حرفه و فن – سال سوم دوره راهنمايي تحصيلي واحد 8 – كشاورزي

  واحد 8 – كشاورزي
1 – باغباني
2 – دامپروري
3- صنايع غذايي

باغباني :
تحول و دگرگوني در علم باغباني از وقتي آغاز شد كه علوم پزشكي و بهداشت به اطلاعات جديدي درباره بدن انسان دست يافتند و متوجه شدند كه هر فرد براي حفظ سلامتي و قدرت كامل بدن خود،‌علاوه بر مواد اوليه غذايي مانند: نشاسته، گوشت و چربي به مواد ديگري از جمله ويتامين ها احتياج دارد.
اولين تفاوت اساس و عمده بين درختان و ساير نباتات اين است كه سبزي ها و گياهان زراعي يك ساله يا دو ساله اند و يا عمركوتاهي دارند. در صورتي كه عمر درختان گاهي به چند صدسال نيز مي رسد.

  اهميت درخت و درختكاري:

در زندگي هيچ گروهي از گياهان، به اندازه درختان، بخصوص درختان ميوه، دخالت نمي شود. اين دخالت به صورت اصلاح بذر است و هدف آن بدست آوردن يك درخت مرغوب و پرمحصول است.  

  قسمت هاي اصلي يك درخت :

قسمت هاي اصلي يك درخت شامل : ريشه، ساقه و تاج است. در بيشتر درختان رشد ريشه ها در داخل خاك با اندازه رشد شاخه ها در فضا تناسب دارد. شكل ريشه انواع درختان متفاوت است. بعضي ريشه ها گاه تا چند برابر ارتفاع درخت به طور عمودي در خاك پايين مي روند و از آب هاي موجود در اعماق زمين استفاده مي كنند(مناطق درختان كويري). شكل تاج درختان نيز متفاوت است و اغلب به شكل هاي كره اي ، مخروطي و تخم مرغي ديده مي شوند. قسمتي كه ريشه ها را به شاخه ها يا تاج درخت وصل مي كند. ساقه خوانده مي شود. درازاي ساقه به چند متر مي رسد و بافت آن چربي است.  

  هدف پرورش درختان :

هدف از پرورش درختان تنها استفاده از ميوه آن ها نيست. براي مثال سپيدار براي توليد چوب درخت گردو براي ميوه و چوب، درخت سيب براي ميوه ، نارون و اقاقيا براي زيبايي مورد استفاده قرار مي گيرند.
تأثير عوامل محيطي بر درخت:
عوامل محيطي بر زندگي گياهان و درختان تأثير به سزايي دارند. به همين دليل در يك منطقه از كشور مركبات،‌در منطقه ديگر درختان خرما و در يك منطقه سيب و انگور پرورش داده مي شود.
جنگل طبيعي و مصنوعي:
در مناطقي كه ميزان رطوبت دماي هوا و ساير عوامل محيطي براي رشد انواعي از درختان مناسب باشد، به تدريج مجموعه هايي از درختان و پوشش هاي گياهان متناسب با موقعيت به وجود مي آيند و به طور طبيعي تكثير مي شوند. مجموعه اين گونه درختان را جنگل طبيعي مي نامند.
مجموعه اي ازدرختان كه توسط انسان ها و بطور ارادي و هدف داري براي ايجاد فضاي سبز در حاشيه شهرها و دامنه ها كاشته مي شود، جنگل مصنوعي يا پارك جنگلي نام دارد.
درختان چگونه تكثير مي شوند:
درختان همانند ساير گياهان به روش هاي مختلفي مانند: بذرافشاني، پاجوش،‌قلمه زدن،‌خوابانيدن،‌پيوند زدن و .... تكثير مي شوند. شيوه تكثير درخت بر حسب نوع درخت و محل و موقعيت آن متفاوت است. متداول ترين روش تكثير تجاري درختان،‌قلمه زدن و يا كشت بذر در خزانه به منظور تهيه گياه پايه و زدن پيوند روي آن هاست. زيرا بسياري از درختان پس از تكثير بوسيله بذر، بدون انجام عمل پيوند ميوه مرغوب نخواهند داد. در تكثير درختان از طريق بذر، شيوه عمل اين گونه است كه بذر مورد نظر را دربهار به روش خطي در خزانه مي كارند و در ماه هاي آخر زمستان همان سال و قبل از بيدار شدن و جوانه زدن نهال ها، آن ها را به خزانه دوم كه خزانه انتظار مي نامند، انتقال مي هند.  

