ژنتیک کبوتر (۱)
با سلام مجدد به خدمت تمامی دوستان و دوستداران این سرگرمی باستانی. هدف من امروز آغاز یک سری مقالات آموزشی در مورد ژنتیک کبوتر میباشد. من در این مقالات سعی خواهم کرد که با زبانی ساده و قابل فهم، دوستان را با ژنتیک کبوتر اشنا کنم. این آشنایی به شما در راه اصلاح نژاد و حرکت بسوی آنچه که انتظار شما از یک کبوتر است کمک خواهد کرد.
مهمترین مساله در جوجه کشی بوجود آوردن شکل و شمایل ظاهری مورد نظر میباشد. برای مثال کبوتر ایرانی از نظر نژادی یک سری خصوصیات فیزیکی که معرفه این نژاد است را دارا میباشد. این خصوصیات ظاهری و ژنتیکی هستند که متمایز کننده نژاد‌های مختلف از یکدیگر میشوند. خوشبختانه علم ژنتیک تا به حدی پیشرفت کرده که امروزه ما قادر خواهیم بود که کبوتر مورد علاقه خودمان را به راحتی بوجود بیاوریم. این همان چیزیست که به مهندسی ژنتیک معروف است. مبحث ژنتیک در مورد جاندارن مختلف متفاوت است. کبوتر با مرغ، یا قناری یا فینچ و یا اسب از نظر ژنتیکی متفاوت هستند. و اگر شباهتی وجود داشته باشد بسیار محدود خواهد بود.
کبوتر وحشی یا چاهی (Wild -Type یا Columba Livia ):
در مطالعات ژنتیکی کبوتر، همانند بقیه مطالعات ژنتیکی مبنا تمام تحقیقات بر یک استاندارد گذاشته شده است. در بیولوژی استاندارد هر جاندار آن است که برای اولین بار پیدا شده باشد. کبوتر وحشی یا چاهی معرف این استاندارد است و تمامی نژاد‌های کبوتر با این کبوتر مقایسه خواهند شد. . این کبوتر هائ چاهی که اجداد کبوتر‌های امروزی هستند در تمام دنیا یافت می شوند. رنگ آنها خاکستری روشن است که دارای دو خط سیاه بر روی بالهایشان و یک خط سیاه بر روی انتهای دمشان هستند. در زبان فارسی اصطلاحا به آن سبز و در زبان انگلیسی آبی میگویند. در مباحث علمی نیز از آن به رنگ آبی یاد میشود. با اینکه این پرنده در تمام نقاط دنیا کم و بیش یافت میشود با اینحال تفاوت‌های کوچکی بین آنها وجود دارد. مثلا بعضی از آنها دارای دور چشم قرمز به جای دور چشم خاکستری هستند. بعضی‌‌ها دارای رنگ خاکستری تیر ه تر از بقیه هستند. بعضی‌‌ها دارای پشت کمر روشن تر هستند. بعضی‌‌ها در جوجگی دارای پا هایی تیر ه و بعضی دارای پا هایی روشن هستند. همچنین صدا‌ها و اندازه‌های آنها متفاوت میباشد. حالا ما کدام یکی را مبنای بحث ژنتیک مان باید قرار بدهیم؟ جواب ساده است. هر کدام که در دسترس بود. در بیولوژی مدرن به علت اینکه از اروپا آغاز شده است آن کبوتر چاهیی را انتخاب کرده اند که دارای چشمانی قرمز، رنگ خاکستری روشن، و جثه‌ای متوسط میباشد. دقیقا همان چیزی که در ایران و اروپا یافت میشود.
هر نوع تغییر ژنتیکی یا جهش در کبوتر با کبوتر چاهی مقایسه و توضیح داده میشود. برای مثال کبوتر چاهی کاکل ندارد. در یک مقطع زمانی و مکانی یک جهش (تغییر) صورت گرفته است که باعث شده است که بعضی پر‌های پشت سر کبوتر بصورت برعکس بسمت بالا بیایند. این جهش ژنتیکی توضیح داده شده و به آن یک علامت ژنتیکی داده شده است که در مورد کاکل (cr) میباشد. وقتی که میگوییم "توضیح" داده شده است این بدان معنا نیست که شخصی آمده و گفته که کاکل یک سری پر‌های بر عکس پشت سر هستند. بلکه منظور ما اینست که شخصی یک سری جوجه کشی در جهت شناخت چگونگی به ارث رسیدن کاکل انجام داده است. با جفت کردن این کبوتر کاکل دار با یک کبوتر چاهی دیده شد که تمامی جوجه‌ها بدون کاکل در آمدند که به آنها نسل F۱ گفتند. و وقتی که برادر و خواهر‌های نسل F۱ با هم جفت شدند حاصل هم با کاکل و هم بی کاکل بود. در مراحل بعدی آزمایش این جهش با بررسی تعداد کاکل دار و بی کاکل به این نتیجه رسیدند که کاکل یک "ژن مغلوب میباشد که به جنسییت بستگی ندارد" ( Autosomal Recessive Gene).
