بررسی آثار دو معمار برجسته در جهان غرب و خاورمیانه

بهرام شیردل: (Bahram Shirdel)

در سال ۱۹۷۸ میلادی از دانشگاه تورنتو کانادا در رشته معماری فارغ‌التحصیل شد.وی در سال ۱۹۸۲میلادی دوره تخصصی معماری را درآکادمی هنری کرنبورک در ایالت میشیگان آمریکا، زیر نظر دانیل لیبسکیند گذراند.

اولین فعالیت حرفه‌ای وی همراه با تاسیس دفتر معماری " مهندسان مشاور آکس رونو " در لس آنجلس بود و پس از آن دفتر دیگری با عنوان " مهندسان مشاور شیردل و کینیپس " در شهر لندن به فعالیت خود ادامه داد و همچنین این دفتر در ایران با عنوان " مهندسان مشاور شیردل و همکاران " در تهران از ۱۳۷۶ خورشیدی فعالیت معماری خود را ادامه داد.

بهرام شیردل علاوه بر انجام پروژه‌های حرفه‌ای معماری، به عنوان مدیر و استاد برنامه تخصصی طراحی معماری در مدرسه لندن و همچنین به عنوان استاد در " انستیتو معماری کالیفرنیای جنوبی" دانشگاه هاروارد و دانشگاههای دیگری در آمریکا و اروپا به تدریس معماری پرداخته است. معماری او بارها در نشریات و نمایشگاههای مختلف دنیا در معرض نمایش قرار گرفته است.

آثار

سبک طراحی آثار وی به دسته‌های زیر بخش‌بندی می‌شود:

استفاده از دیاگرام‌های هندسه فولد
استفاده از دیاگرام فرم آثار هنری
استفاده از دیاگرام فرم بدون مرکز

پروژه کتابخانه اسکندریه در مصر ، تالار همایش "ثارا" در ژاپن، از جمله مسابقاتی است که شیردل در آن جایزه دریافت کرده است. شیردل در ایران دو پروژه موزه ملی آب ایران را طراحی کرده است. کتابخانه کانسای ژاپن هم از آثار طراحی شیردل است.

از دیگر پروژه‌های وی می‌توان به موزه ملی اسکاتلند،طراحی شهری در لوس آنجلس متاپولیساشاره کرد.

کتابخانه اسکندریه:

شهر اسکندریه در سال ۳۳۱ قبل از میلاد به دست اسکندر مقدونی تاسیس شد. این شهر در حقیقت در چهار راه شرق و غرب قرار گرفته است. کتابخانه جدید اسکندریه یه منظور احیاء مجد و عظمت کتابخانه قدیم است...

این کتابخانه از مدرنترین و برجسته ترین فضاهای فرهنگی درمصرو جهان می باشد، ساخت واحداث کتابخانه جدید بمنظوراحیاء مجد وعظمت کتابخانه قدیم است که برای سالیان سال قلعه سرفرازعلم ودانش درجهان بود. آرزوی ساخت مجدد کتابخانه اسکندریه قدیم واحیاءمجدد این جایگاه جهانی علمی وفرهنگی درذهن و فکرمتفکران و دانشمندان بسیاری در جهان تداعی می نمود.کتابخانه جدید اسکندریه یکی ازمراکزعظیم فرهنگی طی مراسمی بزرگ در سال ۲۰۰۲ میلادی به بهربرداری رسید این مرکزعظیم بعنوان قله ای رفیع برای فرهنگ و دانش و هچنین کانال ارتباطی علم وفرهنگ مصر با جهان ونیزجهان با مصرمی باشد(۳، ۱۵۷).کتابخانه اسکندریه بعنوان اولین کتابخانه قومی درقرن۲۱ است که دربرگیرنده فرهنگ وآثار کهن علمی ، فرهنگی و انسانی کشورمصرمی باشد.همچنین مرکزی برای مطالعات ومباحثات در همه زمینه ها بشمارمی رود. ساخت کتابخانه جدید بمنظوراعاده بزرگی وعظمت کتابخانه قدیم است تلاش و فعالیت کتابخانه جدید درجهت نائل آمدن به اهداف و جایگاههای ذیل تعریف شده است :

