غزل هاي شور انگيز و زيباي او غزلي است با اين مطلع:
رفتي، ولي كجا كه دل به جا گرفته اي
دل جاي توست گر چه دل از ما گرفته اي
علاوه بر اين كرمان صاحب بزرگان ديگري چون شيخ احمد روحي، موسي بن عمران جيرفتي، شمس الدين ابراهيم محمد بردسيري (صاحب مصباح الارواح) حامد الحسيني، خواجه شمس الدين محمد مرواريد وزير لايق سلطان حسين بايقرا كه در فن خوشنويسي و ساير علوم از سرآمدان عصر خود به شمار مي رفت است و نيز اساتيد فرهيخته اي چون دكتر روح الاميني، دكتر جواد برومند سعيد، دكتر رجبعلي پور، دكتر طاهره صفارزاده، هوشنگ مرادي كرماني و دكتر ميمندي نژاد را بايد در اين رابطه برشمرد. همچنين هنرمندان گرانقدري چون استاد علي اكبر صنعتي نقاش وپيكرتراش و مجسمه ساز شهير كه آثار جاودانه او در موزه ۱۵ آبان تهران ميدان امام و موزه صنعتي كرمان از جاذبه هاي ارزشمند به شمار مي رود و كتاب شور عشق منتشر شده از سوي مركز كرمان شناسي، بياني از انديشه خلاق هنري اوست و نيز استاد قهاري، سازنده مجسمه خواجو در كرمان، و تنديس رازي در ميدان رازي تهران و... كه اين ديار همواره به وجودشان افتخار مي كند.

مشاهیر کرمان

مطالب مشابه :

داستان شیرین وفرهاد وخسرو

آهنگ جدید و زیبای شادمهر عقیلی به اسم شیرین و فرهاد به همراه شعر این آهنگ

خودآزمايي/ ادبيات 1

۞ گذری بر سرزمين آلامتو ۞

رمان حصارتنهایی من25

رمان حصارتنهایی من 20

بهترین و بدترین خاطرات دوستان

مشاهیر کرمان