در مثالی دیگر رنگ قرمز که یک جهش دیگر نسبت به استاندارد ما میباشد توضیح داده شده است. این رنگ ژن غالب "نسبت به کبوتر چاهی" میباشد و همچنین با جنسیت در ارتباط است (sex Linked). همانطور که متوجه شدید در تمامی موارد ما مبنائ مقایسه خود را بر کبوتر چاهی می‌گذاریم. از آنجایی که اکثر ما‌ها به کبوتر چاهی دسترسی نداریم، میتوانیم کبوتر سبز مسافتی و یا سبز معمولی را انتخاب کنیم که نزدیکترین به کبوتر چاهی هستند. در اکثر موارد ما به کبوتر چاهی یا سبز به طور عملی احتیاجی نداریم. اما مواردی هست که میخواهیم بدانیم که کبوتر ما دارای چه ژن هایی میباشد که آن را با کبوتر سبز جفت می‌کنیم. مثلا در یک مورد من می‌خواستم بدانم که آیا کبوتر زاغی که به من هدیه شده بود حامل ۲ ژن (homozygous) یا ۱ ژن (heterozygous) بود که از آن زاغ (spread)بکشم. تنها چیزی که من به آن احتیاج داشتم یک سبز بود که، فرقی نمیکرد که این سبز خط دار میبود یا نه و حتی فرقی نمیکرد که قرمز یا قهوه ای بود چون هدف من فقط بدست آوردن "طرح" زاغ‌سبز بود نه رنگ.
همیشه باید این مهم را بخاطر داشته باشید که کبوتر چاهی استاندارد ما در برابر کبوتر هأیست که ما به بررسی می‌پردازیم. علامت ژنتیکی کبوتر چاهی (+) است و به این علت این علامت به آن داده شده که ما نمی‌دانیم این کبوتر از چه چیز هایی بوجود آماده است. ما فقط وقتی که جهش یا تغییر نسبت به کبوتر را چاهی می بینیم قادر به آزمایش خواهیم بود . بعضی وقت‌ها بعضی نقاط (locus) بر روی کورومزم کبوتر نسبت به جهش ژنتیکی بنظر میرسند که بیشتر قابل رویت باشند (یعنی تأثیرات جهش ژنتیکی قابل رویت میباشد). نقطه یا مکانی (locus) که روی کوروموزم جنسیت جایی که ژن جهش سرور قرار دارد یکی از این نقاط است که ما میتوانیم براحتی نتیجه آن را که رنگ سرور است ببینیم. ممکن است که بر روی دیگر کوروموزم‌ها نقاط دیگری هم وجود داشته باشند که مثلا تغییر در آنزیم‌ها یا گروه خونی متفاوت یا قدرت جوجه دهی بوجود بیاورند که برای یک کبوتر باز به آنصورت مهم نیستند و فقط در آزمایشگاه مورد مطالعه قرار میگیرند.
در یک جمع بندی کلی به این نتیجه رسیدیم که تمامی نژاد‌های کبوتر و جهش‌های ژنتیکی آنها با کبوتر چاهی که استاندارد ماست مقایسه میشوند. اگر یک جهش فقط به یکی از دو پرنده (نر یا ماده) برای نشان دادن خود احتیاج داشته باشد، آنرا جهش غالب مینامیم (مثل رنگ قرمز به رنگ سبز یا چاهی) واگر به هردوی آنها نیاز داشته باشد تا خود را بروز بدهد به آن جهش مغلوب میگوییم ( مثل کاکل).
طبقه بندی کبوتر از نظر رنگ آمیزی (رنگدانه):
کبوتر از نظر رنگدانه پرها (pigments) به ۳ رنگ اصلی تقسیم میشود. قهوه ای، سیاه ( سبز، یا آبی)، و قرمز. بر خلاف آنچه که ما نامگذاری کرده ایم رنگ سبز و یا آبی اصلا وجود ندارد. سبز در حقیقت همان سیاه است که در اثر انعکاس نور خورشید از دور گردن کبوتر سبز به نظر می‌رسد. یا در قسمت بالها آبی بنظر می‌رسد.