الف) کتابخانه اسکندریه بتواند مرکزمعرفت وشناخت ، گفتگوومباحثات، تفاهم و رواداری باشد

ب) کتابخانه اسکندریه کانال ومجرای شناخت جهانانیان ازسرزمین مصر باشد

ج) کتابخانه اسکندریه کانال ومجرای مصریان برای شناخت ومعرفت جهان باشد

موزه ملی اسکاتلند:

تمایل به داشتن یک موزه منعکس کننده تاریخ اسکاتلند و مایل به موزه نشان دادن فرهنگ های بین المللی، علوم طبیعی و فیزیکی، و هنر های تزئینی برای اسکاتلند: دو رشته از تاریخ هم در داستان از توسعه موزه ملی اسکاتلند آمده است.

توسعه مجدد از موزه ملی اسکاتلند (2006-2011) ساختمان مجاور ویکتوریا به یک موزه پر جنب و جوش برای قرن 21st تبدیل، باز کردن فضاهای عمومی، ارائه امکانات جدید و نمایش دنیای طبیعی ما، فرهنگ جهان، هنر و علم طراحی و و مجموعه فن آوری در روش های ابتکاری جدید.

هنگامی که این گالری جدید افتتاح شد در تاریخ 29 جولای 2011، ایالات متحده موزه دو رشته از تاریخ خود برای اولین بار در یک موجودیت واحد، موزه ملی اسکاتلند، اتاق خیابان.

زاها حدید:(Zaha Hadid)

زاها حدید درسال۱۹۵۰ میلادی، درخانواده ایی روشنفکر دربغداد به دنیا آمد. پدرش اقتصادان و سیاستمداری برجسته درحزب دمکرات عراق بود و مادرش علی رغم شاغل نبودن زنی بود فعال وپویا که طراحی را به زاهای کوچک آموخت. زاها درچنین خانواده ی فرهنگی بورژایی باتمکن نسبی مالی رشد یافت. زاها خیلی زود علاقه وافرش به بحثهای استدلالی و انتزاعی را نشان داد، این علاقه او را به مطالعه ی اصول ریاضیات عالی در دانشگاه آمریکایی بیروت واداشت. حدید پس از فارغ تحصیل شدن دررشته ریاضی درسال ۱۹۷۲ میلادی، در مدرسه معماری انجمن معماران؛ اِی اِیِ لندن شروع به تحصیل معماری نمود. او دراین مدرسه به شدت تحت تأثیر نظریه پردازی های رم کولهاس والیاس زنقلیس قرار گرفت و ازهمین زمان بود که به هنرسوپرماتیسم گرایش پیدا کرد و درنهایت به هسته اُام اِی OMA به رهبری رم کولهاس پیوست. شخصیت کولهاس با سابقه عصیان گری ماجراجویی و خبرنگاری به ویژه در دوران جوانی در اندونزی،حدید راتشویق به گام نهادن درعرصه های متفاوت نمود، در این دوران، اواخر دهه هفتاد، جهان از نظر فکری وارد عرصه پَسامدرن شد و انتقادات همه جانبه سازمان یافته به اصول مدرنیسم به طور شناور درتمام صحنه های هنری وتحلیل عصرنوین مطرح گردید . حدید درسال۱۹۷۷ میلادی ، با درجه عالی فارغ التحصیل شد و بعد از همکاری با کولهاس شروع به تدریس در مدرسه معماری انجمن معماران؛ ای ای لندن نمود .

زاها حدید دفتر معماری خویش را به سال ۱۹۸۷ میلادی، درلندن دائر نمود ـ اگر چه از ان بازه زمانی تا اندکی پیش هیچ اثر فاخری در انگلستان نساخته است. بعد از آن بود که کرسی کنزوتانگه دردانشگاه هارواد، کرسی سولیوان دردانشگاه شیکاگو، مقام استاد درمدرسه هنر هامبورگ و مدرسه معماری نولتون اوهایو و دانشگاه کلمبیا درنیویورک را به دست آورد .او حداقل تابرهه ای از زمان کارایی اش از معماران دیکانستراکتیویست به شمار می آید، کارهای او اغلب آشفته، تکه تکه شده، با سطوح شکافته شده و فاقد ایستایی و پایداری بصری به نظر می رسند.در حالی که بعضی مفسران درطراحی های او قوت و استحکامی می یابند که ریشه در بسط آشکار فضای پر انرژی ایی دارد که به سمت بی کرانگی بیرون گسترده می شود.

