ارس و پل های روی آن

اگر ارس ( آراز ) زبان گشاید و شروع به بیان سرگذشت خود و مردمان این دیار نماید ، واقعاً بایستی برای هر موضوعی و مطلبی از خاک منطقه و ارس کنار ، کتاب جداگانه ای نوشته شود . از بدو خلقت کره خاکی ، این رود آرام و گاهی خروشان به مسیر تعیین شده خود ادامه داده است . مبداء اصلیش از مین گؤل ( هزار برکه ) کوه های آغری (آرارات ) در ترکیه است و مقصد نهایی آن دریای نیلگون خزر . اگر این رود پر تلاطم و خروشان زبان باز کند یک دنیا ماجرا و سرگذشتهای پر طمطراق را بازگو مینماید . شاهد حضور و عبور مردان بزرگ از بستر خود بوده است که در عرصه تاریخ اجتماعی و ملی این مرز و بوم حماسه قهرمانی های بزرگی آفریده اند و همراه با ستوران و سپاهیان خود دل به امواج خروشان آن زده اند . ارس (آراز ) همیشه جاری و کناره های سرسبز و زیبای آن شاهد عبور جهان گشایانی همچون اسکندر مقدونی و کراسوس و آنتونیوس رومی و چنگیز خان مغول و امیر تیمور ، شاه اسماعیل خطایی ، نادر شاه افشار ، آقا محمد خان قاجار ، .... و سرداران جان فشانی مثل عباس میرزا و دیگران است و بالاخره عبور مجاهدان مبارز نهضت مشروطه چون حیدر خان ( حیدر خان عمواوغلی ) ، عبور سران فرقه دموکرات چون سید جعفر پیشه وری و همچنین عبور تجاوز گرانه گرجی ها و ارامنه افراطی و قزاقهای حکومت پوسیده رومانفهای تزاری و همچنین سالداتهای ارتش سرخ رژیم نوبنیاد بلشویکی در عرصه دو جنگ جهانی خانمان سوز و ضد بشری اول و دوم از پشت رنج کشده خود گردیده است .

روی رودخانه ارس دو پل تاریخی به فاصله حدود 100 متر از یكدیگر بنا شده اند كه به نام خداآفرین مشهورند .اولین پل منسوب به قرن ششم هجری( دوره سلجوقیان ) است . طول این پل 160 متر است كه 120 متر آن متعلق به ایران و 40 متر آن متعلق به جمهوری آذربایجان است . این پل از 15 طاقی جناقی و هلالی با ابعاد نامساوی تشكیل شده است . اتكای پایه طاق ها بر صخره های طبیعی بستر رودخانه ارس ، علت عدم تساوی آنهاست. مصالح ساختمانی این پل سنگ های قلوه و لاشه در قسمت پایه ها و آجر در ساختمان طاق ها،و ملات آن آهك و گچ است .
پل دومِ خداآفرین حدود 120 متر طول دارد و دارای 10 طاق است . این پل منسوب به دوره ی صفوی است و از سنگ تراشیده با ملات گچ و آهك ساخته شده است .

روند تخریب این پل ها از زمانی که ـ پیروزی بلشویک ها بر تزارها در روسیه، 1917 میلادی ـ عبور متوقف شد، آغاز شده است و اما نگرانی از تخریب کامل آن ها زمانی شکل گرفت که احداث سدعظیم خداآفرین آغاز شد. این پل ها درست در پای دیوار سد هستند و از زمان آغاز عملیات ساخت سد در سال 1380، روزانه شاهد تردد خودروهای سبک و سنگین از کنار خویش بوده اند و نگاهی به تأسیسات و بناهای مجاور آن ها، نشان می دهد که حساسیت ها و ملاحظات حفاظتی لازم صورت نگرفته است و فعالیت های عمرانی سد بر این پل ها آثار تخریبی خود وارد کرده است. در چنین شرایطی است که استحکام بخشی و مرمت در این پل ها باید پیش از این ها مورد توجه واقع می شد که هنوز خبری نیست.

لازم به یاد آوری است که پل های بسیار مهم دیگری بر روی این رود خانه وجود دارد که در پست های مختلف وب شهرستان جلفا شرح داده شده است که مهمترین آنها پل چوبی ( تختا گؤرپی ) و پل آهن ( دمیر گؤرپی ) و پل نوردوز ( بین ارمنستان و ایران ) میباشد .

با استفاده از مطالب کتاب جلفا از دیرباز تا کنون و تالارهای نیک صالحی تایپیک آذربایجان شرقی و ویکی پدیا و ..