سبز یا سیاه قهوه ای
قرمز
نکته مهم: در بعضی از کبوتر‌ها مشخص کردن رنگ کبوتر که آیا قهوه‌ای یا قرمز است کار ساده‌ای نمیباشد. مخصوصاً کبوتر هایی که دارای زمینه سفید هستند. بهمین دلیل ما باید به دنبال نشانه‌های این رنگها بگردیم. در دو عکس بالا اگر به دمهای این کبوتران دقت کنید، می‌بینید که قهوه‌ای دارای یک خط سرتاسری بر روی دمش است ،در حالیکه قرمز دارای دم یک رنگ و خاکستری است. در بعضی موارد فقط از طریق جوجه کشی میتوانیم رنگ کبوتر مورد نظر را پیدا کنیم.حال ما باید فقط به یاد داشته باشیم که هروقت از سبز صحبت می‌کنیم منظورمان همان سیاه است. هر کبوتری که ما می‌‌بینیم حال چه می‌خواهد کبوتر نمایشی باشد ، چه کبوتر مسافتی باشد، و یا کبوتر پرشی باشد با یکی از این رنگدانه‌ها رنگ شده اند. این رنگها زمینه اولیه بقیه رنگ هایی هستند که از طریق جهش بوجود آمده اند. هر سه این رنگها اشکال مختلف شیمیایی رنگدانه‌های پوستی (melanin) هستند. این مساله حتی در مورد انسانها هم صدق می‌کند. در انسانها رنگدانه‌های سیاه میتواند رنگ دانه‌های آبی تولید کنند، بهمین دلیل است که بعضی ها رنگ چشم آبی دارند. در کبوتر وقتی که رنگدانه در پر پخش میشود به جای اینکه در پر جمع شده باشد ما قادر به دیدن رنگ سیاه خواهیم بود. بهمین دلیل است که خط های روی بال و روی دم کبوترسبز، سیاه هستند. همانطور که قبلا گفتیم رنگ سبز استاندارد ما برای مقایسه است. رنگ قهوه‌ای نسبت به رنگ سبز مغلوب میباشد. این بدین معناست که اگر شما یک سبز اصیل نر (homozygous) را با یک پیس مسجدی قهوه‌ای خالص (hemizygous) تن کنید، حاصل کار جوجه‌های سبز خواهد بود که، نر‌های این جوجه‌ها حامل ژن قهوه‌ای خواهند بود اما آنرا نشان نمیدهند (ژن قهوه‌ای نهفته).
قرمز جهش دوم ما بر روی کوروموزم رنگدانه میباشد. تفاوت قرمز با قهوه‌ای در اینست که قرمز رنگ غالب نسبت به سبز است. از انجایکه قرمز غالب است، ما اینطور انتظار داریم که اگر یک سبز اصیل (homozygous) را با یک ماده قرمز (hemizygous) جفت کنیم، تمام جوجه‌های ما قرمز خواهد شد. متأسفانه با اینکه منطقی بنظر می‌رسد، اما اینطور نیست. اتفاقی که می‌افتد اینست. تمامی جوجه‌های نر، قرمز خواهند شد که حامل ژن سبز هستند و تمام جوجه‌های ماده، سبز خواهند شد و این به این دلیل است که در جاییکه این جهش بر روی کوروموزم رنگ اتفاق افتاده یک ارتباط جنسیتی (sex link) نیز شکل گرفته است. یعنی رنگ حاصل به جنسیت بستگی دارد که آنرا در فصل‌های بعدی توضیح خواهم داد. اکنون برای روشن شدن مطلب و اینکه چه اتفاقی خواهد افتاد وقتی که این سه رنگ را با هما جفت کنیم، چند مثال میزنم. علامت X بمعنی تن کردن است. ۱- نر قهوه‌ای x ماده سبز = تمامی پسر‌ها سبز و حامل ژن قهوه ای -----تمامی دختر‌ها قهوه ای ۲- نر سبز x ماده قهوه‌ای = تمامی پسر‌ها سبز و حامل ژن قهوه‌ای ----- تمامی دختر‌ها سبز ۳- نر سبز x ماده سبز = تمامی پسر‌ها سبز----- تمامی دختر‌ها سبز ۴- نر سبز x ماده قرمز = تمامی پسر‌ها قرمز حامل ژن سبز ----- تمامی دختر‌ها سبز ۵- نر قرمز x ماده سبز = تمامی پسر‌ها قرمز حامل ژن سبز ----- تمامی دختر‌ها قرمز ۶- نر قهوه‌ای x ماده قرمز = تمامی پسر‌ها قرمز حامل ژن قهوه‌ای ----- تمامی دختر‌ها قهوه ای ۷- نر قرمز x ماده قهوه‌ای = تمامی پسر‌ها قرمز و حامل ژن قهوه‌ای ----- تمامی دختر‌ها قرمز مسلما مثال‌های بالا همه راه‌های ممکن جفت کردن رنگ‌های متفاوت نیست. اما حالا شما تصویری از آنچه که از جفت کردن دو رنگ مختلف میتواند حاصل بشود را در ذهن خود دارید.قرمز، (ash-red) با علامت علمی( Ba):