در راستای این نگرش در اثار او مفاهیم درپس کلمات تجزیه شده و به صورت مستقلی برای بیان مطلبی دیگر در پیوند با تصویر سازی و نقاشی که خود استعاره ای از ناشناخته ها هستند شکل می گیرد، از این ره بیانی محقق می شود که نهایتاً، درمعماری به حذف مکعب مستطیل هایی با نقاط ثقل روشن، معماری کلاسیک قانون یافته ی دوران کلاسیک یا مدرن منتج می گردد.

یکی دیگر از سبک های زاها حدید، معماری ارگانیک در فهمی معاصر است؛ به عبارتی دیگر دارا بودن ریشه های چندگانه، مشخصه ای است که چشم انداز دیگری را در برابر حیات حرفه ای زاها حدید قرا می دهد. زاها حدید، ایده ی اثر به مثابه ی یک واحد را به رسمیت نمی شناسد و در برقراری حس یگانگی و خلق آن چه بیش از این موجود نبوده، بیشتر بر مشارکت دادن عناصر و الحاق اجزایی که عملاً در رقابتند تاکید می گذارد. پروژه های زاها حدید، زنجیره ای از مواد، تکنولوژی ها، حرکت های ناشی از نیروهای جاذب مرکز و گریز از مرکزها با کنتراستها و انفجارهای فضایی می باشند .کاربرد تدابیر ماهرانه دراستراکچر طرح های حدید، گسستگی را از ترکیبات پلاستیکی، فرمی، فضا واجزاء سازه ای محو نموده است . به علاوه آن چه در آثار حدید واضح می نماید آفرینش فضاهای چندگانه و متفاوت ولی پیاپی است که همگی توجه دائمی معمار را می طلبند، در طرح های او نوعی توضیح احجام فضاهای خالی، ترازهای طبقات، استراکچر و سطوحی که حتی المکان تلاش شده است تا به صورت متعارف تعریف نشوند مدنظر قرار می گیرد .

آثار حدید ازآنچنان توجه بین المللی برخوردارند که بسیاری ازآنها رادرمدرسه معماری انجمن معماران لندن (۱۹۸۳) موزه گوگنهایم نیویورک (۱۹۸۷) ،گالری GA توکیو ۱۹۸۵، موزه هنرهای معاصر نیویورک (۱۹۸۸) موزه هنرهای معاصر سانفراسیسکو (۹۸- ۱۹۹۷) وچندین نمایشگاه های دیگر به نمایش گذاشته اند .

ا زمهمترین کارهای دوره اول کاری او می توان به اثاری اشاره کرد ، از جمله ، پروژه کلوب پیک هنک کنگ به سال ۱۹۸۲؛ ساختمان آپارتمانهای مسکونی IBA دربرلین بین سالهای ۱۹۸۷ و۱۹۹۳، ایستگاه آتش نشانی شهر دانشگاهی ویترا درآلمان بین سالهای ۱۹۹۰ و۱۹۹۳ ؛ طرح غرفه ویدئو موزیک درخرونیگن هلند به سال ۱۹۹۰؛ خانه اپرای خلیج کاردیف درانگلستان به سال ۱۹۹۴ ، پارک سوار هونگهایم شمالی ،استرابسور فرانسه بین سالهای ۱۹۹۹ و۲۰۰۱ ،مرکزهنرهای معاصر زونتال درسین سیناتی اوهایو به سال ۲۰۰۳٫اگر بخواهیم نگاهی نافذ ، جامع و مانع بر وجوه معمارانه حدید دردوره اولیه کارش بیاندازیم احتمالاً تمرکز برایستگاه آتش نشانی ویترا ره آوردی از نیازهامان خواهد بود .