  خزانه انتظار:

در خزانه انتظار(خزانه دوم) فاصله بين خطوط كشت و نهال هاي جوان بيشتر از خزانه اول ( حدود دو تا سه برابر ) است. از خرداد تا شهريور متناسب با نوع آب و هواي منطقه عمل پيوند زدن انجام مي گيرد. اغلب پيوند را در فاصله 10 - 8 سانتي متري سطوح خاك و در جهت رو به شمال روي ساقه مي زنند تا از تابش مستقيم نور خورشيد محفوظ بماند. در سومين بهار، شاخه هاي حاصل از پيوند را سربرداري و هرس مي كنند و از زمستان همان سال درختان براي انتقال به محل اصلي آماده مي شوند. در مورد بعضي از درختان- مانند هسته داران – بذر را در خزانه اول مي كارند. اما بدون انتقال به خزانه دوم، در بهار و تابستان سال دوم آن را پيوند مي زنند و در بهار سال سوم به زمين اصلي منتقل مي كنند.  

  بررسي هاي قبل از احداث باغ :

قبل از احداث باغ دو كار اساسي بايد انجام گيرد:
1 – بررسي وضعيت بافت خاك و ميزان املاح و مواد موجود در عمق هاي مختلف ، اين كار توسط متخصصان خاك شناسي و از طريق نمونه برداري از خاك سطح و عمق در نقاط مختلف زمين و بررسي اين نمونه ها در آزمايشگاه هاي مجهز انجام مي گيرد.
2 – با توجه به نتايج حاصل از آزمايش هاي خاك شناسي و شرايط محيطي منطقه از نظر آب و هوا مانند حداقل و حداكثر درجه حرارت،‌طول مدت گرما و سرما، ميزان بارندگي سالانه ،‌وضعيت منابع تأمين آب در انتخاب نوع درختان براي كشت تصميم گيري مي كنند. اغلب فاصله بازار مصرف محصول توليدي، وضع جاده و امكانات انتقال محصول، نيروي انساني موجود در منطقه، وضع بادهاي دائمي و موسمي و موارد مشابه در تصميم گيري اين مرحله و احداث باغ تأثير جدي دارد.  

  طرح هاي كاشت درختان:

فاصله هاي درختان در باغ ها به كوچكي و بزرگي تاج آن ها و وضعيت ريشه ها در دل خاك بستگي دارد. بايد به اين نكته توجه داشت كه در صورت رشد درخت، شاخه هاي بالاتر مانع رسيدن نورد هوا به شاخه هاي پائين نشوند و ريشه ها به رقابت غذايي با يكديگر نپردازند.
نكته ديگر، اين كه فاصله درختان بايد به گونه اي باشد كه پس از رشد، مانع عبور ماشين آلات كشاورزي ، براي شخم، سم پاشي و ... نشود.
اغلب وضع قرارگرفتن درختان را نسبت به يك ديگر، طرح هاي كاشت درختان مي نامند. درختان را در طرح هاي مربع ،‌مستطيل ، اريب ، مثلثي و ... مي كارند.  

  عمليات انتقال و كاشت نهالها در زمين اصلي :

پس از مشخص كردن محل هرس درختان گودال هايي به شكل مكعب با طول ، عرض و ارتفاع يك متر يا به شكل استوانه با قطر و ارتفاع يك متر حفر مي كنند. آن گاه پس از جداكردن سنگ هاي درشت، خاك قسمت بالايي را با مقدار معيني كود حيواني و كود شيميايي و در صورت نياز مواد اصلاح كننده خاك مخلوط مي كنند و به داخل گودال باز مي گردانند. به هنگام كاشت درختان، گودال را با قسمت دوم خاك باقي مانده پر مي كنند.
پس از خارج كردن نهال هاي انتخاب شده از خزانه شاخه و ريشه ي آن ها را هرس مي كنند. به اين تريب، شاخه هاي اضافي و شكسته و ريشه هاي آسيب ديده حذف مي شوند.  