رنگ‌های مختلف قرمز از رنگ‌های گمراه کننده هستند. با اینکه اکثر آنها با هم شباهت دارند، اما از نظر ژنتیکی متفاوت هستند. کبوتر بازانً به آنها اسامی مختلفی داده اند که در بعضی مواقع هیچ ارتباطی با قرمز ندارند. اما ما نمیتوانیم آنها را مقصر بدانیم، زیرا که کبوتر بازی خیلی قدیمی تر از علم ژنتیک است. من در اینجا برای سهولت مطلب سعی خواهم کرد از اسامی و اصطلاحات ژنتیکی استفاده کنم.
اولا، ما میدانیم که آنچه را که ما قرمز می نامیم شامل رنگها ی زرد، سرخ، سرخ آجری، و نوعی پیس می باشد. کبوتر‌های اهلی قادر به تولید مثل رنگها ی غلیظ و تند مثل آبی، سبز، سرخ خونی یا زرد لیموی نیستند، با اینکه این رنگها در بعضی از خویشاوندان کبوتر مانند نوعی قمری وحشی با نام قمری قلب خونین (bleeding heart dove) و یا قمری میوه‌ای (fruit Dove) یافت میشوند اما هنوز ما قادر به آوردن این ژن‌ها به کبوتر اهلی نشده ایم. حتی اگر ما این قمری‌ها را با کبوتر تن کنیم نتیجه جوجه هایی عقیم و نازا خواهد بود، از طرفی علم نیز هنوز نتوانسته که این ژن‌ها را در آزمایشگاه وارد کوروموزم‌های کبوتر اهلی بکند. به این ترتیب ما به آنچه رنگ در کبوتر‌هایمان داریم بسنده می‌کنیم و از جهش‌های ژنتیکی بوجود آماده حد اکثر استفاده را میبریم.
.
عکس بالا از راست: قمری قلب خونین . دو عکس دیگر قمری میوه ای میباشند.
پس رنگ قرمز در کبوتر چیست؟ اجازه بدهید با کبوتر‌های ایرانی شروع کنیم. برای مثال یک پیس دو خط را در نظر بگیرید. چه می‌بینید؟ اول از همه طرح یا نقش آن شبیه به کبوتر سبز است یعنی دو خط بر روی بالها دارد. رنگ خط‌های روی بالها قرمز اجریست که با رنگ خط روی دم فرق می‌کند (اگر دم و بالها دارای یک رنگ باشند آنوقت پیس شما قهوه ایست نه قرمز). رنگ خط روی دم خاکستری کمرنگ است که این رنگ را بر نوک شاه پره‌ها نیز میتوانیم ببینیم. در حالیکه رنگ خطوط روی بالها قرمز اجریست. این دوگانگی رنگ‌های بالها و دم باعث شد که آقای Hollander . F .W به آن نام قرمز خاکستری (ash-red) داد. که علامت ژنتیکی آن BA میباشد.
توضیح عکس ها- عکس اول از بالا راست: پیس مسجدی قرمز بدون خط روی دم که فرق آن با قهوه‌ای میباشد. بالا سمت چپ: گرگی قرمز که رنگی خیلی معمول در بین کبوتران ایرانیست. ردیف دوم سمت راست: این هم یک نوع قرمز حساب میشود که بندرت در کبوتر ایرانی دیده میشود(هما دودی کمرنگ). ردیف دوم سمت چپ: پیس مسجدی کمرنگ یا هما پیس. ردیف سوم دست راست: قرمز دست پر دودی که باز هم فاقد خط روی دم است. ردیف سوم دست چپ: زرد که نوعی قرمز کمرنگ محسوب میشود و تمام خواص قرمز را دارا میباشد. ردیف چهارم دست راست: این رنگ طلائی نیز یک نوع قرمز است که بسیار نادر است. ردیف چهارم دست چپ: قرمز یک تیغ یا سرخ که دوباره فاقد خط روی دم است.