ایستگاه آتش نشانی ویترا:

این پروژه درآلمان ، بین سالهای ۱۹۹۰و۱۹۹۳ میلادی ؛طراحی و ساخته شده است. مهمترین مسئله ای که در آغاز این پروژه ذهن زاها حدید را به خود مشغول نموده، چگونگی گسترش طرح در حاشیه های سایت و نحوه همجواری با بناهای اطراف ، ضمن خلق فضاهای عمومی کارآمدبوده است . به زبان ساده استفاده از تجزیه برای بازکردن راه فرم سیال درسایت .

به علاوه چگونگی ابداع یک خط اِلمان درمیان خط آسمان موجود در سایت نیز در فرایند طراحی مطرح بوده است که با ساخت یک سری دیوار به نحوی فضاهای بزرگ وکوچک بتوانند درمیان آنها ایجاد شوند. همین ایده ی دیوارهای متوالی، فضاها راتشکیل داده و نوعی دگرگونی ازصفحه به حجم ایجاد نموده .ایده حدید در اینجا دیگر پراکندن نیست، بلکه آنچه مدنظر اوست

ساخت فرمهای متعدد و وحدت بخشیدن به فرمهاست. تعریف فضا وکاربرد نمایشی ساختمان نقطه آغازین توسعه ی کانپست اثراست؛ تعدادی دیوار لایه لایه وخطی ایجاد می شود وطرح ایستگاه آتش نشانی درفضای بین این دیوارها قرار می گیرد که طبق نیازهای کاربردی سوراخ میشود، کج می شود و می شکند. هدف معمار ساختن فضا به سیال ترین شیوه ممکن بوده به نحوی که درهر کجای این بنا قرار بگیرید، بتوانید همه جا را ببینید .به علاوه تلاش شده است، تا شفافیت نه ازطریق به کارگیری مصالح شفاف بلکه در عین استفاده از بتن ایجاد گردد.کل ساختمان متناسب با بافت و کارکرد از بتن اکسپز ساخته شده است در این بنا توجه خاصی به تیزی لبه ها شده و از هرگونه الصاق و روکش کاری برای لبه ها، بام و نما اجتناب شده است. ساختمان آتش نشانی شباهت خاصی با پاویون بارسلونای میس ون درو دارد .او دراین باره بیان می کند که:”اگرچه این دو بنا از نظر ریخت بیرونی به یکدیگر شباهتی ندارد، لیکن دارای کیفیات مشابهی درصراحت وسبک هستند، آنها در دیاگرام شبیه به هم نیستند بلکه در موضوع ارتباط میان دورن وبیرون میتوانند به هم تشبیه شوند. به علاوه بازی نور طبیعی روز هم درآنها مشابه است” .

ایستگاه آتش نشانی ویترا به عنوان بنایی مجزا ایجاد نشده است، بلکه حکم کناره بیرونی منطقه ای نما سازی شده را دارد که به جای اشغال فضا در واقع آن را تببین می کند. دیوارها نقشی فعال در این میان دارند و متناوباً میان فضای تهی و حجم جای می گیرند و این امکان را به ساختمان می دهند که ایمن و در عین حال محصور باشد .هندسه ساختمان نشان دهنده تلاقی دو هندسه تشکیل دهنده این منطقه است و ریشه در آن دارد ، برخورد جهت های مجتمع کشاورزی و پهنه گسترده راه آهن به عنوان دو عنصر شاخص تعریف کننده بافت ایستگاه آتش نشانی نمود یافته است .

با گذر از میان فضاهای ایستگاهای مذکور می توان ماشین های قرمز رنگ و بزرگ آتش نشانی را به اجمال دید. خطوط حرکت آنها که نقوشی را شکل می دهند بر روی زمین شکل بسته است. کل ساختمان نشان از جنبشی دارد که گویی فعلاً یخ بسته است و در واقع نشان دهنده کشمکش های گوش به زنگ بودن و توان بالقوه فعالیت در هر لحظه ا ست.طرح بنا دو بخش متفاوت رادر هم می آمیزد و پارکینگ ماشین های آتش نشانی ونیز مکان فراهم آوری تسهیلات گوناگون برای آتش نشانی، اندیشه کلی دیوارهای قرار گرفته در کناریکدیگر هر دو بخش یادشده را در بر می گیرد و از آن طریق فصل مشترک این دو را نوعی شکستگی یا خمیدگی درخط بنا نمایان می سازد .