  عمليات كاشت نهال :

براي كاشتن نهال ها آن ها را به طور عمودي در گودال قرار مي دهند و گودال را با خاك پر مي كنند. بطوري كه طوقه درخت روي خاك قرار گيرد. (يعني آن مقدار از ساقه كه در خزانه نيز در خاك بوده است،‌درون خاك قرار مي گيرد). بلافاصله پس از كاشت نهال ها، آن ها را آبياري مي كنند تا ريشه ها به خاك بچسبد.  

  مراقبت هاي پس از كاشت درختان:

بعد از كاشت نهال ، مراقيت هاي ويژه اي مانند آبياري ، مبارزه با بيماري ها ، كنترل آفات، هرس كردن، كوددادن، مبارزه با علف هاي هرز، ترميم جوي هاي آبياري و نرم كرده خاك پاي درختان در زمان هاي مشخصي انجام مي شود. به كليه اين كارهاي عمليات داشت مي گويند.  

  آبياري :

مقدار نفوذ آب و سرعت حركت آن در خاك به نوع و جنس خاك بستگي دارد. به همين دليل براي آبياري درختان از روش هاي مختلف آبياري استفاده مي شود.اين روش ها عبارتند از : 1 – آبياري به طريق كرتي (غرقابي) / 2 – آبياري تشتكي / 3 – آبياري تحت فشار  

  هرس :

هرس عبارت از حذف شاخه ها و حتي ميوه هاي اضافي به منظور به دست آوردن محصول مرغوب به اندازه مطلوب است. به هنگام هرس دماي هواي منطقه نبايد از حدود پنج درجه سانتي گراد كم تر باشد. هرس براي آرايش شكل ظاهري درختان نيز انجام مي گيرد. زمان هرس درختان قبل از بيدارشدن آن ها از خواب زمستانه است.  

  دامپروري :

در بين حشرات زنبور عسل و كرم ابريشم نقش بيشتري در زندگي انسان دارند. مهم ترين توليدات اين دو حشره عسل و ابريشم است. عسل از غذاهاي با ارزش انسان است و ابريشم در صنعت نساجي و پارچه بافي مورد استفاده قرارمي گيرد.
از زنبور عسل محصولات ديگري مانند عسلك ،‌موم، ژله رويال و زهر بدست مي آيد كه در صنايع مختلف از آن ها استفاده مي شود. از ديگر فوايد مهم زنبور عسل، افزايش كمي و كيفي محصولات زراعي و باغي از طريق گرده افشاني است.  

  تغذيه ي زنبور عسل :

غذاي زنبور عسل از طريق طبيعي و مصنوعي تأمين مي شود. در تغذيه طبيعي زنبور عسل از گرده گل و نوش (شهد) استفاده مي كند. بنابراين وجود گل و گياه در تغذيه طبيعي اهميت خاصي دارد.  

  تغذيه مصنوعي:

براي تغذيه مصنوعي از شربت (آب و شكر) استفاده مي شود. غلظت شربت به عواملي از جمله فصل بستگي دارد. در بهار براي تهيه شربت از يك قسمت آب و يك قسمت شكر استفاده مي شود، در حالي كه در زمستان شربت را از 3 قسمت آب و 5 قسمت شكر تهيه مي كنند. زنبورداران گاهي به كندو شربت تشويقي (تحريكي) مي دهند. اين شربت اغلب به منظور قوي كردن كندو (از نظر جمعيت) و تخم ريزي بيشتر به زنبور داران داده مي شود. گاهي نيز به دليل كمبود شهد و گروه هاي گل براي جلوگيري از ضعيف شدن كندو به زنبوران شربت مي دهند.