قهوه ای:
قهوه‌ای رنگدانه سوم ماست. لطفا توجه داشته باشید که بنده عرض کردم "رنگدانه" نه "رنگ". قرمز و سیاه دو رنگدانه دیگر ما هستند. همانطور که مستحضر هستید ما در قسمت رنگدانه سیاه/ سبز گفتیم که رنگ سبز به دلیل جمع شدن رنگدانه‌های سیاه داخل پر بوجود می‌‌آید و اگر پخش شده باشد زاغ بوجود میاید. این قانون در مورد قهوه‌ای هم صدق می‌کند. وقتی که رنگدانه‌های قهوه‌ای در داخل پر جمع شده باشند ما رنگی نقره‌ای مانند آنچه که بر روی بال‌های پیس سرکه‌ای وجود دارد خواهیم داشت و اگر پخش شده باشند رنگ قهوه‌ای پر رنگ مانند آنچه بر روی خط‌های بالها یا دور گردن و یا انتهای دم وجود دارد خواهیم داشت. عکس زیر.
رنگ قهوه‌ای رنگی غلیظ میباشد که بصورت خاکی کمرنگ هم دیده میشود.قهوه‌ای و قرمز فرم‌های مختلف یکدیگر هستندو هر دو به جنسیت بستگی دارند (sex link). این به این معنیست که هر دی آنها علاوه بر اینکه بر روی کوروموزم رنگ مینشینند بر روی کوروموزوم جنسیت هم مینشینند. از آنجایکه قهوه‌ای قبل از قرمز کشف شده است به آن علامت (b) داده شد و به قرمز علامت (ba) داده شد. بخاطر اینکه قهوه‌ای مغلوب است و به جنسیت بستگی دارد هم سبز/ سیاه و هم قرمز در صورتی که نر باشند میتوانند حامل ژن قهوه‌ای باشند اما ماده‌های آنها نمیتوانند حامل این ژن باشند.
قهوه‌ای رنگی معمول در بن کبوتر‌ها هماند قرمز نیست. این رنگ برای سالها با رنگ سبز کمرنگ اشتباه گرفته میشد. شباهت بسیار این رنگ با سبز گمراه کننده است. اما قهوه‌ای حداقل ۲ علامت معمول دارد. ۱- رنگ چشم کبوتر قهوه ای بر اساس ژنتیکش سفید یا مرواریدی نشان داده میشود. این بدین معناست که حتی اگر دارای رنگ چشم دیگری باشد باز هم بصورت نا واقعی، سفید دیده میشود (false Pearl Eye) .
۲- پر‌های قهوه‌ای غلیظ بیشتر رنگ خود را در برابر آفتاب از دست میدهند. در عکس زیر اگر به نوک تیزه‌های اصلی نگاه کنید تفاوت قسمت آفتاب دیده و آفتاب ندیده را بخوبی مشاهده خواهید کرد
.
در زیر نمونه‌های بیشتری از رنگ قهوه‌ای را مشاهده می‌کنید.
پایان بخش اول. این مبحث ادامه دارد.
در زیر برای رفع خستگی یک سری عکس‌های قدیمی ازیک مزرعه کبوتر داری در کالیفرنیا را می‌بینید که بزرگترین مزرعه در دنیا با تعداد بیش از ۳۰،۰۰۰ کبوتر در سال ۱۹۰۰ و با تعداد نیم میلیون در زمانی که بر اثر سیل زیر آب رفت ، بود. در این حادثه اکثر کبوتر‌ها مردند یا بی خانمان شدند.
مطالب مشابه :
کاردستی کبوتر
بوستان نور - کاردستی کبوتر - اشعار و رنگ آمیزی مناسبتهای ملی و مذهبی - بوستان نور
شناخت کبوتر و انواع آن
کبوتر از لحاظ تنوع رنگ پرها، به هریک از انواع پیش گفته، در صورتیکه رنگ آمیزی پرهایشان
ژنتیک کبوتر (۱)
طبقه بندی کبوتر از نظر رنگ آمیزی در بعضی موارد فقط از طریق جوجه کشی میتوانیم رنگ کبوتر
ساخت اصولی لانه
مزیت دیگر این روش مشخص بودن جای هر کبوتر در لانه است در رنگ آمیزی لانه ها و خانه تور
برچسب :
رنگ امیزی کبوتر