داخل آن دسته از فضاهایی که نیاز به عایق بندی دارند اندود گچ شده است دیواره های سرویس بهداشتی کاشی کاری گردیده است. رختکن که میان فضاهای تعویض لباس و پوشش مناسب قرار دارند. به ترتیب از فلز و فلز زنگ زده ساخته شده اند. دیواری طلایی رنگ در انتهای اتاق بهداشتی به سمت بیرون متمایل شده است. نورپردازی نیز با معماری درهم آمیخته و مبنای خطی دارد و نه نقطه ای. این خطوط بر روی صفحه به گونه ای تنظیم شده که نور از برشهای خاصی بیرون بزند و نه انکه به شکل حجم هایی باشند که نوعی سربار فضا به شمار می آیند، خطوط نور دقت لازم و حرکت سریع را در درون ساختمان هدایت می کنند .

جدا از تمام بارزه های شمرده شده در پروژه ایستگاه آتش نشانی و جدا از تاثیری که شاخصه های فاخر موجود در این اثر در مابقی آثار حدید به جای نهاد آن چه منجربه محبوبیت و رسانه ای شدن حدید درحوضه عمومی گردید برنده شدن اودر مسابقه کلوب پیک هنک کنگ درسال ۱۹۸۲ میلادی بود، از آن پس مقالات متعددی درکتب ونشریات معماری به نقد آثار او پرداخت، جارلز جنکس درکتاب “معماری امروز” در مورد حدیدی نوشت :”نئوکانستراکتیویسم زاها حدید به سوپرماتیسم اسرارآمیز کازیمیرماله ویچ و ترکیبات مکعب شکل او نزدیک است .حدید هم مانند برناردچومی قویاً تحت تأثیر رم کولهاس قرار دارد”. چهار سال بعد از این اظهار نظر جنکس انتشارات آکادمی لندن به نشر کتاب دیگری درمورد نقد معماری معاصر اروپا اقدام نمود که در آن دیدگاهی متفاوت درمورد آثار حدید ارائه شده بود در این کتاب آراتا ایسوزاکی یکی از داوران با نفوذ مسابقه کلوب پیک هنک کنگ منحصربه فرد بودن بیان حدید و قدرت منطق کارهای وی را ستوده بود، ترکیبی از آن چه پیش آمد به همراه تحول بی سابقه ی هنر معماری و فراوانی حضور نمایندگان برجسته ی جنبش های نوین و همراهی با معماران شهیر مدرنی چون رم کولهاس،‌ توان مندی تولید حجم های غریب که احتمالاً در آموزه های ریاضی حدید ریشه دارند ، ‌جهانی شدن و گردش های مالی کلان مقیاس که امکان حضور او در اقصی نقاط جهان را فراهم آورده است، در کنار رسانه ایی شدن معماری، همه و همه مجموعه عواملی بوده است که موجب شده زاها حدید مرزهای معماری را در ترازهایی نوین تکوین نماید و از این خط نیزعبور کند و برای کاوش گرانی که فردای معماری را رصد می کنند به عنوان شاخص ارزیابی معماری آینده مد نظر آید .

مرکز فرهنگی حیدر علی اف:باکو ، اذربایجان

برنامه طراحی: ترکیبی از کاربری های یک مرکز فرهنگی

موقعیت قرار گیری: جمهوری اذربایجان

مساحت محیط:مساحت زیر ساخت 52417 متر مربع

مساحت کلی 101801مترمربع

مجموعه سایت 111292متر مربع

زاها حدید معمار معروف عراقی-بریتانیایی ، مرکز فرهنگی حیدر عالی اف در باکو را طراحی کرده است.

مرکز فرهنگی حیدر علی اف در شهر باکو، آذربایجان محل بزرگ ساختمان جدید و نقطه عطفی برای شهرستان خواهدشد .مرکز فرهنگی در بر دارنده 3 سالن کنفرانس، تالار اجتماعات ، کتابخانه و موزه است، این پروژه بلند پروازانه نقشی اساسی در زندگی و رشد فکری شهر بازی می کند،سایت به مرکز شهرنزدیک، خواهد شد، نقش محوری درتوسعه ی دوباره شهرباکو بازی خواهد کرد.سایتی که در همسایگی مرکز فرهنگی حیدر علی اف قرادارد برای فضاهای مسکونی، ادارات، هتل و مرکز تجاری، طراحی شده ضمن اینکه زمین بین این مرکز و شاهراه اصلی شهر به یک میدان فرهنگی عمومی تبدیل خواهد شد یک فضای باز میدانی برای مرکز فرهنگی به شکل بهترین فضای خوشامدگویی برای بازدیدکنندگان است.

طرح پیشنهادی برای مرکز حیدر علی اف یک فرم سیال خیال گونه که به شکل لایه های صفحات طبیعی توپوگرافی از زمین سایت سر براورده با پوشش منحصر به فرد هر عملکرد در مرکز، تمام کارکرد های مرکز و ورودی با هم با استفاده از تاها و لایه ها جدا جدا نمایش داده شده است.

فرم سیال گونه مجال اتصال فضاهای متعدد فرهنگی را با حفط همزمان ویژگی های هویتی هر کدام از الملن های فضای فرهنگی را می دهدهمانطور که لایه هایش در داخل به شکل المان های داخلی و پوسته های فرسایش یابنده دیده می شوند.

لند اسکیپ ازظهورازسطح زمین تا ادغام با ساختمان ،این ناهمواری به مانند تپه هایی در زمین اند همانطور مانند شعاع هایی از ساختمان اصلی که حرکت میکنند محو می شوند خود ساختمان هم از زمین سربرداشته برای تبدیل به یکمیدان فرهنگی برای محو کردن مرز بین ساختمان و زمین ،شکل لنداسکیپ همچنین حرکت بازدیدکننده را از راه ساختمان و میدان فرهنگی مدیریت می کند و فضای بازی است برای فعالیت ازادانه و به نمایش گذاشتن مکان. موزه رو به بیرون به سمت لند اسکیپ در قسمت اصلی جهت گسترش شهر در اطراف سایت است، نمای شیشه ای ان اندکی از هم گسیختگی همراه اثر متقابل تندیسوار بین پوسته ی بیرونی وزمین، داخل ان تجربه ی صفحات طبیعی توپوگرافی شیشه ای سایت و سایت را از نور طبیعی تغذیه میکند .

سطح ظاهری زمین موزه لایه ای میشود و به صورت پوسته ی ظاهری نمایان می شود و مانند تجربه ای جدید ازتوپوگرافی سایت پیروی میکند و قسمتی از ان می شود.در حالیکه رمپ ها طبقات زمین را به شکل نیم طبقه ای به هم وصل میکنند.

کتابخانه در قسمت شمالی قرار دارد برای کنترل نو روزانه و ورودی خاص خود را از این قسمت دارد ، سالن مطالعه و بخش مخزن بروی هم قرار گرفته اند وبا یکی ازلایه های تاپوشیده و به هم بسته شده اند،و با رمپ هایی به هم وصل می شوند خلق یک پوسته ی تکرار شونده چرخنده.

کتابخانه و موزه هم توسط رمپ هایی به هم متصل می شوند که از طبقه همکف کتابخانه به طبقه اول موزه راه نمایی می کند.اضافه بران کتابخانه به سالن کنفرانس هم با یک پل که از داخل سرسرای کتابخانه اوج میگیردراه پیدا میکند.

سالن کنفرانس دربر دارنده ی 3 سالن با اندازه های مختلف می باشد حول یک میدان اصلی که هر کدام دسترسی مستقیم و خاص خود را دارند ،ورودی اصلی در لایه ی بیرون کشیده شده بین کتابخانه وموزه است و ورودی ثانویه درشمال قرار دارد.

بررسی آثار دو معمار برجسته در جهان غرب و خاورمیانه

مطالب مشابه :

کتابخانه جدید اسکندریه در مصر

زندگی نامه بهرام شیردل

بررسی آثار دو معمار برجسته در جهان غرب و خاورمیانه

کتابخانه اسکندریه-مصر

موزه ی زیر آب، اسکندریه ...

کتابخانه مدرن اسکندریه

موزه ی زیر آب، اسکندریه

موزه ی زیر آب، اسکندریه

طرح بزرگترین موزه ی زیر آبی جهان (موزه ی اسکندریه)